Fitugofulu e Tau he Tōtō Atu e Kala Tapulu he Tagata Iuta

Ne talahau e Leonard Smith

He fuata mui haaku, ne ua e kupu Tohi Tapu ne fiafia lahi au ki ai. He mogonei, molea e 70 e tau he mole, ne manatu agaia e au e magaaho ne maama e au e kakano he Sakaria 8:23, ne tutala ke he “tau tagata tokohogofulu” ne tōtō atu e “kala tapulu he tagata Iuta.” Ne tala age a lautolu ke he tagata Iuta: “To o a tautolu mo mutolu; ha kua logona e mautolu ha ha ia mutolu e Atua.”

KUA fakatino he tagata Iuta e tau Kerisiano fakauku, mo e “tau tagata tokohogofulu” kua hukui e ‘tau mamoe kehe,’ po ke “tau Ionatapu,” tuga kua iloa a lautolu he magahala ia.a (Ioane 10:16) Magaaho ne maama e au e kupu mooli ia, ne mailoga e au kua fakavē lahi mahaki e amaamanakiaga haaku ke moui tukulagi he lalolagi ke he lalago fakamooli haaku he vahega fakauku.

Ko e fakataiaga ha Iesu ke he “tau mamoe” mo e “tau koti,” he tohi a Mataio 25:31-46 ne fiafia lahi foki au. Ko e “tau mamoe” kua fakatino a lautolu kua moua e fakafiliaga mitaki he magahala he fakahikuaga he fakaotiaga ha kua taute e lautolu e tau mena mitaki ke he tau matakainaga fakauku he Keriso kua momoui agaia he lalolagi. Ke tuga e fuata ko Ionatapu, ne pehē hifo au ki a au ni, ‘Len, ka manako a koe ke kitia he Keriso ko e mamoe, kua lata a koe ke lalago e tau matakainaga fakauku haana, he talia e takitakiaga ha lautolu ha kua fakalataha e Atua mo lautolu.’ Kua takitaki he maamaaga ia au ke molea e fitu e hogofulu tau.

‘HA E FE E TUAGA HAAKU?’

Ne papatiso e matua fifine haaku he 1925 he fale fono he Peteli. Ne fakahigoa e fale ia ko e London Tabernacle ti kua fakaaoga he tau matakainaga he matakavi ia. Ne fanau au ia Oketopa 15, 1926. Ia Mati 1940, ne taute e au e lakaaga ke papatiso he toloaga i Dover he faahi tahi ha Igilani. Ne lahi fakahaga e fiafia haaku ke he kupu mooli he Tohi Tapu. Ha ko e Matua Fifine ko e Kerisiano fakauku, ko e “kala tapulu he tagata Iuta” fakamua ne tōtō e au ko e kala tapulu he matua fifine haaku. He mogoia, ko e matua taane mo e mahakitaga lahi haaku ne nakai fekafekau ki a Iehova. Ne fakalataha a maua ke he Fakapotopotoaga Gillingham he faahi toga ki uta ha Igilani, ne laulahi ni ko lautolu e tau Kerisiano fakauku. Ne fakatoka he Matua Fifine e fifitakiaga mitaki he fakamakutu ma e gahua fakamatala.

Ia Sepetema 1941, he fonoaga he taone ko Leicester, ko e lauga ne mataulu “Mahani Fakamooli” ne fakatutala ai ke he matakupu he pule he lalolagi katoatoa. Ko e lauga ia ne lagomatai au ke maama fakamua kua putoia a tautolu ke he matakupu ki a Iehova mo Satani. Ko e mena ia, ne lata a tautolu ke kau mo Iehova mo e fakatumau e mahani fakamooli ha tautolu ki a ia ko e Pule Katoatoa he Lagi mo e Lalolagi.

He fonoaga ia, ne fakamalolō lahi ke he gahua paionia, ti kua fakamafana a lautolu ne fuata mui ke eke ai mo foliaga ha lautolu. Ko e lauga ne mataulu “Kotofaaga he Paionia he Fakatokatokaaga” ne manamanatu ai au, ‘Ha e fe e tuaga haaku?’ Ne taute he fonoaga ia au ke mauokafua ko e matagahua haaku ko e Ionatapu ke lagomatai e vahega fakauku mo e malolō katoa haaku he taute e gahua fakamatala. He kavi ia i Leicester, ne fakapuke e au e tohi ole haaku ke matutaki ke he tau paionia.

