Ko e Tau Monuina he Fekafekauaga Paionia
“Ko e fakamonuina a Iehova, ke maukoloa ai e tagata; ti nakai lafilafi e ia ha mamahi ki ai.”—TAU FAKATAI 10:22.
1, 2. (a) Ne fakakite fefe he taha paionia hana tau logonaaga hagaao ke he fekafekauaga mau? (e) Ko e ha e tau paionia ne kua mua atu a lautolu ke moua tumau e fiafia he taute tutaki?
“KUA fai fiafia foki nakai ne mua ue atu mai he kitia e tagata ne fakaako mo koe, ne kua eke mo tagata fakamakamaka he fakaheke ki a Iehova? Ko e mena fiafia lahi mo e fakamalolo e tua ke fioia e malolo he Kupu he Atua kua omoomoi e tau tagata ke taute e tau hikihikiaga he tau momoui ha lautolu ke maeke ke fakafiafia a Iehova.” Kua tohia ai he paionia mai i Kanata ne fekafekau mau ke molea e 32 e tau tau. Hagaao ke he hana a fekafekauaga paionia, ne pehe a ia: “Nakai maeke ia au ke manamanatu ke fai mena foki ke taute. Moli, kua nakai iloa e au ha mena ka ta mai e fiafia pihia.”
2 Kua tali tonu nakai a koe kua mua atu e fiafia he auloa ke lagomatai taha tagata ke he puhala he moui? Moli, nakai ko e tau paionia hokoia ni ne moua e fiafia ia. Ko e tau fekafekau oti kana ha Iehova kua ha ha i lalo he poakiaga ke “eke e tau motu oti kana mo tutaki,” mo e fakamakamaka a lautolu ki ai. (Mataio 28:19) Pete ni ia, ha kua maeke e tau paionia ke fakamole e tau matahola loga ke he fekafekauaga he fonua, kua mua atu a lautolu ke moua tumau e fiafia he taute tutaki. Ka e fai palepaleaga foki e gahua paionia. Tutala atu ke he tau paionia, to tala atu e lautolu ki a koe ko e gahua paionia ko e taha puhala homo ue atu ke iloa tonu “ko e fakamonuina a Iehova, ke maukoloa ai e tagata.”—Tau Fakatai 10:22.
3. Ko e heigoa ka fakaohooho a tautolu he fakatumau a tautolu ke fekafekau ki a Iehova?
3 Nakaila leva, ne huhu age ke he tau paionia mai he tau fahi kehekehe he lalolagi ke fakamaama e tau monuina ne moua e lautolu he fekafekauaga mau. O mai a a tautolu ke kikite atu ke he tau tala ha lautolu. Ka kia nakai fakalolelole, kaeke kua fakakaupa tuai hau a fekafekauaga ha kua nakai malolo mitaki, motua lahi e tau tau he moui, po ke falu tutuaga foki. Kia manatu, ko e mena ne mua e aoga ko e fekafekau ki a Iehova mo e solu katoa, ke he puhala kua fahia. Pete ni ia, ke logona e tau tala he falu paionia ka liga fakatolomaki hau a fiafia ke taute e gahua palepale mitaki nei kaeke kua maeke.
Tau Logonaaga Hokulo he Makonaaga mo e Fiafia
4, 5. (a) Ko e ha ne kua mitaki e palepaleaga ne moua he fakamatala e tala mitaki ke he falu? (e) Fefe e logonaaga he tau paionia hagaao ke he fakalataha atu ke he fekafekauaga mau?
4 “Kua mua e monuina hana ke foaki atu, ke he monuina hana ke talia mai.” (Gahua 20:35) E, kua fai palepaleaga e foakiaga nakai fulukovi. (Tau Fakatai 11:25) Kua mua atu e moli he mena nei he magaaho ne fakamatala e tala mitaki ke he falu. Moli ni, ko e heigoa e mena fakaalofa ne mua ue atu ka foaki e tautolu ke he tagata katofia ka e ke lagomatai a ia ke moua e iloilo he Atua, ka takitaki a ia ke he moui tukulagi?—Ioane 17:3.
