VEVEHEAGA HOGOFULU MA ONO
Puipui e Mau Tumau he Vaha i Mua ma e Magafaoa Hau
1. Ko e heigoa e finagalo a Iehova ma e fakatokaaga he magafaoa?
KO E magaaho ne fakalataha ai e Iehova a Atamu mo Eva he fakamauaga, ne fakakite e Atamu hana olioli he vagahau ne fakamau fakamua atu he tala Heperu. (Kenese 2:22, 23) Ka e taha e mena, kua mua atu he loga e tau mena he loto he Tufuga ke he tamai he fiafia ke he hana fanau he tagata. Ne manako a ia ke he tau hoa mau mo e tau magafaoa ke taute hana finagalo. Ne tala age a ia ke he tokoua fakamua: “Kia fanau a mo e fakatokologa, kia fakapuke foki e lalolagi, mo e kautu ki ai; kia pule foki ke he tau ika he tahi, mo e tau manu lele he pulagi, katoa mo e tau mena momoui oti kua totolo ke he kelekele.” (Kenese 1:28) Ko e matagahua, palepale mitaki ha ia! Ko e fiafia ha ia ka moua e laua mo e ha laua a tau fanau he vaha i mua ane mai taute e Atamu mo Eva e finagalo a Iehova ke katoatoa e omaoma!
2, 3. Maeke fefe he magafaoa ke moua e fiafia lahi mahaki he vaha nei?
2 Ko e vaha nei, foki, kua homo atu e fiafia he tau magafaoa ka taute fakalataha e finagalo he Atua. Ne tohi mai he aposetolo ko Paulo: “Ka ko e mahani Atua kua aoga ia ke he tau mena oti kana, he toka ai e mena kua talahaua mai ke he mouiaga nai katoa mo ia kua tatali.” (1 Timoteo 4:8) Ko e magafaoa ne moui mo e mahani Atua mo e mumui ke he takitakiaga a Iehova tuga ne toka he Tohi Tapu to moua e fiafia he “moui mogonei.” (Salamo 1:1-3; 119:105; 2 Timoteo 3:16) Pete ni ane mai tokotaha ni e tagata he magafaoa ka fakaaoga e tau matapatu fakaakoaga he Tohi Tapu, kua mua atu e mitaki ke he nakai fai tagata ne taute.
3 Ko e tohi nei ne fakatutala ke he tau matapatu fakaakoaga loga he Tohi Tapu ne foaki ke he fiafia he magafaoa. Tuga aia kua liga mailoga e koe falu i ai ne kitia tumau he tohi katoa. Ko e ha? Ko e kakano ha kua hukui e lautolu e malolo he kupu moli ne gahua ma e mitaki he tau mena oti he tau vala kehekehe he moui magafaoa. Ko e magafaoa ne fakamakamaka ke fakaaoga e tau matapatu fakaakoaga nei he Tohi Tapu kua kitia ai ko e mahani Atua fakamoli ni ne ‘taofi e maveheaga he moui mogonei.’ O mai a tautolu ke liu kitekite ke he fa he tau matapatu fakaakoaga aoga ia.
KO E AOGA HE TAOFI-NI
4. Ko e ha e taofi-ni kua aoga lahi ai ma e fakamauaga?
4 Ne pehe e Patuiki ko Solomona: “Ko e tagata kua nakai pule ke he hana loto, kua lata a ia mo e maga kua maona, kua nakai fai kaupa.” (Tau Fakatai 25:28; 29:11) Ko e ‘nakai pule ke he loto he taha,’ ke fakagahuahua e taofi-ni, kua lata tonu mo lautolu ne manako ke he fakamauaga fiafia. Ko e kaumahala ke he tau manatu moumou, tuga e vale po ke manako feuaki, ka fakatupu aki e malona ne totou tau ke liu taute—kaeke kua maeke ke liu taute.
