Ko e Moui mo e Mafola, Mahani Fakalata ke he Agaga
“Nakai mahani fakalata ke he tino, ka e fakalata ke he Agaga.”—ROMA 8:4.
1, 2. (a) Ko e heigoa e tuaga hagahaga kelea ne fua mai he tagata kua tauhele he fakaholo? (e) Ko e heigoa e hagahaga kelea ka fua mai he tauhele fakaagaaga?
“KO E fakatauhele he fakaholo ko e matematekelea lahi ti tuga ke au atu e kelea he tau tau takitaha.” Ko e kumikumiaga a ia he tohikupu U.S. he tau peleōafi. Ko e tau selafoni ko e taha he tau puhala kua maeke ke tauhele e tagata fakaholo peleoafi mai he taha e mena ne lata a ia ke taute—ko e fakaholo. Molea e taha mai he tolu e tagata ne hūhū tala ki ai he taha kumikumiaga ne pehē kua pakia po ke teitei pakia a lautolu he peleoafi ne fakaaoga he tagata fakaholo e selafoni. Ko e loga e gahua ne taute he taha e magaaho ka e fakaholo kua liga aoga, ka ko e fua to hagahaga kelea lahi.
2 Mena taha ia foki ke he tuaga fakaagaaga ha tautolu. Tuga ni e tagata fakaholo ne tauhele kua fa kaumahala ke kitia e tau fakamailoga he hagahaga kelea, ko e tagata kua tauhele fakaagaaga ka mukamuka ke veli ke he puhala hagahaga kelea. Ka fakaatā e tautolu a tautolu ke tafea kehe mai he ha tautolu a puhala Kerisiano mo e tau matagahua fakateokarasi, ko e fua to tukia moumou e tua ha tautolu. (1 Timo. 1:18, 19) Ne hataki he aposetolo ko Paulo e hagahaga kelea nei he fakatonu e ia e tau matakainaga Kerisiano haana i Roma: “Ko e loto ke he tau mena he tino ko e mate haia; ka ko e loto ke he tau mena he Agaga, ko e moui haia mo e mafola.” (Roma 8:6) Ko e heigoa e kakano ha Paulo ke he mena ia? Maeke fēfē a tautolu ke “loto ke he tau mena he tino” mo e tutuli e “loto ke he tau mena he Agaga”?
“Nakai Tuai Fai Fakahala” a Lautolu
3, 4. (a) Ko e heigoa e taufetului fakatagata ne tohi a Paulo hagaao ki ai? (e) Ko e ha kua lata ia tautolu ke ono fakamakutu ke he tuaga a Paulo?
3 He tohi ha Paulo ke he tau Roma, ne tohia e ia hagaao ke he tau mena tutupu ne taufetului a ia ki ai—ko e tau he vahāloto he tino haana mo e agaga haana. (Totou Roma 7:21-23.) Ne nakai hufia a Paulo he fakamakona fakatagata po ke momoko na ia ki a ia, ke tuga kua pehia lahi a ia he agahala ti kua nakai maeke ke lagomatai ne ia a ia. Ka ko ia ko e Kerisiano motua ne fakauku he agaaga, ne fifili ke eke mo “aposetolo ke he tau tagata kehe.” (Roma 1:1; 11:13) Ti ko e ha mogoia ne tohia e Paulo hagaao ke he taufetului fakatagata haana?
4 Kua talahau fakamooli e Paulo he ko ia tokotaha ni kua nakai maeke a ia ke taute e finagalo he Atua ke he mena ne hokotia e manako haana ki ai. Ko e kakano? “Nukua hala e tau tagata oti kana, to nakai hoko ke he fakahekeaga mai he Atua,” he ui e ia. (Roma 3:23) Ha ko e hologa ha Atamu, ne lauia a Paulo he agahala ke he tino nakai mitaki katoatoa. Maeke ia tautolu ke maama a ia ha ko tautolu oti kua nakai mitaki katoatoa ti kua fehagai mo e tau taufetului pihia he tau aho takitaha. Lafi ki ai, ha ha i ai loga e tau fakatauhele ke tataki kehe e onoonoaga ha tautolu mo e utakehe a tautolu he ‘hala lautote ke pu atu ke he moui.’ (Mata. 7:14) Ka e nakai kelea hokoia e tuaga ma Paulo, ti pihia foki ha tautolu.
