Zal de wetenschap werkelijk uw problemen oplossen?

„WIJ kunnen onze problemen oplossen . . .”, merkte een Amerikaanse wetenschappelijke redacteur vorig jaar pochend op.

Er is een tijd geweest dat zo’n verklaring zonder tegenspraak werd aangenomen, want tot voor kort leek de geschiedenis van de wetenschap één groot succes. De jaren zestig en het begin van de jaren zeventig hebben echter een periode van ontgoocheling ingeluid.

Het is waar dat de wetenschap enkele opmerkelijke vorderingen heeft gemaakt. Maar ondanks de vaak oprechte pogingen van de wetenschap om honger te voorkomen, worden meer mensen dan ooit door een knagende honger gekweld. De „wetenschappelijke” technieken ter bestrijding van de misdaad hebben de wetteloosheid niet beteugeld; ze is in plaats daarvan juist sterk toegenomen en heeft zich van de getto’s in de steden tot de eens rustige buitenwijken uitgebreid. Zowel de lucht als het water zijn verontreinigd. Velen geven de wetenschap ook de schuld voor het produceren van dodelijke springladingen voor ballistische wapens, die vervolgens op de belangrijkste steden van de wereld worden gericht.

In dit jaar 1975 zijn dus zelfs degenen die eens de wetenschap hebben bevorderd, er niet meer zo zeker van dat ze een kracht ten goede is. Zij bezien de wetenschap nu met gemengde gevoelens, aangezien zij beseffen dat ze weliswaar enkele zegeningen schenkt maar in een veel grotere mate schadelijke gevolgen heeft. Deze gebreken zijn echter in werkelijkheid gebaseerd op één centrale of belangrijke zwakheid, en deze zwakheid is niet nieuw, maar treedt met het oog op de huidige wereldomvattende problemen alleen duidelijker aan het licht.

Deze elementaire fout wordt geïdentificeerd in het bijbelboek Job, dat ruim 3400 jaar geleden werd geschreven. Job merkte ’s mensen wetenschappelijke ijver op, met inbegrip van zijn vindingrijkheid om diep in de aarde te delven om de rijkdommen ervan bloot te leggen. Maar wat ontbrak er volgens Job? Wij lezen:

„Maar wijsheid — waar is die te vinden, en waar nu is de plaats van het verstand?” — Job 28:12.

Ware wijsheid — dat was en is het ingrediënt dat bij de wetenschap ontbreekt. Ze heeft juiste leiding nodig, of, zoals Milton Katz van de Harvard-universiteit het uitdrukt: „De moeilijkheid is niet in de technologie gelegen. De moeilijkheid schuilt in de wijze waarop wij onze technologie hebben gebruikt.”

Wijsheid, het vermogen om datgene wat de wetenschap heeft ontdekt, op een juiste wijze te gebruiken, moet van buiten de wetenschap zelf komen. Geven de krachtsinspanningen van geleerden om ’s mensen problemen op te lossen, er blijk van dat zij een dergelijke wijsheid hebben gevonden? Laten wij eens kijken welk bericht zij hebben opgebouwd om ons hierover een oordeel te kunnen vormen.

VOOR HET OPLOSSEN VAN PROBLEMEN IS EEN HELDER INZICHT NODIG

Is het bijvoorbeeld niet logisch te geloven dat problemen alleen maar opgelost kunnen worden wanneer persoonlijke standpunten en vooroordelen op de tweede plaats worden gesteld? Zeer beslist. Maar hiervoor is nederigheid nodig.

Het is zoals de bijbel in Spreuken 11:2 zegt: „Is overmoed gekomen? Dan zal oneer komen; maar wijsheid is bij de bescheidenen.” Het Hebreeuwse woord dat hier met „bescheidenen” is vertaald, houdt de gedachte in van ’zich verbergen’, dat wil zeggen, in de betekenis van zich op de achtergrond plaatsen. Dit wil niet zeggen dat een bescheiden persoon problemen negeert. Neen, maar hij richt zijn aandacht op wat werkelijke problemen zijn. Zo iemand doet er geen moeite voor zelf aanzien of belangrijkheid te verwerven en ook tracht hij niet zelfzuchtig aan de een of andere positie vast te houden.

