Kumikumi ma e Tohi Fakaaoga he Feleveiaaga he Moui mo e Fekafekauaga
Sepetema 4-10
TAU TANAKIAGA HE KUPU HE ATUA | ESEKIELU 42-45
“Liu Ati Hake e Tapuakiaga Meā!”
(Esekielu 43:10-12) Ko koe na ko e tama he tagata, kia fakakite atu e koe e fale ke he magafaoa a Isaraela, kia ma a lautolu ha ko e tau mahani kelea ha lautolu; kia fafati foki e lautolu e fakatai na. 11 Kaeke foki kua mā a lautolu ha ko e tau mena oti ne eke e lautolu, ti fakailoa atu e koe kia lautolu e kakano he fale, mo e hana fakatai, mo e hana tau puhala ne huhū atu ai ki fafo, mo e hana tau puhala ne huhū mai ai ki fale, mo e hana tino mai katoa, mo e hana tau kotofaaga oti, mo e hana tino mai katoa, mo e hana tau fakatufono oti; kia tohi ai la ki mua ha lautolu, kia omaoma a lautolu ke he hana tau mena oti kua fakakite mai, mo e hana tau kotofaaga oti, mo e eke ai e lautolu. 12 Ko e fakatufono hanā he fale ki luga he tapunu mouga, ko e hana tau katofia oti kua takai aki to tapu ue atu ia. Kitiala, ko e fakatufono he fale haia.
“Kia Tuku Foki e Koe ke he Loto Hau” e Faituga he Atua!
3 Ko e fakakiteaga loa nei, ne ha ha ai ke he hiva e veveheaga he tohi ha Esekielu, kua foaki ke he tau Iutaia fakapaea e maveheaga ke fakamalolo e tau tua. To fakafou e tapuakiaga mea! He tau senetenari tali mai he mogo ia, ke hoko ke he vaha ha tautolu, kua eke ai e fakakiteaga nei mo fakamaloloaga ke he tau tagata ne ofania a Iehova. He puhala fe? Kia kumikumi atu a tautolu ke he kakano he fakakiteaga fakaperofeta a Esekielu ke he tau Isaraela fakapaea. Kua fa e matapatu vala i ai: ko e faituga, ko e tau ekepoa, ko e tau iki, mo e motu.
(Esekielu 44:23) To fakaako foki e lautolu e motu ke mailoga ai e tau mena tapu mo e tau mena nakai tapu, kia iloa ai e lautolu e tau mena nakai meā mo e tau mena meā.
(Esekielu 45:16) Ko e tau tagata oti he motu, to eke e lautolu e poa na ma e iki a Isaraela.
“Kia Tuku Foki e Koe ke he Loto Hau” e Faituga he Atua!
10 Liga fakamalolo he tau mena nei e tau loto he tau tagata fakapaea! Kua fakamoli mai ke igatia e magafaoa mo e tufaaga he motu. (Fakatatai Mika 4:4.) To ha ha i ai e tapuakiaga mea he matakavi tokoluga mo e lotouho ia. Mo e mailoga foki he fakakiteaga a Esekielu ko e tau iki, to nonofo ke tuga e tau ekepoa he vala kelekele ne poa he tau tagata. (Esekielu 45:16) Ti he motu fakafou, kua lata e tau tagata ke poa ke he gahua ha lautolu ne kotofa e Iehova ke takitaki, ke lagomatai a lautolu he kau fakalataha ke he tau hatakiaga ha lautolu. Ke he tau mena oti, ne fakatino he motu nei e fakatokatokaaga, kau fakalatahaaga, mo e puipuiaga.
Kumikumi Hifo e Tau Koloa Fakaagaaga
(Esekielu 43:8, 9) Ke he ha lautolu a tuku e tau gutuhala ha lautolu ke he tapa he gutuhala haku, mo e tau pou gutuhala ha lautolu ke he tapa he haku a tau pou, ko e kaupa foki ne katofia aki a lautolu mo au; ne fakakelea foki e lautolu haku higoa tapu ke he tau mena vihiatia ha lautolu ne eke e lautolu; ko e mena ia ne fakaoti ai e au a lautolu ke he haku a ita. 9 Ka ko ainei, kia tiaki e lautolu e tau feuaki ha lautolu, mo e tau tino mamate he tau patuiki ha lautolu, ke mamao ia au, ti nofo ai au fakalataha mo lautolu tukulagi.
it-2 lau 467 para. 4
Higoa
Ne kaumahala a Isaraela ko e tau tagata ne ui aki e higoa he Atua ke momoui fakatatau ke he tau poakiaga tututonu Haana ne holitū po ke fakakelea e higoa he Atua. (Esk 43:8; Amo 2:7) He fakahala he Atua e tau Isaraela ha ko e nakai fakamooli ha lautolu, ne fakaatā foki he mena nei e falu motu ke vagahau fakakelea ke he higoa he Atua. (Fakatatai Sal 74:10, 18; Isa 52:5.) He kaumahala ke kitia ko e fakahala mai ia Iehova, ne manatu hepe e tau motu nei he tukupau e matematekelea ne hoko ki Isaraela ha kua nakai maeke a Iehova ke puipui e tau tagata haana. Ke fakameā e higoa ha Iehova he pikopiko pihia, ne fakakite e ia haana higoa mo e liuaki a lautolu ne toe ha Isaraela ke he motu ha lautolu.—Esk 36:22-24.
(Esekielu 45:9, 10) Kua pehe mai e vagahau he Iki ko Iehova, Toka a, ko mutolu na ko e tau iki a Isaraela; Kia toka e favale mo e fofo mena, ka kia eke e mahani hako, mo e mahani tututonu; kia tiaki a e mutolu e vega kehe he haku a tau tagata, kua pihia mai e Iki ko Iehova. 10 Kia ha ha ia mutolu e fua tautau kua tonu mo e efa kua tonu, mo e paita kua tonu.
