Ko e Tohi ke Lagomatai e Tau Fuata ke Manatu e Tufuga ha Lautolu

“KIA manatu a a koe ke he hāu a vaha fuata kia ia ne eke a koe,” he tohi he tagata pulotu ko Solomona he kavi ke he 3,000 tau kua mole. (Fakama. 12:1) Fai tohi foki e tau fuata Kerisiano mogonei ke lagomatai aki a lautolu ke taute e mena ia. Ko e tohi Questions Young People Ask—Answers That Work, Volume 2, ne fakatoka mai he Fonoaga he Faahimotu “Takitaki he Agaaga he Atua” he Tau Fakamoli a Iehova, ne fakahoko ke he lalolagi katoa mai ia Me 2008 ki a Ianuari 2009.

I loto he lau i mua ko e tohi mai he Kau Fakatufono ke he tau fuata ikiiki. Pehē taha vala: “Ko e liogi fakamakamaka ha mautolu to lagomatai he tau vala tala i loto he tohi nei a koe ke mauokafua ke he tau peehiaga mo e tau kamatamata ne fehagai e tau fuata ki ai he vahā nei mo e to fakakite ki a koe e puhala ke taute e tau fifiliaga kua lautatai mo e finagalo he Atua.”

Kua manako mooli e tau matua ke leveki e tau fanau ha lautolu ke he “kupu akonaki mo e tau kupu fakamafana he Iki.” (Efeso 6:4) Ka hohoko ai ke he tau tau fuata mui, tokologa e fuata ne logona hifo e nakai mauokafua ha lautolu mo e manako lahi ke moua e takitakiaga. Kaeke ko e matua a koe he fuata mui, maeke fēfē a koe ke lagomatai e tama haau ke aoga lahi mai he tohi nei? Hanei falu manatu lagomatai.

▪ Moua e lagaki ni haau he tohi nei ti fakamahani katoatoa ki ai. Lahi e mena kua putoia he mena nei ke he totou hokoia. Lali foki ke moua e logonaaga he manatu. He nakai talahau noa ni ke he tau fuata e mena hako mo e hepe, kua eketaha e tohi ke fakaako ha lautolu ‘a tau mahani he ako mua.’ (Hepe. 5:14) Kua foaki foki ki a lautolu e tau manatu lagomatai aoga ke he puhala ke taofi mau ke he mena hako. Ma e fakatai, he Veveheaga 15 (“Maeke Fēfē Au ke Totoko e Peehiaga Atutaha?”) ne lahi atu e mena ka taute he tala age hokoia ke he tau fuata, nakai. Kua tohi ai e tau pulega mo e tau tali mooli ne fakavē ke he Tohi Tapu ka lagomatai a lautolu ke fakaako e puhala ke “tali fakatonu atu ke he tau tagata oti kana.”—Kolo. 4:6.

▪ Fakaaoga fakamitaki e tau vala fakafetui he tohi. Pete kua talaga e tau vala nei ma e tau fuata, ko e ha he nakai tohi hifo he lagaki ni haau ka felauaki?a Ka fakatutala e lau 16 ne ua e hūhū fakafetui hagaao ke he fakamahani kapitiga, ma e fakatai, lali ke manatu e logonaaga haau he magaaho ne tatai e tau moui haau mo e tama haau. Liga he tau laini tokanoa i ai, to manako a koe ke tohi hifo e tau tali ka tali e koe he magahala ia. Ti liga hūhū hifo ki a koe: ‘Kua hiki fēfē e tau logonaaga haaku ke he matakupu nei he tau tau kua mole? Ko e heigoa haaku kua iloa tali mai he tau tau fuata mui haaku, ti maeke fēfē au ke tala age fakamitaki ke he tama haaku?’

▪ Fakalilifu e magaaho tokotaha he fuata mui haau. Kua talaga e tau vala fakafetui he tohi ke futiaki mai e tama haau mo e talahau he tohi hifo po ke fakakite e tali. Ko e foliaga haau ko e onoono ke he loto haana, nakai ke he pepa haana. He lau 3 he vala ne mataulu “Ko e Tohi ke he Tau Matua,” kua lagomatai mai e tohi: “Ke fakamalolō e tau fuata mui haau ke atāina ke tohi hifo he pepa ha lautolu, he tuku age taha magaaho tokotaha ki a lautolu. Liga to tutala a lautolu ki a koe he magaaho fakamui ke he tau matakupu ne tohi hifo e lautolu.”