5. Moua i fe e Paulo e lagomatai mo e totokaaga?
5 Ne tohia e Paulo: “Ko hai kia ke laveaki au . . . ? Kua fakaaue atu au ke he Atua, ha ko Iesu Keriso ha tautolu a Iki.” (Roma 7:24, 25) Ti, hagaao a ia ki a lautolu kua “ha ha ia Keriso Iesu”—ko e tau Kerisiano fakauku. (Totou Roma 8:1, 2.) Kakano he agaaga tapu haana, ne hiki e Iehova a lautolu ko e tau tama haana, he ui a lautolu ke eke mo “tau hakeaga fakalataha mo Keriso.” (Roma 8:14-17) Ko e agaaga he Atua fakalataha mo e tua ha lautolu ke he poa lukutoto he Keriso, kua fakamalolō a lautolu ke kautū he taufetului ne fakamaama e Paulo ti kua “nakai tuai fai fakahala.” Kua tokanoa a lautolu mai he “fakatufono he hala mo e mate.”
6. Ko e ha kua lata he tau fekafekau oti he Atua ke muitua e tau kupu ha Paulo?
6 Pete ne hagaao e tau talahauaga a Paulo ke he tau Kerisiano fakauku, ko e mena ne talahau e ia hagaao ke he agaaga he Atua mo e poa lukutoto he Keriso ka aoga ke he tau fekafekau oti ha Iehova pete ne amaamanakiaga kua moua e lautolu. Ha kua fakalagalaga a Paulo ke foaki e fakatonuaga ia ke he tau Kerisiano fakauku, kua latatonu e tau fekafekau oti he Atua ke maama e mena ne tohi e ia mo e eketaha ke aoga mai i ai.
Puhala he Atua ne ‘Fakahala Ai e Hala ke he Tino’
7, 8. (a) He puhala fe he Fakatufono kua ‘lolelole ke he tino’? (e) Ko e heigoa kua taute he Atua he puhala he haana a agaaga mo e lukutoto?
7 Ia Roma veveheaga 7, ne fakakite e Paulo e malolō he agahala he tino nakai mitaki katoatoa. He veveheaga 8, ne talahau e ia e malolō he agaaga tapu. Ne fakamaama he aposetolo e puhala he agaaga tapu he Atua ka lagomatai e tau Kerisiano he tau taufetului ha lautolu ke he malolō he agahala ti maeke ia lautolu ke momoui fakatatau mo e finagalo a Iehova ti moua e taliaaga haana. Ne talahau ai e Paulo he puhala he agaaga he Atua mo e poa lukutoto he haana a Tama, ne fakamooli he Atua e mena ne nakai maeke he Fakatufono faka-Mose.
8 Ko e fakatufono mo e loga e tau poakiaga i ai, ne fakahala e tau tagata agahala. Mua atu, ko e tau ekepoa ne mua a Isaraela kua fekafekau i lalo he Fakatufono ne nakai mitaki katoatoa ti kua nakai maeke ke foaki e poa kua lata ma e agahala. Ti ko e Fakatufono ne ‘lolelole ke he tino.’ Ka ko e “fakafano mai e ia hana Tama ni, kua tino tagata hala” ti foaki a ia ko e lukutoto, ne maeke he Atua ke ‘fakahala ai e hala ke he tino’ ti kautū ha kua “nakai maeke ke he fakatufono.” Ko e fua, ko e tau Kerisiano fakauku ne talahaua tututonu he fakavē e tua ha lautolu ke he poa lukutoto ha Iesu. Kua tomatoma ki a lautolu ke “nakai mahani fakalata ke he tino, ka e fakalata ke he Agaga.” (Totou Roma 8:3, 4.) Mooli, kua lata ia lautolu ke taute fakamooli ke hoko ke he fakaotiaga he ha lautolu a fekafekauaga he lalolagi ke maeke ke foaki ki ai e “foufou he moui.”—Fakakite. 2:10.