it-2 lau 140
Fakafili Tonu
Ko e mena ia, manako tumau a Iehova ki a lautolu ne loto ke moua e taliaaga haana ke fakamahani ke he tau tuaga he fakafili tonu haana ti muitua ki ai. (Isa 1:17, 18; 10:1, 2; Ier 7:5-7; 21:12; 22:3, 4; Esk 45:9, 10; Amo 5:15; Mik 3:9-12; 6:8; Sak 7:9-12)
Totouaga he Tohi Tapu
(Esekielu 44:1-9) Ti liuaki mai e ia au he hala he gutuhala i tua, he mena tapu, kua hagao atu ke he fahi uta; kua pa foki a ia. 2 Ti pehe mai a Iehova kia au, Kua pa e gutuhala nai, to nakai ni hafagi, to nakai hu atu ai taha tagata; he hu mai ai a Iehova ko e Atua a Isaraela, ko e mena ia ke pa ai a ia. 3 Ka ko e iki, to nofo ai a ia ke kai ai e tau mena kai ki mua a Iehova; to hu mai a ia he puhala ha fakamaluaga he gutuhala ia, to hu atu foki a ia he gutuhala na. 4 Ti ta mai e ia au he puhala he gutuhala ke he fahi tokelau ke he mua fale; ti kitekite ai au, kitiala, kua puke ai e fale a Iehova ke he lilifu a Iehova, ti fakaveli fakafohifo ai au. 5 Ti pehe mai a Iehova kia au, Ko e tama he tagata na e, kia tuku a ke he loto hāu, mo e kitekite a ke he tau mata hāu, kia fanogonogo foki hau a tau teliga ke he tau mena oti ke vagahau atu ai e au kia koe, ke he tau kotofaaga oti he fale a Iehova, mo e hana tau fakatufono oti; kia manamanatu a ke he tau mena ke huhū mai ai ke he fale, katoa mo e tau mena ke huhū atu ai he faituga. 6 Ti pehe atu foki a koe kia lautolu ne fakafualoto, ko e magafaoa a Isaraela haia, Kua pehe mai e vagahau he Iki ko Iehova, Ko e magafaoa a Isaraela na e, toka ai, kia tiaki ā ha mutolu a tau mena vihiatia oti. 7 He ta mai ai e mutolu e tau tagata kehe, kua nakai peritome ai e tau loto, nakai peritome ai foki e tau tino ha lautolu, ke ha i ai a lautolu ke he haku a faituga, ke holitu ai haku a fale, he ta mai e mutolu ke eke mo poa haku a tau mena kai ko e gako mo e toto, kua holi foki e mutolu haku a maveheaga ke he tau mena vihiatia oti ha mutolu. 8 Ti nakai omaoma foki a mutolu ke he fekau he haku a tau mena tapu; ka kua kotofa e mutolu ma mutolu e tau tagata ke eke ai haku a fekau ke he faituga haku. 9 Kua pehe mai e vagahau he Iki ko Iehova, Nakai hu mai ke he faituga haku ha tagata kehe, kua nakai peritome e loto, nakai peritome foki e tino, he tau tagata kehe oti, ha ha i ai ke he fanau a Isaraela.
Sepetema 11-17
TAU TANAKIAGA HE KUPU HE ATUA | ESEKIELU 46-48
“Tau Monuina ne Moua e Isaraela ne Liliu”
(Esekielu 47:1) Ti liu aki mai e ia au ke he gutuhala he fale; ti kitiala, ne tafe atu e vai mai lalo he akau fakalava he gutuhala he fale ke he fahi uta, ha kua hagao atu e mua fale ke he fahi uta, ne hifo ai foki e vai i lalo, mai he fahi matau he fale ke he fahi toga he fatapoa.
(Esekielu 47:7-12) Kua liu atu au, kitiala, ko e tau akau loga ni ke he tau kauvai he vailele he ha i ai ke he taha fahi, mo e taha fahi. 8 Ti pehe mai a ia kia au, Kua tafe atu e tau vai ia ke he fahi uta, mo e tafe hifo ke he kelekele tatai, mo e hoko atu ke he tahi; ka hoko atu ki tahi, ti magalo ai e puke vai he tahi. 9 Ko e tau mena momoui oti foki, kua totolo ke he tau mena oti ke hoko ki ai e vailele, to momoui ia; to loga lahi foki e tau ika; ha kua hoko ki ai e vai ia mo e fakamagalo ai; to momoui ai foki e tau mena oti kua hoko atu ki ai e vailele. 10 To tutu ai foki e tau tagata takafaga, ke kamata mai i Enekati ke hoko atu ki Enekelima; to eke mo mena ke fofola ai e tau kupega; ko e hana tau ika foki kua kakano kehekehe, tuga ne tau ika he tahi lahi, kua loga mahaki ni. 11 Ka ko e hana tau mena pelapela mo e hana tau fonua ne lofia he tahi nakai fakamagalo ia; ka e tuku atu ke he masima. 12 Ko e tau kauvai he vailele ke he taha fahi mo e taha fahi, to tutupu ai e tau akau oti ke kai, nakai fifigo ha lautolu a tau lau to nakai oti ha lautolu a tau fua; takitaha e mahina mo e hana fuaga, ha kua tafe atu ha lautolu a tau vai mai he faituga; to eke foki e tau fua ha lautolu mo tau mena kai, mo e ha lautolu a tau lau to eke ia mo vailakau.
“Kia Tuku Foki e Koe ke he Loto Hau” e Faituga he Atua!
11 To fakamonuina nakai e Iehova e motu ha lautolu? Ne tali he perofetaaga e huhu nei mo e fakatino loto olioli. Ne tafe e vai mai he faituga, kua tafe lahi ai, kua eke ai mo vaitafe he hoko atu ke he Tahi Mate. Ne fakamoui ai e tau vai mamate, mo e tupu foki e gahua takafaga ika he tau fahi tahi. He tau tau oti kua fua ai e tau akau loga he tau tapa vaitafe, ke foaki e tupuolamoui mo e malolo.—Esekielu 47:1-12.
12 Ke he tau tagata fakapaea, kua fakataogoogo mo e fakamoli he maveheaga nei e fakafou fakamua atu he tau perofetaaga ne ofania e lautolu. Kua nakai lagataha ni e fakamaama he tau perofeta omoi he agaga e fakafouaga mo e puke tagata a Isaraela ke he tau kupu fakaparataiso. Ko e tau matakavi mateafu ne liliu momoui foki ko e matapatu tala fakaperofeta. (Isaia 35:1, 6, 7; 51:3; Esekielu 36:35; 37:1-14) Ti talifaki ai e tau tagata ke he fakamonuinaaga foaki moui a Iehova ke tafe mai he vaitafe he faituga fakafou. Hagaao ki ai, to liu fakamoui e motu mate fakaagaga. Ti monuina ai e tau tagata fakafou he ko e tau tagata tane aga fakaagaga—ne tututonu mo e mauokafua tuga e tau akau he tau tapa vaitafe, tau tagata ne takitaki e liu ati hake he motu maona kelea. Kua tohia foki e Isaia hagaao ke he “tau akau he tututonu” ka ‘ati hake e tau mena maona mai i tuai.’—Isaia 61:3, 4.