GAHUA PAIONIA HE MAGAHALA FELAKUTAKI

Ia Tesemo 1, 1941, he 15 e tau he moui, ne kotofa au ke eke mo paionia pauaki. Ko e Matua Fifine e hoa paionia fakamua haaku, ka e taha e tau he mole, ne oti e gahua paionia haana ha ko e tau lekua malolō tino. Ne taute mogoia he la ofisa i London au ke fakatau gahua mo Ron Parkin, ko ia hane fekafekau mogonei he La Komiti i Puerto Rico.

Ne fakafano a maua ke he tau taone he kaukau tahi ha Broadstairs mo Ramsgate he faahi motu ha Kent, ne totogi e maua e poko ke nonofo ai. Ko e tupe lagomatai he paionia pauaki he taha e mahina ko e 40 e seleni (magaaho ia ko e kavi $8, U.S.). Ti ka oti e totogi e maua e kaina ne nonofo ai, ne tote maka e tupe ke moui ai, ti nakai iloa mitaki e maua ko e moua i fe e fua kai ha maua i mua. Ka e ke he tau puhala kehekehe, ne foaki tumau e Iehova ma e tau manako ha maua.

Ne heke a maua he tau pasikala taholi ne mamafa he tau koloa he o he matagi malolō ne hau he Tahi Tokelau. Ne fehagai foki a maua mo e tau felatauaki hala pulagi mo e tau kanavaakau tau German V-1 ne haolo tokolalo lahi i Kent ke pomu a London. Ne lagataha e hopo kehe au he pasikala taholi mo e hū he kaava luo he fano e pomu i luga he ulu haaku ti pā he fonua ne tata mai. Pete ni he pihia, ko e gahua paionia ha maua i Kent ko e tau tau fiafia.

EKE AU MO “TAMA TAANE PETELI”

Ne tutala tumau e matua fifine haaku mo e nava ke he Peteli. “Ai fai mena mitaki foki ne manako au ki ai ka e kia eke a koe mo tama taane Peteli,” he fa talahau e ia. Ti manamanatu la ke he fiafia mo e ofo haaku, ia Ianuari 1946 ne moua e au e uiina ke fina atu ke he Peteli i London ke lagomatai e gahua i ai ke he tolu e faahi tapu. He oti e tau faahi tapu ia, ko e fekafekau he la ofisa ko Pryce Hughes, ne ole ki a au ke nofo he Peteli. Ko e fakaakoaga ne moua e au i ai ne fakahakohako e moui katoa haaku.

Ne kavi ke he toko 30 e matakainaga he magafaoa Peteli i London he magahala ia, laulahi ko e tau matakainaga taane nonofo takitokotaha ka e tokologa foki e tau matakainaga taane ne fakauku, putoia a Pryce Hughes, Edgar Clay, mo Jack Barr, ne eke mo tau matakainaga he Kau Fakatufono. Ko e lilifu ha ia ke lalago e tau matakainaga he Keriso he gahua ko e tagata tote i lalo hifo he takitakiaga fakaagaaga he tau “pou” nei!—Kala. 2:9.

He taha aho he Peteli, ne tala mai e matakainaga taane ki a au ko e taha e matakainaga fifine he gutuhala i mua ne manako ke kitia au. Ne ofo lahi au, ko e matua fifine haaku mo e taha e pasolo ne totō. Pehē a ia to nakai hau a ia ki loto neke fakatauhele e gahua haaku, ka e mai e ia e pasolo ti fano. I loto ko e peleue mafana loa. Ko e fakaalofa ia haana ne fakamanatu mai ki a au a Hana ne tamai ke he tama taane tote haana ko Samuela e tapulu he fekafekau a ia he faituga.—1 Samu. 2:18, 19.

KILIATA—KO E MENA KE NAKAI NIMO

He 1947, tokolima a mautolu ne gahua he Peteli ne uiina ke o atu he Aoga Kiliata he Tau Faahi Kaufakalataha, ti ko e tau hake ne o atu a mautolu he vahega ke 11 aki. Mogo ne hohoko atu a mautolu, ne makalili lahi mahaki e faahi tokelau i New York, ko e matakavi ne toka ai e aoga. Ko e fakaaue ha ia haaku ke moua e peleue mafana ne tamai he matua fifine haaku!

