Pas op voor de ’ogen van de rivier’!
DOOR ONTWAAKT!-CORRESPONDENT IN AUSTRALIË
EEN avontuurlijke vakantiegangster liet kalmpjes haar kano voortglijden over een zijrivier van de East Alligator River in het bijzondere waterrijke natuurgebied in het Australische Northern Territory, Kakadu National Park. Plotseling begon wat zij voor een onschadelijk stuk drijfhout had aangezien, tegen haar kano te beuken. Het was een gevreesde zeekrokodil, en de toeriste had de pech zich nu net in de gevaarlijkste tijd van het jaar in het scherp afgebakende territorium van het dier te bevinden.
Koortsachtig pagaaide zij naar een groepje bomen. Terwijl zij haar voet al op de onderste takken had, kwam de krokodil uit het water, trok haar omlaag en rolde haar in totaal drie keer om. Elke keer dat de krokodil zijn greep veranderde, probeerde de vrouw hardnekkig weer tegen de modderige oever omhoog te klimmen. Bij de derde poging slaagde zij erin op de oever te komen en vervolgens wist zij zich twee kilometer voort te slepen totdat een parkwacht haar wanhopige hulpgeroep hoorde. Hoewel zij afschuwelijke verwondingen had opgelopen, heeft de vrouw het overleefd.
Dit voorval, dat bijna op een tragedie uitliep, vond in 1985 plaats. Twee jaar later was een Amerikaanse toeriste minder fortuinlijk. Zij negeerde waarschuwingen van metgezellen en besloot te gaan zwemmen in de van krokodillen vergeven Prince Regent River in Western Australia. Zij werd aangevallen en gedood door een zeekrokodil. Berichten dat er jonge krokodillen in het water waren, maken het waarschijnlijk dat het om een wijfjeskrokodil ging die haar jongen beschermde.
Dodelijke ’ogen van de rivier’
Het enige wat de visser in de riviermond in het maanlicht ziet, is een rimpeling veroorzaakt door een insekt dat op het spiegelgladde water landt. Maar toch blijft de visser in het verre noorden van Australië altijd bedacht op het onzichtbare — de ’ogen van de rivier’. Als hij met zijn zaklantaarn in het rond zou schijnen, zou hij geluidloos door het wateroppervlak brekende krokodilleogen rood zien opgloeien. Hij is een indringer in het aloude jachtgebied van de krokodil.
Australiës zeekrokodil — het dier komt ook elders voor — is een van de grootste en gevaarlijkste van de twaalf krokodillesoorten die er zijn. Hij kan zeven meter lang worden. De nietsvermoedende prooi ziet de glimmende ogen te laat om te ontkomen aan de plotselinge aanval en de beruchte techniek van omrollen en verdrinken. Prooidieren van het kaliber van buffels, koeien en paarden zijn aangevallen terwijl ze aan de rand van het water hun dorst stonden te lessen.
Luxe vormt een bedreiging voor hun voortbestaan
De oude mythe dat een krokodil schijnheilig tranen vergiet om zijn slachtoffer, heeft aanleiding gegeven tot de uitdrukking „krokodilletranen”. Maar om de krokodil zijn maar weinig menselijke tranen vergoten. In plaats daarvan is op dit waterminnende reptiel meedogenloos jacht gemaakt om zijn waardevolle huid.
Heel wat krokodillen hebben voor een bewonderend publiek op een exclusieve modeshow mogen paraderen in de vorm van felbegeerde lederwaren, want de huid van de zeekrokodil wordt door sommigen als het beste leer ter wereld beschouwd — het zachtste en duurzaamste dat er bestaat. Onlangs werd een damestasje in Londen nog op £10.000 geprijsd. Krokodilleleer is nog steeds een statussymbool in veel delen van de wereld.
De verlokking van grote winsten vormde een bedreiging voor het voortbestaan van de zeekrokodil in Australië. Tussen 1945 en 1971 werden alleen al in het Northern Territory 113.000 van deze reptielen gedood. Om te verhinderen dat ze werden uitgeroeid, werd in het begin van de jaren ’70 de jacht op krokodillen ingeperkt en het resultaat was dat ze in 1986 in het wild weer in gezonde aantallen aanwezig waren. De krokodil is daarom in Australië geen bedreigde soort meer, hoewel sommigen argumenteren dat het zijn habitat is die bedreigd wordt.
Eeuwenlang heeft de oorspronkelijke bevolking van Australië, de Aborigines, bewust of onbewust de krokodillenpopulatie beschermd. Hoewel sommige stammen bedreven krokodillenjagers waren, kenden andere stammen een verbod op de jacht om religieuze redenen.