(Esekielu 47:13, 14) Kua pehe mai e vagahau he Iki ko Iehova, Ko e tau katofia hanai ke tufatufa ai e mutolu e kelekele ma mutolu, fakalata ke he tau magafaoa hogofulu ma ua a Isaraela; ke ua e tufaaga ma Iosefa. 14 Kia eke ai e mutolu e motu ke tatai e tufaaga he taha mo e taha, ko e mena ne nikiti ai au haku a lima ke foaki atu ai ke he tau matua ha mutolu, to moua foki e mutolu e kelekele nai ke eke mo tufaaga ha mutolu.
“Kia Tuku Foki e Koe ke he Loto Hau” e Faituga he Atua!
10 Liga fakamalolo he tau mena nei e tau loto he tau tagata fakapaea! Kua fakamoli mai ke igatia e magafaoa mo e tufaaga he motu. (Fakatatai Mika 4:4.) To ha ha i ai e tapuakiaga mea he matakavi tokoluga mo e lotouho ia. Mo e mailoga foki he fakakiteaga a Esekielu ko e tau iki, to nonofo ke tuga e tau ekepoa he vala kelekele ne poa he tau tagata. (Esekielu 45:16) Ti he motu fakafou, kua lata e tau tagata ke poa ke he gahua ha lautolu ne kotofa e Iehova ke takitaki, ke lagomatai a lautolu he kau fakalataha ke he tau hatakiaga ha lautolu. Ke he tau mena oti, ne fakatino he motu nei e fakatokatokaaga, kau fakalatahaaga, mo e puipuiaga.
(Esekielu 48:9, 10) Ko e poa ke ta atu ai e mutolu kia Iehova, ko e hana loa ko e uafulu e afe ti lima e afe kaho, ko e hana laulahi ko e hogofulu e afe. 10 To eke foki ia mo poa tapu ma e tau ekepoa; ko e hana loa ke he fahi tokelau ko e uafulu e afe ti lima e afe kaho, ko e hana laulahi ke he fahi lalo, ko e hogofulu e afe, ko e hana laulahi ke he fahi uta ko e hogofulu e afe, ko e hana loa ke he fahi toga ko e uafulu e afe ti lima e afe; ti tuloto ai e faituga a Iehova.
Kumikumi Hifo e Tau Koloa Fakaagaaga
(Esekielu 47:1) Ti liu aki mai e ia au ke he gutuhala he fale; ti kitiala, ne tafe atu e vai mai lalo he akau fakalava he gutuhala he fale ke he fahi uta, ha kua hagao atu e mua fale ke he fahi uta, ne hifo ai foki e vai i lalo, mai he fahi matau he fale ke he fahi toga he fatapoa.
(Esekielu 47:8) Ti pehe mai a ia kia au, Kua tafe atu e tau vai ia ke he fahi uta, mo e tafe hifo ke he kelekele tatai, mo e hoko atu ke he tahi; ka hoko atu ki tahi, ti magalo ai e puke vai he tahi.
(Esekielu 48:30) Ko e tau mena ia ke o atu ki ai e maga; ko e fahi tokelau ne fa e afe mo e lima teau e kaho ko e hana fafati haia.
(Esekielu 48:32-34) Ko e fahi uta, ko e fa e afe mo e lima teau e kaho ko e hana fafati haia; ne tolu foki e pa gutuhala; ko e pa gutuhala a Iosefa, taha; ko e pa gutuhala a Peniamina, taha; ko e pa gutuhala a Tano, taha. 33 Ko e fahi toga, ko e fa e afe mo e lima teau e kaho ko e hana fafati haia; ne tolu foki e pa gutuhala; ko e pa gutuhala a Simeona, taha; ko e pa gutuhala a Isakara, taha; ko e pa gutuhala a Sepulona, taha. 34 Ko e fahi lalo, ko e fa e afe mo e lima teau e kaho ko e hana fafati haia; mo e ha lautolu a tau pa gutuhala tolu; ko e pa gutuhala a Kato, taha; ko e pa gutuhala a Asera, taha; ko e pa gutuhala a Nafatali, taha.
“Kia Tuku Foki e Koe ke he Loto Hau” e Faituga he Atua!
14 Ko e tau mena nei ni kia ne fakamoli he fakakiteaga ha Esekielu? Nakai; nukua mua atu e mena ne fakakite mai. Kia mailoga: Ko e faituga ne kitia e Esekielu kua nakai maeke ke ati hake tuga ne fakamaama mai. Moli, kua mailoga lahi he tau Iutaia e fakakiteaga ia ti taute moli e falu talahauaga. Ka kua lahi mahaki e faituga he fakakiteaga ke hao he Mouga ko Moria, ne toka ai e faituga fakamua. Ke lafi ki ai, kua nakai haia he maaga e faituga a Esekielu ka kua mamao atu ke he taha vala kelekele kehe, ka ko e faituga ke ua aki kua ati hake he mena ne tutu ai e tau tagata fakamua he maaga ko Ierusalema. (Esera 1:1, 2) Taha mena foki, kua nakai tafe mai e vaitafe he faituga a Ierusalema. Ti kua kitia ni he tau Isaraela e fakamoliaga tote he perofetaaga a Esekielu. Fakakite he mena nei kua liga ha ha i ai e fakamoliaga lahi mo e fakaagaga he fakakiteaga nei.
(Esekielu 47:6) Ne pehe mai foki a ia kia au, Ko e tama he tagata na e kua kitia nakai e koe e tau mena na? Ti takitaki e ia au mo e liuaki atu e ia au ke he kauvai he vailele.
it-2 lau 1001
Ko e Tama he Tagata
He tau Tohiaga Tapu Heperu ko e talahauaga ne mua atu e loga ne kitia he tohi a Esekielu, molea e laga 90 e fakahigoa he Atua e perofeta “ko e tama he tagata.” (Esk 2:1, 3, 6, 8) Ko e kotofaaga ne fakaaoga tumau ke fakakite ko e tagata ni e perofeta, ati lahi e kehekeheaga he tagata gutu vagahau mo e Punaaga he fekau haana, ko e Atua Mua Ue Atu. Ko e kotofaaga taha ia ne fakaaoga foki ke he perofeta ko Tanielu ia Tanielu 8:17.
