„Uw woord is waarheid”

Wie zijn de schrijvers van Spreuken?

WIE heeft de spreuken geschreven die in het boek Spreuken staan? Ongeveer drieduizend jaar lang werd het getuigenis van de bijbel algemeen aanvaard.

In Spreuken 1:1 lezen wij bijvoorbeeld: „De spreuken van Salomo, de zoon van David, de koning van Israël.” Voorts vinden wij in Spreuken 10:1 het opschrift: „Spreuken van Salomo.” En in Spreuken 25:1 staat: „Ook dit zijn de spreuken van Salomo, die de mannen van Hizkía, de koning van Juda, hebben overgeschreven.” Verder noemt Spreuken 30:1 „Agur, de zoon van Jake”, en Spr hoofdstuk 31 begint met: „De woorden van Lemuël, de koning, de gewichtige boodschap die zijn moeder hem bij wijze van correctie gaf.”

Het boek Spreuken heeft dus, zo zou men kunnen zeggen, vijf ’opschriften’ waarin de schrijvers worden geïdentificeerd. Het feit op zich dat de laatste twee hoofdstukken aan anderen dan Salomo worden toegeschreven en dat Lemuël zelfs zijn moeder de eer geeft, is een zeer overtuigend bewijs dat de spreuken van hoofdstuk 1 tot en met 29 niet, zoals door sommigen wordt beweerd, louter wegens Salomo’s befaamde wijsheid aan hem werden toegeschreven. Ze behoorden ongetwijfeld tot de drieduizend spreuken die hij, naar men zegt, heeft gesproken. Naast het getuigenis van de bijbel is er nog de overlevering, die deze spreuken steeds aan hem heeft toegeschreven. — 1 Kon. 4:29-34.

Moderne religieuze critici schuiven al zulke bewijzen en argumentaties over het algemeen echter terzijde. Zo beweert de New Catholic Encyclopedia (1967) dat „aangezien Salomo de reputatie genoot een wijsgeer te zijn”, zulke boeken als Spreuken „pseudoniem” — dat wil zeggen, onder een schuilnaam — „aan hem werden toegeschreven, hoewel ze compilaties waren van materiaal dat oorspronkelijk anoniem was”. En een vooraanstaand protestants werk, The Interpreter’s Dictionary of the Bible (1962), zegt dat „het twijfelachtig is dat een van de spreuken teruggaat tot Salomo’s tijd”.

Waarom willen vele hedendaagse religieuze autoriteiten koning Salomo niet de eer geven voor het schrijven van de spreuken die in de hoofdstukken 1 tot en met 29 van het boek Spreuken staan? Zou het kunnen zijn dat dergelijke personen zijn misleid omdat zij geen geloof hebben, omdat zij niet willen geloven? Hun redenen zijn verre van overtuigend. — 2 Kor. 4:4; 2 Thess. 3:2.

Harper’s Bible Dictionary (1957) betoogt kritisch dat „de denigrerende manier waarop er over monarchen wordt gesproken, niet op de tijd van Salomo wijst . . . maar op een latere periode (Spr. 16:14; 19:12; 20:2; 25:3)”. Maar worden monarchen in deze teksten werkelijk omlaaggehaald? Volstrekt niet! Er wordt louter door onderstreept dat men ontzag voor de koning moest hebben. De krachtigste van de aangehaalde teksten luidt: „De verschrikkelijkheid van een koning is een gegrom als van een jonge leeuw met manen. Al wie zijn verbolgenheid tegen zich richt, zondigt tegen zijn eigen ziel.” — Spr. 20:2.

Ja, in plaats van monarchen of koningen te denigreren, worden zij in deze teksten verhoogd, want koningen moesten vanwege hun macht worden gevreesd, zoals het ook wijsheid is God te vrezen (Spr. 9:10). Dit wordt bevestigd door Spreuken 24:21, waar staat: „Mijn zoon, vrees Jehovah en de koning.” Dit beginsel werd geïllustreerd door Jeróbeam. Hij haalde zich het misnoegen van de koning — in feite van niemand anders dan Salomo zelf — op de hals en moest daarom voor zijn leven vluchten. — 1 Kon. 11:26, 40.

