Schrijven zonder te spellen

Door Ontwaakt!-correspondent op Taiwan

DE TIEN jaar oude Lin Jung-hsiung zit in zijn schoolbank op Taiwan. In zijn smalle hand houdt hij een penseel met dun bamboehandvat, dat hij bijna rechtstandig hanteert. Onverdroten schildert hij zwarte tekens op zijn papier. Miljoenen andere kinderen in de steden en dorpen van de Oriënt doen elke dag hetzelfde. Waar zijn ze mee bezig? Maken ze tekeningen?

Men zou het bijna zeggen. De kinderen leren echter de kunst van het schrijven zonder te spellen. Een kunst die van 3000 jaar geleden of misschien nog wel langer her dateert, uit de tijd van de Chinese Sjang-dynastie.

Maar hoe kan men schrijven zonder te spellen? Laat ons dat eens illustreren aan de hand van de naam van de hierboven gesignaleerde jongen. In het Mandarijn-Chinees is zijn achternaam Lin. Het karakter hiervoor [Chinese karakters] betekent „bos” of „struikgewas”. Ziet u de twee bomen die deze gedachte overbrengen? Zijn voornaam, Jung-hsiung, bestaat uit twee karakters [Chinese karakters] die zoveel betekenen als „duurzame moed” of „eeuwige manlijkheid”.

Hoewel de karakters dus de betekenis van de woorden aangeven, geven ze niet te kennen hoe de uitspraak moet luiden. De lezer moet het woord uitspreken zoals hij het in zijn eigen specifieke Chinees gewend is. Een Kantonnees-sprekend persoon, wiens naam met dezelfde karakters als in de vorige paragraaf geschreven wordt, zal zichzelf bijvoorbeeld niet Lin Jung-hsiung noemen, maar Lam Wing-hung. De betekenis is in beide gevallen echter hetzelfde. Een ieder die Chinees schrijft, kan dus met een andere Chinees van gedachten wisselen, zonder de gesproken taal van die ander te verstaan.

Inspanningen om het Mandarijn te bevorderen

Sinds kort worden er pogingen ondernomen om in China het Mandarijna tot de nationale taal te maken. Ten einde dit te vergemakkelijken hebben deskundigen een reeks van „Nationale Fonetische Symbolen” samengesteld, zevenendertig in totaal, waarmee nauwkeurig de Mandarijnse uitspraak van de Chinese karakters is aan te geven. Deze fonetische symbolen worden gebruikt om de Mandarijnse uitspraak te onderwijzen en staan tevens in publikaties voor kinderen en mensen met een beperkte opleiding naast de gewone karakters afgedrukt. Zo kunnen zij zonder kennis van de vele duizenden ingewikkelde karakters toch lezen.

Sedert het begin van de twintigste eeuw heeft nog een tweede veldtocht op het geschreven Chinees effect gehad. Gedurende de voorgaande achttien eeuwen gebruikte de Chinees bij het schrijven de zogenaamde wenjen-stijl — een zeer beknopte methode van schrijven, met slechts één karakter van één lettergreep voor elk woord. Een persoon die zulke lettergreep-karakters zonder meer hardop zou lezen, zou bij zijn toehoorders weinig begrip wekken. Om het probleem te illustreren: Neem het karakter voor het woord „loyaal”, dat in het Mandarijn wordt uitgesproken als chung​¹.b Precies dezelfde uitgesproken klank kan echter ook „midden”, „klok”, „einde” of iets anders betekenen. Het Nederlands kent ook zulke voorbeelden van twee verschillende woorden met dezelfde klank; denk maar aan „wij” en „wei”, „stijl” en „steil”.

