De kerk — Veranderingen en verwarring

„Veel gelovigen zijn verontrust door de veranderingen die hun worden opgelegd.” — L’Histoire, juli/augustus 1987.

„Gaat er één schakel verloren . . . dan verliest het bouwsel elke begrijpelijkheid. . . . Leg de hostie [’de geconsacreerde ouwel’ die bij de mis wordt gebruikt] in de hand in plaats van op de lippen en u ’verwoest het geloof van een groot aantal Fransen’.” — Voyage à l’intérieur de l’Église Catholique.

„Met het verjongen van de liturgie en het overgaan op de landstaal heeft de kerk kennelijk verreweg de meeste kerkgangers verloren [die] gehecht [waren] aan bepaalde tradities die als onaantastbaar werden beschouwd. . . . Plotseling knapte het plichtsgevoel en met het wankelende geloof was het gedaan.” — Nord Eclair, 24-25 april 1983.

DE VOORGAANDE citaten laten duidelijk zien wat een verwarring er in veel katholieke hoofden heerst. Eén vraag komt steeds weer aan de orde: „Onze ouders en grootouders woonden een in het Latijn opgedragen mis bij en baden op een bepaalde manier. Hoe kan de manier waarop zij het hebben gedaan van de ene dag op de andere ongeldig zijn geworden?”

De nieuwe toenadering van de kerk tot andere godsdiensten is ook een bron van problemen. In het Franse dagblad Le Monde wordt uitgelegd: „Veel gelovigen voelen zich bedot. Hun is te vaak gezegd dat hun godsdienst de enige juiste was, of op zijn minst de beste.” Weliswaar is een groot aantal katholieken voorstander van gesprekken met hun orthodoxe of protestantse „afgescheiden broeders”, maar deze ommekeer wordt niet begrepen door velen die vroeger werd geleerd dat er ’buiten de kerk geen heil is’. Deze nieuwe houding van de kerk is grotendeels verantwoordelijk voor het schisma tussen het Vaticaan en de traditionalisten, van wie de geestelijk leider, wijlen aartsbisschop Marcel Lefebvre, in 1988 door paus Johannes Paulus II werd geëxcommuniceerd.

Gezag afgewezen

Katholieken uiten hun verbijstering vaak door het gezag van de kerk in twijfel te trekken. Johannes Paulus II mag dan gewaardeerd worden omdat hij opkomt voor mondiale rechtvaardigheid, veel katholieken weigeren zich aan de morele grondregels te houden die hij in zijn openbare toespraken propageert. Zo past een groot deel van de katholieke echtparen anticonceptiemethoden toe die door de kerk worden veroordeeld. Anderen laten abortus plegen.

Het kerkgezag wordt op elk niveau in twijfel getrokken. Het feit dat de paus en andere hoge prelaten ten aanzien van iets een bepaald standpunt hebben ingenomen, heeft leken, de priesters en zelfs de bisschoppen er niet van weerhouden hen tegen te spreken. In het boek La Réception de Vatican II wordt uitgelegd: „Vanuit dit gezichtspunt werkt de door het concilie ontstane situatie door in het kerkelijk leven. De Rooms-Katholieke Kerk is nu de zetel van voortdurende verhitte debatten. Zelfs de aanbevelingen van de paus worden openlijk bediscuteerd en heel vaak bekritiseerd. Het aantal rooms-katholieken dat zegt zich in bepaalde pauselijke uitspraken — ten dele of totaal — niet te kunnen vinden, groeit.”

Sommige katholieken hebben de veranderingen aanvaard uit loyaliteit aan de kerk en blijven zich van hun kerkelijke plichten kwijten. Anderen voelen zich verontrust over de situatie en zijn er tevreden mee als randkerkelijken te leven. Volgens de huidige cijfers is er ook een aanzienlijke derde groep van naamkatholieken, die de kerk niet langer steunen.

De religieuze verwarring is niet beperkt tot de Katholieke Kerk in Frankrijk. Ook in Nederland doet zich een crisis voor, bij zowel katholieken als protestanten, zoals in ons volgende artikel zal worden uiteengezet.

[Kader/Illustratie op blz. 9]

Burgeroorlog in de Church of England?

Door Ontwaakt!-correspondent in Groot-Brittannië

ONWAARSCHIJNLIJK? Volgens de Londense Sunday Times niet. „De Church of England wordt verscheurd”, stond erin te lezen. „Verdeelde kerk op weg naar burgeroorlog”. Waardoor is de Engelse staatskerk in zo’n erbarmelijke toestand geraakt? Door de voorgestelde ordinatie van vrouwen.

In een historisch besluit stemde de synode van de Anglicaanse Kerk vorig jaar november met een tweederde meerderheid voor de toelating van vrouwen tot het priesterambt. Naar verluidt zijn ongeveer 3500 geestelijken, een derde van het totale aantal dat de kerk telt, tegen het besluit gekant en sommigen hebben de kerk al ontzet verlaten. Anderen, onder leiding van de voormalige bisschop van Londen, wensen hun anglicaanse identiteit te behouden en tegelijk ’aansluiting te zoeken bij de Heilige Stoel’ in Rome.

De aartsbisschop van Canterbury leidde de campagne voor deze verandering. „De ordinatie van vrouwen tot het priesterschap”, zei hij, „verandert geen woord aan de belijdenis, de geschriften of het geloof van onze kerk.” Hij voegde eraan toe: „Het kan in feite bijdragen tot de geloofwaardigheid van de kerk in de ogen van de rest van de wereld. Ze beoefent in feite wat ze predikt wanneer ze over gelijkheid spreekt.”

Niet iedereen is het daar echter mee eens. Een leek die het besluit van de synode als „afval” betitelde, verliet de kerk zodra de uitslag bekend was en werd rooms-katholiek. „Het besluit om vrouwen tot het ambt toe te laten, is als een schok gekomen. Er heerst geestelijke beroering. De meeste mensen weten niet wat zij moeten doen”, verzuchtte een Londense geestelijke. Intussen ziet het Vaticaan, hoewel het overlopers voorzichtig welkom heet, de uitspraak als „een nieuwe en ernstige belemmering voor het algehele verzoeningsproces”.

Naar schatting 1400 vrouwen wachten op hun ordinatie, maar het Britse parlement moet het besluit nog goedkeuren, waarna de koningin er haar koninklijke goedkeuring aan moet hechten. Dit alles zou nog wel twee jaar kunnen duren. Het zal interessant zijn te zien in wat voor toestand de Church of England dan verkeert.

[Illustratieverantwoording op blz. 7]

Camerique/H. Armstrong Roberts