BAKSTEEN.

Over het algemeen een bouwsteen gemaakt van hard geworden leem of klei. Baksteen werd vanaf de vroegste tijden in bijbelse landen veelvuldig gebruikt. De bouwers van het oude Babylon troffen in de buurt van de plaats die zij voor hun stad hadden uitgekozen, geen natuursteen aan en gebruikten daarom bakstenen in plaats van natuursteen, terwijl asfalt hun tot mortel diende. Blijkbaar werden de bakstenen in een steenoven gedroogd, d.w.z. „door verhitting” verhard (Gen. 11:3). In het oude Egypte moesten de Israëlieten als slavendienst bakstenen maken. Hun lot werd nog verzwaard doordat zij zelf het stro moesten verzamelen en toch hetzelfde aantal bakstenen moesten vervaardigen (Ex. 5:7-19). Ook nadat de Israëlieten het Beloofde Land waren binnengetrokken, gebruikten zij bakstenen voor hun bouwwerkzaamheden, al gaf men blijkbaar de voorkeur aan natuursteen (Jes. 9:10). Hoewel de heuvels van Palestina rijk zijn aan natuursteen, is er in sommige gebieden weinig bouwsteen van goede kwaliteit beschikbaar. Vandaar dat er in het laagland, bij steden als Jericho en Ezeon-Geber, niet alleen baksteen werd gebruikt voor de stadsmuren maar ook voor de bouw van huizen. In moderne tijden zijn in delen van Syrië en Palestina de huizen gedeeltelijk van gehouwen steen gebouwd en voor de rest van in de zon gedroogde baksteen. De gehouwen steen wordt dan gebruikt voor de muren die het meest aan de winterstormen blootstaan.

Bij het vervaardigen van bakstenen werd het leem of de klei, nadat de vreemde substanties eruit waren verwijderd, over het algemeen vermengd met fijngehakt stro of ander plantaardig materiaal.

Het mengsel van leem of klei en stro werd vochtig gemaakt met water, met de voeten getreden en dan met de hand gevormd of in vierzijdige houten vormen geperst. (Vergelijk Nahum 3:14.) Opdat de vormen er gemakkelijk afgehaald konden worden, werden de zijkanten, net als in deze tijd, waarschijnlijk bestrooid met droge aarde. Vaak werd de nog vochtige baksteen bestempeld met het merkteken van de regerende monarch. (Bakstenen waarop het stempel van koning Nebukadnezar staat, worden nog aangetroffen in hedendaagse boerenhuisjes in de buurt van het oude Babylon.) Daarna liet men de bakstenen in de zon drogen of werden ze in een steenoven gedroogd.

Het wijdverbreide gebruik van in de zon gedroogde bakstenen verklaart waarom de plaatsen waar bepaalde oude steden lagen, eeuwenlang onontdekt zijn gebleven. De uiteengevallen bakstenen van vroegere steden vormden heuvels van aarde die veel weg had van de omliggende grond. In Palestina en Syrië bevatten zulke heuvels vaak de ruïnes van verscheidene steden.

[Illustratie op blz. 144]

Het maken van in de zon gedroogde bakstenen, bij de Tigris