In recente jaren heeft het kweken van krokodillen gepaard aan voorlichting bijgedragen tot het behoud van de krokodil. Toeristen bezoeken nu in grote aantallen de krokodillenfarms en zorgen daardoor voor de financiële levensvatbaarheid ervan, terwijl door de dieren te kweken krokodillehuid en -vlees beschikbaar komen zonder dat de populaties in het wild aangetast worden.
Een bekende Australische krokodillenfarmer gelooft dat mensen alleen zorgvuldig zullen omgaan met dat waar zij van houden, wat zij begrijpen en waaraan zij wat van hun ruimte en tijd gunnen. Hij merkte op: „Krokodillen maken dan ook niet veel kans. Maar hun ecologische waarde is gelijk aan de waarde van al die fraaie en modieuze artikelen.”
Een bezoek aan een krokodillenfarm is een opwindende belevenis omdat men de moeraskleurige leerachtige reptielen van dichtbij te zien krijgt — maar wel veilig van achter een stevig gaas. Personeelsleden begeven zich dapper binnen de omheiningen en laten de krokodillen kunstjes vertonen die beloond worden met verse kippen en ander vlees. Een van hen heeft echter onlangs door bittere ervaring geleerd dat men nooit al te lichtvaardig met krokodillen mag omspringen. Onverwacht deed het reptiel een uitval naar hem en rukte hem zijn linkerarm af!
Anderzijds is het een heel aparte ervaring en trouwens ook bijzonder leerzaam om een twaalf maanden oude krokodil op schoot te hebben. De huid van zijn onderbuik is opmerkelijk zacht, terwijl op zijn rug benige platen die osteodermata heten een hydrodynamisch pantser vormen. Nu is het ook te begrijpen waarom hun leer zo geliefd is. Maar wees voorzichtig met deze „peuter”. Zelfs een twaalf maanden oude krokodil met degelijk dichtgebonden kaken is sterk voor zijn grootte.
Nog niet uit het ei gekomen babykrokodillen vertederen het publiek als ze blaffende geluiden vanuit hun eischaal laten horen en dan plotseling met de hulp van een tijdelijke tand op de spits van hun kleine snuit door de schaal breken. De meesten zullen ermee instemmen dat dit waarschijnlijk het enige moment is dat een krokodil „schattig” genoemd kan worden!
Enkele hardnekkige mythen opgeruimd
Betere waarnemingen van het gedrag van deze beangstigende reptielen terwijl ze opgroeien op krokodillenfarms hebben ertoe bijgedragen sommige ’gevestigde’ mythen op te ruimen. Jarenlang dacht men dat een krokodil zijn prooi dagen, weken zelfs, beloert voordat hij onverwacht en bliksemsnel toeslaat. De huidige observaties hebben echter onthuld dat krokodillen alleen agressief zijn binnen hun territorium en dan tijdens de paartijd, de moesson. Als in deze periode een prooi het territorium binnenkomt, kan de krokodil er agressief op afgaan terwijl hij in een andere tijd van het jaar hetzelfde dier misschien ongeïnteresseerd van een afstand zal bekijken.
Wanneer krokodillen tegenwoordig in recreatiegebieden worden gezien, zullen ze door professionele krokodillenjagers worden verwijderd en elders weer losgelaten. Hun techniek komt er voor een deel op neer de scharnierende onderkaak in een strop te sluiten en op te tillen en dan snel boven- en onderkaak samen te binden. Hiermee zijn de kaken van de krokodil uitgeschakeld want hoewel de sluitspieren van de onderkaak bijzonder veel kracht hebben, zijn de spieren om de bek te openen zwak. Maar als de jager niet voorzichtig is, kan hij gemakkelijk tegen de grond geslagen worden door de krachtige staart van de krokodil.
Niet uitsluitend wreedheid en gewelddadigheid
Dezelfde kaken die ernstig letsel kunnen toebrengen, zijn ook in staat tot het subtielere werk. Als nog ongeboren krokodillen wat traag zijn in het uit het ei breken, zal moeder krokodil haar eieren zachtjes omrollen en zo haar broed tot actie aanzetten.
Krokodilletanden zijn ontworpen om te grijpen — het zijn geen snijtanden. Als de prooi klein genoeg is, wordt hij in zijn geheel doorgeslikt. Anders wordt hij in stukken gescheurd en deel voor deel opgeslokt. Autopsies op dode reptielen hebben stenen in hun maag aan het licht gebracht. Men weet niet of deze met opzet worden gegeten of niet, maar aangenomen wordt dat ze als ballast dienen.