Ko e ono mahina haaku i Kiliata ko e mena ke nakai nimo. He lafi mo e falu tagata fakaako mai he 16 e motu kehekehe ne fakalaulahi e onoonoaga haaku. Ke lafi ke he olatia fakaagaaga mai he aoga, ne aoga lahi ki a au e fakafetuiaga mo e tau Kerisiano motua. Taha he tau tagata ne fakaako mo au ko Lloyd Barry; taha he tau faiaoga ko Albert Schroeder; ti ko John Booth ne leveki e Kingdom Farm (matakavi ne toka ai e Aoga Kiliata) ne eke fakamui mo tau matakainaga he Kau Fakatufono. Ne tokiofa e au e fakatonuaga fakaalofa he tau matakainaga nei ne mai ki a au mo e fifitakiaga mitaki he mahani fakamooli ha lautolu ki a Iehova mo e haana fakatokatokaaga.

GAHUA TAKAIAGA TI LIU KE HE PETELI

He oti e aoga Kiliata, ne kotofa au ke taute e gahua takaiaga he faahi motu ko Ohio, i U.S.A. Ko e 21 laia e tau haaku he moui, ka kua talia mo e mafanatia he tau matakainaga e hakahakau haaku he vahā fuata. He takaiaga ia ne lahi mahaki e mena haaku ne fakaako mai ia lautolu e tau matakainaga taane motua.

Fai mahina gahoa he mole, ne uiina au ke liu ke he Peteli i Brooklyn ke fai fakaakoaga foki. He magaaho ia ne iloa e au e tau pou tuga a Milton Henschel, Karl Klein, Nathan Knorr, T. J. (Bud) Sullivan, mo Lyman Swingle, ne fekafekau oti ai he taha magaaho he Kau Fakatufono. Ko e iloaaga lahi mahaki ke kitia a lautolu ne gahua mo e mailoga e tau puhala faka-Kerisiano ha lautolu. Ne fakalahi teau e mauokafua haaku ke he fakatokatokaaga ha Iehova. Ti liu fakafano atu au ki Europa ke matutaki e fekafekauaga haaku i ai.

Ne mate e matua fifine haaku ia Fepuari 1950. He oti e mauku ne atāina e fakatutala haaku mo e matua taane mo e mahakitaga haaku ko Dora. Ne hūhū au ki a laua ke he mena ka amanaki a laua ke taute hagaao ke he kupu mooli mogonei ha kua okioki tuai e Matua Fifine ti kua toka e au e kaina. Ne iloa e laua e matakainaga kua motua ne fakauku ko Harry Browning, ti talia ke fakatutala e kupu mooli mo ia. He ai la katoa e tau, ne papatiso a Tete mo Dora. Ne kotofa a Tete he mogo fakamui ko e fekafekau lagomatai he Fakapotopotoaga Gillingham. He mole e mate he Matua Taane, ne mau e Dora e motua tua fakamooli ko Roy Moreton, ti fekafekau fakamooli ki a Iehova ato mate a ia he 2010.

LAGOMATAI I FALANI

He aoga fakatufono, ne fakaako au ke he vagahau Falani, Sihamani, mo e Latini, ti mai he tau vagahau tolu ia ko e vagahau Falani ne uka lahi ki a au. Ti tupetupe au he magaaho ne ole ke fano ke lagomatai he Peteli i Paris i Falani. I ai, ne fiafia au ke gahua mo e fekafekau he la ko Henri Geiger ko e matakainaga taane motua ne fakauku. Ne nakai mukamuka tumau e kotofaaga ti nakai noa kua loga e tau mena hepe haaku ne taute, ka e lahi e mena haaku ne fakaako hagaao ke he tau fakafetuiaga he tau tagata.

Ke lafi ki ai, ko e fonoaga fakamua he lalolagi katoa he mole e felakutaki ne fakahoko i Paris ne fakatoka ai ma e 1951, ti kua putoia au he fakatokatoka ai. Ko e leveki faifano fuata ko Léopold Jontès, ne hau ke he Peteli ke lagomatai au. He mogo fakamui, ne kotofa a Léopold ko e leveki he la. Ne fakahoko e fonoaga he Palais des sports, ne tata ke he Eiffel Tower. Ne o mai e tau tagata uiina ke he fonoaga he 28 e motu. He aho fakahiku ko e Tau Fakamoli vagahau Falani ne toko 6,000 ne molea e fiafia ke kitia e toko 10,456 ne hohoko atu!

He hoko atu fakamua haaku ki Falani, kua temotemoai e vagahau Falani haaku. Mo e ke fakaau atu e kelea, ne hehē lahi e mena ne taute e au he hafagi ni e gutu haaku ke tutala ka iloa mitaki e au kua hako e faka-Falani haaku. Ka nakai fai mena hepe a koe, to nakai fakahako atu ki a koe ti to nakai holo a koe ki mua.