9. Ko e heigoa e kakano he kupu “fakatufono” tuga ne fakaaoga ia Roma 8:2?
9 He lafi ke he Fakatufono, ne totoku e Paulo e “fakatufono he Agaga [ia]” mo e “fakatufono he hala mo e mate.” (Roma 8:2) Ko e heigoa e tau fakatufono nei? Ko e kupu “fakatufono” he mena nei kua nakai hagaao ke he falu matafakatufono, tuga he Fakatufono faka-Mose. Taha e tohi ne pehē: “Ko e kupu Heleni ma e fakatufono he mena nei kua kakano ko e matapatu fakaakoaga he loto kua gahuahua—ke lata mo e mitaki po ke kelea muitui—kua fakaaoga tumau mo e fakatufono. Ko e kupu foki ne fakatoka e tuaga he moui ma e tagata.”
10. Ko e puhala fe kua eke a tautolu mo tau tagata he fakatufono he agahala mo e mate?
10 Ne tohi he aposetolo ko Paulo: “He hoko mai ai e hala ke he lalolagi ke he tagata tokotaha, ko e mate foki ha ko e hala, ti kua hoko mai ai e mate ke he tau tagata oti kana, ha kua hala e tau tagata oti kana.” (Roma 5:12) Ko e tau hologa ha Atamu, ko tautolu oti ko e tau tagata he fakatufono he agahala mo e mate. Ko e tino agahala ha tautolu kua tomatoma tumau ki a tautolu ke taute e tau mena kua nakai fakafiafia e Atua, ti ko e mate ni e fakahikuaga. He tohi haana ke he tau Kalatia ne fakahigoa e Paulo e tau mahani mo e tau gahua pihia ko e “tau gahua he tino.” Ti lafi e ia: “Ko lautolu kua eke e tau mena pihia, nakai eke ma lautolu e kautu he Atua.” (Kala. 5:19-21) Ko e tau tagata aga pihia kua tatai mo lautolu kua mahani fakalata ke he tino. (Roma 8:4) Ko e ha lautolu a matapatu fakaakoaga i loto kua gahuahua mo e ha lautolu a puhala moui kua fakatino katoatoa. Ka ko lautolu ni kia kua taute e mahani feuaki, hufeilo ke he tau tupua, mo e taute e tau mena taulatua, po ke putoia he falu he tau agahala kelea muitui kua mahani fakalata ke he tino? Nakai, ha ko e tau mahani fakalata ke he tino kua putoia foki e mena kua liga manamanatu e falu ko e tau hehē noa ni he aga fakatagata, tuga e mahekeheke, ita lahi, tau taufetoko, mo e tau fakafualoto. Ko hai ka pehē kua tokanoa katoatoa a ia mai he mahani fakalata ke he tino?
11, 12. Ko e heigoa e foakiaga ne taute e Iehova ke lagomatai a tautolu ke kautū mai he fakatufono he agahala mo e mate, ti ko e heigoa kua lata ia tautolu ke taute ke moua e taliaaga he Atua?
11 Kua fiafia mooli a tautolu ha kua taute e Iehova e puhala ma tautolu ke kautū ke he fakatufono he agahala mo e mate! Pehē a Iesu: “Nukua pihia e fakaalofa mai he Atua ke he lalolagi, kua ta mai ai hana Tama fuataha, kia nakai mate taha ne [fakagahuahua e] tua kia ia, ka kia moua e ia e moui tukulagi.” He talia e fakaalofa he Atua mo e fakagahuahua e tua ke he poa lukutoto ha Iesu Keriso, kua maeke ia tautolu ke tokanoa mai he fakahala ne fua mai he agahala ne ha ha ia tautolu. (Ioane 3:16-18) Kia manamanatu mogoia a tautolu ke talahau, tuga ne ui e Paulo: “Fakaaue atu au ke he Atua, ha ko Iesu Keriso ha tautolu a Iki.”