Het strekt vele geleerden tot eer dat zij er oprecht moeite voor doen zo te zijn. In sommige gevallen hebben zij zelfs hun leven gegeven in een poging achter de waarheid te komen. Toch moet men bij het lezen van wetenschappelijke lectuur jammer genoeg opmerken dat er vaak sprake is van eng dogmatisme, dat op ambitieuze wijze met religieuze ijver wereldkundig wordt gemaakt. R. K. Merton schreef hierover in de in het voorjaar van 1969 verschenen uitgave van American Scientist:

„Het feit doet zich voor dat bijna alle personen die een vaste plaats in het pantheon van de wetenschap hebben gekregen — Newton, Descartes, Leibniz, Pascal of Huggins, Lister, Faraday, Laplace of Davy — werden meegesleept door hun hartstochtelijke verlangen prioriteit te verkrijgen [dat wil zeggen, de eerste te zijn met een bepaalde ontdekking] en hun ontdekking dan in het openbaar te laten registreren. . . . Soms . . . wordt het verlangen naar erkenning dermate opgevoerd dat het uit de hand loopt. Het wordt een alles overheersende begeerte naar loftuitingen.”

De geschiedenis van de wetenschap is niet door „bescheidenheid” gekenmerkt. Er is veeleer sprake van „overmoed”, zoals de bijbelse spreuk dit onder woorden brengt. Als gevolg hiervan is de wetenschap tot een zekere „oneer” vervallen.

WAAR IS BEZORGDHEID VOOR ANDEREN OF SAMENWERKING?

Het spreekt vanzelf dat wijsheid zich ook dient te manifesteren in een oprechte bezorgdheid voor degenen die in moeilijke omstandigheden verkeren. In Spreuken 8:22-31 wordt „Wijsheid” gepersonifieerd en zegt ze: „De dingen waarop ik ten zeerste gesteld was, waren bij de zonen der mensen.” Ware wijsheid negeert de noden van anderen niet maar schept er behagen in hulp te bieden.

Heeft de wetenschap dit nobele patroon gevolgd?

Hoewel de voedselproblemen van de wereld zich voornamelijk in de tropen voordoen, houdt het wetenschappelijke onderzoek zich hoofdzakelijk bezig met voedselgewassen die in de gematigde gebieden groeien. Ja, 98 percent van de research en de bedrijfsmoderniseringen van de wereld beogen een opvoering van de produktiecapaciteit in de ontwikkelde landen en hebben ten doel hun problemen op te lossen. Twee derde van de wereld moet zich „behelpen” met produkten die voor een andere verbouw zijn ontworpen.

Met welke resultaten? De Britse geleerde Lord Ritchie-Calder herinnert ons aan het volgende: „Wij geven de onderontwikkelde landen tractoren die ze niet weten te bedienen en door gebrek aan outillage niet kunnen onderhouden. In plaats daarvan zouden wij ons op technische samenwerking moeten concentreren. . . . In plaats van de Eskimo’s als museumstukken te behandelen en met vastomlijnde plannen naar de noordpool te gaan, zouden wij ons met de Eskimo’s moeten associëren.”