5. Maeke fefe e tagata nakai mitaki katoatoa ke fakagahuahua e taofi-ni, mo e ko e heigoa e tau aoga?
5 Moli, kua nakai fai hukui mai ia Atamu kua maeke ke taofi katoa hana tino nakai mitaki katoatoa. (Roma 7:21, 22) Ka e pete ni he pihia, ko e taofi-ni ko e taha fua he agaga. (Kalatia 5:22, 23) Ko e mena ia, to fua mai he agaga he Atua e taofi-ni ia tautolu kaeke ke liogi a tautolu ma e fua nei, kaeke ke fakaaoga e tautolu e fakatonuaga kua lata ne moua he tau Tohiaga Tapu, mo e kaeke ke lafi fakalataha mo e falu ne fakakite ai mo e kalo kehe mai ia lautolu ne nakai taute. (Salamo 119:100, 101, 130; Tau Fakatai 13:20; 1 Peteru 4:7) Ko e puhala pihia ka lagomatai a tautolu ke ‘fehola kehe he feuaki,’ pete ni ka kamatamata a tautolu. (1 Korinito 6:18) To tiaki e tautolu e favale mo e to kalo kehe po ke kautu mai he hufia ke he kava. Mo e to fehagai fakatotonu a tautolu mo e tau tutuaga taufetoko mo e uka. Kia fakaako a tautolu oti—fakalataha mo e tau fanau—ke fakagahuahua e fua aoga nei he agaga.—Salamo 119:1, 2.
KO E KITIAAGA FAKAMITAKI HE ULU PULE
6. (a) Ko e heigoa e fakatokaaga papahi faka-Atua he ulu pule? (e) Ko e heigoa he tagata tane kua lata ke manatu kaeke ko e hana ulu pule ke tamai e fiafia ke he hana magafaoa?
6 Ko e matapatu fakaakoaga ke ua aki ko e mailogaaga he ulu pule. Ne fakamaama e Paulo e papahiaga fakamitaki he tau mena he magaaho ne pehe a ia: “Kua loto au ke iloa e mutolu ko e ulu he tau tane oti ko Keriso haia, ko e ulu he hoana ko e tane haia, ka ko e ulu a Keriso ko e Atua haia.” (1 Korinito 11:3) Ko e kakano he mena nei ko e tagata tane ko e takitaki he magafaoa, ko e hoana hana ke lagomatai fakamoli, mo e tau fanau ke omaoma ke he tau matua ha lautolu. (Efeso 5:22-25, 28-33; 6:1-4) Kia mailoga, mogoia, ko e takitaki e ulu pule ke he fiafia kaeke ni ke taute he puhala fakamitaki. Ko e tau tane ne moui mo e mahani Atua fakamoli kua iloa e lautolu ko e ulu pule nakai ko e pule mao. Kua fifitaki e lautolu a Keriso, ko e ha lautolu a Ulu. Pete ni kua eke a Iesu mo “ulu he tau mena oti” ko ia ne “nakai hau a ia kia fekafekau mai e tau tagata kia ia, ka kia fekafekau atu a ia.” (Efeso 1:22; Mataio 20:28) Ke he puhala taha ia, ko e tagata tane Kerisiano ka fakagahuahua e ulu pule, nakai ke aoga ni ki a ia, ka e ke leveki ke he tau mena ne fiafia hana hoana mo e tau fanau ki ai.—1 Korinito 13:4, 5.
7. Ko e heigoa e tau matapatu fakaakoaga faka-Tohiaga Tapu ka lagomatai aki e hoana ke fakamoli hana matagahua ne kotofa he Atua he magafaoa?
7 Ma e hana a vala, ko e hoana ne moui mo e mahani Atua fakamoli kua nakai taute fetoko po ke kumi ke pule lahi ke he hana tane. Kua fiafia a ia ke eke mo lagomatai hana mo e ke gahua fakalataha mo ia. Kua vagahau e Tohi Tapu he falu a magaaho ke he hoana “a ia” he tane hana, kua nakai fai fakauaua mogoia ko e tane ko e hana ulu. (Kenese 20:3) Puhala mai he fakamauaga kua nofo a ia i lalo “he fakatufono he tane.” (Roma 7:2) Ke he magaaho taha, kua ui he Tohi Tapu a ia ko e “lagomatai” mo e “ke lata.” (Kenese 2:20) Kua moua mai ia ia e tau fua mo e lotomatala ne lolelole ki ai hana tane, mo e age e ia ki a ia e lagomatai kua lata. (Tau Fakatai 31:10-31) Kua pehe foki e Tohi Tapu ko e hoana ko e ‘hoa,’ ko e tagata ne gahua tokoua mo e hana a hoa. (Malaki 2:14) Ko e tau matapatu fakaakoaga faka-Tohiaga Tapu nei kua lagomatai aki e tane mo e hoana ke maama e tuaga he taha ke he taha mo e ke fakalilifu mo e lilifu fakamitaki.
“ALUMAKI KE FANOGONOGO”
8, 9. Fakamaama falu he tau matapatu fakaakoaga ka lagomatai aki e tau tagata oti he magafaoa ke fakatolomaki atu e tau puhala he matutakiaga ha lautolu.
