Liyini IBhayibheli?
Ipendulo YeBhayibheli
IBhayibheli libuthelelo leencwadi ezicwengileko ezima-66. Latlolwa iminyaka epheze ibe yi-1 600. IBhayibheli linomlayezo ovela kuZimu, okutjho “ilizwi lakaZimu.”—1 Thesalonika 2:13.
Esihlokwenesi sizokucoca ngokulandelako
Amaqiniso malungana neBhayibheli
Ngubani owatlola iBhayibheli? Latlolwa nguZimu, kodwana wasebenzisa amadoda apheze abe ma-40 bona alitlole. Amanye wamadoda la bekunguMosi, iKosi uDavida, uMatewu, uMarkosi, uLukasi noJwanisi.a UZimu wafaka imicabangwakhe emikhumbulweni yabatlolaba bona batlole umlayezwakhe.—2 Thimothi 3:16.
Ngokwesibonelo: Nange usomarhwebo abawa unobhalakhe bona amtlolele umlayezo, mhlamunye amhlathululele ukuthi kubayini awutlola, umlayezo loyo uvela kusomarhwebo. Ngendlela efanako, nanyana uZimu asebenzise abantu bona batlole umlayezwakhe, nguye uMtloli wamambala weBhayibheli.
Litjho ukuthini igama elithi “iBhayibheli”? Igama elithi “iBhayibheli” lisuselwe egameni lesiGirigi elithi-biblia, elitjho “iincwadi ezincani.” Ngokukhamba kwesikhathi, igama elithi-biblia lathoma ukuhlathulula ibuthelelo leencwadi ezincani ezihlanganisiweko zaba yiBhayibheli.
Latlolwa nini iBhayibheli? IBhayibheli lathoma ukutlolwa ngo-1513 B.C.E. laqedwa ngemva kweminyaka engaphezu kweyi-1 600, ngabo-98 C.E.
Liphi iBhayibheli lokuthoma? Alisekho iBhayibheli lokuthoma. Lokhu kungebanga lokuthi abatloli beBhayibheli basebenzisa izinto ezitjhabalalako ebezifumaneka ngesikhatheso, njengephaphirasi nesikhumba. Nanyana kunjalo, abakopululi abanekghono bakopulula ngokunembileko imitlolo yeBhayibheli amakhulu weminyaka, balivikela bona abantu bakghone ukulifunda.
Liyini “iTestamende Elidala neTestamende Elitjha”? ITestamende Elidala yingcenye yeBhayibheli eyatlolwa ngesiHebherub begodu yaziwa ngokuthi miTlolo yesiHebheru. ITestamende Elitjha yingcenye eyatlolwa ngesiGirigi, eyaziwa ngokuthi miTlolo yamaKrestu yesiGirigi. Iingcenye ezimbilezi nazihlangeneko zenza incwadi yinye epheleleko, eyaziwa ngokuthi miTlolo eCwengileko.c
Khuyini efumaneka eBhayibhelini? Iingcenye ezihlukahlukeneko zeBhayibheli zikhuluma ngomlando, imithetho, iimphorofido, iinkondlo, izaga, iingoma neencwadi.—Funda isihlokwana esithi, “Irhelo Leencwadi ZeBhayibheli.”
Likhuluma ngani iBhayibheli?
IBhayibheli lithoma ngehlathululo encani yendlela uMninimandla Woke uZimu adala ngayo izulu nephasi. Asebenzisa iBhayibheli, usitjela igama lakhe elithi Jehova begodu umema nabantu bona bamazi.—IRhubo 83:18.
IBhayibheli lisitjela ukuthi uZimu wakhulunywa kumbi begodu litjengisa ukuthi uzosibuyisa njani isithunzi sakhe.
IBhayibheli lisitjela ngomnqopho uZimu anawo ngabantu nangephasi. Litjengisa ukuthi esikhathini esizako, uZimu uzoziqeda njani izinto ezibangela ukutlhaga kwabantu.
IBhayibheli lineenluleko ezisebenzako zokuphila kwaqobe langa. Iimbonelo zalokho zihlanganisa:
Ukuba nobuhlobo obuhle nabanye. “Zoke izinto enifuna abantu bazenze kini, nani kufuze nizenze kibo.”—Matewu 7:12.
Ihlathululo: Kufuze siphathe abanye ngendlela esifuna ukuphathwa ngayo.
Ukuqalana nokugandeleleka. “Ningatshwenyeki ngelanga lakusasa ngombana nalo lizokuba namatshwenyekwalo.”—Matewu 6:34.
Ihlathululo: Kunokutshwenyeka khulu ngezinto ezisazokwenzeka, kungcono ukutshwenyeka ngemiraro oqalene nayo ngesikhatheso.
Ukuba nomtjhado onethabo. “Ngamunye wenu kufuze athande umkakhe njengombana azithanda yena; ngakwelinye ihlangothi, umfazi kufuze ayihloniphe khulu indodakhe.”—Efesu 5:33.
Ihlathululo: Ithando nehlonipho zenza umtjhado uphumelele.