Ne fifili au ke fakahako e tuaga he hū atu ke he aoga fakaako vagahau Falani ma e tau tagata motu kehe. Ne fano au he tau vahega he tau afiafi ka nakai fai feleveiaaga. Ne kamata agataha au ke fiafia ke he vagahau Falani, ti kua tupu e fiafia ia he tau tau kua mole. Kua aoga lahi mooli e mena nai ha kua maeke ia au ke lagomatai e la i Falani ke he gahua fakaliliu. Fai magaaho he mole, ne eke foki au mo tagata fakaliliu mai he faka-Peritania ke he faka-Falani. Ko e lilifu ke lagomatai he fakatoka atu ke he tau matakainaga vagahau Falani he lalolagi katoa e tau mena kai loga fakaagaaga ne foaki mai he vahega fekafekau.—Mata. 24:45-47.

FAKAMAUAGA MO E FALU KOTOFAAGA

He 1956, ne mau e au a Esther, ko e paionia Swiss ne feleveia e au he falu tau fakamua atu. Ne mau a maua he Fale he Kautu he tapa he Peteli i London (ko e London Tabernacle tuai, ne papatiso ai e matua fifine haaku). Ko e matakainaga ko Hughes ne taute e lauga mau ha maua. Ne hau foki e matua fifine ha Esther, mo e ha ha ia ia foki e amaamanakiaga ke he lagi. Ne nakai ni tamai he fakamauaga haaku e hoa fakaalofa mo e fakamooli ka kua foaki mai foki ki a au e loga he tau tulā uho he lafiaga mo e matua fugavai haaku ne mahomo e loto manamanatu fakaagaaga, ato fakaoti e moui haana he lalolagi he 2000.

He mole e mau ha maua, ne nakai nonofo a maua mo Esther he Peteli. Ne matutaki au ke gahua fakaliliu he Peteli, ka e gahua paionia pauaki a Esther he tau matakavi i tua ha Paris. Ne maeke a ia ke lagomatai e tau tagata tokologa ke eke mo tau fekafekau ha Iehova. He 1964 ne uiina a maua ke nonofo he Peteli. Ke he 1976, magaaho ne fakatū fakamua ai e tau La Komiti, ne kotofa au ko e taha he matakau. He tau tau kua mole, ne lalago fakaalofa tumau e Esther au.

“NAKAI NOFO MAU AU IA MUTOLU”

Ne moua e au e lilifu he liu atu tumau ke he matapatu he lalolagi katoa i New York. He tau ahiahi atu ia, ne moua e au e tau fakatonuaga mitaki mai he tau matakainaga kehekehe he Kau Fakatufono. Ma e fakatai, he taha mogo ne fakakite e au e tupetupe haaku ke he taute e gahua ke oti he magaaho kotofa, ne mamali e Matakainaga ko Knorr ti pehē: “Ua tupetupe. Gahua!” Loga e tau magaaho tali mai he mogoia, ka loga lahi e gahua, he nakai ofo ai, ne fakatoka e au ke taute ni e tau gahua ti oti ai he magaaho tonu.

Ato mate a ia, ne tala age a Iesu ke he tau tutaki haana: “Ko au nakai nofo mau au ia mutolu.” (Mata. 26:11) Kua iloa foki e tautolu ko e tau mamoe kehe to nakai ha ha i ai tumau e tau matakainaga fakauku he Keriso he lalolagi mo tautolu. Ne onoono au ki ai mogoia, ko e lilifu mua ue atu ke gahua fakatata ke molea e 70 e tau tau mo e tokologa he tau matakainaga fakauku—he taofi fiafia atu ke he kala tapulu he tagata Iuta.

[Matahui Tala]

[Blurb he lau 21]

Ne mamali e Matakainaga ko Knorr ti pehē: “Ua tupetupe. Gahua!”

[Tau Fakatino he lau 19]

(Hema) Matua fifine mo e matua taane haaku

(Matau) I Kiliata he 1948, ne tui he peleue mafana ne mai he Matua Fifine haaku

[Fakatino he lau 20]

Fakahokohoko ke lata mo e Matakainaga ko Lloyd Barry he fakaulu he la i Falani he 1997

[Tau Fakatino he lau 21]

(Hema) Mo Esther he aho mau ha maua

(Matau) Gahua fakamatala tokoua