Totouaga he Tohi Tapu
(Esekielu 48:13-22) To fehagai mo e katofia he tau ekepoa e mena he tau tagata Levi, ko e hana loa ko e uafulu e afe mo e lima e afe kaho, ti hogofulu e afe hana laulahi; ko e hana loa katoa ko e uafulu e afe ti lima e afe, ko e hana laulahi foki ko e hogofulu e afe. 14 To nakai fakafua atu ai e lautolu ha maga kelekele, po ke fakafetauaki, po ke uta kehe ai e tau fua uluaki he kelekele; ha kua tapu ia kia Iehova. 15 Ko e lima e afe ne toe he laulahi ki mua he uafulu ma lima e afe, to eke ia mo mena tokanoa ma e maga ke eke mo mena ke nonofo ai, ke eke foki mo vao he maga; ti tuloto ai e maga. 16 Ko e hana tau fafati foki hanai; ko e fa e afe mo e lima e teau, ko e fahi toga ne fa e afe mo e lima e teau, ko e fahi uta ne fa e afe mo e lima e teau, ko e fahi lalo ne fa e afe mo e lima e teau. 17 Ko e vao he maga ne ua e teau mo e limagofulu e kaho ke he fahi tokelau, ne ua e teau mo e limagofulu ke he fahi toga, ne ua a teau mo e limagofulu ke he fahi uta, ne ua e teau foki mo e limagofulu ke he fahi lalo. 18 Ko e hana mena ne toe ne katofia mo e poa ko e tufaaga tapu, ko e hogofulu e afe hana loa ke he fahi uta, ne hogofulu e afe foki ke he fahi lalo, kua fehagai foki ia mo e poa ko e tufaaga tapu; ko e tau mena ka tutupu ai to eke ia mo tau mena kai ma lautolu kua fekafekau ai ke he maga. 19 Ko lautolu foki ke fekafekau ke he maga, to fekafekau ai a lautolu mai he tau magafaoa oti a Isaraela. 20 Ko e poa katoa ko e uafulu e afe mo e lima e afe kaho ke he taha fahi, ne uafulu e afe mo e lima e afe foki ke he taha fahi; to eke e mutolu e poa tapu ke fakafahifa tatai; fakalataha mo e tufaaga he maga. 21 Ko e mena foki ne toe ke he taha fahi mo e taha fahi he poa tapu, to eke ia ma e iki, mo e tufaaga he maga ki mua he uafulu e afe mo e lima e afe he poa ke he katofia he fahi uta, mo e fahi lalo ki mua he uafulu e afe mo e lima e afe ke he katofia he fahi lalo, ne fehagai mo e tau tufaaga, to eke ia mo e iki; ko e poa tapu foki mo e faituga he fale, to ha ha i ai ke he lotouho. 22 Ke kamata mai he tufaaga he tau tagata Levi, ke kamata mai foki he tufaaga he maga, (ha ha i ai ke he tufaaga he iki,) ke he vaha he katofia a Iuta, mo e katofia a Peniamina, to eke ia ma e iki.
Sepetema 18-24
TAU TANAKIAGA HE KUPU HE ATUA | TANIELU 1-3
“Palepale he Fakamooli ki a Iehova”
(Tanielu 3:16-20) Ne tali age a Sataraka, mo Mesako, mo Apetiniko ke he patuiki kua pehe age, Nepukanesa na e, nakai aoga ke tali atu a mautolu kia koe ke he mena na; 17 Kaeke ke pihia, kua maeke ni ke he Atua ha mautolu, kua fekafekau ki ai a mautolu ke laveaki a mautolu mai he gutuumu ne puho ai e afi, to laveaki mai ni e ia a mautolu he pule hau, ko e patuiki na e. 18 Ha ko e mena, ka nakai pihia, kia iloa e koe ko e patuiki na e, nakai fekafekau a mautolu ke he tau atua hau, ko e tupua auro foki kua fakatu e koe nakai ni hufeilo ki ai a mautolu. 19 Ti puke ai a Nepukanesa he ita lahi, kua kehe tuai hana fofoga kia Sataraka, mo Mesako, mo Apetiniko; kua vagahau ai a ia, kua pehe age, kia tafu fakalahi e lautolu e gutuumu ke lagafitu ke mua hana kakā ke he kakā ne fa fakakakā ai he tau aho. 20 Ti pehe age a ia ke he tau tagata ne mua he malolo ke he kau hana, ke lili e lautolu a Sataraka, mo Mesako, mo Apeteniko, kia liti a lautolu ke he gutuumu ne puho ai e afi.
Fakatumau e Fakamooli Haau ke he Kautu he Atua
15 Manako a tautolu ke fekafekau loto manamanatu mitaki ki a Iehova, ti falu mogo to kehe mamao a tautolu mai he ha tautolu a tau kapitiga gahua, tau kapitiga aoga, tau katofia, po ke tau magafaoa. (1 Peteru 2:19) Hataki e Iesu a tautolu to vihiatia foki he falu a tautolu ha kua kehe a tautolu. Manatu na laulahi ia lautolu ne totoko ki a tautolu kua nakai iloa e Kautu he Atua. Ti nakai maama e lautolu e kakano ne aoga lahi ma tautolu ke fakamooli ke he Kautu ka e nakai ke he tau fakatufono he tagata.
16 Ke mahani fakamooli ki a Iehova, kua lata ia tautolu ke omaoma ki a Ia pete e tau mena ne liga taute po ke talahau he falu ki a tautolu. (Tanielu 3:16-18) Ko e tau fuata ne fa liga uka ke kehe mai he falu. Tau matua, lagomatai e tau fanau ha mutolu ke loto malolō he aoga. Liga hopoate e tau fanau ha mutolu ke nakai fai vala he saluti e matini po ke nakai fai vala he tau fakamanatuaga fakamotu. He tapuakiaga he magafaoa, maeke ia mutolu ke fakaako e tau logonaaga ha Iehova hagaao ke he tau mena nei. Fakaako ki a lautolu e puhala ke fakamaama fakamahino mo e fakalilifu e tau mena ne talitonu a lautolu ki ai. (Roma 1:16) Ka maeke foki, lagomatai e tau fanau ha mutolu he tutala ke he tau faiaoga ha lautolu mo e fakamaama ki a lautolu e tau mena ne talitonu a tautolu ki ai.
