Kumi e Kautūaga Mooli he Moui
“Ti [“kautū,” NW] a koe ke he tau puhala oti ke fano ai a koe, ti monuina ai ni.”—IOSUA 1:8.
1, 2. (a) Fakamaama fēfē he tau tagata tokologa e kautūaga? (e) Liga fēfē e onoonoaga haau ke he kautūaga?
KO E heigoa e kakano ke kautū he moui? Hūhū ke he tau tagata e hūhū ia, mo e to moua e koe e tau tali kehekehe lahi ha lautolu. Ma e fakatai, tokologa ne fakamaama e kautūaga he puhala ko e mouaaga iloilo he tau mena fakatupe, he tau gahua, po ke tau tutuliaga lotomatala. He falu faahi he tau fakafetuiaga—ko e puhala mitaki ne fehagai a lautolu mo e tau magafaoa, tau kapitiga, po ke tau kapitiga gahua. Ko ia ne fekafekau ke he Atua kua liga matutaki e kautūaga ke he tuaga he matagahua he fakapotopotoaga po ke tau mouaaga he fekafekauaga.
2 Ke kitia e onoonoaga fakatagata haau ke he kautūaga, liga tohi hifo e koe e tau higoa he tau tagata gahoa ne manatu a koe kua kautū—lautolu kua nava mo e fakalilifu lahi e koe. Ko e heigoa e aga ofogia kua tatai a lautolu oti ia? Maukoloa po ke talahaua nakai a lautolu? Fai tuaga nakai a lautolu? Ko e tau tali ne liga fakakite e tuaga he loto haau, ti maeke ai ke fakaohooho e tau fifiliaga ne taute e koe mo e tau foliaga ne tutuli e koe.—Luka 6:45.
3. (a) Ko e heigoa ha Iosua ka taute ke kautū e puhala haana? (e) Ko e heigoa ha tautolu mogonei ka fakatutala ki ai?
3 Ko e mena ne mua e aoga ko e onoonoaga ha Iehova kua kautū a tautolu, ha kua fakavē e tau momoui ha tautolu ke he taliaaga haana. He age ki a Iosua e kotofaaga mamafa ke takitaki e tau Isaraela ke he Motu he Maveheaga, ne tala age a Iehova ki a ia ke totou e Fakatufono faka-Mose ke he “aho katoa mo e po” mo e fakaeneene ai ke omaoma ke he mena ne tohi i loto. Ne fakamafana he Atua a ia: “Ti [“kautū,” NW] a koe ke he tau puhala oti ke fano ai a koe, ti monuina ai ni.” (Iosua 1:7, 8) Ti iloa e koe na kautū mooli a Iosua. Ka e kua a tautolu? Eketaha fēfē a tautolu ke felauaki ha tautolu a onoonoaga ke he kautūaga mo e he Atua? Ke he mena ia, fakatutala la ke he tau momoui he tau tagata taane tokoua ne totoku he Tohi Tapu.
KAUTŪ NAKAI A SOLOMONA HE MOUI?
4. Ko e ha kua liga talahau na kautū a Solomona?
4 He tau puhala loga, ne kautū lahi mahaki a Solomona. Ko e ha? Kua loga e tau ne matakutaku mo e omaoma a ia ki a Iehova, ti fakamonuina lahi a ia. Liu manatu e mena ne tala age e Iehova ki a Solomona ke ole ke he taha mena, ti ole e patuiki ke he pulotu ke takitaki e tau tagata. Ati fakamonuina he Atua a ia aki e pulotu mo e tau koloa. (Totou 1 Patuiki 3:10-14.) Ko e pulotu haana ne “mua ni e iloilo a Solomona ke he iloilo he tau tagata oti ke he fahi uta, mo e iloilo oti a Aikupito.” Ko e talahaua ha Solomona ne iloa atu “ke he tau motu oti ne agaagai ai.” (1 Patu. 4:30, 31) Ke he tau monuina, ko e totogi haana he taha e tau he auro hokoia ne mamafa ai kavi ke he 25 e tone! (2 Nofo. 9:13) Ne pulotu a ia ke he fakatufono, talagaaga, mo e fakatupe. E, he fakatumau a ia ke he tuaga hako haana mo e Atua, ne kautū mooli a Solomona.—2 Nofo. 9:22-24.