12 Ko e tuaga ha tautolu kua tuga ke he tuluiaga he gagao hagahaga kelea. Ka amanaki a tautolu ke maulu katoatoa, lata ia tautolu ke taute e mena ne talahau he ekekafo ke taute e tautolu. He fakagahuahua e tua ke he lukutoto ka fakatokanoa a tautolu mai he fakatufono he agahala mo e mate, kua nakai mitaki katoatoa mo e agahala agaia a tautolu. Lahi atu foki e mena ne putoia he moua e malolō fakaagaaga mitaki mo e moua e taliaaga mo e monuina he Atua. He matutaki mo e fakamooli he “tututonu he fakatufono,” ne tamai foki e Paulo e manatu he mahani fakalata ke he agaaga.
Mahani Fakalata ke he Agaga—Fēfē?
13. Ko e heigoa e kakano ke mahani fakalata ke he agaaga?
13 Ka o hui a tautolu, kua holo atu ki mua a tautolu ke he matakavi pauaki po ke foliaga. Ti ko e o hui po ke, mahani fakalata ke he agaaga kua lata mo e mauokafua e mafiti fakaagaaga—nakai ko e mitaki katoatoa fakaagaaga. (1 Timo. 4:15) He tau aho takitaha mo e lotomatala katoatoa ha tautolu, kua lata ia tautolu ke lali ke o hui po ke, momoui a tautolu fakatatau ke he takitakiaga he agaaga. Ko e ‘mahani ke lata mo e Agaga’ kua takitaki ke he taliaaga he Atua.—Kala. 5:16.
14. Ko e heigoa e hihiga ha lautolu kua “oma ke he tino”?
14 He tohi haana ke he tau Roma, ne tutala foki a Paulo ke he ua e vahega tagata kua fetoko e tau manamanatuaga. (Totou Roma 8:5.) He mena nei ko e tino kua nakai ko e tino mooli. He Tohi Tapu, ko e kupu “tino” kua fa fakaaoga falu mogo ke fakamaama e aga nakai mitaki katoatoa mo e tuaga agahala. Ko e aga nei kua fakatupu e taufetoko he vahāloto he tino mo e manamanatuaga ne talahau e Paulo he mogo fakamua. Ka e nakai tuga a ia, ko lautolu kua “oma ke he tino” kua nakai taufetului foki ki ai. He nakai manamanatu ke he tau poakiaga he Atua ma lautolu ti talia e lagomatai ne foaki e ia, kua hihiga a lautolu ke “loto a lautolu ke he tau mena he tino.” Ne fa mahani a lautolu ke hagaaki ke he fakafiafia he ha lautolu a tau hagahaga mitaki he tino mo e tau manako fakatagata. Kehe ai, ko e hihiga ha lautolu kua “oma ke he Agaga” ke loto po ke, fakavē ha lautolu a tau manamanatuaga ke he “tau mena he Agaga”—ko e tau foakiaga mo e tau matagahua fakaagaaga.
15, 16. (a) Maeke fēfē e fakavē e manamanatuaga he taha ke lauia e aga manamanatu haana? (e) Ko e heigoa ha tautolu ka talahau hagaao ke he mena ne fakavē e tau manamanatuaga he laulahi he tau tagata he vahā nei?
15 Totou Roma 8:6. Ke taute e tau mena oti kana—ko e mena mitaki po ke kelea—kua lata he tagata ke fakavē e manamanatuaga haana ki ai. Ko e tau tagata ne fakatumau ke fakavē e tau manamanatuaga ke he tau mena he tino ka nakai leva ti feaki e aga manamanatu po ke fatuakiloto ne hagaaki katoatoa ke he tau mena he tino. Ko e ha lautolu a tau logonaaga, tau mena ne fiafia, mo e tau fakaalofa kua fa puke katoatoa ke he tau mena pihia.