5 Nakai kia ofogia ai, ha ko lautolu ne fakalataha ke he fekafekauaga mau kua fa tutala tumau ke he fiafia mo e loto totoka hokulo he fakakatoatoaaga ne moua e lautolu he ha lautolu a fekafekauaga. “Mailoga e au ko e nakai fai gahua foki kua maeke ke ta mai ki a au e makonaaga ne moua mai he fakamatala e tala mitaki ke he falu,” he talahau he paionia ne 64 e tau he moui mai i Peritania. Ne talahau he fifine takape mai i Saire e kakano he gahua paionia ki a ia: “Kua mafanatia e fekafekau paionia ki a au he mole e mate he tane fakahele haku. Ko e fano lagaloga haku he fekafekauaga ke lagomatai e falu, kua fakamatutu hifo e mamahi haku ha ko e mate. Ne tua au ke he tau maveheaga a Iehova mo e manamanatu fakalahi atu ke he puhala ne maeke ia au ke lagomatai a lautolu ne fakaako mo au ke taute e tau hikihikiaga he lalu tau momoui. He fakahikuaga he tau aho takitaha, ne mohe mitaki au, mo e puke haku a loto he fiafia.”
6. Ko e heigoa e fiafia uho ne moua he falu paionia?
6 Ko e falu ne gahua paionia ke he loga e tau hogofulu tau kua moua ai e fiafia uho he fekafekau he tau matakavi mamao, he fakatu e tau fakapotopotoaga, ne kua hokotia ke eke mo tau takaiaga. Ke fakatai ki ai, i Abashiri, Hokkaido (ko e aelani he fahi tokelau i Sapani), ne ha i ai e matakainaga fifine ne gahua paionia ke 33 e tau tau. Ne manatu e ia ko e toloaga takaiaga fakamua hana—ma Hokkaido katoa—kua 70 ni ne ha ha i ai. Mo e he mogonei? Kua ha ha i ai 12 e tau takaiaga he aelani ia, mo e katoa ke molea e 12,000 he tau tagata fakailoa. Manamanatu la he kua puke hana loto he fiafia he magaaho ne fina atu a ia ke he tau toloaga mo e tau fonoaga fakalataha mo e mano he tau matakainaga fakapuloa he Kautu he aelani ia!
7, 8. Ko e heigoa e fiafia ne moua he laulahi he tau paionia kua leva?
7 Kua fiafia e falu he tau paionia kua leva he kitia e tau tagata fakaako Tohi Tapu ne papatiso mo e foli atu ke he tau kotofaaga mua ue atu he fekafekauaga. Ko e matakainaga fifine i Sapani ne fekafekau ke he hiva e kotofaaga paionia kehekehe tali mai he 1957 ne manatu e mekasini Awake! ne toka mo e fifine fuata ne gahua he pege. He magahala he tau mahina hiva ne papatiso ai e fifine fuata. He magaaho fakamui ne mau a ia, mo e kua eke a ia mo e hana tane mo tau paionia pauaki. Ko e fiafia ha ia he matakainaga fifine paionia, he magahala he kotofaaga ke tolu aki hana, he magaaho ne aahi atu e leveki he takaiaga fou mo e hana hoana ke he fakapotopotoaga hana—ko e tagata fakaako Tohi Tapu fakamua mo ia!
8 Ti ko e mena tukua a ia ne kitia e lautolu ne taute e feua pauaki he fekafekauaga paionia ko e “kotofaaga mua ue atu ke takiofa,” he talahau mai he taha paionia he 22 e tau tau!
Fakamoliaga he Levekiaga a Iehova
9. Ha ko e Foaki Mua Ue Atu, ko e heigoa ne omonuo e Iehova ke he hana tau fekafekau, mo e ko e heigoa e kakano he mena nei ma tautolu?
9 Ko Iehova, ko e Foaki Mua Ue Atu, kua omonuo mai ke fakamalolo hana tau fekafekau, he leveki fakaagaga mo e ke he fahi tino a lautolu. Ati talahau ai e patuiki mai i tuai tigahau ko Tavita: “Ne fuata au, ka kua motua tuai au ainei; ka e nakai kitia e au ha tagata tututonu kua tiaki, poke hana fanau kua ole mena kai.” (Salamo 37:25) Moli ni, kua nakai taute he fakamoliaga faka-Atua nei a tautolu ke kalo mai he matagahua ke foaki e tau koloa tino ma e ha tautolu a magafaoa, nakai tuku mai foki e fakaataaga ke falanaki ke he aga fakamokoi he ha tautolu a tau matakainaga Kerisiano. (1 Tesalonia 4:11, 12; 1 Timoteo 5:8) Ka e, he magaaho ne fakamakai a tautou ke taute e tau poa he tau momoui ha tautolu ke maeke ke fekafekau katoatoa ki a Iehova, to nakai tiaki e ia a tautolu.—Mataio 6:33.