(Tanielu 3:26-29) Ti fakatata age a Nepukanesa ke he gutu he gutuumu ne puho ai e afi, ti vagahau ai e ia kua pehe age, Sataraka na e, Mesako, mo Apeteniko, ko e tau fekafekau he Atua ne mua ua atu, o mai a, kia o mai a a mutolu. Ti o age ai a Sataraka, mo Mesako, mo Apeteniko mai loto he afi. 27 Ti fakapotopoto ai e tau iki, ko e tau pule, ko e tau pule he tau fahi motu, katoa mo e tau tui he patuiki, kua kitekite a lautolu ke he tau tagata na kua nakai maeke ke he afi ke huhunu e tau tino ha lautolu, nakai vela foki ha lautolu a tau lau ulu, nakai kehe foki e tau fihui ha lautolu, ti nakai ni namu afi a lautolu. 28 Kua vagahau ai a Nepukanesa, kua pehe age, Kia fakaaue atu ai ke he Atua a Sataraka, Mesako, mo Apeteniko, kua fakafano mai hana agelu, kua laveaki mai ai e ia hana tau fekafekau ne tau kia ia, kua liliu kehe foki e kupu he patuiki mo e tuku atu e lautolu ko e tau tino ha lautolu ke aua neke fekafekau a lautolu mo e hufeilo ke he taha atua, ka ko e Atua ha lautolu hokoia. 29 Ko e mena ia kua eke ai e au e fakatufono hanai, Ko e motu, po ke kautu, po ke vagahau kehe kua fai kupu teao ke he Atua a Sataraka, Mesako, mo Apeteniko, to helehele fakaikiiki a lautolu, to eke foki e tau fale ha lautolu mo toloaga veve, ha kua nakai fai atua foki kua maeke ke laveaki pehenā.
Kia Fakamalolo—Kua Fakalataha a Iehova mo Mutolu!
13 He senetenari ke fituaki F.V.N., ko e tau fekafekau Heperu tokotolu ha Iehova ne fakakite fakamaali kua palepale he Atua e tua mo e fakamalolo. Ne fakapotopoto he Patuiki ko Nepukanesa e tau iki lilifu Papelonia mo e poaki kua lata a lautolu ke hufeilo ke he tupua auro ne tokoluga. Ko e ha tagata ne nakai hufeilo ki ai to liti ke he gutuumu kakā. Ne tala age fakalilifu he tau Heperu tokotolu ki a Nepukanesa: “Kua maeke ni ke he Atua ha mautolu, kua fekafekau ki ai a mautolu ke laveaki a mautolu mai he gutuumu ne puho ai e afi, to laveaki mai ni e ia a mautolu he pule hau, ko e patuiki na e. Ha ko e mena, ka nakai pihia, kia iloa e koe ko e patuiki na e, nakai fekafekau a mautolu ke he tau atua hau, ko e tupua auro foki kua fakatu e koe nakai ni hufeilo ki ai a mautolu.” (Tani. 3:16-18) Ko e fakahaoaga ofoofogia he tau Heperu tokotolu ne fakamaama lahi ia Tanielu 3:19-30. Pete ne nakaila fakamatakutaku a tautolu ke mamate ke he gutuumu kakā lahi mahaki, kua fehagai a tautolu mo e tau kamatamata he mahani fakamooli ti kua mooli to fakamonuina he Atua a tautolu ha ko e tua mo e fakamalolo ha tautolu.
Kumikumi Hifo e Tau Koloa Fakaagaaga
(Tanielu 1:5) Ne kotofa foki he patuiki e tau mena kai ma lautolu ke he taha aho mo e taha aho he tau mena ne taumafa ai e patuiki, katoa mo e uaina ne inu ai a ia, tolu e tau ke taute ai a lautolu; ka mole ia ti tutu ai a lautolu ki mua he patuiki.
(Tanielu 1:8) Ka e manatu e Tanielu nakai kelea ai a ia he tau mena taumafa he patuiki, po ke uaina ne inu ai e ia; ti ole atu ai a ia ke he iki ne pule ke he tau eunuka ke aua neke kelea ai a ia he tau mena ia.
it-2 lau 382
Mesako
Ha ha i ai tolu e kakano ne liga manamanatu a lautolu ke he tau mena ne taumafa he patuiki kua “kelea”: (1) Kai he tau Papelonia e tau manu ne kiva ke he Fakatufono faka-Mose; (2) nakai mataala a lautolu ke kitia kua fakamaligi fakamitaki e toto he tau manu, falu ne liga fofota; (3) fa poa fakamua he tau tagata pouliuli e tau manu ke he tau atua ha lautolu, he kai e tau vala manu pihia ko e vala he tapuakiaga ke he tau atua nei.—Tan 1:8; fakatatai 1Ko 10:18-20, 28.
(Tanielu 2:44) Ko e vaha he tau patuiki ia to fakatu ai he Atua he lagi e kautu nakai fakaoti tukulagi; ko e kautu foki ia nakai tuku atu ai ke he taha motu, to tuki malipilipi mo e fakaotioti e tau kautu oti ia, ka ko ia to tumau tukulagi a ia;
KO HAI NE HA HA I AI KE HE “TAU KAUTU OTI IA”?
Ko e perofetaaga ia Tanielu 2:44 ne talahau ko e Kautu he Atua “to tuki malipilipi mo e fakaotioti e tau kautu oti ia.” Ko e perofetaaga ia kua hagaao ni ke he tau kautu ne fakatino he tau vala kehekehe he tupua.
Ka e kua e falu fakatufono he tau tagata? Ko e perofetaaga taha ia Fakakiteaga kua fakakite e fakatino lahi atu. Kua fakakite ko e ‘tau patuiki he lalolagi oti kana’ to fakapotopoto ke totoko ki a Iehova “he aho lahi he Atua [Malolō Ue Atu].” (Fakakite. 16:14; 19:19-21) Ti nakai ni ko e tau kautu he tupua ka e pihia foki mo e tau fakatufono he tagata ka moumou i Amaketo.
w01 10/15 lau 6 para. 4
Ko e Kei ke he Lalolagi Fiafia
Moua e tali ia Tanielu 2:44: “Ko e vaha he tau patuiki ia [ne pule ke he fakahikuaga he fakatokaaga nei] to fakatu ai he Atua he lagi e kautu nakai fakaoti tukulagi; ko e kautu foki ia nakai tuku atu ai ke he taha motu, to tuki malipilipi mo e fakaotioti e tau kautu oti ia [ne taute he tagata], ka ko ia to tumau tukulagi a ia.” Ko e ha to “tuki malipilipi” he Kautu he Atua e tau pule he lalolagi? Ha kua eketaha e tau mena nei ke fakaholofa e aga totoko ke he Atua ne omoomoi e Satani he kaina ko Etena. Lafi ki ai, he totoko ke he tau mena mitaki ma e tau tagata, ko lautolu ne fakaholofa e aga ia kua fakahagahaga kelea ha lautolu a puhala mo e Tufuga. (Salamo 2:6-12; Fakakiteaga 16:14, 16) Ti lata a tautolu ke hūhū hifo, ‘Ko tautolu mo e Atua po ke nakai?’