De starre houding dat de problemen slechts op één manier — wellicht volgens de „westerse wetenschappelijke methoden” — opgelost kunnen worden, heeft de ongunstige omstandigheden in werkelijkheid verergerd. Een zware hongersnood heeft de afgelopen jaren grote gedeelten van Afrika, vooral de Sahellanden, geteisterd. Vele factoren hebben tot het probleem bijgedragen. Heeft de westerse wetenschap echter uitkomst geboden? Een artikel in Science zegt: „De westerse wetenschap en technologie . . . hebben in werkelijkheid in belangrijke mate tot de verwoesting bijgedragen. . . . Ja, toen de Sahelvolken conservatief waren en zich tegen de door westerse experts bepleite veranderingen verzetten, hadden zij hier vaak een goede reden voor. . . . Weinig westerse interventies in de Sahel zijn, wanneer ze op lange termijn worden beschouwd, ten gunste van de bewoners geweest.”

Doordat de wetenschap geen werkelijke bezorgdheid voor anderen bezit en niet werkelijk met hen samenwerkt, heeft ze de problemen ook nog in andere opzichten vergroot. Ze heeft vaak geen aandacht geschonken aan waarschuwingen voor komende rampen, zoals voedsel-, transport-, woning- en energieproblemen. En dit zijn nu juist de problemen die de mensheid thans meer dan ooit benauwen.

Dit wil natuurlijk niet zeggen dat een mens of een groep van mensen de details van de toekomst nauwkeurig kan weten. Maar toch is het altijd juist om als een reactie op redelijke waarschuwingen redelijke voorzorgsmaatregelen te treffen. Wanneer er crisissen dreigen, is actie dwingend noodzakelijk. Maar steeds weer opnieuw heeft de wetenschap het hooguit kunnen opbrengen om nadat het kwaad was geschied iets als reactie te doen. „De schrandere ziet het onheil en bergt zich”, zegt de bijbel, en voegt er dan aan toe: „Maar de onverstandigen gaan hun gang en moeten boeten” (Spr. 22:3, Nieuwe Vertaling van het Nederlandsch Bijbelgenootschap). Miljoenen mensen lijden en hebben het gevoel dat zij moeten „boeten” voor het feit dat de wetenschappelijke wereld niet van verstandig doorzicht blijk heeft gegeven en in gebreke is gebleven handelend op te treden.

Het is duidelijk dat de wetenschap ’s mensen problemen niet heeft opgelost; ze mist de ware wijsheid om dit uit zichzelf te bewerkstelligen. Wil dit echter zeggen dat een godvrezend persoon „anti-wetenschap” moet zijn?

EEN EVENWICHTIGE KIJK OP DE WETENSCHAP

Een christen beseft de waarde van ware kennis en wetenschappelijke ontdekkingen. Hij heeft echter het voordeel dat hij zijn denkwijze door werkelijke wijsheid kan laten leiden. Deze juiste leiding is niet van een mens afkomstig. De rechtschapen man Job, naar wie in het begin van dit artikel werd verwezen, erkende dit feit. Na toegegeven te hebben dat het zelfs wetenschappelijke mensen aan wijsheid ontbreekt, stelde Job, onder inspiratie van God, de volgende vraag:

„Maar wijsheid — waar is die te vinden?” Zijn antwoord luidde:

„Zie! De vrees voor Jehovah — dat is wijsheid, en van het kwade te wijken, is verstand.” — Job 28:1-28.

Waartoe leidt het wanneer wij naar God opzien en onze denkwijze in verband met wetenschappelijke kwesties door Hem laten leiden? Dit heeft zeer gunstige resultaten; de levensproblemen worden opgelost.

Dit kan worden geïllustreerd door een gebeurtenis die zich in de oudheid heeft voorgedaan. Een koning van Babylon gaf bevel dat jeugdige gevangenen, joden, voor hem geleid zouden worden om een speciale opleiding te ontvangen. Wat voor personen waren dit? Volgens Daniël 1:4 in de Leidsche Vertaling waren het personen die „toegerust [waren] met allerlei wijsheid, in het bezit van kennis, inzicht hebbend in wetenschap”. Maar „wetenschap” in dit vers heeft geen betrekking op de dwaze astrologische en magische wetenschappen die op de filosofische en religieuze zienswijzen van die tijd waren gebaseerd. De joden waren destijds niet onwetend met betrekking tot de fundamentele astronomie, scheikunde, enzovoort, maar ook waren zij niet door de pseudowetenschap van Babylon misleid.

