Wetenschap en de bijbel

MAAKT de moderne wetenschap het onmogelijk om nog in de bijbel te geloven? Sommigen schijnen die gedachte te zijn toegedaan, maar wij dienen te bedenken dat de bijbel niet in de eerste plaats een wetenschappelijk leerboek is. De bijbel onthult een andere soort waarheid dan die welke door wetenschappelijke methoden onthuld wordt. Soms staan er echter dingen in die verband houden met geologie, archeologie of andere wetenschappen. Is de bijbel in dergelijke gevallen in overeenstemming met wat geleerden zeggen? Beschouw slechts twee voorbeelden.

In het boek Psalmen lezen wij: „Hij heeft de aarde op haar vaste plaatsen gegrondvest; . . . Met een waterdiepte net als een kleed hebt gij haar bedekt. De wateren stonden zelfs boven de bergen. . . . Bergen rezen nu op. Valleivlakten daalden” (Ps. 104:5-8). Rijzen bergen werkelijk op? Komen ze soms onder het zeewater terecht? The Book of Popular Science zegt: „Vanaf de [vroegste] tijden tot op heden is het proces van vorming en afbraak van bergen steeds doorgegaan. . . . Niet alleen zijn bergen omhooggekomen uit de bodem van verdwenen zeeën, maar ze zijn ook vaak lang na hun vorming onder water weggezakt en dan weer omhooggekomen.”

In het eerste vers van de bijbel lezen wij: „In het begin schiep God de hemel en de aarde” (Gen. 1:1). Er is een tijd geweest dat geleerden fel debatteerden over de vraag of er zelfs wel ooit een begin was geweest of dat materie altijd had bestaan. In 1979 schreef het tijdschrift Time echter: „De meeste astronomen aanvaarden nu de theorie dat er voor het universum een moment van schepping is geweest. . . . De ’big bang’-theorie heeft heel veel weg van het verhaal dat het Oude Testament ons steeds al heeft verteld.”

Soms echter leek het erop alsof de bijbel en de wetenschap elkaar tegenspreken. Heeft de bijbel het bij het verkeerde eind? Neen, hoewel degenen die beweerden de bijbel te onderwijzen, zich soms wel vergist hebben.

Heeft de bijbel echt ongelijk?

In de zeventiende eeuw verkondigde de Italiaanse geleerde Galilei dat de aarde om de zon draait en niet de zon om de aarde. De katholieke Kerk beval hem dit te herroepen. Waarom? Zij beschouwden wat hij zei als in tegenspraak met de bijbel. Wel, Galilei had gelijk en de Kerk had ongelijk. Maar de bijbel had geen ongelijk. De bijbel verklaart nergens dat de zon om de aarde draait. Dat komt voor rekening van Ptolemaeus, een astronoom uit de oudheid.

Tegenwoordig geloven bepaalde fundamentalisten dat de aarde in zes dagen van vierentwintig uur is geschapen. Dit is volkomen in tegenspraak met wat de wetenschap leert, maar welke gedachte is correct?

De fundamentalisten geloven dat hun leer op de bijbel is gebaseerd, maar bij zorgvuldig lezen van Genesis hoofdstuk Een blijkt dat zij ongelijk hebben. De bijbel verklaart dat de aarde op een niet genoemd tijdstip in het verleden is geschapen, en de befaamde „zes dagen” hadden te maken met de toebereiding van de aarde voor menselijke bewoning. — Gen. 1:1-31.

Toegegeven, het verslag vermeldt dan dat elk van de enorme fasen in die ontwikkeling van de aarde een dag duurde. Maar in de bijbel kan „dag” meer betekenen dan een periode van vierentwintig uur. Er kan duizend jaar of zelfs langer mee bedoeld zijn! (Gen. 2:4; Ps. 90:4) Uit het bijbelverslag, te zamen met verifieerbare geschiedenis, blijkt dat de zevende dag van de scheppingsweek een periode van 7000 jaar beslaat. Elk van de zes voorgaande „dagen” zou dus dezelfde lengte hebben.

In het eerste hoofdstuk van Genesis lezen wij dus over zes lange tijdsperioden — duizenden jaren, niet slechts uren — waarin land verscheen in de oude zeeën, dag en nacht herkenbaar werden (misschien vanwege het verwijderen van kosmisch stof rond de aarde), en waarin het planteleven verscheen, gevolgd door vissen, vogels, landdieren en uiteindelijk de mens. In vele opzichten lijkt dit verslag op wat u in een schoolboek zou lezen.

Heeft de moderne wetenschap echt gelijk?

Maar wat moeten wij dan aan met de gevallen dat de bijbel iets zegt dat duidelijk in tegenspraak is met een of andere moderne wetenschappelijke theorie? Moeten wij aannemen dat de bijbel het mis heeft? Neen. Bedenk dat wetenschap op zijn best een voortdurend proces van leren is. Theorieën die gisteren algemeen werden aanvaard, kunnen morgen verworpen zijn. Het is daarom heel goed mogelijk dat een wetenschappelijke overtuiging die in conflict is met de bijbel, in de toekomst zelf uit de mode zal zijn.