10, 11. Mai he tau mena iloa, ko e heigoa ne fioia he tokologa he tau paionia hagaao ke he mahani foaki a Iehova?
10 Kua iloa he tau paionia he lalolagi katoa ha kua fakafita ki ai, na foaki e Iehova ma lautolu ne falanaki ke he hana levekiaga. Kikite la ke he mena ne tupu ke he hoa paionia ne hiki ke he taone tote ne lahi e manako ma e tau tagata fakamatala he Kautu. He mole atu e falu mahina, kua nakai loga e tau gahua tupe, mo e toe malamala a laua mo e tupe. Oti ia ne moua e laua e kaitalofa he inisua he motoka ke $81. “Kua nakai fakaai a maua ke totogi ai,” he fakamaama he matakainaga tane. “Ne liogi fakamakamaka a maua he po ia.” He aho hake, ne moua e laua e lau pepa mai he magafaoa ne kua matematekelea foki ke he puhala tupe. Kua moua he magafaoa e tupe ne liuaki mai he tukuhau, he fakamaama i loto he lau pepa, ti ha kua lahi mahaki mai he mena ne amanaki a lautolu ki ai, ne manako a lautolu ke foaki taha vala ke he hoa paionia. Kua ha i loto e tieke (cheque) ma e $81! “Nakai nimo e au e aho ia—kua tutu e tau fulu he kakia haku he fiafia!” he talahau he matakainaga tane paionia. “Kua oue tulou a maua ke he mahani fakamokoi he magafaoa nei.” Kua fakaaue foki a Iehova ke he tau mahani totonu pihia, ne kua kitia he agaga fakamokoi ne fakamalolo age e ia ke he hana tau fekafekau.—Tau Fakatai 19:17; Heperu 13:16.
11 Kua maeke he tokologa he tau paionia ke talahau e tau mena tutupu pihia. Huhu age ki a lautolu, to tala atu e lautolu ki a koe ‘kua nakaila tiaki’ a lautolu. Liu onoono atu ke he 55 e tau tau ne mole he fekafekauaga mau, ne pehe e paionia ne 72 e tau he moui, “Kua nakaila tiaki e Iehova a au.”—Heperu 13:5, 6.
“Ko e Puhala ne Mua ke Fakapiki Lahi Atu ki a Iehova”
12. Ko e ha e gahua fakapuloa he tala mitaki ko e kotofaaga mua ue atu?
12 Ha kua ole e Iehova a tautolu ke fakapuloa e tala mitaki he hana Kautu ko e monuina pauaki ni a ia ma tautolu. Kua kitia e ia a tautolu—pete ni ko e tau tagata nakai mitaki katoatoa a tautolu—ko e “tau ekegahua” hana he gahua fakamoui nei. (1 Korinito 3:9; 1 Timoteo 4:16) He fakamatala atu a tautolu ke he falu hagaao ke he Kautu he Atua, he fakapuloa e tautolu e fakaotiaga ke he mahani kelea, he fakamaama e tautolu ke he tau tagata hana fakaalofa mua ue atu he foaki e lukutoto, he hafagi e tautolu hana a Kupu moui mo e fakaako e tau kupu mua e aoga i loto ke he tau tagata loto fakamoli, kua futia pauaki atu a tautolu ke he ha tautolu a Tufuga, ko Iehova.—Salamo 145:11; Ioane 3:16; Heperu 4:12.
13. Ko e heigoa ne talahau he falu hagaao ke he lauiaaga he ha lautolu a fekafekauaga paionia ke he fakafetuiaga ha lautolu mo Iehova?