16 Ko e heigoa e tau mena kua fa lavelave e laulahi he tau tagata he vahā nei ki ai? Ne tohi he aposetolo ko Ioane: “Ko e tau mena oti ha ha he lalolagi, ko e manako lahi he tino, mo e manako lahi he tau mata, katoa mo e tau mena he mouiaga nai ke hula ki ai, nakai mai he Matua ia, ka e mai he lalolagi.” (1 Ioa. 2:16) Ko e tau manako nei kua putoia e tau mena tuga e fakataki, talahaua, mo e tau koloa. Ko e tau tohi, tau mekasini, tau nusipepa, tau kifaga, tau fakaholoaga televisoni, mo e Internet kua pukeina he tau vala tala kehekehe nei, mua atu ha kua laulahi he tau tagata ne fakavē e tau manamanatuaga ha lautolu ki ai mo e manako mooli ki ai. Ka ko e “loto ke he tau mena he tino ko e mate haia”—fakaagaaga mogonei ti fakatino anoiha. Ko e ha? “Ha ko e loto ke he tau mena he tino, ko e faitaua ia ke he Atua; ha kua nakai omaoma a ia ke he fakatufono he Atua, ti nakai maeke ai foki ia ia. Ha ko lautolu kua omaoma ke he tino, nakai maeke ke fiafia ki ai e Atua.”—Roma 8:7, 8.
17, 18. Maeke fēfē a tautolu ke moua e mahani fakalata ke he agaaga, ti ko e heigoa e fua he taute pihia ha tautolu?
17 He taha faahi, “ko e loto ke he tau mena he Agaga, ko e moui haia mo e mafola”—ko e moui tukulagi anoiha ti pihia mo e mafola he loto ti mafola mo e Atua mogonei. Maeke fēfē a tautolu ke moua e “loto ke he tau mena he Agaga”? He fakavē tumau e tau manamanatuaga ha tautolu ke he tau mena he agaaga ti fakaatā e fatuakiloto mo e aga fakaagaaga ke fakatupu i loto ha tautolu. He taute e tautolu e mena nei kua fakavē e tautolu e tau manamanatuaga ke ‘omaoma ke he fakatufono he Atua’ ti kua “omaoma” ke he tau manatu ni haana. Ka fehagai a tautolu mo e kamatamata, to nakai fakauaua a tautolu ke he puhala kua lata ia tautolu ke kumi. To fakalagalaga a tautolu ke taute e fifiliaga hako—ko e taha kua mahani fakalata ke he agaaga.
18 Ko e mena ia, kua aoga ke fakavē e tau manamanatuaga ha tautolu ke he tau mena he agaaga. Taute e tautolu e mena nei he ‘fakamalolō e tau manamanatuaga ha tautolu ma e gahua,’ he ati viko e tau momoui ha tautolu he tau fakaholoaga fakaagaaga kua putoia e liogi tumau, totou mo e fakaako e Tohi Tapu, fano he tau feleveiaaga, mo e fekafekauaga Kerisiano. (1 Pete. 1:13) He nakai fakaatā e tau mena he tino ke fakatauhele a tautolu, kia fakavē ha tautolu a tau manamanatuaga ke he tau mena he agaaga. Ti to mahani fakalata a tautolu ke he agaaga. Ko e taute pihia to tamai ki a tautolu e tau monuina, ha ko e mahani fakalata ke he agaaga kua kakano ko e moui mo e mafola.—Kala. 6:7, 8.
Maeke Nakai a Koe ke Fakamaama?
• Ko e heigoa e “nakai maeke ke he fakatufono,” ti kautū fēfē e Atua ki ai?
• Ko e heigoa e “fakatufono he hala mo e mate,” ti maeke fēfē a tautolu ke tokanoa mai i ai?
• Ko e heigoa ha tautolu ka taute ke feaki e “loto ke he tau mena he Agaga”?
[Tau Fakatino he lau 12, 13]
Mahani nakai a koe fakalata ke he tino po ke mahani fakalata ke he agaaga?