5. Ko e heigoa ne fakahiku e Solomona hagaao ki a lautolu ne kautū ki mua he Atua?
5 Ko e mena ne tohia e Solomona he tohi ha Fakamatalaaga kua fakakite ne nakai fakahehē a ia ke manamanatu kua fakakaupā ni e mouaaga mo e olioli ki a lautolu ne maukoloa po ke matalahi. Nakai pihia. Ne tohi e ia: “Kua iloa e au nakai fai mena kua mitaki kia lautolu, ka kia olioli e tau tagata, mo e eke e tau mena mitaki he momoui ai a lautolu. Hanai foki, kia takitaha e tagata mo e kai, mo e inu, mo e fiafia ai ke he tau mena mitaki he hana tau gahua oti; ko e mena kua foaki mai he Atua haia.” (Fakama. 3:12, 13) Ti mailoga e ia ko e tau fakafiafiaaga pihia kua kakano mooli ma haana ne talia he Atua, ne fakafetui mitaki mo Ia. Ne talahau ni e Solomona: “Kia fanogonogo a a tautolu ke he fakahikuaga he tau mena oti ia, Kia matakutaku a ke he Atua, mo e omaoma ke he hana tau fakatufono; ha ko e mena ia kua lata ke eke he tau tagata oti kana.”—Fakama. 12:13.
6. Ko e heigoa e lotomatala he fakafifitakiaga ha Solomona ne foaki ki a tautolu ke fuafua e kautūaga mooli?
6 Ke he tau tau loga, ne faifano a Solomona mo e matakutaku ke he Atua. Ne totou e tautolu “kua [fakatumau e] fakaalofa a Solomona kia Iehova, kua fano foki a ia ke he tau poaki he hana matua ko Tavita.” (1 Patu. 3:3) Manatu nakai a koe ko e kautūaga mooli a ia? He takitakiaga he Atua, ne talaga e Solomona e faituga homo ue atu ma e tapuakiaga mooli ti tohia tolu e tohi he Tohi Tapu. Liga nakai amanaki a tautolu ke taute pihia, ko e fakafifitakiaga ha Solomona he mogo ne fakamooli a ia ke he Atua ne fakakite ki a tautolu e puhala ke kumikumi e kautūaga mooli mo e kua lata ke lagomatai a tautolu ke moua ai. He tuaga nei, manatu ko e haia i lalo he omoomoiaga he agaaga ne tohi e Solomona ko e maukoloa, pulotu, talahaua, mo e pule—laulahi he tau tagata he vahā nei kua onoono ke he lakaaga he kautūaga—kua teao. Ko e tau mena oti ia kua gati mooli, ko e “kai e matagi.” Kitia nakai e koe e tau tagata tokologa ne loto lahi ke muhukoloa ne tō vevele agaia ke loga atu foki? Ti fa tupetupe a lautolu ke he tau mena kua moua e lautolu. Mua atu, ko e tau monuina ha lautolu to moua he falu.—Totou Fakamatalaaga 2:8-11, 17; 5:10-12.
7, 8. Fakakite fēfē e Solomona e nakai fakamooli, ti ko e heigoa e fua?
7 Iloa foki e koe na tafea kehe a Solomona he mogo fakamui mai he puhala omaoma fakamooli. Pehē e Kupu he Atua: “Kua motua a Solomona ti fakaliu kehe he tau hoana hana hana loto ke mumui atu ke he tau atua kehe; ti nakai eke e ia e finagalo a Iehova hana Atua mo e loto katoa, tuga ne eke mo e loto e Tavita hana matua. . . . Ne mahani kelea a Solomona ki mua a Iehova.”—1 Patu. 11:4-6.
8 He nakai fakafiafia mooli, ne tala age a Iehova ki a Solomona: “Kua ha ha ia koe e mena nai, ti nakai omaoma a koe ke he haku a maveheaga mo e haku tau fakatufono ne poaki atu ai e au kia koe, ko e mena ia to hēhē kehe e au e kautu ia koe, mo e ta age ai e au ke he hau a fekafekau.” (1 Patu. 11:11) Ko e matematekelea ha ia! Pete ne kautū a Solomona he tau puhala loga, nakai leva ti fakahogohogo manava e ia a Iehova. He vala aoga lahi he moui—ko e mahani fakamooli ke he Atua—ne kaumahala a Solomona. Igatia a tautolu mo e hūhū hifo ki a tautolu ni, ‘Kua eketaha nakai au ke iloa tonu e fakaakoaga ne fakaako mai he moui ha Solomona ke lagomatai au ke kautū?’