13 Kua lahi e magaaho ne maeke he tau paionia ke fakamole he tau mahina takitaha ke ako mo e fakaako hagaao ki a Iehova. Fefe e logonaaga ha lautolu he kua lauia pehenei ha lautolu a fakafetuiaga mo e Atua? “Ko e gahua paionia ko e puhala ne mua ke fakapiki lahi atu ki a Iehova,” he tali he taha motua i Falani ne gahua paionia ke molea e hogofulu e tau tau. Taha paionia foki he motu ia, ne kua fakamole 18 e tau tau he fekafekauaga mau, ne pehe: “Kua fakaata he fekafekauaga paionia a tautolu ke ‘kamata mo e kitekite kua mitaki a Iehova,’ he feaki e fakafetuiaga malolo ue atu he tau aho oti mo e ha tautolu a Tufuga.” (Salamo 34:8) Ko e matakainaga fifine i Peritania ne gahua paionia ke 30 e tau tau kua pihia foki e logonaaga. “He falanaki ke he agaga a Iehova ma e takitakiaga he haku a fekafekauaga kua fakatata lahi atu au ki a ia,” he talahau e ia. “Kua logona moli e au he tau magaaho loga e agaga ha Iehova ne takitaki au ke he taha kaina he magaaho tonu.”—Fakatatai Gahua 16:6-10.
14. Kua lagomatai fefe e tau paionia mai he fakaaoga e Tohi Tapu mo e tau tohi fakave ke he Tohi Tapu he tau aho oti ke fakaako e falu?
14 Tokologa e tau paionia ne moua ko e fakaaogaaga he Tohi Tapu mo e tau tohi fakave ke he Tohi Tapu he tau aho oti ke fakamaama mo e fakaako e tau kupu moli he Tohi Tapu, kua lagomatai a lautolu ke tupu ke he iloilo he Kupu he Atua. Kua fakamaama mai he taha matakainaga tane ne 85 e tau he moui i Sepania ne gahua paionia ke 31 e tau tau: “Kua lagomatai he gahua paionia au ke moua e iloilo hokulo ke he Tohi Tapu, ko e iloilo ne fakaaoga e au ke lagomatai e tokologa he tau tagata ke iloa a Iehova mo e hana tau finagalo.” Ne pehe e matakainaga fifine mai i Peritania ne gahua paionia ke 23 e tau tau: “Kua lagomatai he fekafekauaga mau au ke feaki e manako ma e tau mena kai fakaagaga.” Ko e fakamaama age e “kakano he amaamanaki ha ha ia mutolu” ke he falu ka fakamalolo hau ni a tali tonu hagaao ke he tau taofiaga ne fakahelehele e koe. (1 Peteru 3:15) He talahau he paionia mai i Ausetalia: “Kua fakatolomaki he gahua paionia haku a tua he fakamaama atu e au ke he falu.”
15. Ko e heigoa ne kua fakamakai e tokologa ke taute ke maeke ke matutaki atu ke he fekafekauaga paionia mo e fakatumau ki ai, mo e ko e ha?
15 Kua maaliali ai, ko e tau fekafekau paionia nei kua tali tonu kua fifili e lautolu e fekafekauaga pauaki ne ta mai e tau monuina loga mai ia Iehova. Ko e mena tukua a ia ne kua tokologa ne fakamakai ke taute e tau hikihikiaga he tau momoui ha lautolu, mo e tiaki foki e feua tupe pauaki mo e tau koloa loga, ke matutaki atu ke he fekafekauaga paionia mo e fakatumau ki ai!—Tau Fakatai 28:20.
Kua Manako Nakai e Loto Hau ke Lahi Atu e Mena Taute?
16, 17. (a) Kaeke kua tuaha a koe ko e maeke nakai ia koe ke gahua paionia, ko e heigoa hau ka taute? (e) Kua fefe e logonaaga he falu he kua nakai maeke ke paionia?
16 He kikite atu ai ke he tau mena ne talahau he tau paionia hagaao ke he tau monuina he fekafekauaga paionia, liga kua tuaha a koe ko e lata la nakai e gahua paionia mo koe. Kaeke ke pihia, ko e ha he tutala ke he taha paionia ne kua kautu ke he fekafekauaga mau? Liga to moua foki e koe e lagomataiaga he tutala ke he taha he tau motua i loto he fakapotopotoaga, ko e taha ne iloa a koe—hau a tuaga malolo tino, hau a tau fakakaupaaga, mo e hau a tau matagahua fakamagafaoa. (Tau Fakatai 15:22) Ko e tau talahauaga fakamoli he falu ka liga lagomatai a koe ke fuafua fakamitaki ko e fahia nakai a koe ke gahua paionia. (Fakatatai Luka 14:28.) Kaeke kua maeke ia koe ke paionia, to lahi mahaki moli hau a tau monuina.—Malaki 3:10.
