Bent u dankbaar voor de groene plantengroei?
MISSCHIEN houdt u niet zo van planten en bent u er niet bijzonder in geïnteresseerd. Maar zelfs als u plantkunde alleen maar saai vindt, hebt u goede reden om dankbaar te zijn voor de groene plantengroei.
Ja, zelfs de meest verstokte stadsmens weet dat groene planten bij uitstek geschikt zijn om een somber kantoor of flatje leefbaar te maken. En op een verschrikkelijk hete dag vindt de stedeling het toch maar wat prettig om in de schaduw van een boom te zitten, zelfs wanneer hij in een overvol park om een stukje groen moet vechten.
Buiten op het platteland kunt u evenwel pas echt de pracht van de aardse groenvoorziening waarderen. Ze siert de wereld waarin wij leven als een schitterend ontworpen tapijt. Wie is niet van ontzag vervuld wanneer hij de met groen beklede bergen, valleien en vlakten ziet? Bent u niet verrukt over de aanblik en de geuren van bossen, heuvels en dalen? U hoeft alleen maar gebieden te bezoeken die door de mens in zijn hebzucht van hun groene bekleding zijn ontdaan, om te waarderen hoezeer het aardse groen ons tehuis verfraait.
Net als de meesten van ons loopt u misschien gewoon over gras en door lage begroeiing heen zonder erbij stil te staan dat ons leven afhankelijk is van deze groene planten. Hoe dat zo?
Het groeit omdat het groen is
Pluk eens een blad van een willekeurige boom of plant en bekijk dat eens goed. Bewonder de symmetrie en de eenvoudige schoonheid ervan. Let eens op de „buisleidingen”, de aderen die het blad stevigheid geven. Het is moeilijk te geloven dat u een compacte, door zonne-energie aangedreven fabriek in uw hand houdt, een laboratorium waar chemische wonderen plaatsvinden. Maar in tegenstelling tot de lelijke, smog uitbrakende en lawaaiige fabrieken van tegenwoordig verricht dat blad zijn werk in alle stilte. En in plaats van het milieu te vervuilen zal het blad dat veeleer verbeteren. Hoe gaat dat in zijn werk?
In de eerste plaats is het blad zo ontworpen dat het een groot oppervlak bezit en veel zonne-energie kan opvangen. Gewoonlijk voelt de kant die naar de zon gekeerd is, wasachtig aan. Hij is waterafstotend en vertraagt de verdamping van water. Bestudeer voor een nader onderzoek de tekening op bladzijde 26 eens. Ze geeft u een microscopisch beeld van een dwarsdoorsnede van een blad.
U kunt zien dat het blad net als sommige cakes is opgebouwd uit laagjes. Onder het wasachtige laagje bevindt zich de „palissade”-laag bestaande uit kleine cilindrische cellen. Deze staan rechtop als een rij marcherende soldaten. In deze cellen vindt een chemisch wonder plaats: fotosynthese.
Elke plantenliefhebber weet dat planten licht nodig hebben. Waarom is dit zo? Opdat het licht door het glimmende laagje heen deze cilindrische cellen kan bereiken. In deze kleine cellen bevinden zich namelijk nog kleinere organellen, chloroplasten genaamd. Deze zijn gevuld met een opmerkelijk pigment dat chlorophyl heet. Dit pigment geeft planten hun groene kleur — en houdt ze in leven. Chlorophyl absorbeert de energie van de zon. En voordat u „fotosynthese” hebt kunnen zeggen, zijn er al ongelooflijk ingewikkelde chemische reacties begonnen. Moleculen kooldioxide (het gas dat u uitademt) en de in het blad aanwezige watermoleculen worden gesplitst en in nieuwe combinaties weer samengevoegd om voedsel voor de plant op te leveren: koolhydraten, suikers en vetten.