Een voorbeeld hiervan: Bij het begin van de eeuw waren velen het eens met de bijbelcriticus Wellhausen die zei dat de verhalen van Abraham, Isaäk en Jakob slechts mythen waren. Tegenwoordig begint men hier anders over te denken, zoals een recent boek uitlegde: „Sinds de tijd van Wellhausen zijn de meningen wel iets veranderd, en per saldo in een conservatieve richting, maar deze ontwikkeling wordt maar al te vaak overdreven. Een goed voorbeeld is de geschiedenis van de patriarchen, die Wellhausen beschouwde als ’een verheerlijkt beeld’ afkomstig uit het eerste millennium. Recenter wetenschappelijk werk heeft bewijzen verschaft die velen ervan hebben overtuigd dat de patriarchen werkelijk hebben bestaan en hebben geleefd in de door de bijbel aangegeven periode, het tweede millennium v. Chr.” (Ebla, a Revelation in Archaeology, door Chaim Bermant en Michael Weitzman). In dit geval heeft vooruitgang in de wetenschap van de archeologie de ideeën van vele geleerden dus dichter bij de bijbel gebracht.

Het verschil tussen de bijbel en de moderne wetenschap dat wellicht het bekendst is, heeft te maken met de evolutietheorie. De evolutie leert dat alle levende wezens zich geleidelijk uit één enkele biologische oorsprong hebben ontwikkeld. Dit verschilt van de bijbelse versie die leert dat God alle levende wezens apart heeft geschapen, en dat elk zich voortplant „naar zijn soort” (Gen. 1:11, 12, 21, 24, 25). De wetenschap heeft de mogelijkheid aangetoond van een grote verscheidenheid binnen de soorten. Maar de gedachte dat bijvoorbeeld de neushoorn, de arend en de makreel in laatste instantie dezelfde voorouder hebben, is duidelijk in strijd met wat de bijbel zegt. Betekent dit dat de bijbel ongelijk heeft?

Neen. Velen vinden dat het beschikbare bewijsmateriaal niet bewijst dat er een evolutie plaatsvond.a En wie weet wat de toekomst voor de theorie in petto heeft? Om één ding te noemen, de gedachte dat alle leven van één enkele vooroudervorm is afgestamd, wordt hier en daar reeds aangevallen. In 1978 schreef prof.dr. A. E. Wilder Smith, auteur van meer dan vijftig wetenschappelijke boeken: „Een aantal, meest jonge, onderzoekers is er de laatste jaren van overtuigd geraakt dat de biogenese, de oorsprong van het leven, niet monofyletisch was (alle levende wezens van één enkele cel afstammend), maar in plaats daarvan polyfyletisch, uit vele oorsprongen. Daarom zijn er tegenwoordig deskundigen die niet langer geloven dat alle soorten zich door transformaties uit één cel ontwikkeld hebben. Zij geloven niet dat alle soorten een gemeenschappelijke biologische stamboom hadden met een enkele wortel voor alle levensvormen.”

Dat is niet exact wat de bijbel zegt. Maar het ligt al dichter bij wat de bijbel zegt dan een zuiver darwiniaanse evolutietheorie. En verdere research en theorievorming zou vele geleerden zelfs nog dichter bij de bijbelse versie kunnen brengen. Maar ook al gebeurt dat niet, moeten wij dan aannemen dat de geleerden gelijk hebben en de bijbel ongelijk?

Bedenk dat wetenschappelijke theorieën zijn gebaseerd op het beschikbare bewijsmateriaal zoals dat door onvolmaakte mensen wordt geïnterpreteerd. In het geval van paleontologie (de studie van fossielen) — en archeologie — is veel van het bewijsmateriaal verminkt, verloren gegaan of moeilijk te interpreteren. En de geleerden die het interpreteren, hebben vaak een sterke mening ten aanzien van wat het gevonden materiaal zal gaan bewijzen. Daarom moeten wij niet snel de bijbel laten vallen omdat hij niet in overeenstemming is met een of andere wetenschappelijke theorie. En dit geldt in het bijzonder als wij ons te binnen brengen dat de bijbel vele waarheden onthult die ver buiten het bereik van de wetenschap liggen.

[Voetnoten]

[Inzet op blz. 7]

De bijbel zegt vele dingen die door de moderne wetenschap worden bevestigd

[Inzet op blz. 8]

Als de bijbel en de wetenschap op een of ander punt duidelijk met elkaar in tegenspraak zijn, mag men niet automatisch aannemen dat de bijbel het bij het verkeerde eind heeft

[Kader op blz. 8]

WIST U DAT DE WETENSCHAP EENS LEERDE

● Dat hitte een vloeistof is, caloricum genaamd?

● Dat het atoom het kleinste deeltje materie is en niet verder gedeeld kan worden?

● Dat een ondoordringbare barrière tussen materie en energie verhindert dat de een verandert in de ander?

● Dat slaap wordt veroorzaakt door het krimpen van zenuwcellen die elkaar daardoor niet langer raken?

Natuurlijk hebben geleerden deze theorieën al lang verworpen en vervangen door andere die beter in overeenstemming zijn met de feiten zoals zij die nu kennen. Nieuwe feiten die in de toekomst ontdekt zullen worden of andere benaderingen van feiten die zij nu reeds tot hun beschikking hebben, zouden kunnen leiden tot wijzigingen of zelfs complete verwerping van theorieën die zij er nu op nahouden.