17 Ka e kua, mogoia, e tokologa he tau tagata fakailoa tua fakamoli he Kautu ne kua nakai maeke ke paionia, pete ni kua manako a lautolu ke lahi e mena taute he fekafekauaga? Ke fakatai ki ai, kikite atu ke he tau logonaaga he taha Kerisiano fifine ne fetului ke feaki tokotaha e fanau tokofa hana. “Kelea e loto haku,” he talahau e ia, “kakano ko e paionia mau au fakamua, ka e he mogonei, ha ko e haku a tau tutuaga, kua nakai maeke au ke fano tumau ke he fonua tuga ne fa taute e au.” Ko e matakainaga fifine nei kua lahi e fakahelehele hana fanau mo e manako ke foaki ma lautolu. He magaaho taha ia ni, kua manako a ia ke lahi atu e mena taute he gahua fakamatala. “Kua loto lahi au ke he fekafekauaga,” he fakamaama e ia. Kua pihia foki e tau logonaaga he falu Kerisiano fakamoli ne kua omoomoi he fakaalofa ke he Atua a lautolu ke manako ke fekafekau ki a Iehova ‘mo e ha lautolu a loto katoa.’—Salamo 86:12.
18. (a) Ko e heigoa ne amanaki mai a Iehova ia tautolu? (e) Ko e ha kua nakai lata a tautolu ke fakalolelole kaeke ke fakakaupa he tau tutuaga ha tautolu e mena kua maeke ia tautolu ke taute?
18 Kia manatu ko e mena ne amanaki mai a Iehova ia tautolu ko e fekafekauaga mo e solu katoa. Ko e fuafuaaga he mena nei to liga kehekehe ai he taha solu ke he solu. Ko e falu kua maeke ke hikihiki ha lautolu a tau tutuaga ke maeke ke fekafekau mo tau paionia mau. Tokologa foki e falu ne fakamau ke eke mo tau paionia fakaku he taha magaaho ni po ke ke fakatumau, he fakamole 60 e tau matahola he tau mahina takitaha he fekafekauaga. Ka ko e laulahi he tau tagata ha Iehova, kua fakamakutu a lautolu mo e solu katoa ke he gahua fakamatala mo e fakaakoaga ha ko e tau tagata fakailoa he fakapotopotoaga. Ti, ka fakakaupa moli a koe he nakai malolo mitaki, motua lahi e tau tau he moui, tau matagahua fakamagafaoa, po ke falu tutuaga foki, kia nakai fakalolelole. He fakatumau a koe ke foaki hau a mena ne fahia ki ai, kua aoga lahi e fekafekauaga hau ke he tau mata he Atua, tuga a ia ha lautolu ne ha ha he fekafekauaga mau!
Kua Lata Oti ke Fakatata e Agaga Paionia
19. Ko e heigoa e agaga paionia?
19 Pete ni he nakai maeke ia koe ke fakamau ke eke mo paionia, kua maeke ia koe ke fakatata e agaga paionia. Ko e heigoa e agaga paionia? Kua talahau mai he fufuta he Our Kingdom Ministry ia Iulai 1988: “Kua liga kakano ai ke ha i ai e onoonoaga mitaki ke he poakiaga ke fakamatala mo e taute tutaki, ke taute fakakatoatoa ke fakakite e fakaalofa mo e tokaga ma e tau tagata, ke poa ni e koe a koe, ke fiafia he muitua fakalahi atu ke he Iki, mo e fiafia ke he tau mena fakaagaga nakai he tino.” Maeke fefe ia koe ke fakakite e agaga paionia?
20. Maeke fefe he tau matua ke fakatata e agaga paionia?
20 Kaeke ko e matua a koe mo e fanau ikiiki, kua maeke ia koe ke tomatoma ki a lautolu e feua pauaki ke eke mo tau paionia. Liga to fakalagalaga he onoonoaga mitaki hau ke he fekafekauaga a lautolu ke manako ke taute e fekafekauaga a Iehova mo mena mua ue atu he tau momoui ha lautolu. Liga uiina e koe e tau paionia mo e tau leveki o fano mo e ha lautolu a tau hoana ke he kaina hau ke moua he fanau hau e lagomatai mai he tau fakafifitakiaga ha lautolu ia ne moua e fiafia he fekafekauaga mau. (Fakatatai Heperu 13:7.) Pihia foki he tau kaina kehekehe e tau lotu, ko e tau matua talitonu, ha ko e vagahau mo e fakafifitakiaga, kua maeke ai ke lagomatai e fanau ha lautolu ke taute e fekafekauaga mau mo foliaga he moui.—2 Timoteo 1:5; 3:15.