In plaats daarvan stonden zij speciaal bekend om de wijsheid en hoge moraal die in hun lectuur, architectuur, natuurlijke historie, landbouw en andere praktische wetenschappen tot uitdrukking kwamen. „In veel van deze opzichten”, zo merkt commentator A. Barnes met betrekking tot de joden op, „waren zij de Chaldeeën [Babyloniërs] ongetwijfeld ver vooruit, en het was waarschijnlijk de bedoeling van de Chaldeeuwse monarch hun kennis te benutten.”

Ook thans hebben ware christenen een evenwichtige zienswijze met betrekking tot wetenschappelijke kennis, hetgeen goede resultaten afwerpt. Zij worden niet misleid door „wetenschappelijke” ideeën die vaak meer op persoonlijke meningen stoelen dan op vaststaande feiten. Karl Popper, de filosoof die wijsgerige beschouwingen over de wetenschap heeft gehouden, bekent: „De wetenschap is geen stelsel van stellige of goed gefundeerde verklaringen; . . . wij weten het niet; wij kunnen er alleen maar naar gissen. En onze gissingen worden geleid door het onwetenschappelijke, het metafysische . . .” Wat de christelijke apostel wijselijk aan Timótheüs zei, is zelfs thans passend; hij gaf hem de raad zich „[af te keren] van de holle klanken waardoor wat heilig is geweld wordt aangedaan, en van de tegenstrijdigheden der valselijk zo genoemde ’kennis’”. — 1 Tim. 6:20.

Godvruchtige wijsheid, welke in de bijbel wordt aangetroffen, helpt ware christenen de waarde van wetenschappelijk materiaal te beoordelen. Wanneer een wetenschapsman dus opmerkt dat dit huidige wereldomvattende samenstel van dingen „ten goede” veranderd zal worden, laat een ware christen zich hierdoor niet misleiden. Hij weet uit de bijbel dat ’de wereld voorbij gaat’ en dat alle bewijzen erop duiden dat het einde ervan zeer nabij is. Er zal een nieuw samenstel — dat door God is ontworpen — volgen waarin alle kennis, met inbegrip van wetenschappelijke kennis, ten goede van de mens en tot eer van God gebruikt zal worden. — 2 Petr. 3:7-13; 1 Joh. 2:15-17.

Het is in werkelijkheid heel redelijk om naar God op te zien voor hulp bij het oplossen van de problemen van de mensheid. Waarom zeggen wij dit? Welnu, zijn niet de meeste grote problemen waar de wetenschap zich tegenover gesteld ziet, uit de hand gelopen? Zeer beslist. De wetenschap is bijvoorbeeld onverbrekelijk verbonden met het hedendaagse politieke en economische stelsel. Dus zelfs wanneer de wetenschap een „groene revolutie” voortbrengt, lijden de mensen nog steeds honger. Hoe komt dit? Doordat politieke bureaucraten of anderen die alleen maar op hun eigen voordeel uit zijn, verhinderen dat het voedsel de hongerige mensheid zelfs maar bereikt. Ja, de wetenschap wordt duidelijk verlamd door het systeem waarin ze zich blijkt te bevinden.

Nog iets: ook al is de kennis van de wetenschap nog zo nauwkeurig, ze is gewoonlijk onvolledig. Zo is de wetenschap er bijvoorbeeld onlangs in geslaagd het sterftecijfer in sommige landen naar omlaag te brengen door wondergeneesmiddelen en DDT te gebruiken; toch heeft de wetenschap niet kunnen voorkomen dat deze zelfde mensen wegens voedseltekorten de hongerdood stierven. Egypte’s Aswan-dam werd gebouwd om elektriciteit op te wekken en irrigatie mogelijk te maken. Maar hij heeft ook bijgedragen tot de snellere verbreiding van de gevreesde bilharziaziekte. De ene schijnbare wetenschappelijke vooruitgang doet dus vaak weer een andere teniet. Er is derhalve kennis nodig van alle milieuomstandigheden van de mens. Wie bezit deze kennis?

