‘Ko Hai kua Iloa e Finagalo a Iehova?’

“Ko hai kua iloa e finagalo [a Iehova] ke fakaako atu a ia? Ka kua moua e tautolu e finagalo a Keriso.—1 KORI. 2:16.

1, 2. (a) Ko e heigoa e mena uka ne moua he tau tagata tokologa? (e) Ko e heigoa ha tautolu kua lata ke manatu hagaao ke he puhala manamanatu ha tautolu mo e ha Iehova?

FAI magaaho nakai kua uka ia koe ke maama e puhala manamanatu he taha tagata? Liga nakaila leva e mau haau, ti logona hifo e koe kua nakai maama katoatoa e koe e puhala manamanatu he hoa haau. Mooli, nakai tatai e puhala manamanatu mo e puhala vagahau foki he tau tagata taane mo e tau fifine. Falu aga fakamotu, kua kehekehe e tau puhala vagahau he tau tagata taane mo e tau fifine he vagahau taha ia! Lafi ki ai, ko e kehekehe e tau aga fakamotu mo e tau vagahau ka fua mai e kehekehe he tau puhala manamanatu mo e tau mahani. Pete ia ko e lahi e iloa haau ke he falu, kua lahi foki e magaaho haau ke kamata ke maama e puhala manamanatu ha lautolu.

² Ti nakai lata mogoia ia tautolu ke ofo kua kehe mamao e puhala manamanatu ha tautolu mai he ha Iehova. Puhala he perofeta haana ko Isaia, ne tala age a Iehova ke he tau Isaraela: “Ko e haku tau manatu nakai ko e tau manatu ha mutolu, ko e haku a mahani nakai ko e mahani ha mutolu.” Ati fakatai ai e mena nei, ne matutaki a Iehova ke pehē: “Ko e mena tuga ne mua he tokoluga e lagi ke he lalolagi, kua mua he tokoluga pihia haku a mahani ke he mahani ha mutolu, mo e haku tau manatu kua mua ke he tau manatu ha mutolu.”—Isaia 55:8, 9.

3. Ko e heigoa e tau puhala ua ka lali a tautolu ke moua e “fakafetui a Iehova”?

³ Ti kakano kia e mena nei kua nakai lata ia tautolu ke lali foki ke maama e puhala manamanatu a Iehova? Nakai. Pete he nakai maeke ia tautolu ke maama katoatoa e tau finagalo a Iehova, kua fakamalolō agaia he Tohi Tapu a tautolu ke moua e “fakafetui a Iehova.” (Totou Salamo 25:14; Tau Fakatai 3:32.) Taha puhala ke fakatata lahi atu ki a Iehova ko e fakakite mo e fanogonogo fakalahi ke he tau gahua haana ne fakamau he haana Kupu ko e Tohi Tapu. (Sala. 28:5) Ko e taha puhala foki ke iloa e “finagalo a Keriso,” ko ia “ko e fakatai he Atua nakai kitia.” (1 Kori. 2:16; Kolo. 1:15) He fai magaaho ke fakaako e tau fakamauaga he Tohi Tapu mo e ke manamanatu hokulo ki ai, maeke ia tautolu ke kamata ke maama e tau mahani a Iehova mo e puhala manamanatu haana.

Mataala ke he Aga Hehē

4, 5. (a) Ko e heigoa e aga hehē kua lata ia tautolu ke kalo ai? Fakamaama. (e) Ko e heigoa e puhala manamanatu hehē ne mokulu ki ai e tau Isaraela?

⁴ He manamanatu hokulo a tautolu ke he tau gahua a Iehova, kua lata ia tautolu ke kalo mai he aga ke fakafili e Atua mai he tau tuaga fakatagata. Ko e aga nei kua hagaao ke he tau kupu a Iehova ne fakamau ia Salamo 50:21: “Piko a koe ko e mena tatai a taua mo koe.” Tuga kua talahau he taha pulotu Tohi Tapu ne molea e 175 e tau kua mole: “Kua mafiti e tau tagata ke fakafili e lautolu e Atua, ti tuga ke fakakaupā a ia ke he tau matafakatufono pihia ne tonu ke he kitekiteaga ha lautolu.”