21. (a) Maeke fefe ia tautolu ke foaki e lagomataiaga ki a lautolu he gahua paionia? (e) Ko e heigoa ne lata he tau motua ke taute ke fakamalolo e tau paionia?
21 I loto he fakapotopotoaga, kua maeke ia tautolu oti ke foaki e lagomatai mo e loto katoa ki a lautolu ne kua maeke ke paionia. Ke fakatai ki ai, kua mahalo nakai a koe ke gahua mo e paionia ke he fekafekauaga, mua atu he tau magaaho ka liga ke gahua tokotaha e paionia? Liga to moua moli e koe e “fefakamafanaaki.” (Roma 1:11, 12) Kaeke ko e motua a koe, kua maeke ia koe ke lahi e mena taute ke fakamalolo e tau paionia. He magaaho ka feleveia auloa e tau motua, kua lata ia lautolu ke kumikumi tumau e tau manako he tau paionia. He magaaho ka lolelole e paionia po ke kua hokotia ai ke he falu mena uka, kia nakai mafiti ke tomatoma kua lata ia ia ke fakaoti e gahua paionia. Pete ni kua liga lata e tomatomaaga ia ke taute he falu mogo, kia aua neke nimo ko e gahua paionia ko e kotofaaga uho a ia ne liga fakahele lahi he fekafekau mau. Liga kua lata ni mo e taha fakamaloloaga mo e falu fakatonuaga aoga po ke lagomataiaga. Ne tohia he la ofisa i Sepania: “He magaaho ne fakamalolo he tau motua e gahua paionia, lagomatai e tau paionia he fekafekauaga he fonua, mo e leveki tumau a lautolu, kua lahi e fiafia he tau paionia, logona ai e aoga, mo e manako ke fakatumau ki ai pete ni ko e tau mena fakatauhele ne tutupu.”
22. He vaha uka nei he fakamauaga tuai he tagata, ko e heigoa kua lata ia tautolu ke fakamalolo ke taute?
22 Kua nonofo a tautolu he vaha uka he fakamauaga tuai he tagata. Ne foaki mai e Iehova ki a tautolu e gahua fakamoui ke taute. (Roma 10:13, 14) Pete he maeke a tautolu ke fakalataha ke he gahua mau nei mo tau paionia po ke nakai, kia fakakite ai e tautolu e agaga paionia. Lata ia tautolu ke moua e manamanatu ke he mafitiaga mo e agaga he foaki ni a koe. Kia fakamalolo ai a tautolu ke age ki a Iehova e mena ne ole mai e ia ia tautolu—ko e fekafekauaga mo e solu katoa. Mo e lata a tautolu ke manatu ko e magaaho ne foaki e tautolu e tau mena ne maeke a tautolu ki ai, pete he tuga e tau tupe ikiiki he fifine takape po ke lolo fakafua uka ha Maria, ko e ha tautolu a fekafekauaga kua taute mo e solu katoa, mo e kua uho e fekafekauaga mo e solu katoa ha tautolu ki a Iehova!
Manatu Nakai e Koe?
◻ Ko e ha ne ta mai he fekafekauaga mau e tau logonaaga he makonaaga mo e fiafia?
◻ Mai he iloaaga moli, ko e heigoa ne fioia he tokologa he tau paionia hagaao ke he tokaga a Iehova ke he tau fekafekau hana?
◻ Ko e heigoa e lauiaaga ne logona he tau paionia ke he ha lautolu a fekafekauaga mo e ha lautolu a fakafetuiaga mo Iehova?
◻ Maeke fefe ia koe ke fakatata e agaga paionia?
[Fakatino he lau 17]
Kua moua he tau paionia e fiafia lahi mai he taute tutaki
[Fakatino he lau 17]
Kua maeke he fanau hau ke moua e aoga mai he feoaki mo e tau tagata fakapuloa mau he Kautu
[Fakatino he lau 17]
Kua lata he tau motua ke fakamalolo e tau paionia he fekafekauaga he fonua