8 I loto he tohi nei, ne fakatutala tumau ai ke he lata tonu he matutakiaga. Ko e ha? Ko e kakano ha kua gahua mitaki e tau mena ka eke ko e tau tagata ne tutala ki ai mo e fanogonogo moli e taha ke he taha. Ko e pehi ne fatiaki lagaloga ko e matutakiaga ko e puhala fahi ua. Kua talahau he tutaki ko Iakopo he puhala e: “Kia takitokotaha e tau tagata mo e alumaki ke fanogonogo, kia fakatuai ke vagahau atu.”—Iakopo 1:19.
9 Kua aoga foki ke fakaeneene ke he puhala vagahau ha tautolu. Ko e tau kupu fakahanoa, taufetoko, po ke fakahukia, kua nakai tautui aki e mitaki he matutakiaga. (Tau Fakatai 15:1; 21:9; 29:11, 20) Pete ni he hako e mena ne talahau e tautolu, ka e kaeke ke talahau he puhala vale, fakatokoluga, po ke aga tutotonu, kua tuga e pehe ko e fakaune ni ki mua he fakalekua ka e nakai taute ke mitaki. Kua lata e tau vagahau ha tautolu ke konakona mitaki, “kia fakamasima ke he masima.” (Kolose 4:6) Ko e tau kupu ha tautolu kua lata ke tuga e “tau fua moli auro ia ke he tau kato ario.” (Tau Fakatai 25:11) Ko e tau magafaoa ne iloa ke matutaki mitaki kua taute tuai e lautolu e lakaaga lahi ke he mouaaga he fiafia.
KO E MATAGAHUA AOGA LAHI HE FAKAALOFA
10. Ko e heigoa e faga fakaalofa kua aoga lahi ma e fakamauaga?
10 Ko e kupu “fakaalofa” kua kitia tumau he tohi katoa nei. Manatu nakai e koe e faga fakaalofa ne hagaao pauaki ki ai? Kua moli ko e fakaalofa manako loto (Heleni, eʹros) kua fakakite e vala aoga he fakamauaga, mo e he tau fakamauaga ne kautu, mo e fakaalofa hofihofi mo e fakakapitiga (faka-Heleni, phi·liʹa) ne tupu he vahaloto he tane mo e hoana. Ka ko e mena ne mua atu e aoga ko e fakaalofa ne hukui he kupu Heleni ko e a·gaʹpe. Ko e fakaalofa hanei ne fakagahua e tautolu ma Iehova, ma Iesu, mo e ma e tau katofia ha tautolu. (Mataio 22:37-39) Ko e fakaalofa haia ne fakakite e Iehova ke he tau tagata. (Ioane 3:16) Ko e fulufuluola haia ha kua maeke ia tautolu ke fakakite e faga fakaalofa taha nei ma e hoa he fakamauaga ha tautolu mo e tau fanau!—1 Ioane 4:19.
11. Ko e gahua fefe e fakaalofa ma e mitaki he fakamauaga?
11 He fakamauaga ko e fakaalofa nei ne mua atu ko e moli ni “ko e pipi haia ke fakamaopoopo ai.” (Kolose 3:14) Kua pipi e tane mo e hoana fakalataha mo e taute a laua ke manako ke taute e tau mena kua mua atu he mitaki ma e taha ke he taha mo e ma e tau fanau ha laua. Kaeke ke feleveia e tau magafaoa mo e tau tutuaga uka, kua lagomatai he fakaalofa a laua ke taute e tau mena fakalataha. Kaeke ke momotua e tau hoa tokoua, kua lagomatai he fakaalofa a laua ke felagomataiaki mo e fakaaue tumau e taha ke he taha. “Fakaalofa . . . nakai kumi e ia hana tau mena. . . . Kua fakauka ke he tau mena oti, kua talia e tau mena oti, kua amaamanaki ke he tau mena oti. Nakai tuai oti e fakaalofa.”—1 Korinito 13:4-8.