Verre van monarchen te kleineren, bevat het boek Spreuken tal van teksten die heel gunstig over hen spreken, zoals: „Liefderijke goedheid en trouw — ze beveiligen de koning; en door liefderijke goedheid heeft hij zijn troon geschraagd.” „Wie zuiverheid van hart liefheeft — wegens de bekoring van zijn lippen zal de koning zijn metgezel zijn” (Spr. 20:28; 22:11). Men zou met recht de vraag kunnen stellen: Is het eerlijk zulke teksten die spreken over de woede van de koning als voorbeelden aan te halen om te bewijzen dat het boek Spreuken niet in Salomo’s tijd kon zijn geschreven en teksten te negeren die over zijn gunst en liefderijke goedheid spreken, welke teksten nog talrijker zijn? — Spr. 16:10; 20:8, 26; 29:4, 14.

Nog een argument dat wordt gebruikt om te trachten te bewijzen dat het boek Spreuken op een later tijdstip werd geschreven, is dat eruit blijkt dat ’monogamie de heersende huiselijke achtergrond van die periode is’. Maar betekent louter het feit dat de Mozaïsche wet polygamie toestond, dat ze de heersende huiselijke achtergrond in Salomo’s tijd was? Volstrekt niet, zij het alleen al om economische redenen.

Ook het feit dat er Arameese woorden in het boek Spreuken voorkomen, wordt als argument gebruikt om een late datum aan het boek Spreuken toe te schrijven. Koning Salomo kan echter heel goed Arameese uitdrukkingen hebben leren kennen door zijn transacties met buurlanden of door zijn buitenlandse vrouwen. Aramees was bovendien de moedertaal van Syrië, dat tot zijn rijk behoorde.

Nog een argument dat wordt gebruikt om een late datum aan het boek Spreuken toe te schrijven, is dat Spreuken 31:10-31 een alfabetisch gedicht is, welke stijl, naar wordt beweerd, „een betrekkelijk late Hebreeuwse vorm” is. Dit is echter niet waar. Een aantal door koning David, de vader van koning Salomo, geschreven psalmen zijn acrostichons, ofte wel alfabetische gedichten, zoals Psalm 9, 10, 25, 34, 37 en 145.

Moderne critici wijzen ook graag op de parallellen tussen sommige spreuken in het boek Spreuken en bepaalde heidense spreuken. Voor christelijke bijbelonderzoekers zegt het echter veel meer dat er in de christelijke Griekse Geschriften zowel heel wat directe als indirecte aanhalingen uit het boek Spreuken voorkomen.a Ook is het zeer opmerkelijk dat er slechts zeven of acht maal over de Schepper wordt gesproken als „God”, maar dat hij zo’n vijfenzeventig maal „Jehovah” wordt genoemd, waarvan in bijna elk hoofdstuk voorbeelden zijn. Stellig is een raad als „De naam van Jehovah is een sterke toren. Hier snelt de rechtvaardige binnen en ontvangt bescherming”, niet van heidense oorsprong. — Spr. 18:10.

Verder zou gezegd kunnen worden dat de belangrijkheid die het boek Spreuken aan het figuurlijke hart hecht, op de goddelijke oorsprong ervan duidt. Het hart — in het Hebreeuws lebh — wordt in het bijbelboek Spreuken vaker genoemd dan in enig ander boek, behalve het boek Psalmen, dat vier maal zo lang is. Een van de vele opvallende uitdrukkingen in dit boek is ’het aan hart ontbreken’. Het komt van Spr 6:32 tot Spr 24:30 elf maal voor en wordt nergens anders in de bijbel aangetroffen. Ja, „beveilig uw hart, . . . meer dan al het andere dat te behoeden is, want daaruit zijn de oorsprongen van het leven” (Spr. 4:23). De belangrijkheid die dit boek aan de vrees voor Jehovah hecht, waarvan zo’n vijftien maal melding wordt gemaakt, is een verder bewijs voor zijn goddelijke auteurschap.

Werkelijk, het getuigenis dat de inhoud van het boek Spreuken is zoals de bijbel die weergeeft, is overtuigend en krachtig. Er is geen reden te twijfelen aan het getuigenis van het boek zelf met betrekking tot de vraag wie de schrijvers ervan waren.

[Voetnoten]