⁵ Kua lata ia tautolu ke fakaeneene neke fakahakohako e tautolu e manatu a Iehova ke fakatatai ai ke he tau tuaga mo e tau manako ni ha tautolu. Ko e ha kua aoga e mena nei? He fakaako e tautolu e tau Tohiaga Tapu, ko e falu he tau mahani a Iehova kua tuga ke nakai hako lahi mai he onoonoaga temotemoai mo e nakai mitaki katoatoa ha tautolu. Ne mokulu e tau Isaraela i tuai ke he puhala manamanatu ia ti fakahiku ke he fakaotiaga hehē hagaao ke he tau fehagaiaga ha Iehova mo lautolu. Mailoga e mena ne tala age e Iehova ki a lautolu: “Kua nakai tatai e tau puhala [ha Iehova]. Kia fanogonogo mai a, ko e magafaoa a Isaraela na e, Nakai kia tatai haku a tau puhala? Nakai kia ko e tau puhala ha mutolu kua nakai tatai?”—Eseki. 18:25.

6. Ko e heigoa e fakaakoaga ne iloa e Iopu, ti aoga fēfē a tautolu mai he mena ne tupu ki a ia?

⁶ Ko e kei ke kalo he matahele he fakafili a Iehova ke he tau tuaga ni ha tautolu ke mailoga kua fakakaupā mo e he falu magaaho kua hepe lahi mahaki e onoonoaga ha tautolu. Ne lata ia Iopu ke iloa e fakaakoaga nei. He magaaho ne matematekelea a Iopu, ne taufetului a ia he fakaatukehe ati hagaaki ki a ia ni. Ne galo e ia e tau matapatu manatu. Ka e lagomatai fakaalofa e Iehova a ia ke fakalaulahi e onoonoaga haana. Molea e 70 e hūhū kehekehe ne tala age ki a Iopu, nakai fai ne maeke ia Iopu ke tali, ati fakakite e Iehova e tau kaupāaga he maamaaga a Iopu. Ne tali atu a Iopu ke he puhala fakatokolalo, he hikihiki e onoonoaga haana.—Totou Iopu 42:1-6.

Moua e “Finagalo a Keriso”

7. Ko e ha ne lagomatai ki a tautolu ke maama e puhala manamanatu a Iehova ka kumikumi e tautolu e tau matagahua a Iesu?

⁷ Ne fifitaki katoatoa e Iesu e Matua haana ke he tau mena oti ne talahau mo e taute e ia. (Ioane 14:9) Ko e mena ia, ko e kumikumi ke he tau matagahua a Iesu kua lagomatai a tautolu ke maama e puhala manamanatu a Iehova. (Roma 15:5; Filipi 2:5) O mai la tautolu ke kumikumi ke he ua e tala he Evagelia.

8, 9. He fakamau ia Ioane 6:1-5, ko e heigoa e tuaga ne takitaki a Iesu ke hūhū ki a Filipo, ti ko e ha ne taute pihia e Iesu?

⁸ Manamanatu ke he mena ne tupu. Nakai leva ato hoko e Paseka he 32 V.N. Ko e liliu mai laia e tau aposetolo a Iesu he fenoga fakamatala kehe ue atu i Kalilaia. Ha kua mategugū a lautolu mai he gahua lahi nei, ne uta e Iesu a lautolu ke he matakavi ogoogonoa he tapa tahi he faahi tokelau ki uta he Tahi ha Kalilaia. Totou afe ne mumui atu ki a lautolu i ai. He mole e fakamaulu e Iesu e moto tagata nei ti fakaako a lautolu ke he tau mena loga, ka e fai lekua ne tupu. To maeke fēfē he tau tagata oti nei ke moua e mena ke kai he matakavi ogoogonoa nei? He mailoga e manako, ne hūhū a Iesu ki a Filipo ne hau he faahi ia: “To fakatau mai fe e tautolu e tau areto, ke kai ai a lautolu nai?”—Ioane 6:1-5.