Lagomataiaga ke he Fakaako Tohi Tapu he Magafaoa

Ko e lagomataiaga mitaki lahi mahaki e Young People Ask, Volume 2, ke fakaaoga he Tapuakiaga he Magafaoa ha mutolu. Ha kua nakai ha ha he tohi e tau hūhū fakaako ma e tau paratafa takitaha, to fakaaoga fēfē ai e koe? Ko e ha he hikihiki e fakaaoga ke he puhala kua lauia mitaki ke he tau tama haau?

Tuga anei, liga olioli falu magafaoa he taute e tau magaaho fakamahani ka fakatutala ke he “Fakatokaaga he Peehiaga Atutaha” he lau 132 mo e 133. Ko e hūhū fakamua i ai ka lagomatai e tama haau ke kitia e lekua ne paleko lahi mahaki ki a ia. Ko e hūhū ke uaaki kua fakakite e tuaga ne liga tupu mai e peehiaga. Ka oti e fakatutala ke he fakahikuaga he mahala ki ai po ke totoko e peehiaga he atutaha, tala age ke he tama haau ke fakatoka falu tali ka hufia, fakaheu, po ke nakai, ke he peehiaga. Lagomatai e tama haau ke manamanatu fakalaulahi mo e mautauteute e tau tali kua hagahaga mitaki a ia ke talahau mo e maeke ke fakaaoga mauokafua mo e loto malolō.—Sala. 119:46.

Ko e Tohi mo Matutakiaga

Ko e Young People Ask, Volume 2, ne fakamalolō e tau fuata ke matutaki mo e tau matua ha lautolu. Ma e fakatai, ko e tau puha “Tutala Fēfē Au ki a Mami mo Tete Hagaao ke he Mahani Fakataane mo e Fifine?” (lau 63-64) mo e “Tutala ke he Tau Matua Haau!” (lau 189) ne foaki e tau manatu lagomatai aoga ke he puhala ke kamata tutala ke he tau matakupu fakataputapu. Taha e tama fifine ne 13 e tau he moui ne tohi, “Foaki he tohi nei ki a au e loto malolō ke tutala ke he tau matua haaku hagaao ke he tau mena haaku he manamanatuaga—pihia mo e tau mena ne taute e au.”

Kua fakatolomaki he tohi nei e matutakiaga he falu puhala foki. Ha ha i ai he matahiku he tau veveheaga takitaha e puha ne mataulu “Ko e Heigoa e Manatu Haau?” Nakai ni ko e liu fakamanatu, maeke ai ke fakaaoga ko e fakatokaaga ma e fakatutalaaga he magafaoa. Tata ke he matahiku he tau veveheaga takitaha kua ha ha ai foki e puha ne mataulu “Mena Ka Taute!” Kua foaki he puha nei ke he tau fuata e magaaho ke tohi hifo e tau puhala pauaki ka fakagahua e lautolu e tau mena kua fakaako e lautolu he veveheaga ia. Ko e vala fakahiku he tau puha takitaha he “Mena Ka Taute!” kua pehē: “Ko e mena haaku ne manako ke hūhū ke he (tau) matua haaku hagaao ke he matakupu nei ko e . . . ” Maeke he mena ia ke lagomatai a lautolu ne ikiiki ke haga atu ke he tau matua ha lautolu ma e fakatonuaga aoga.

Hokotia ke he Loto!

Ko e matua, ko e foliaga haau ke hokotia ke he loto he tama haau. Ko e Young People Ask, Volume 2, ka lagomatai a koe ke taute pihia. Manamanatu ke he puhala he taha matua taane ne maeke ke fakaaoga e tohi nei ke fakatupu ki mua e matutakiaga mafanatia haana mo e tama fifine haana.

“Fai matakavi mitaki a maua mo Rebekah ne fiafia ke ō hui, taholi pasikala, po ke fakaholo atu ki ai. Ko e tau matakavi nei i fafo ne foaki e takatakaiaga he mailoga e au ne maeke a ia ke tutala.