Kghani iBhayibheli litjhugulukile?
Awa. Ngokutjhejisisa, izazi zimadanise iBhayibheli lanamhlanjesi nemisongo yeBhayibheli lekadeni, zafumana ukuthi umlayezo weBhayibheli awukatjhugululwa. Indaba le iyazwakala ngombana nangabe uZimu bekafuna umlayezwakhe ufundwe bewuzwisiswe, kghani bekangekhe aqinisekise ukuthi umlayezo lo awutjhugululwa?d—Isaya 40:8.
Kubayini kunamaBhayibheli amanengi angafaniko?
Abantu abanengi namhlanjesi abawazwisisi amalimi iBhayibheli lekadeni ebelitlolwe ngawo. Nanyana kunjalo, iBhayibheli ‘lineendaba ezimnandi . . . kizo zoke iintjhaba, iinkoro namalimi.’ (IsAmbulo 14:6) Kungebangelo abantu batlhoga iBhayibheli elitjhugululwe ngelimi abalizwisisako, ukwenzela bona bakghone ukufunda nokuzwisisa kuhle umlayezo kaZimu.
Kuneendlela ezintathu zokutjhugulula iBhayibheli:
Ukutjhugulula ibizo ngebizo kujamiselela ibizo lelimi lokuthoma ngebizo lelimi elisetjenziswa namhlanjesi.
Ukutjhugulula umqondo wendaba kusebenzisa amagama adlulisela lokho okutjhiwo lilimi lokuthoma leBhayibheli.
Ukutjhaphuluka khulu nawutjhugululako kusebenzisa amagama atjhugulula lokho ebekutjhiwo liBhayibheli lokuthoma ngomnqopho wokulenza lifundeke lula. Nanyana kunjalo, ukutjhaphuluka khulu kungenza ukuthi umqondo walokho okutjhiwo mtlolo ulahleke.
IBhayibheli elitjhugululwe kuhle aliwutjhugululi umqondo welimi lokuthoma kodwana lisebenzisa ilimi elizwisiseka lula namhlanjesi, elidlulisela umlayezo kaZimu ebantwini ngokunembileko.e
Ngubani owakhetha izinto okufuze zitlolwe eBhayibhelini?
UZimu wakhetha bona khuyini ekufuze ifakwe eBhayibhelini ngombana nguye uMtloli walo. Wathoma ngokukhetha isitjhaba sakwa-Israyeli wekadeni bona ‘siphathiswe iimemezelo ezicwengileko zakaZimu,’ njengabaphathi bemiTlolo yesiHebheru.—Roma 3:2.
Kghani kuneencwadi zeBhayibheli ezalahlekako?
Awa. IBhayibheli liphelele, akunaancwadi “ezalahlekako.” Abanye bangacabanga ukuthi ezinye iincwadi zekadeni ebezifihliwe kufuze zifakwe eBhayibhelini.f Nanyana kunjalo, iBhayibheli linembile. (2 Thimothi 1:13) Ngebanga lalokho, iincwadi zeBhayibheli eziphefumulelwe nguZimu ziyavumelana. Kodwana lokho angeze kwatjhiwo ngeencwadi zekadeni abantu abacabanga ukuthi kufuze zifakwe eBhayibhelini.g
Indlela yokufumana amavesi weBhayibheli
Irhelo leencwadi zeBhayibheli
a Bona ufumane irhelo elipheleleko leencwadi zeBhayibheli, ukuthi zatlolwa bobani nokuthi zatlolelwaphi, sibawa ufunde isihloko esithi, “Irhelo Leencwadi ZeBhayibheli.”
b Kuneengcenye ezincani zeBhayibheli ezatlolwa ngesi-Aramu, okulilimi elipheze lifane nesiHebheru.
c Abafundi abanengi beBhayibheli bathanda ukusebenzisa amezwi athi, “imiTlolo yesiHebheru” namkha “imiTlolo yamaKrestu yesiGirigi.” Amezwi la asiza abantu bangabi nombono wokuthi “iTestamende Elidala” liphelelwe sikhathi begodu lijanyiselelwe “ngeTestamende Elitjha.”
d Funda isihloko esithi, “Ingabe Okubhalwe EBhayibhelini Kuye Kwashintshwa?”
e Abantu abanengi bayakuthabela ukufunda IBhayibheli ImiTlolo ECwengileko ngebanga lokuthi linembile begodu lifundeka lula. Funda isihloko esithi, “Ingabe INguqulo Yezwe Elisha Inembile?”
f Iincwadezi nazihlangeneko zibizwa ngokuthi yi-Apocrypha. I-Encyclopædia Britannica ithi, “eencwadini ezisekelwe eBhayibhelini, [igameli litjho] iincwadi ezingekho esibalweni salezo ezamukelekako emitlolweni”—okutjho iincwadi ezingekho erhelweni leencwadi zeBhayibheli.
g Bona ufumane okungeziweko, funda isihloko esithi, “AmaVangeli We-Aphocrypha—Maqiniso Afihlekileko NgoJesu Na?”