⁹ Ko e ha ne hūhū pihia a Iesu ki a Filipo? Tupetupe kia a Iesu hagaao ke he mena ka taute? Nakai. Ko e heigoa mooli e manatu haana? Ko e aposetolo ko Ioane foki i ai, ne fakamaama: “Na pihia age a Iesu he hana ahi kia ia, ha kua fioia ni e ia e mena ko e eke ne fai e ia.” (Ioane 6:6) Ko e kamatamata anei ha Iesu ke he holo ki mua fakaagaaga he tau tutaki haana. He hūhū ke he mena nei, ne mailoga e ia e onoonoaga ha lautolu ti age ki a lautolu e magaaho ke fakakite ha lautolu a tua ke he mena ka taute e ia. Ka e nakai mailoga e lautolu e magaaho nei ati fakakite ai e temotemoai mooli he onoonoaga ha lautolu. (Totou Ioane 6:7-9.) Ne matutaki atu a Iesu ke fakakite e mena ka taute e ia ne nakaila manatu a lautolu ki ai. Fagai fakamana e ia e tau tagata tokoafe ne hoge.—Ioane 6:10-13.

10-12. (a) Ko e ha ne liga nakai age e Iesu e ole he fifine Heleni he mogo fakamua? Fakamaama. (e) Ko e heigoa ka fakatutala ki ai a tautolu mogonei?

¹⁰ Ko e tala nei ka lagomatai a tautolu ke maama e puhala manamanatu a Iesu he taha magaaho foki. Nakai leva he mole e fagai e moto tagata tokologa nei, ne fenoga atu a Iesu mo e tau aposetolo haana ke he faahi tokelau he faahi atu a Isaraela, ko e katofia ha Turo mo Saitonu. I ai, ne feleveia e lautolu e fifine Heleni ne olelalo ki a Iesu ke fakamaulu e tama fifine haana. Fakamua, ne fakaheu e Iesu e fifine. Ka ko e fakamakamaka tumau he fifine, ne pehē a Iesu ki a ia: “Tokai ke makona fakamua e fanau; ko e mena nakai lata ke uta e tau mena kai he fanau, mo e tolo ke he tau kuli.”—Mare. 7:24-27.

¹¹ Ko e ha ne nakai talia e Iesu he mogo fakamua ke lagomatai e fifine nei? Kamatamata kia e Iesu a ia, tuga ne taute e Ia ki a Filipo, ke kitia e puhala ka tali atu e fifine, ti foaki e magaaho ke fakakite e tua haana? Ko e puhala he leo ha Iesu, pete he nakai fakakite he kupu tohi, ne nakai fakalolelole aki a ia. He taute e fakatataiaga nei, ne fakaaoga e Iesu e kupu Heperu “kuli” ke nakai fakamā aki e tagata. Ti liga eke a Iesu ke tuga e matua ne manako ke foaki e ole he tama ka e nakai fakakite fakamua e manako ia ke kamatamata e fifiliaga he tama. Ko e heigoa ni e mena ne tupu, he magaaho ne fakakite he fifine e tua haana ti makai a Iesu ke foaki e ole he fifine.—Totou Mareko 7:28-30.

¹² Kua foaki mai he tau tala ua nei he Evagelia ki a tautolu e maamaaga uho lahi ke he “finagalo a Keriso.” O mai la tautolu mogonei ke kitia e puhala ka lagomatai he tau tala nei a tautolu ke maama mitaki e finagalo ni a Iehova.

Fakafehagai a Iehova mo Mose

13. Lagomatai fēfē a tautolu he moua e maamaaga ke he puhala manamanatu a Iesu?

¹³ He moua e maamaaga ke he puhala manamanatu a Iesu kua lagomatai a tautolu ke maama e tau kupu he tau Tohiaga Tapu ne liga uka ke maama. Ma e fakatai, manamanatu ke he tau kupu a Iehova ki a Mose he mole e talaga he tau Isaraela e punua povi auro ke tapuaki. Pehē e Atua: “Kua kitia tuai e au e motu nai, kitiala, ko e motu kua mao e tau ua; hanai, kia toka ai au, kia tupu lahi haku a ita kia lautolu, ti fakaotioti e au a lautolu, ka e eke e au a koe mo motu lahi.”—Esoto 32:9, 10.