Wanneer een Chinees met iemand anders converseert, wordt dit probleem vaak overwonnen door een extra lettergreep aan bepaalde woorden toe te voegen, zodat de luisteraar de precieze betekenis niet kan ontgaan. Wanneer een Mandarijn-sprekend persoon bijvoorbeeld spreekt, gebruikt hij in plaats van enkel het karakter voor „loyaal” (chung​¹), twee termen, namelijk: chung¹-hsin​¹; hij voegt een extra lettergreep toe zodat zijn toehoorders beslist weten dat hij „loyaal” bedoelt in plaats van „midden”, „klok” of iets anders. Bij de paihua-methode wordt nu de extra lettergreep ook in het geschrevene aan het karakter toegevoegd, zodat de geschreven tekst meer overeenkomst gaat vertonen met de dagelijkse spraak, hetgeen trouwens ook de betekenis is van de uitdrukking paihua. Dit maakt het lezen voor de minder ontwikkelden heel wat gemakkelijker. Deze veldtochten ten behoeve van het gebruik van fonetische symbolen bij het onderwijs van Mandarijn en toepassing van de grondregels van het paihua bij het schrijven in het Chinees, hebben veel mensen aangemoedigd Mandarijn te leren lezen en schrijven.

Schrijven zonder te spellen

Het schrijven van Chinese karakters is een hele kunst. Ten eerste moet een schooljongen leren wat de juiste plaats van de strepen is, terwijl evenwicht en verhoudingen ook belangrijk zijn. Als hulp hierbij, gebruiken beginners bij hun eerste pogingen ruitjespapier. Onze jonge vriend Jung-hsiung heeft eerst met pen en potlood op zulk ruitjespapier geoefend, tot hij een karakter van drieëndertig strepen in een klein vierkantje kon schrijven. Nog later werd hij de schrijfkunst met het penseel meester.

Schrijven zonder te spellen geeft problemen. De Chinezen hebben echter ingenieuze methoden bedacht om deze problemen het hoofd te bieden. Het is bijvoorbeeld interessant te weten hoe Jung-hsiung namen in een telefoonboek vindt. Aangezien de Chinezen geen alfabet kennen, staan de namen gerangschikt naar het aantal strepen dat het eerste karakter van de naam telt. Om een naam te vinden, schrijft Jung-hsiung dan ook eerst het beginkarakter daarvan op, telt de strepen en gaat dan zoeken. De eigen achternaam van Jung-hsiung, Lin, is opgebouwd uit acht strepen. Die vindt hij dus in de „acht-strepen”-afdeling van het telefoonboek.

Bestaat er ook enig verband tussen het Chinees en het Japans? Feitelijk heel weinig. De talen staan ver van elkaar af. De Japanse grammatica en zinsbouw verschillen volkomen van het Chinees. Toch hebben de Japanners de Chinese karakters geleend om hun taal te schrijven.

Dit lenen van de karakters heeft het Japans tot een van de ingewikkeldste schrijftalen ter wereld gemaakt. Aangezien alle Chinese karakters in het Japans zowel een Chinese als Japanse uitspraak hebben, kunnen sommige karakters op meer dan negen manieren gelezen worden, afhankelijk van het verband waarin ze staan. Behalve de ongeveer 1850 Chinese karaktertekens die de Japanse studenten moeten kennen, moeten zij ook op de hoogte zijn van de twee verschillende fonetische schrijfmethoden voor de achtenveertig Japanse basisklanken. En dat is nog niet alles. Om de zaak nog wat ingewikkelder te maken, vereist het lezen van het Japans bovendien nog kennis van tienduizenden verschillende combinaties van twee of meer karakters, ten einde hun juiste uitspraak in verschillende situaties te kennen.

Ja, het Chinese systeem van schrijven zonder te spellen, is een ingewikkelde kunst. De waarde ervan voor de menselijke familie is echter groot, want de Chinese schrijfkunst maakt het voor meer dan 800 miljoen personen met uiteenlopende dialecten mogelijk toch met elkaar van gedachten te wisselen.

[Voetnoten]

[Illustratie op blz. 16]

De familienaam Lin