KO E MOUI MOOLI NE KAUTŪ
9. He tau tuaga he lalolagi, kautū nakai a Paulo? Fakamaama.
9 Ne kehe mamao e moui he aposetolo ko Paulo ke he Patuiki ko Solomona. Ma Paulo, ne nakai fai nofoaiki nifo elefane po ke galue mo e tau patuiki. Ka e ha ha i ai e tau magaaho ne hoge, fia inu, makalili, mo e nakai fai tapulu. (2 Kori. 11:24-27) Mogo ne talia e Paulo ko Iesu e Mesia, ne nakai fai tuaga a ia he lilifu ke he lotu faka-Iutaia. Ka e, vihiatia he tau takitaki lotu Iutaia a ia. Ne tuku a ia he fale puipui, keli, fahi aki e tau afo, ti taulitimaka. Ne talahau e Paulo ko ia mo e haana tau matakainaga Kerisiano ne favale, ekefakakelea, mo e fakavihia ki a lautolu. “Kua eke a mautolu mo tau otaota he lalolagi, ko e tau efuefu foki he tau mena oti kana, kua hoko ni ke he aho nai.”—1 Kori. 4:11-13.
10. Ko e ha ne tuga kua fakaheu e Paulo e kautūaga?
10 Ko e tagata fuata ne higoa ko Saulo, ne tuga kua lahi mahaki e mena ne lauia a ia. He fanau ke he magafaoa talahaua, ne ako a ia mo Kamalielu, ko e faiaoga fakalilifu lahi, ti tohi he mogo fakamui: “Ne mua foki haku a fakamalolo ke he liogi [akoaga] Iutaia kia falu ne tokologa . . . ko e fanauaga fakalataha a mautolu.” (Kala. 1:14) He lotomatala ke he faka-Heperu mo e faka-Heleni, ne eke foki a Saulo mo tagata Roma ne foaki ki a ia e loto lahi ke he tau kotofaaga mo e tau tonuhia. Ane mai fifili a ia ke fakatumau ke tutuli e tau kautūaga he lalolagi, liga to moua e ia e lilifu fakatagata mo e haohao fakatupe. Ka e, fifili e ia e taha puhala ne kehe he falu—liga ke he falu he magafaoa—kua goagoa lahi mahaki. Ko e ha?
11. Ko e heigoa e tau aoga mo e foliaga ne ofania lahi ki a Paulo, ti ko e ha?
11 Ne fakaalofa a Paulo ki a Iehova ti manako ke he Haana taliaaga ka e nakai ko e tau koloa mo e matalahi he tau tagata. He moua e iloilo tonu he kupu mooli, ne uho ki a Paulo e lukutoto, fekafekauaga faka-Kerisiano, amaamanakiaga he moui he lagi—ko e tau mena ne tiaki he lalolagi. Ne mailoga e Paulo e matakupu kua lata ke fakamafola. Ne talahau e Satani kua maeke a ia ke liliu kehe e tau tagata mai he fekafekau ke he Atua. (Iopu 1:9-11; 2:3-5) Pete ne tau kamatamata ne lauia a Paulo, ne eketaha a ia ke mahani fakamooli ke he Atua, ke fakauka ke he tapuakiaga mooli. Ko e foliaga ia ne nakai ko e onoonoaga he lalolagi ma e kautūaga.
12. Ko e ha ne fifili a koe ke fakavē e amaamanakiaga haau ke he Atua?
12 Pihia nakai e fifiliaga haau tuga ha Paulo? Pete he nakai mukamuka tumau e moui tua fakamooli, iloa e tautolu kua tamai ai e monuina mo e taliaaga ha Iehova, ti ko e mena haia ne taute e tagata ke kautū mooli. (Fakatai 10:22) Kua aoga ki a tautolu mogonei, mo e kua maeke mooli a tautolu ke amanaki ke he tau monuina he vahā anoiha. (Totou Mareko 10:29, 30.) Ti ha ha ia tautolu e tau kakano oti ke fakavē e amaamanakiaga ha tautolu, “ke he koloa nakai tumau, ka ko e Atua moui kua foaki fakalahi mai e tau mena oti ke fiafia ai.” Kua ‘tauteute e tautolu e koloa ma tautolu ni ko e fakaveaga mitaki mo e tau aho ne tatali, kia toto atu e tautolu ke he moui tukulagi.’ (1 Timo. 6:17-19) E, maeke ia tautolu ke mauokafua katoatoa ko e teau e tau tau mogonei, pihia foki e tau afe tau po ke molea atu mogonei, to maeke ia tautolu ke liu ono ki tua ti pehē, “Kua fifili mooli e au e puhala ke he kautūaga mooli!”