Totouaga he Tohi Tapu
(Tanielu 2:31-43) Ko koe, ko e patuiki na e, ne fioia e koe, kitiala, ko e taha tupua lahi; ko e tupua lahi na ne mitaki ue atu hana a fulufuluola, ne tu a ia ki mua hau, ko e hana a tino mai foki ko e mena ke matakutaku ai. 32 Ko e ulu he tupua na, ko e auro mitaki haia; ko e hana fatafata mo e hana tau lima ko e ario ia; ko e hana manava mo e hana tau tega ko e apa kula haia, 33 Ko e hana tau hui, ko e lapatoa haia, ko e hana tau tauuluhui ko e lapatoa taha maga, ka ko e kelekele taha maga. 34 Ne kitekite a koe ti talai ai e maka mai he kaumaka ka e nakai talai mai ai ke he tau lima, ne lauia ai e tupua ke he hana tau tauuluhui ne eke ai e lapatoa mo e kelekele, ti malŏlŏ ai e tau mena ia. 35 Ti malŏlŏ fakaikiiki fakalataha ai e lapatoa, mo e kelekele, mo e apakula, mo e ario, katoa mo e auro, kua tuga ne tau gati saito ke he tau mena taholi saito, ti havilia ai he matagi, ti nakai ni moua ha mena ke ha i ai a lautolu; ka ko e maka ne lauia ai e tupua ne eke a ia mo mouga lahi, kua puke ai e lalolagi oti. 36 Ko e miti hanā, ko e tala atu ne fai e mautolu hana alito ke he patuiki. 37 Ko e patuiki na e, ko koe ko e patuiki he tau patuiki; ha kua foaki mai he Atua he lagi kia koe e kautu, mo e malolo, mo e lilifu, mo e fakahekeaga; 38 Ko e tau mena oti foki kua nonofo ai e tau tagata, kua ta atu ai e ia kia koe e tau manu he vao, mo e tau manu lele he pulagi, kua tuku atu e ia e tau mena oti ia ke he pule hau; ko e ulu he auro ko koe ni haia. 39 Ka mole atu a koe to tu mai taha kautu kua nakai tatai a ia mo koe; mo e taha foki e kautu ke tolu aki, ko e apa kula haia, to pule foki a ia ke he lalolagi oti. 40 Ko e kautu foki ke fa aki to malolo a ia tuga ne lapatoa; ha kua malipilipi fakaikiiki mo e tuki malipilipi ai e tau mena oti ke he lapatoa, tuga ne malipilipi ai e tau mena oti ia ke he lapatoa, to malipilipi fakaikiiki pihia, mo e tuki malipilipi ai hau a kautu. 41 To vevehe ai foki e kautu, he fioia e koe e tau tauuluhui mo e tau matahui, ko e lapatoa falu a mena, ka ko e kelekele he tagata eke kapiniu kelekele falu a mena; ka e pete ni e tau mena ia to ha ha ia ia e malolo he lapatoa, he fioia e koe e lapatoa ne fiofio mo e kelekele he tagata eke kapiniu kelekele. 42 Ko e tau matahui foki ko e lapatoa falu a mena ka ko e kelekele falu a mena, to pihia ni e kautu, to malolo falu a mena ka e lolelole falu a mena. 43 Ne fioia e koe e lapatoa kua fiofio mo e kelekele he tagata eke kapiniu kelekele, to fakalataha pihia foki a lautolu mo e fanau he tau tagata, ka e nakai pipiki atu a lautolu ko e taha ke he taha, tuga he nakai fiofio foki e lapatoa mo e kelekele.
Sepetema 25–Oketopa 1
TAU TANAKIAGA HE KUPU HE ATUA | TANIELU 4-6
“Kua Fekafekau Mau Nakai a Koe ki a Iehova?”
(Tanielu 6:7-10) Kua pulega tuai e tau iki ne mua oti he kautu, ko e tau pule, mo e tau iki oti, ko e tau tui, katoa mo e tau pule he tau fahi motu, kia eke ai e fakatufono he patuiki, mo e fakamau ai e fakatufono hataki, kaeke ke ole e taha ha mena mai he taha atua, po ke taha tagata, ka ko koe hoko koe ke ole mena ki ai, ko e patuiki na e, ke he tau po tolugofulu, to liti ai a ia ke he ana leona. 8 Hanai ko e patuiki na e, kia fakamau e koe e fakatufono hataki, mo e tohi ai ke he tohi ke aua neke fakahui, ke tuga ne tau fakatufono he tau tagata Metai mo e tau tagata Peresia kua nakai fakahui. 9 Ko e mena ia ne tohi ai he patuiki ko Tariu e tohi mo e fakatufono ke hataki ai. 10 Ne iloa e Tanielu kua tohi e tohi, ti fano a ia ke he fale hana, ne toka noa e tau fakamaama he hana poko ne hagao atu ki Ierusalema, ti taki laga tolu he tau aho ne fakatokotui ai a ia ke he hana tau tuli hui, mo e liogi, mo e fakaaue ki mua he Atua hana, tuga he mahani ai a ia.
Tau Fuata Ikiiki—Kia Takitaki he Kupu he Atua
16 Ko e ha kua lata ia koe ke manako ke omaoma ki a Iehova pete he nakai fai tagata mo koe? Manatu e mena nei: Maeke ia koe ke fakahukia e finagalo a Iehova po ke fakafiafia e loto haana. (Kene. 6:5, 6; Fakatai 27:11) Na lauia a Iehova he tau gahua haau ha ‘kua manatu e ia a koe.’ (1 Pete. 5:7) Manako a ia ki a koe ke fanogonogo ki a ia ke maeke ke aoga ai ni a koe. (Isaia 48:17, 18) He fakaheu he falu fekafekau a Iehova i Isaraela i tuai e fakatonuaga haana, ne fakahukia e lautolu a ia. (Sala. 78:40, 41) He taha faahi, ne fakaalofa hofihofi a Iehova ke he perofeta ko Tanielu, ha kua ui he agelu a ia “ko e tagata kua ofania lahi.” (Tani. 10:11) Ko e ha? Ne fakamooli tumau a Tanielu ke he Atua, nakai ni he toloaga ka e pihia foki ka nakai fai tagata mo ia.—Totou Tanielu 6:10.