Vanaf het moment dat God Adam toestemming gaf om „alle zaaddragende plantengroei” te eten, hing zijn overleving af van deze door de plant gevormde produkten (Gen. 1:29). Neem bijvoorbeeld het eenvoudige gras eens. Misschien denkt u dat gras voor weinig meer geschikt is dan het decoreren van gazonnetjes. Toch is de suiker waarmee u vanmorgen uw kopje koffie gezoet hebt, misschien het produkt van een gras: suikerriet. Waarschijnlijk bestond uw ontbijt voor een groot deel uit produkten van grassoorten: tarwe, gerst, haver of rogge. Hetzelfde is het geval met de rijst die u bij de avondmaaltijd zult eten. Geen wonder dat de Encyclopedia Americana stelt dat ’van alle planten gras de belangrijkste voor de mens is’. Plantkundige Lauren Brown zegt verder: „Van de vijftien belangrijkste gewassen die tussen ons en de hongerdood staan, zijn er tien grassoorten.” En dat is alleen nog maar gras, om niet te spreken van appels en abrikozen, bananen, bosbessen, citrusvruchten, cassave, dadels, druiven, enzovoort.
Laten wij onze rondleiding door het blad voortzetten. Het derde gedeelte bestaat uit een sponsachtige laag cellen die losjes tegen elkaar zitten. Dit geeft de kooldioxide de ruimte om zich door het blad te bewegen nadat het door het onderste deel is „ingeademd”.
Ja, bekijk de matte kant van het blad eens. U kunt ze niet zien, maar er kunnen in die onderkant van het blad miljoenen gaatjes zitten (stomata genaamd) die dienst doen als regelbare in- en uitlaatkleppen. De „inlaatkleppen” zuigen werkelijk de kooldioxide vanuit de lucht naar binnen voor het fotosyntheseproces. Wanneer dat proces heeft plaatsgevonden, pompen de „uitlaatkleppen” een bijprodukt van onschatbare waarde naar buiten — ZUIVERE ZUURSTOF!
Sta daar eens bij stil. Slechts ongeveer 20 procent van de lucht die u inademt, is zuurstof. In 24 uur ademt u zo’n 3000 liter zuurstof in. Daarvan gebruikt u echter slechts een vierde gedeelte, 750 liter zuurstof, voor wat het lichaam nodig heeft. Vermenigvuldigt u nu die 750 liter (het verbruik voor één dag) met de grootte van de wereldbevolking, dan ziet u hoeveel zuurstof wij alleen al voor onze ademhaling verbruiken. Sommigen schatten zelfs dat iedere seconde 10.000 ton zuurstof wordt gebruikt voor de ademhaling en ander gebruik van zuurstof, zoals bijvoorbeeld in de verbrandingsmotor van uw auto. Wat voorkomt dus dat wij de hoeveelheid zuurstof in de wereld opgebruiken en langzaam stikken?
Het is de zuurstofproducerende fotosynthese die in de bladeren van planten op het land en in het water plaatsvindt!
Planten in het verleden en hun toekomst
De mens heeft niet altijd ten volle beseft zo totaal afhankelijk te zijn van de aardse groenvoorziening. Maar in 1648 begon de mens door te dringen in de innerlijke processen van de plant. In dat jaar plantte de Belgische scheikundige Van Helmont een wilgescheut van 2 kilo in een pot. De aarde woog 91 kilo. Vijf jaar later woog hij de wilg nog eens: 77 kilo. De aarde woog nog steeds 91 kilo! Van Helmont besefte nu dat planten niet groeien door stoffen vanuit de bodem omhoog te zuigen. Hij trok daarom de logische (maar helaas onjuiste!) conclusie dat de boom zijn groei tot stand had gebracht door de assimilatie (de opname en verwerking) van het water dat hij in de loop der jaren in de pot had gegoten!
Joseph Priestley kwam in 1772 dichter bij de waarheid. Deze predikant, die daarnaast ook scheikundige was, ontdekte dat een brandende kaars onder een hermetisch gesloten stolp zuurstof verbruikt. Een muis die in deze van zuurstof beroofde ruimte werd geplaatst, stierf al gauw. Maar wanneer er een plant in de afgesloten ruimte werd geplaatst, werd de zuurstof weer aangevuld en kon een muis in de luchtdicht afgesloten ruimte wel leven.