MENA NE HA HA I AI E KOLOA HAAU
13. Ne foaki e Iesu e fakatonuaga fe hagaao ke he tanakiaga he tau koloa?
13 Ne pehē a Iesu hagaao ke he tau koloa: “Aua neke tanaki e mutolu e tau koloa ma mutolu ke he lalolagi, ha ha i ai e moko mo e pala ke fakaoti ai, ha ha i ai foki e tau tagata kaiha ke keli atu mo e kaiha ai. Ka kia tanaki e mutolu e tau koloa ma mutolu ke he lagi, nakai ha ha i ai e moko mo e pala ke fakaoti ai, nakai ha ha i ai foki e tau tagata kaiha ke keli atu mo e kaiha ai; Ha ko e mena ha i ai ha mutolu a tau koloa, ha ha i ai foki mo e tau loto ha mutolu.”—Mata. 6:19-21.
14. Ko e ha kua nakai pulotu ke tutuli e tau koloa he lalolagi?
14 Ko e koloa he tagata he lalolagi ne liga mua atu ke he tupe. Kakano ai, kua liga putoia e tau mena ne tohi e Solomona hagaao e kautūaga ki mua he tau tagata—ko e matahigoa, talahaua, po ke pule. Ne fakakite e Iesu e manatu pihia tuga ha Solomona he tohi he tau Fakamatalaaga—ko e tau koloa he lalolagi kua nakai tumau ia. Tuga kua kitia e koe he lalolagi ne viko takai ia koe, ko e tau koloa pihia kua malona ti mukamuka ke galo. Ko e Porofesa ko F. Dale Bruner ne tohi hagaao ke he tau koloa pihia: “Kua iloa lahi ai kua nakai tumau tukulagi e talahaua. Ko e toa he Aho Faiumu kua mole to nakai leva ti nimo ai. Ko e kautūaga fakatupe he tau nei to tomo ai he tau kahau. . . . Ne fakaalofa a [Iesu] ke he tau tagata. Tomatoma e ia a lautolu ke kalo mai he fakaatukehe lahi ne moua mai he lilifu mole vave. Nakai tumau ai. Ne nakai manako a Iesu ke he [haana] tau tutaki [ke] hogohogo manava. ‘He tau aho takitaha ko e lalolagi kua hiki e tagata ne nofo i ai.’” Ka e laulahi he tau tagata to talia e tau talahauaga ia, ti tokofiha ne fakaatā e mooli i tua he tau talahauaga ia ke hiki e onoonoaga ha lautolu ke he moui? Pihia nakai a koe?
15. Ko e vahega kautūaga fe kua lata ke foli e tautolu?
15 Falu he tau takitaki fakalotu ne fakamatala kua hepe ke tutuli e kautūaga mo e ko e tau laliaga oti ke kautū kua lata ke fakalolelole. Ka e mailoga ai, nakai vihiatia oti e Iesu e tau laliaga pihia. Ati tomatoma e ia e tau tutaki haana ke liu fakahako e tau laliaga ha lautolu, he tomatoma a lautolu ke tanaki e ‘tau koloa he lagi.’ Ko e ha tautolu a manako lahi kua lata ke eketaha ke kautū tuga e puhala ne onoono ki ai a Iehova. E, ko e tau kupu ha Iesu kua fakamanatu ki a tautolu e fifiliaga ha tautolu ke he tau mena ka foli ki ai. Ka ko e mooli, to foli e tautolu e tau mena ne toka he tau loto ha tautolu, ko e tau mena ne uho ki a tautolu.