Bezoekers zien vaak krokodillen op een rivieroever liggen met hun enorme kaken opengesperd. De meesten zullen waarschijnlijk aannemen dat dit op agressie duidt. Het tegendeel is waar; deze open stand van de kaken biedt het dier de mogelijkheid zich aan te passen aan de temperatuur om hem heen. Zoals alle reptielen zijn krokodillen voortdurend hun lichaamstemperatuur aan het aanpassen.
Verrassend is dat de krokodil, al is het dan een reptiel, net als een zoogdier een hart met vier kamers heeft. Wanneer een krokodil duikt, vindt er echter een verandering plaats en gedraagt het hart zich alsof het drie kamers heeft.
De zeekrokodil onderscheidt zich van een alligator door een smallere snuit en door tanden in de onderkaak die bij gesloten kaken zichtbaar zijn. Echte krokodillen worden aangetroffen van Afrika, waar ook een dwergvorm leeft (de breedvoorhoofdkrokodil), tot in India en verder door Azië tot in Papoea Nieuw-Guinea. Ten zuiden daarvan komen ze in Australië voor en ze geven de voorkeur aan mangrovekusten en tropische wetlands omdat ze hun nesten dicht bij de waterlijn bouwen. Het onvermijdelijke nadeel hiervan is dat door het vloedwater vaak een groot aantal krokodilleëmbryo’s verdrinkt. Vanwege de erop azende volwassen krokodillen, en barramundi en zuidzeekwakken als vijanden onder respectievelijk vissen en vogels, overleeft slechts vijftig procent van de jonge krokodillen hun eerste jaar.
Krokodillen worden verbazingwekkend genoeg geboren met hun eigen voedselvoorraad. Ze leven de eerste paar weken van een dooierzak in hun eigen lichaam. Niettemin beginnen ze zo gauw de moeder ze voorzichtig in haar bek neemt en naar de rand van het water brengt, hun snuit te oefenen en te happen naar alles wat maar binnen bereik komt.
Waarom is de uitdrukking ’ogen van de rivier’ zo juist? Omdat de ogen van krokodillen, zelfs van de pas uitgekomen dieren, ’s nachts onder kunstlicht rood oplichten. Een laagje kristallen achter het netvlies versterkt het nachtzien en veroorzaakt het rode opgloeien.
Ja, de krokodil is werkelijk een intrigerend reptiel — maar wel een waarbij het altijd verstandig is een eerbiedige afstand te bewaren. Iedere visser weet terdege dat pogingen om de leviathan te temmen vergeefs zijn.
In de poëzie van Job treffen wij een fraaie beschrijving van de krokodil als de „Leviathan”: „Kunt gij de Leviathan met een vishaak optrekken, of kunt gij met een touw zijn tong neerhouden? Kunt gij een bies in zijn neusgaten steken, of kunt gij met een doorn zijn kaken doorboren? Zal hij veel smekingen tot u richten, of zal hij zachte woorden tot u spreken? Zal hij een verbond met u sluiten, dat gij hem tot onbepaalde tijd tot slaaf moogt nemen? Zult gij met hem spelen als met een vogel, of zult gij hem vastbinden voor uw jonge meisjes? Zullen compagnons over hem sjacheren? Zullen zij hem verdelen onder handelaars? Zult gij zijn huid vol zetten met harpoenen, of zijn kop met visserssperen? Leg uw hand op hem. Denk aan de strijd. Doe het niet weer.” — Job 41:1-8.
Wijze waarschuwende woorden die de argelozen en nieuwsgierigen op het hart drukken: Pas op voor de ’ogen van de rivier’ — de machtige vreesaanjagende krokodil!
[Illustratie op blz. 25]
Wanneer er ’s nachts op het water wordt geschenen, lichten de ’ogen van de rivier’ rood op
[Verantwoording]
Met toestemming van Koorana Crocodile Farm, Rockhampton, Queensland, Australië
[Illustraties op blz. 26]
Links: Een krokodillebaby breekt uit het ei
[Verantwoording]
Met toestemming van Koorana Crocodile Farm, Rockhampton, Queensland, Australië
Inzet: Een volwassen krokodil ligt te zonnen op de modderige oever van de Mary River
[Verantwoording]
Met toestemming van Australian International Public Relations
[Illustratieverantwoording op blz. 24]
Met toestemming van Australian International Public Relations