Ha Ha Nakai ia Koe e Onoonoaga a Iehova ke he Tau Mena Tapu?
12 Nakai ofo ai, loga e mena ne hagaao ke he tau momoui he tau tagata fakauku he fakapotopotoaga Kerisiano mo e tau hoa ha lautolu ne fakatapu. Ko e fakafetuiaga ha tautolu mo Iehova ko e mena fakatapu. (1 Nofoaga he Tau Patuiki 28:9; Salamo 36:7) Kua uho lahi ki a tautolu ke nakai fakaatā ha mena mo e ha tagata ke fakalolelole e fakafetuiaga ha tautolu mo e Atua, ko Iehova. (2 Nofoaga he Tau Patuiki 15:2; Iakopo 4:7, 8) Ko e vala aoga lahi e liogi ke fakatumau e fakafetuiaga tata ha tautolu mo Iehova. Ne tapu lahi e liogi ke he perofeta ko Tanielu ti pete ne tu hagahagakelea e moui haana ka e fakatumau a ia ke tua fakamooli ke he aga tumau haana ke liogi ki a Iehova. (Tanielu 6:7-11) “Ko e tau liogi haia he tau tagata tapu,” po ke tau Kerisiano fakauku, ne tuga e tau mena manogi he tapuakiaga he faituga. (Fakakiteaga 5:8; 8:3, 4; Levitika 16:12, 13) Kua peehi he fakamailoga nei e fakatapuaga he liogi. Ko e fakamonuina mooli ke maeke ke matutaki mo e Pule Katoatoa he lagi mo e lalolagi! Ti ko e mena ia kua tapu ai e liogi ke he tau momoui ha tautolu!
(Tanielu 6:16) Ne tala age e patuiki ti takitaki age e lautolu a Tanielu ti liti e lautolu a ia ke he ana leona. Ne tala age e patuiki kia Tanielu, kua pehe age, Ko e Atua hau kua fekafekau mau a koe ki ai, to laveaki e ia a koe.
(Tanielu 6:20) Ne hoko atu a ia ke he ana, ti ui age a ia mo e leo mamahi kia Tanielu, ne vagahau ai e patuiki kia Tanielu, kua pehe age, Tanielu na e, ko e fekafekau he Atua moui, kua maeke nakai e Atua hau kua fekafekau mau a koe ki ai, ke laveaki a koe mai he tau leona?
Ko e Ha kua Lata ia Tautolu ke Liogi Nakai Noa?
2 Fefe e onoonoaga ha Iehova ki a Tanielu? He magaaho ne hau e agelu ko Kaperielu ke tali taha he tau liogi a Tanielu, ne fakamaama e ia e perofeta ko e tagata “kua ofania lahi.” (Tanielu 9:20-23) I loto he perofetaaga ha Esekielu, ne hagaao a Iehova ki a Tanielu ko e tagata mahani tututonu. (Esekielu 14:14, 20) Mai he tau tau loga, ko e tau liogi ha Tanielu ati fua mai moli e fakafetuiaga tata mo e hana a Atua, ko e mena ia foki ne kitia e Tariu.—Tanielu 6:16.
(Tanielu 6:22, 23) Ne fakafano mai he Atua haku hana agelu, kua pa ai e tau gutu he tau leona, ti nakai fakamamahi ai e lautolu au, ha kua fioia e ia kua nakai fai mahani kelea au ki mua hana, ti nakai eke foki e au ha mena kelea ki mua hau, ko e patuiki na e. 23 Ti fiafia lahi ai e patuiki ha ko ia, ti pehe age a ia ke ta hake a Tanielu he ana; ti ta hake ai e lautolu a Tanielu he ana, kua nakai ni mamahi ai a ia, he tau a ia ke he hana Atua.
‘Kua Pehe Fakatumau e Agaga mo e Kitofaitane, Ati Hau Ā’
15 He mole e taha e pō a Tanielu ke he ana leona, ne fina atu e patuiki ki ai mo e ui age: “Tanielu na e, ko e fekafekau he Atua moui, kua maeke nakai e Atua hau kua fekafekau mau a koe ki ai, ke laveaki a koe mai he tau leona?” Ne tali agataha a Tanielu: “Ko e patuiki na e, kia moui tukulagi a koe. Ne fakafano mai he Atua haku hana agelu, kua pa ai e tau gutu he tau leona, ti nakai fakamamahi ai e lautolu au, ha kua fioia e ia kua nakai fai mahani kelea au ki mua hana, ti nakai eke foki e au ha mena kelea ki mua hau, ko e patuiki na e.” Ne fakamonuina e Iehova a Tanielu ha ko e “fekafekau mau.”—Tani. 6:19-22.
Kumikumi Hifo e Tau Koloa Fakaagaaga
(Tanielu 4:10, 11) Ko e tau fakakiteaga ne kitia e au ke he haku a mohega; kitiala, ne kitia e au e akau i loto he lalolagi, kua lahi ni hana a tokoluga. 11 Ne tupu e akau mo e malolo a ia, ko e hana tokoluga foki kua hoko ke he lagi, kua kitia a ia mai he motuaga he lalolagi oti.
(Tanielu 4:20-22) Ko e akau ne fioia e koe ne tupu lahi mo e malolo, ko e hana tokoluga ne hoko ke he lagi, ne kitia mai he lalolagi oti; 21 Kua fulufuluola hana tau lau, ti loga foki hana tau fua, ha ha i ai foki e tau mena kai ma e tau mena oti; kua nonofo i lalo hana e tau manu he vao, kua momohe ai foki e tau manu lele he he hana tau la, 22 Ko e patuiki na, ko koe ni haia; kua tupu lahi mo e malolo a koe, ha kua lahi e lilifu hau kua hoko ke he lagi, ko e pule hau foki kua hoko ke he motuaga he lalolagi.
Tau Fakamaamaaga Mai he Tohi a Tanielu
4:10, 11, 20-22—Ko e heigoa ne hukui, po ke fakatino, he akau makimaki he miti a Nepukanesa? He kamataaga ne fakatino he akau a Nepukanesa ko e patuiki pule malolō he lalolagi. Pete kua laulahi e pule “ke he motuaga he lalolagi,” kua hagaao ai e akau ke he taha mena mua ue atu. Kua fakamatutaki he Tanielu 4:17 e miti ke he pule he ‘Mua Ue Atu’ ke he tau tagata. Ko e akau mogoia, kua fakatino foki ha Iehova a pule katoatoa ke he lagi mo e lalolagi, ka e hagaao lahi ke he lalolagi. Ko e mena ia, kua ua e fakamooliaga he miti—ke he pule a Nepukanesa mo e ke he pule katoatoa a Iehova.
