Heeft het leven een doel?

„’Waarom leven wij?’ is de belangrijkste vraag waarmee een mens geconfronteerd wordt. . . . Ik geloof dat het leven zin heeft, ondanks de zinloze dood die ik heb gezien. De dood heeft geen zin, het leven wel.”

DEZE woorden werden geschreven door Elie Wiesel, een bekend schrijver en overlevende van nazi-concentratiekampen. Hij was een van de velen die de door het blad Life gestelde vraag beantwoordden: „Waarom leven wij?” Hij had het leven op zijn ergst gezien, maar was ervan overtuigd dat het leven zin heeft.

Daar was echter niet iedereen het mee eens. Een taxichauffeur, José Martínez geheten, beantwoordde dezelfde vraag als volgt: „Wij zijn er om te sterven, gewoon leven en sterven. Ik heb een taxi. Zo af en toe ga ik vissen, ik ga uit met mijn meisje, betaal belasting, lees wat en bereid me verder voor op de dood . . . Het leven is een en al nep.” Wat José betreft heeft het leven kennelijk geen zin, geen doel.

Verwonderlijk was dat een aantal ontwikkelde mensen het met de taxichauffeur en niet met de schrijver eens bleken te zijn. De evolutionisten Richard E. Leakey en Roger Lewin veronderstellen in hun boek Origins: „Misschien is de menselijke soort wel niets dan een afgrijselijke biologische blunder, die te ver geëvolueerd is om nog in harmonie met zichzelf en de wereld rondom te kunnen gedijen.” Op zijn minst voor hen is het menselijk leven zinloos.

In dezelfde geest schreef de evolutionist Stephen Jay Gould: „Wij leven omdat één vreemde groep vissen een eigenaardig vinnenstelsel bezat dat kon veranderen in poten voor landdieren; . . . omdat een kleine en fragiele soort, die een kwart miljoen jaar geleden in Afrika is ontstaan, er tot dusver in geslaagd is hoe dan ook in leven te blijven. Misschien hunkeren wij naar een ’verhevener’ antwoord — maar dat is er niet.” Voor Gould is het menselijk leven een zinloze toevalligheid.

Gould heeft in ieder geval in één opzicht gelijk. Velen hunkeren inderdaad naar een „verhevener” antwoord dan het door hem gebodene. In tijden van verdriet denken velen als de elfjarige Jason. Deze jongen schreef over de dood van een vriendinnetje: „Toen mijn vriendinnetje Kim stierf aan kanker, vroeg ik aan mijn moeder waarom God, als hij Kim zou laten sterven toen zij nog maar 6 was, haar toch geboren had laten worden.” Jason voelde instinctief dat het leven een doel moest hebben, en de droevige dood van zijn vriendinnetje scheen dat doel te verijdelen.

Het belang van de vraag

Is het belangrijk te weten of het leven al dan niet een doel heeft? Is dit zo maar een filosofische vraag of een vraag die u moet interesseren? Velen hebben hun leven geleefd zonder daar vaak bij stil te staan. En als José Martínez gelijk heeft, zouden zij daar heel verstandig aan gedaan hebben.

Heeft Elie Wiesel echter gelijk en heeft het leven wel zin, dan moeten wij beslist proberen te ontdekken wat de zin van het leven is. Anders zouden wij de hele essentie van het geweldige avontuur dat het leven is, kunnen missen. Het zou net zoiets zijn als door een kunstgalerij lopen zonder naar de schilderijen te kijken, of in een restaurant zitten zonder een maaltijd te bestellen.

Hoe kunnen wij erachter komen of het leven al dan niet een doel heeft? In het volgende artikel zullen wij enkele feiten bespreken die bijdragen tot de oplossing van dit vraagstuk.