Degene die het universum heeft geschapen, bezit stellig de kennis van de ecologie van de aarde en de macht om deze te beheersen. Aangezien hij de ingewikkelde voedsel-producerende systemen oorspronkelijk heeft ontworpen, bevindt hij zich stellig in de beste positie om de schade ongedaan te maken die de mens — in zijn onwetendheid omtrent de onderlinge relatie tussen de systemen van levensvormen — heeft veroorzaakt, waardoor Hij deze systemen weer ten goede van de mensheid kan laten functioneren. Zijn in de bijbel opgetekende beloften om een einde te maken aan zulke dingen als honger en verontreiniging, staan daarvoor garant.

Wij kunnen God geloven wanneer hij zegt: „Jehovah der legerscharen zal . . . stellig voor alle volken een feestmaal aanrechten van schotels rijk aan olie, een feestmaal van wijn bewaard op de droesem” (Jes. 25:6). Evenzo kunnen wij vol vertrouwen zijn belofte aanvaarden om „te verderven die de aarde verderven”. — Openb. 11:18.

Er is nog een andere reden om naar God en niet naar menselijke wetenschap op te zien voor de oplossing van ’s mensen problemen.

DE WETENSCHAP KAN MENSEN NIET VERANDEREN — GOD WEL

De eigenlijke oorzaak van vele van ’s mensen problemen moet bij de mens zelf gezocht worden. De wetenschap kan geen werkelijke verandering teweegbrengen in mensen — in hun beweegredenen. Neem als een ter zake dienend voorbeeld het misdaadprobleem. Experts kunnen weliswaar speciale technieken ontwerpen om te trachten de verbreiding van misdaad te voorkomen, maar zij kunnen geen verkeerde verlangens uitroeien in mensen die, als zij knap genoeg zijn, eenvoudig manieren vinden om elk nieuwe snufje op het gebied van de misdaadbestrijding te slim af te zijn. God heeft echter het menselijke hart gemaakt. Bevindt hij zich niet in de beste positie om te weten wie, indien nodig, uit de mensenmaatschappij verwijderd moeten worden opdat anderen zonder overlast kunnen leven?

Om deze reden kan Hij ons dus de positieve verzekering geven dat wanneer dit huidige samenstel van dingen is verdwenen en Zijn nieuwe samenstel is gekomen, het niet door misdaad geteisterd zal worden: „Men zal generlei kwaad doen noch enig verderf stichten op heel mijn heilige berg.” — Jes. 11:9.

De wijsheid die van God afkomstig is, kan mensen tonen hoe zij hun wetenschappelijke kennis op juiste wijze kunnen gebruiken. Wanneer u de bijbel bestudeert, zult u bemerken dat hierin wordt aangetoond hoe u de werkelijke problemen waarmee u elke dag wordt geconfronteerd, moet oplossen of hoe u er beter het hoofd aan kunt bieden. Bovendien biedt de bijbel u een betrouwbare hoop met betrekking tot de toekomst. Zijn dit niet de dingen die u wenst? Natuurlijk. Raadpleeg Jehovah’s getuigen; zij zullen u graag helpen meer over deze ware goddelijke wijsheid te weten te komen.

[Illustratie op blz. 324]

HOEWEL DE TECHNOLOGIE VERBAZINGWEKKENDE DINGEN TOT STAND HEEFT GEBRACHT, HERINNERT DE BIJBEL DE MENSEN AAN HET VOLGENDE: „Zie! De vrees voor Jehovah — dat is wijsheid, en van het kwade te wijken, is verstand.” — Job 28:28.