16. Ko e heigoa ka mauokafua katoatoa a tautolu?
16 Kaeke ko e tau loto ha tautolu ke fakafiafia a Iehova, maeke ia tautolu ke falanaki to kitia e ia ki ai kua leveki e tau manako oti ha tautolu. Liga fakaatā e ia a tautolu ke lauia fakakū he hoge po ke fia inu, tuga e aposetolo ko Paulo. (1 Kori. 4:11) Ko e mena ia, maeke ia tautolu ke mauokafua katoatoa ke he fakatonuaga pulotu ha Iesu: “Aua neke fakaatukehe a mutolu, mo e pehe age, To kai e tautolu ha ha, po ke inu e tautolu ha ha, po ke tapulu a tautolu ha ha? Ha ko e tau mena oti ia kua kumi he tau motu kehe. Ha ko e mena fioia he Matua ha mutolu ha ha he lagi kua aoga e tau mena oti ia kia mutolu. Ka kia kumikumi fakamua a mutolu ke he kautu he Atua mo e hana tututonu, ati lafi atu ai e tau mena oti ia kia mutolu.”—Mata. 6:31-33.
MOUA E KAUTŪAGA KE HE ONOONOAGA HE ATUA
17, 18. (a) Fakavē ke he heigoa e kautūaga mooli? (e) Ko e heigoa ne nakai fakavē e kautūaga ki ai?
17 Ko e matapatu manatu anei: Ko e kautūaga mooli ha tautolu ne nakai fakavē ke he tau mouaaga po ke tuaga ki mua he lalolagi. Lafi ki ai, ko e kautūaga mooli kua nakai fuafua ke he mouaaga he falu matagahua he fakaholoaga faka-Kerisiano. Ko e monuina pihia, kua hagaao mooli ke he fakavē he kautūaga, ko e ha tautolu a omaoma mo e mahani fakamooli ke he Atua kua fakamalolō ki a tautolu: “Kua lata mo e tau fekafekau kua toka ki ai e tau mena, kia takitokotaha mo e fakamoli.” (1 Kori. 4:2) Ti latatonu ia tautolu ke fakauka he mahani fakamooli. Pehē a Iesu: “Ka ko ia ka tumau ato hoko ke he fakahikuaga, to fakamoui na ia.” (Mata. 10:22) To nakai kia talia e koe ko e fakahaoaga kua fakamooli katoatoa e kautūaga?
18 He manamanatu ke he tau mena i luga, maeke ia koe ke kitia e mahani fakamooli ke he Atua kua nakai matutaki ke he matalahi, fakaakoaga, tuaga fakatupe, po ke tuaga fakatagata; po ke mahani fakamooli kua fakavē ke he iloilo, taleni, po ke lotomatala. He ha tuaga ne feleveia mo tautolu, maeke ia tautolu ke mahani fakamooli tumau ke he Atua. Ke he tau tagata he Atua he senetenari fakamua, falu ne maukoloa, falu ne nonofogati. Ko lautolu fakamua, ne fakatonu e Paulo kua aoga e ‘mahani mitaki, kia maukoloa ke he tau gahua mitaki, kia fakamokoi, mo e ta atu noa e tau mena.’ Ko e tau tagata maukoloa mo lautolu ne nonofogati ka “toto atu . . . ke he moui tukulagi.” (1 Timo. 6:17-19) Mooli foki e mena ia he vahā nei. Tatai oti e tau magaaho ha tautolu ti tatai e tau matagahua: Kua latatonu ia tautolu ke fakatumau ke fakamooli mo e ‘maukoloa ke he tau gahua mitaki.’ Ka pihia a tautolu, to kautū a tautolu ki mua he ha tautolu a Tufuga mo e to moua ai e olioli he iloa kua fakafiafia e tautolu a ia.—Fakatai 27:11.
19. Ma e kautūaga, ko e heigoa e fifiliaga haau?
19 Liga nakai maeke ia koe ke tautaofi katoatoa e tau tuaga haau, ka e maeke ia koe ke tautaofi e puhala ne fehagai a koe ki ai. Eketaha ke fakamooli ke he ha tuaga ne lauia ai a koe. Kua uho lahi mahaki e tau laliaga. Kia mauokafua to fakamonuina fakalahi e Iehova a koe—mogonei mo e anoiha. Ua nimo e tau kupu ha Iesu ne tala age ke he tau Kerisiano fakauku: “Kia fakamoli a koe ato hoko ke he mate, ti ta atu ai e au e foufou he moui kia koe.” (Fakakite. 2:10) Ko e kautūaga mooli a ia!