(Tanielu 5:17) Ti tali age ai a Tanielu ki mua he patuiki, kua pehe age, Kia toka ai kia koe hau a tau mena fakaalofa, ti ta age e koe ke he taha hau a taui; ka ko e mena ne tohi to totou atu ai e au ke he patuiki mo e fakailoa atu e au kia ia e kakano.
(Tanielu 5:29) Ti pehe age a Pelesara, Kia fakatapulu e lautolu a Tanielu ke he tapulu kula uhi, mo e kahoa ai a ia ke he filifili auro, mo e fakamatala ai e lautolu ke pule a ia ko e tokoua maka ke mua kia ia ke he kautu.
w88 10/1 lau 30 para. 3-5
Tau Hūhū he Tau Tagata Totou
He magaaho ne tamai e tagata Heperu ne higoa ko Tanielu, ne liu e patuiki ole foki—ke fakatapulu a Tanielu ke he tapulu kula uhi, fakakahoa aki e filifili auro, ti eke mo pule ke toluaki he kautu. Ne tali atu fakalilifu e perofeta: “Kia toka ai kia koe hau a tau mena fakaalofa, ti ta age e koe ke he taha hau a taui; ka ko e mena ne tohi to totou atu ai e au ke he patuiki mo e fakailoa atu e au kia ia e kakano.”—Tanielu 5:17.
Ti nakai lata ke fakavaivai po ke totogi a Tanielu ke fakailoa atu e kakano. Maeke he patuiki ke toka ni haana tau mena fakaalofa po ke age ke he taha. To talahau e Tanielu e fakamaamaaga, nakai ke moua e palepale ka kua foaki e Iehova ko e Atua mooli e malolō ki a ia ke taute ai ha kua teitei fakahoko tuai e fakafiliaga ki Papelonia.
Totou e tautolu ia Tanielu 5:29, he mole e totou mo e fakailoa e Tanielu e tau kupu tuga ne talahau e ia, kua poaki agaia he patuiki ke age e tau mena fakaalofa ki a Tanielu. Ka e nakai tui e Tanielu e tapulu mo e kahoa. Kua fakatapulu ai a ia ha ko e poaki he pule katoatoa ko e Patuiki ko Pelesara. Ka e nakai fekehekeheaki e mena nei mo e Tanielu 5:17, ne talahau fakamaali he perofeta ko e fatuakiloto haana kua nakai lotokai.
dp lau 109 para. 22
Fā e Kupu ne Hiki e Lalolagi
22 Ti kua moua tuai e tali ke he moki. Teitei a Papelonia ke fofō he tau kau ha Metai Peresia. Pete he kaumahala e poakiaga malaia nei, ne fakamooli e Pelesara e kupu haana. Ne poaki e ia haana tau fekafekau ke fakatapulu a Tanielu ke he tapulu kula uhi, fakakahoa a ia aki e filifili auro, mo e fakailoa ko ia ko e pule ke toluaki he kautu. (Tanielu 5:29) Talia e Tanielu e lilifu nei he mailoga kua fakaata ai e lilifu ki a Iehova. Mooli, liga amanaki a Pelesara ke fakatote hifo e fakafiliaga ha Iehova he foaki e lilifu ke he perofeta Haana. Ka pihia, kua tōmui lahi.
Totouaga he Tohi Tapu
(Tanielu 4:29-37) Kua mole atu hogofulu ma ua e mahina kua faifano a ia ki luga he fale he patuiki he kautu a Papelonia. 30 Ti vagahau ai e patuiki, kua pehe age, Nakai kia ko Papelonia lahi hanai, ne eke ai e au ke he haku a malolo lahi ni, ke eke mo fale he kautu, kia fakaheke ai foki haku a lilifu? 31 Ha ne vagahau ai e patuiki, ti vagahau hifo ai e leo mai he lagi, kua pehe mai, Ko e patuiki na e, ma Nepukanesa, ko e kupu kia koe hanai, kua uta kehe ia koe hau a kautu. 32 To vega kehe a koe mo e tau tagata, ke nofo a koe fakalataha mo e tau manu he vao; to kai motie a koe tuga ne tau povi, to mole atu ai fitu e tau hāu, ato iloa e koe kua pule a ia ne Mua ue atu ke he kautu he tau tagata, ti tuku atu ai foki e ia kia lautolu kua finagalo ki ai a ia. 33 Ko e magaaho ia ni ne fakamoli ai e kupu ia kia Nepukanesa; ti vega ai a ia he tau tagata, ti kai motie foki a ia tuga e tau povi, ti haumia hana tino he hahau mai he lagi, ato tutupu ai hana tau lauulu tuga ne tau fulu aeto, mo e hana tau mahina mata lima tuga ne tau mahina hui he tau manu lele. 34 Kua oti e tau aho ia, ti haga hake ai au haku tau mata ke he lagi, ko au ko Nepukanesa, ti liu lotomatala ai au; ti fakaaue atu ai au kia ia ne Mua ue atu, kua fakaheke atu foki e au mo e fakalilifu atu kia ia kua moui tukulagi, ko e hana pule ko e pule tukulagi haia, ko e hana kautu foki ke hahau mo hahau ia. 35 Ko lautolu oti kua nonofo ke he lalolagi, kua tuga he nakai ha i ai a lautolu; kua eke foki e ia ke lata mo e hana finagalo ke he tau kau he lagi, katoa mo lautolu kua nonofo ke he lalolagi, ti nakai ha i ai taha ke taofi hana lima, po ke pehe age kia ia, Ko e heigoa kia e mena kua eke e koe? 36 Ko e vaha ia ne liu lotomatala ai au; ne liu mai foki kia au haku a lilifu, mo e haku a fulufuluola ke lilifu ai haku a kautu; ko e haku a tau pule foki, mo e tau iki ha ha ia au, kua kumi mai a lautolu kia au, ne fakamau ai foki kia au haku a kautu, mo e lafilafi mai kia au e lilifu lahi. 37 Hanai, ko au ko Nepukanesa, kua fakamonu atu e au, mo e fakaaue, mo e fakaheke atu ke he Patuiki he lagi, kua fakamoli e ia hana tau gahua oti, mo e tonu hana tau puhala, kua maeke foki kia ia ke fakatokolalo ai a lautolu kua o fano mo e mahani fakatokoluga.