Wat zegt de beweging voor vrouwenemancipatie?

„OVER het geheel genomen verkeren de vrouwen in Amerika op het ogenblik in een innerlijke conflictsituatie, een toestand van frustratie, diepe geestelijke verdeeldheid en verandering.”

Bovenstaande conclusie is afkomstig uit een opinieonderzoek onder zowel mannen als vrouwen. Ze weerspiegelt een stemming die zich onder vrouwen in diverse delen van de aarde, en vooral in de Verenigde Staten, wijd heeft verbreid.

Wil dit zeggen dat vóór onze tijd alle vrouwen met hun lot in het leven tevreden waren? Neen, want al eeuwenlang hebben vele vrouwen klachten geuit. Wat doet de huidige situatie dan verschillen van vroeger?

Betrekkelijk nieuw is de omvang van het terrein van grieven en ook de doordringendheid van het protest. Ook begonnen veel vrouwen zich in de tweede helft van de jaren ’60 te organiseren en als nooit tevoren acties te ondernemen. Zij eisen nu veranderingen om, zoals zij het noemen, een halt toe te roepen aan de wijdverbreide onrechtvaardigheden die tegen hun sekse worden begaan. Zij zeggen dat de tijd voorbij is waarin zij zich er passief aan onderwierpen.

Deze beweging als geheel heeft de naam „beweging voor vrouwenemancipatie” gekregen. Eén woordenboek definieert het woord emancipatie als ontheffing van bestaande beperkingen, bevrijding van een of ander gezag, het toestaan van gelijke rechten voor de wet. Zij die de vrouwenemancipatie voorstaan worden „feministen” genoemd.

Welke soort van vrijheden wensen de vrouwen die zich met deze beweging vereenzelvigen? Hoewel de vrijheden die de ene of de andere groep van vrouwen wenst, op detailpunten variëren, zijn er wat de wensen van de meesten betreft wel bepaalde hoofdlijnen aan te geven. Zo hebben allen er een afkeer van slechts als seksueel object voor de man te dienen, in plaats van als persoon behandeld te worden. Mannen die vrouwen op deze wijze bezien, worden „seksisten” genoemd. Ook zijn deze vrouwen tegen het overdreven of blinde geloof in de mannelijke superioriteit; zij noemen dit „mannelijk chauvinisme”.

Verder hebben zij grote bezwaren tegen het feit dat vrouwen die een betaalde betrekking hebben, gewoonlijk niet hetzelfde uitbetaald krijgen als mannen die hetzelfde werk doen. Zij vinden het ook onbillijk dat vrouwen zijn uitgesloten van veel posten en posities die door mannen worden bezet.

Sommigen van deze vrouwen eisen gelijke rechten in huis. Zij willen dat de man een gelijk aandeel heeft aan het verrichten van de huishoudelijke taken, zodat de vrouw er een baan op na kan houden. Zij beschouwen het doen van het huishouden als „inferieur” en zouden liever buitenshuis werken omdat zij dat interessanter, uitdagender, of zelfs „avontuurlijker” vinden.

Veel vrouwen eisen voor zich het recht op om een wettige abortus te kunnen laten uitvoeren als zij een einde aan een eventuele zwangerschap wensen te maken. Zij vinden dat dit hen zal vrijwaren voor slavernij aan een ander persoon, het ongewenste kind.

Nog een eis is dat de regeringen crèches oprichten. Moeders die alleen voor de behoeften van hun gezin moeten zorgen, willen iemand hebben die op hun kinderen past. Zij willen liever werken voor een behoorlijk loon, dan financiële steun te aanvaarden en nauwelijks een bestaan te hebben. Zij wensen echter dat er een regeling in het leven wordt geroepen om voor hun kleine kinderen te zorgen.

Tienduizenden vrouwen hebben reeds door de straten van allerlei steden gelopen om hun eisen kenbaar te maken. In New York „bezetten” ongeveer zestig vrouwen het Vrijheidsbeeld, waarna zij een spandoek uithingen met daarop de woorden: „Vrouwen van de wereld, verenigt u!” Volgens een van de vrouwen was dit beeld uitgekozen omdat „ironisch genoeg een vrouw het abstracte idee van vrijheid symboliseert, terwijl wij in werkelijkheid in het geheel niet vrij zijn”.