12. Ko e ha e fakaalofa ke he Atua he vala he tau hoa mau ne fakamalolo aki ai ha laua fakamauaga?
12 Ko e fakalataha he fakamauaga kua mahomo atu e malolo kaeke ke pili fakalataha ka e nakai ni ko e fakaalofa noa he vahaloto he tau hoa ne fakamau ka e matapatu ko e fakaalofa ma Iehova. (Fakamatalaaga 4:9-12) Ko e ha? Mitaki, ne tohi he aposetolo ko Ioane: “Ha ko e fakaalofa ke he Atua hanai, kia omaoma a tautolu ke he tau poaki hana.” (1 Ioane 5:3) Ko e mena ia, kua lata he tau hoa tokoua ke fakaako e tau fanau ha laua ke he mahani Atua fakamoli nakai pehe ha kua hokulo ni e fakaalofa ha laua ke he ha laua tau fanau ka ko e kakano ko e poaki a Iehova. (Teutaronome 6:6, 7) Kua lata a laua ke tiaki e mahani feuaki, nakai ni ha ko e fakaalofa ha laua ko e taha ke he taha ka ko e matapatu ni ha kua fakaalofa a laua ki a Iehova, ko ia ka “fakahala . . . e tau tagata feuaki mo e faivao.” (Heperu 13:4) Pete ni kaeke ke taha e hoa ka fakatupu e tau mena vihi mania he fakamauaga, ko e fakaalofa ki a Iehova ka omoi e taha hoa he fakamauaga ke fakatumau ke mumuitua ke he tau matapatu fakaakoaga he Tohi Tapu. Ko e fiafia moli, e tau magafaoa ne fakaalofa e taha ke he taha ka simeni aki e fakaalofa ki a Iehova!
KO E MAGAFAOA NE TAUTE E FINAGALO HE ATUA
13. To lagomatai fefe he fifiliaga ke taute e finagalo he Atua e tau tagata takitokotaha ke onoono ki mua ke he tau mena aoga moli?
13 Ko e moui katoa he Kerisiano kua fakauho aki e taute he finagalo he Atua. (Salamo 143:10) Ko e kakano moli haia he mahani Atua fakamoli. Ko e tauteaga he finagalo he Atua ka lagomatai e tau magafaoa ke onoono ki mua ke he tau mena aoga moli. (Filipi 1:9, 10) Ke fakatai, ne fakailoa e Iesu: “Ka kua hau tuai au ke fakafaitaua e tagata mo e hana matua tane, ko e tama fifine foki mo e hana matua fifine, ko e figona fifine foki mo e matua fugavai fifine hana. Ke eke foki e tagata mo fi he faoa hana.” (Mataio 10:35, 36) Kua moli ke he fakailoaaga a Iesu, ha kua tokologa hana tau tutaki ne fakakikiveka he tau tagata ni he magafaoa. Ko e momoko ha ia mo e mamahi he tuaga ia! Pete ni he pihia, ko e pipi he magafaoa kua nakai lata ke mua atu he fakaalofa ha tautolu ma e Atua ko Iehova mo e ma Iesu Keriso. (Mataio 10:37-39) Kaeke ke fakauka taha ke he totoko he magafaoa, to maeke ia ia ne totoko ke hiki kaeke ke kitia e ia e hufiaaga mitaki he mahani Atua fakamoli. (1 Korinito 7:12-16; 1 Peteru 3:1, 2) Pete ni kaeke ke nakai tupu ha mena pihia, kua nakai fai mitaki mau tumau ka moua he tiaki e fekafekau ke he Atua ha ko e totoko.
14. To lagomatai fefe he manako ke taute e finagalo he Atua e tau matua ke gahua ke he tau mena ne mua atu he aoga ke he tau fanau ha lautolu?
14 Ko e tauteaga he finagalo he Atua ka lagomatai e tau matua ke taute e tau fifiliaga hako. Ke fakatai, ke he falu a maga kua eke e kitiaaga he tau matua ke he tau fanau ke tuga e fakahuaga tupe, mo e falanaki a lautolu ke he tau fanau ha lautolu ke leveki a lautolu he vaha ka momotua ai. Ha ko e mena hako ni a ia mo e tonu ma e tau fanau lalahi ke leveki e tau matua ha lautolu ka fuakau, ko e fifiliaga pihia kua nakai lata ke he tau matua ke omoi ha lautolu a tau fanau ke he puhala he moui ke he tau koloa he tino. Kua nakai fai aoga e tau matua ke he tau fanau ha lautolu kaeke ko e mena feaki e lautolu a lautolu ke aoga lahi ni ke he tau mena he tino ka e nakai ke he tau mena fakaagaga.—1 Timoteo 6:9.
15. Kua eke fefe e matua fifine ha Timoteo, ko Eunike, mo fakafifitakiaga kua mahomo atu he mitaki he matua ne taute e finagalo he Atua?