De Nederlandse arts en plantenfysioloog Ingen Housz ontdekte verder dat planten aan licht blootgesteld moeten worden om deze zuurstof te produceren. Hij merkte verder op dat alleen de groene gedeelten van de plant (die chlorophyl bevatten) op deze wijze reageerden. Tegen die tijd was de mens op weg om iets van fotosynthese te gaan begrijpen.
Maar na vele ontdekkingen, en 200 jaar later, begrijpt de mens nog steeds niet helemaal hoe fotosynthese werkt. Aangespoord echter door wetenschappelijke nieuwsgierigheid, bezorgdheid voor de toekomst van de mens en visioenen van Nobelprijzen, werken honderden wetenschappers gestaag door om dit intrigerende mysterie op te lossen. Sommigen hopen de natuur te kunnen nabootsen en al het voedsel te fabriceren dat de mensheid maar nodig zou hebben. Anderen hopen een onuitputtelijke energiebron aan te boren. Nu reeds heeft men een aantal verschillende benaderingen in studie.
Ironisch genoeg ontstaat deze grote interesse voor planten in een tijd waarin de mens gestaag deze geweldige natuurlijke hulpbron aan het verspillen en vernietigen is. In de Verenigde Staten bijvoorbeeld wordt naar verluidt 85 procent van de landbouwgrond niet gebruikt om hongerige mensen te voeden, maar vetgemeste beesten. Dit wordt gedaan om het verlangen van het publiek naar vlees te verzadigen. (Volgens één schrijver bedraagt de vleesconsumptie in de Verenigde Staten per hoofd van de bevolking 60 kg per jaar.) Hoewel voedingsdeskundigen waarschuwen voor gevaren voor de gezondheid bij het eten van zo veel vlees, zet de trend door. Economen vrezen zelfs dat als men mensen eraan gaat wennen minder vlees te eten, dit weer heel nare economische gevolgen voor de boeren kan hebben.
In andere delen van de wereld, zoals in Brazilië, worden wouden omgehakt in een veel sneller tempo dan de natuur ze kan vervangen. In Duitsland vormt de luchtverontreiniging met de daaruit voortvloeiende zure regen een bedreiging voor het voortbestaan van de wouden.
Wij kunnen er daarom blij om zijn dat God nooit zal toelaten dat onze aarde een kale, levenloze planeet zal worden. God heeft „haar [de aarde] niet louter voor niets geschapen” (Jes. 45:18). Integendeel, de profeet Joël verzekert ons: „Weest niet bevreesd, . . . want de weiden van de wildernis zullen stellig groen worden. Want de boom zal werkelijk zijn vrucht geven.” — Joël 2:22.
In de tussentijd hebben wij vele redenen om dankbaar te zijn voor het groene kleed van de aarde. Het nederige gras, de majestueuze eiken en sequoia’s, zelfs het bescheiden kamerplantje dat uw tafel siert, doen meer dan alleen maar hun omgeving verfraaien. Ze voeden en kleden ons. Ze zuiveren de lucht die wij inademen. Ze zijn van levensbelang voor ons.
Kijk daarom bewust en met waardering naar de prachtige bedekking van de aarde. Wees er dankbaar voor dat de groene plantengroei er is om ons te dienen. Dank de Schepper, „Degene die op de bergen groen gras doet ontspruiten” — Ps. 147:8.
[Inzet op blz. 27]
In vele delen van de wereld worden wouden omgehakt in een veel sneller tempo dan de natuur ze kan vervangen
[Illustratie op blz. 25]
De mens heeft dit veranderd . . .
. . . in dit!
[Illustratie op blz. 26]
Zonlicht
Fotosynthese vindt plaats in deze laag
Stomata nemen kooldioxide op
Stomata geven zuurstof af