In Nederland verbrandde een groep vrouwen een corset voor het standbeeld van een beroemde Nederlandse suffragette. Daarna deden zij invallen in openbare waterplaatsen voor mannen om kracht bij te zetten aan hun klacht dat er voor vrouwen geen openbare toiletten zijn. Zij floten op straathoeken naar mannen en bespraken luid hun meerdere en mindere kwaliteiten. De Nederlandse vrouwen eisten gelijke betaling voor de vrouw, een gelijke verdeling van huishoudelijke taken tussen de man en de vrouw, wettiging van abortus, seksuele voorlichting op scholen en anticonceptiepillen voor tieners.

De Noorse vrouwen verwekten een schok bij de mannen in hun land door tijdens de gemeenteraadsverkiezingen in groten getale naar de stembus te gaan en te kiezen voor hun eigen vrouwelijke kandidaten. Talrijke steden in Noorwegen, met inbegrip van de twee grootste, kwamen onder hun bestuur te staan doordat de vrouwelijke kandidaten er de meerderheid behaalden.

Verschil van mening

Wij moeten echter niet denken dat de beweging voor vrouwenemancipatie een internationale beweging is onder een centraal bestuur. Bij deze beweging zijn heel wat groepen en individuele personen betrokken, en onder hen bestaat heel wat verschil van mening. Er bestaan meningsverschillen tussen vrouwen uit verschillende landen en van verschillende rassen. Zelfs binnen één land of raciale groep zijn er veel punten waarop de meningen uiteenlopen.

Sommigen willen bijvoorbeeld de vrouw in de huidige samenleving in de gelegenheid stellen belangrijke functies te vervullen door samen te werken met „de gevestigde orde”. Anderen willen de gevestigde maatschappij echter volledig ontmantelen en er een geheel nieuwe samenleving voor in de plaats stellen. Terwijl sommigen meer gelijkheid in het huwelijk wensen, willen anderen het huwelijk als instelling geheel verlaten. Er zijn er die volledige seksuele vrijheid wensen, met inbegrip van de aanvaarding van lesbische liefde voor vrouwen en homoseksualiteit voor mannen. Anderen hebben echter bezwaren tegen een dergelijke seksuele vrijheid.

De vrouwen van de vrouwenbeweging zijn niet zeker van de politieke richting die zij dienen te gaan. In The National Observer stond de volgende opmerking over enkele vergaderingen die in het kader van de vrouwenemancipatie waren belegd: „In de werkplaatsen werd een verhitte discussie gevoerd. In een van deze ging een groep jonge vrouwen . . . een schreeuwdiscussie aan met andere afgevaardigden over de te volgen politieke procedures en strategie.” Eén vrouw protesteerde: ’Hoor eens, ik heb geen 900 kilometer gereden om hier te redetwisten.’

Hoewel verschil van mening vaak voorkomt, waarschuwen de vrouwen terzelfder tijd dat de diepte en omvang van hun gevoelens niet onderschat moeten worden. Anderen stemmen hiermee in. The National Observer merkte op: „Voor hen die dat nog niet doen, is het tijd de vrouwenbeweging serieus te gaan nemen.”

Dit is beslist waar, want hoewel er veel verschil van mening bestaat onder de voorstandsters van vrouwenemancipatie, zijn de punten van overeenkomst veel belangrijker. De klachten in de Verenigde Staten bijvoorbeeld vertonen hetzelfde beeld als in Europa: dat vrouwen tweederangs burgers zijn en gediscrimineerd worden in het huwelijk, bij het onderwijs, bij de beroepsopleiding en in hun werkkring. Zij eisen ook gelijk loon voor gelijk werk, hervorming van de abortuswetgeving, kleuter-speelzalen en crèches.

Hoe dienen wij nu te staan tegenover de eisen van deze voorstandsters van vrouwenemancipatie? Hebben zij gelijk? Schuilt er enige waarheid in wat zij zeggen?