15 Ko e fakafifitakiaga mitaki he mena nei ko Eunike, ko e matua fifine he kapitiga fuata ha Paulo ko Timoteo. (2 Timoteo 1:5) Pete ni he tane a ia ke he tagata nakai talitonu, ka ko Eunike, fakalataha mo e matua fifine tupuna ha Timoteo ko Loi, kua kautu a laua he feaki a Timoteo ke tutuli e mahani Atua fakamoli. (2 Timoteo 3:14, 15) Ko e magaaho ne lahi ai a Timoteo, ne fakaata e Eunike a ia ke toka e kaina mo e taute e gahua fakamatala ke he Kautu mo e eke mo hoa misionare ha Paulo. (Gahua 16:1-5) Liga fefe la e fiafia hana he magaaho ne eke ai hana tama tane mo misionare mahomo atu he mitaki! Ko e hana mahani Atua fakamoli he magaaho ne lahi ai kua ata mitaki mai ha ko e hana fakaako tuai he tote. Ko e moli ni, ne moua e Eunike e makona mo e olioli he logona e tau hokotaki ke he fekafekauaga tua fakamoli ha Timoteo, pete ni he liga galo a ia he kaina.—Filipi 2:19, 20.
KO E MAGAFAOA MO E VAHA I MUA HAU
16. Ha ko e tama tane, ko e heigoa e manamanatu moli ne fakakite e Iesu, ko e heigoa hana foliaga pauaki?
16 Ko Iesu ne feaki hake a ia he magafaoa mahani Atua fakamoli, mo e magaaho ne lahi ai, ne fakakite e ia e manamanatu moli he tama tane ke he hana matua fifine. (Luka 2:51, 52; Ioane 19:26) Ka e taha e mena, ko e foliaga pauaki ha Iesu ko e fakamoli he finagalo he Atua, mo e kia ia kua lafi e mena nei ke he hafagiaga he puhala ma e tau tagata ke olioli e moui tukulagi. Ne taute e ia e mena nei he magaaho ne foaki ai e ia hana moui tagata mitaki katoatoa ke eke mo lukutoto ma e tagata agahala.—Mareko 10:45; Ioane 5:28, 29.
17. Ko e heigoa e lilifu he tau amaamanakiaga ne hafagi he puhala tua fakamoli ha Iesu ma lautolu ne taute e finagalo he Atua?
17 Mole atu e mate a Iesu, ne fakaliu tu mai e Iehova a ia ke he moui he lagi mo e age ki a ia e pule mua atu he lahi, ka oti ia ti tuku a ia ke eke mo Patuiki he Kautu he lagi. (Mataio 28:18; Roma 14:9; Fakakiteaga 11:15) Ko e poa ha Iesu ne taute ke fakaata aki e falu he tau tagata ke fifili ke pule mo ia he Kautu ia. Ne hafagi foki ai e puhala ma e tau tagata loto tututonu ke olioli e moui mitaki katoatoa he lalolagi ka liuaki mai ke he tuaga fakaparataiso. (Fakakiteaga 5:9, 10; 14:1, 4; 21:3-5; 22:1-4) Ko e taha he tau fakamonuinaaga ne ha ha ia tautolu he vaha nei ke talahau e tala mitaki mua ue atu nei ke he ha tautolu a tau katofia.—Mataio 24:14.
18. Ko e heigoa ne fakamanatu mai mo e ko e heigoa e tau fakamaloloaga kua age ke he tau magafaoa mo e ke he tau tagata takitokotaha?
18 Ka e tuga ne fakakite he aposetolo ko Paulo, ko e moui ke he moui mahani Atua fakamoli ka taofi aki e maveheaga kua maeke he tau tagata ke moua e tau fakamonuinaaga ia he moui “ne toe.” Ko e moli ni, ko e puhala ni a nei kua mua he mitaki ke moua ai e fiafia! Manatu, “ha ne mole atu foki e lalolagi katoa mo e hana tau manako lahi; ka ko e tagata kua eke e finagalo he Atua to tumau a ia tukulagi.” (1 Ioane 2:17) Ko e mena ia, pete ni ko koe ko e tama po ke matua, ko e tane po ke hoana, po ke ko e tagata lahi nofo tino taha ne fai po ke nakai fai fanau, kia eketaha ke taute e finagalo he Atua. Pete ni he ha ha i ai a koe he tuaga matematekelea po ke kua feleveia mo e tau mena ne mua atu he uka, aua neke nimo ko koe ko e fekafekau he Atua moui. Ko e mena ia, kia ta mai he tau gahua hau e olioli ki a Iehova. (Tau Fakatai 27:11) Mo e kia eke hau a takitakiaga mo fua ke he fiafia ma hau mogonei mo e moui tukulagi he lalolagi fou ne toe!