14. Fēfē e tali atu ha Mose ke he tau kupu a Iehova?

¹⁴ Matutaki e fakamauaga ke pehē: “Olelalo a Mose kia Iehova hana Atua; kua pehe atu, Iehova na e, ko heigoa e mena kua tupu lahi ai hau a ita ke he hau a motu ne ta mai e koe he motu ko Aikupito ke he mana lahi mo e lima malolo? Ko heigoa e mena ke vagahau ai a Aikupito, ke pehe, Ne uta e ia a lautolu kia malaia, kia kelipopo e ia a lautolu ke he tau mouga, kia fakaotioti foki e ia a lautolu mai he fuga kelekele? Kia mafoki kehe a koe mo e hau a ita lahi, ti hiki e koe e manatu hau ke he kelea nai neke fakahoko ke he hau a motu. Kia manatu a koe kia Aperahamo, mo Isaako, mo Isaraela hau a tau fekafekau, ne omonuo ai e koe kia koe ni, mo e vagahau atu kia lautolu, Ti fakatokologa e au hau a fanau, tuga ne tau fetu he lagi; ko e motu oti nai foki kua tala atu ai e au, to ta atu ni e au ke he fanau ha mutolu ke eke ma lautolu tukulagi. Ti hiki [po ke, tokihala] ai e manatu a Iehova ke he kelea ne eke e ia ke fakahoko atu ke he hana motu.”—Esoto 32:11-14.a

15, 16. (a) Ko e heigoa e fakamonuina ne hafagi age ki a Mose ha ko e mena ne tala age e Iehova? (e) Ke he puhala fe ne tokihala e manatu a Iehova?

¹⁵ Lata mooli kia ia Mose ke fakahako e puhala manamanatu a Iehova? Nakai lata! Pete he tala age e Iehova e mena ne fioia a ia ke taute, nakai ko e fakafiliaga fakahiku anei haana. Ti ko e kamatamata anei ha Iehova ki a Mose, tuga ne taute e Iesu he magaaho fakamui ki a Filipo mo e fifine Heleni. Ne age ki a Mose e magaaho ke fakakite e manatu haana.b Ati kotofa e Iehova a Mose ko e hulalo ma Isaraela mo Ia, mo e fakalilifu e Iehova e kotofaaga Haana he foaki ki a Mose e matagahua ia. To hogohogo manava nakai a Mose? To fakaaoga nakai e ia e magaaho nei ke fakaohooho a Iehova ke nimo a Isaraela mo e fakatupu e motu malolō mai he tau hologa ni a Mose?

¹⁶ Ko e tali ha Mose ne fakakite e tua mo e falanaki haana ke he fakafili tonu a Iehova. Ne fakakite he tali haana, nakai ko e manako lotokai, ka ko e manamanatu ke he higoa a Iehova. Ne nakai manako a ia ke ekefakakelea ai. Ti ko e mena ia ne fakakite e Mose kua maama e ia e ‘finagalo a Iehova’ hagaao ke he manatu nei. (1 Kori. 2:16) Ko e heigoa e fua? Ha kua nakai fakakikili katoatoa a Iehova ke he falu gahua pauaki, kua pehē e fakamauaga omoomoi ne kamata a ia ke tokihala e manatu. He faka-Heperu, ko e talahauaga nai kua kakano ne nakai fakahoko e Iehova e matematekelea ka e pehē a ia kua fioia e ia ke tamai ki luga he motu katoa.

Fakafehagai a Iehova mo Aperahamo

17. Fakakite fēfē e Iehova e fakauka lahi he fehagai mo e tau tupetupe a Aperahamo?

¹⁷ Taha fakataiaga foki ne fakaatā e Iehova e tau fekafekau haana he foaki e magaaho ke fakakite ha lautolu a tua mo e falanaki ne putoia e ole a Aperahamo hagaao ki a Sotoma. He fakamauaga ia, ne fakakite e Iehova e fakauka lahi he fakaatā a Aperahamo ke talahau valu e fufuta hūhū. He taha magaaho, ne taute e Aperahamo e ole nei ne fakaalofa noa: “Kia mamao ni ia koe ke eke pihia, ke tamate e tau tagata tututonu fakalataha mo e tau tagata mahani kelea; ke fakatatai foki e tau tagata tututonu mo e tau tagata mahani kelea, kia mamao e mena ia ia koe. Nakai kia hako e mena ka eke he fakafili he lalolagi oti?”—Kene. 18:22-33.