“Ko e vala fakamua he tohi nei ne fakatutala a maua ki ai ko e tohi mai he Kau Fakatufono mo e ‘Tohi ke he Tau Matua.’ Manako au ke he tama fifine haaku tuga ne fakakite mai he lau 3, ke iloa na atāina a ia ke tohi hifo mo e nakai maimainā he pepa haana. To nakai onoono au ke kitia ko e heigoa haana ne tohi hifo.

“Ne fakaatā e au a Rebekah ke fifili e tau veveheaga mo e puhala fakapapahi kua manako a ia ke fakatutala. Taha he tau veveheaga fakamua ne fifili e ia ‘Kua Lata Nakai Au ke Fakaaoga e Tau Pelē Electronic?’ Ne nakai manatu au to fifili e ia e veveheaga ia! Ka e fai kakano ati fifili e ia. Tokologa he tau kapitiga haana ne fakaaoga e tau pelē fakamatakutaku. Nakai fai iloaaga au ke he tau fakatino favale mo e tau vagahau kelea i loto! Ka e puna mai oti e tau mena nei he magaaho ne fakatutala a maua ke he “Mena Ka Taute!” he lau 251. Ne lagomatai foki he puha ia a Rebekah ke tauteute e tali neke liga fai tagata ka lali ke peehi a ia ke fakaaoga e tau pelē.

“Hoko mai mogonei, ne nakai tautaofi a Rebekah he tala mai ki a au e tau mena haana ne tohi hifo he pepa haana. Kua tutala tumau e fakaakoaga ha maua. Ne totou fakafetokaki a maua, ti manako a ia ke tutala ke he tau mena oti, putoia e tau fakatino mo e tau puha. Kua moua e au e magaaho nei ke tala age ki a ia e tuaga he magahala ne tatai e tau tau moui haaku ki a ia mogonei, ti tala mai ai e ia e tuaga he tau mena he magaaho nei. Manako a ia ke talahau e tau mena oti!”

Kaeke ko e matua a koe, kua fiafia mooli a koe he magaaho ne fakatoka mai e tohi nei. Mogonei kua moua e koe e magaaho ke fakaaoga fakamitaki ai. Kua amanaki e Kau Fakatufono to eke mooli e Questions Young People Ask—Answers That Work, Volume 2, mo fakamonuina ke he magafaoa haau. Kia lagomatai ai ke he tau tagata oti—mua atu ke he tau fuata ikiiki fakahelehele ha tautolu—ke ‘mahani ke lata mo e agaaga tapu.’—Kala. 5:16.

[Matahui Tala]

[Puha he lau 30]

Tau Mena ne Talahau he Falu Fuata

“Ko e vahega tohi anei kua nofo a koe ki lalo mo e penetala ti totou mo e manamanatu fakahokulo ki ai. Ha kua talaga ai tuga e pepa fakatagata, ke manamanatu tokotaha mo e foliaga ke fakatoka e puhala moui mitaki lahi mahaki ma haau.”—Nicola.

“Lahi e peehiaga ki a au ke fakamahani kapitiga, pihia foki mai he tau tagata manamanatu mitaki. Ko e vala fakamua he tohi nei ne omoomoi au pete ne tau mena ne talahau he tau tagata, kua nakaila lata au ke fakamahani kapitiga.”—Katrina.

“Ko e puha ‘Kua Manamanatu Nakai a Koe ke Papatiso?’ ne lagomatai au ke manamanatu fakalahi ke he papatisoaga haaku. Ne fakalagalaga au ke liu kikite ke he tau puhala fakaako mo e liogi haaku.”—Ashley.

“Pete he fakaako he tau matua Kerisiano haaku au tali mai he vahā tote, kua taute he tohi nei au ke manamanatu ma haaku ni hagaao ke he tau lakaaga kua lata ia au ke taute he moui haaku. Kua lagomatai foki au ke atāina he tutala mo e tau matua haaku.”—Zamira.

[Fakatino he lau 31]

Tau matua, fakamahani katoatoa ke he tohi nei

[Fakatino he lau 32]

Taute mo foliaga haau ke hokotia ke he loto he tama haau