18. Ko e heigoa ha tautolu ka fakaako mai he puhala ne fehagai a Iehova mo Aperahamo?

¹⁸ Mai he tala nei, ko e heigoa ha tautolu kua fakaako hagaao ke he puhala manamanatu a Iehova? Manako kia a Iehova ki a Aperahamo ke fakamaama ki a ia ke taute e fifiliaga hako? Nakai. Na liga tala age e Iehova e tau kakano he kamataaga hagaao ke he fifiliaga haana. Ka ko e kakano he tau hūhū nei, ne age e Iehova ki a Aperahamo e magaaho ke talia e fifiliaga mo e maama e puhala manamanatu Haana. Kua fakaatā foki ki a Aperahamo ke maama e hokulo he fakaalofa hofihofi noa mo e fakafili tonu a Iehova. E, ne fehagai a Iehova mo Aperahamo ko e kapitiga.—Isaia 41:8; Iako. 2:23.

Tau Fakaakoaga ma Tautolu

19. Maeke fēfē ia tautolu ke fifitaki a Iopu?

¹⁹ Ko e heigoa ne fakaako e tautolu hagaao ke he ‘finagalo a Iehova’? Lata ia tautolu ke fakaatā e Kupu he Atua ke fakahakohako e maamaaga ha tautolu ke he finagalo a Iehova. Nakai lata ia tautolu ke omoi e tau kukū ha tautolu ki a Iehova ti fakafili a ia ke he tau tuaga mo e tau puhala manamanatu ha tautolu. Pehē a Iopu: “Nakai ko e tagata [e Atua] tuga au nai, ke tali age au kia ia, mo e o fakalataha ai ke he fakafiliaga.” (Iopu 9:32) Tuga a Iopu, ka kamata a tautolu ke maama e finagalo a Iehova, kua fakalagalaga a tautolu ke fakailoa: “Kitiala, ko e tau mena ia ne hiku mai ai hana tau puhala, ko e mena tote kiliku kua logona e tautolu kia ia! ka ko e pakulagi he hana malolo, ne maeke kia hai ke logona e mena ia?”—Iopu 26:14.

20. Ko e heigoa kua lata ia tautolu ke taute ka feleveia a tautolu mo e kupu he Tohiaga Tapu ne uka ia tautolu ke maama?

²⁰ He totou e tautolu e tau Tohiaga Tapu, ko e heigoa kua lata ia tautolu ke taute ka feleveia a tautolu mo e kupu tohi kua uka ke maama, mua atu ke he puhala manamanatu a Iehova? Ka mole e kumikumi e tautolu e manatu ti nakaila maama ia e tautolu, maeke ia tautolu ke onoono ke he mena nei ko e kamatamata ke he ha tautolu a falanaki ki a Iehova. Manatu, ke he falu magaaho ha ha i ai e tau talahauaga pauaki ne fakaatā a tautolu ke fakakite e tua ha tautolu ke he tau mahani a Iehova. Kia fakakite fakatokolalo e tautolu kua nakai maama oti e tautolu e tau mena ne taute e ia. (Fakama. 11:5) To maeke ia tautolu ke talia mafiti ke he tau kupu nei he aposetolo ko Paulo: “Oi, oi! ko e hokulo he tanakiaga he iloilo mo e fioiaaga he Atua! Kua nakai maeke ni ia taha ke kumi hana tau fakafiliaga; kua nakai maeke foki ke iloa hana tau haeleaga. Ha ko hai kia kua iloa e finagalo [a Iehova]? po ko hai foki ne pulega fakalataha mo ia? Po ko hai foki taha ne ta atu fakamua e mena kia ia, ka e taui mai ai a ia kia ia? Ha ko e mena tupu mai ia ia, mo e eke e ia, mo e fakahoko atu foki māna e tau mena oti kana; kia ha ha ia ia ni e fakahekeaga tukulagi. Amene.”—Roma 11:33-36.

[Tau Matahui Tala]

Manatu Nakai e Koe?

• Ko e heigoa ka lagomatai a tautolu ke kalo he aga ke fakafili a Iehova mai he tau tuaga ni ha tautolu?

• Maeke fēfē he maama e tau gahua a Iesu ke lagomatai a tautolu ke moua e “fakafetui a Iehova”?

• Ko e heigoa e tau fakaakoaga ne fakaako e koe mai he tau tutalaaga a Iehova ki a Mose mo Aperahamo?

[Tau Fakatino he lau 5]

Ko e heigoa kua fakaako e tautolu mai he puhala manamanatu a Iehova he fehagai a ia ki a Mose mo Aperahamo?