Vatingaphunzile pa vodabwisa vechichita Yesu

1. Kansi nkate wenze wofunika tyani kuli ŵanthu munthawe za m’Baibolo?

NKATE chenze chakulya choziŵika ngako munthawe za m’Baibolo (Gen. 14:18; Luk. 4:4) Kulaŵila chendi, chakulya chamene ichi chenze chofunika ngako mwakuti nthawe ziyakine Baibolo yenzekatishila ntchito mawu akuti “nkate” potanthauza vakulya vonse. (Mat. 6:11; Mach. 20:7, mawu amnyansi) Pa vodabwisa viŵili vechichita, Yesu ekatishila ntchito nkate. (Mat. 16:9, 10) Imozi mwa nkhani zamene izi, yupezeka mu chapitala 6 cha buku ya Yohani. Patukambilana nkhani yamene iyi, tiwone vatingaphunzilepo masiku ŵano

2. Kansi ni panthawe yanji penzefunikila chakulya ŵanthu masauzande anyinji?

² Ophunzila a Yesu enze eŵeŵa ngako pavuli pakuti afuma kuyalalikila ndipo enzefunikila kupumula. Tetyo, ekwela bote pamozi na Yesu notauka Nyanja ya Galileya. (Mko. 6:7, 30-32; Luk. 9:10) Ove eluta kumalo kuliye ŵanthu m’dela ya Betsaida. Koma olo n’tetyo, ŵanthu echimvwa kuti Yesu ali kwamene uko ndipo pakaliye pita nthawe, ŵanthu masauzande anyinji efwika kuyamuwona. Yesu aliye ŵawaye-waye ŵanthu amene awo. Mowama ntima Yove epatula nthawe kuti aŵaphunzise vokhuza Ufumu komasoti kupojeka olwala. Kunja pekwiyamba kufipa, ophunzila amene awo eyamba kudela nkhaŵa kuti ŵanthu onse amene awo alye chinji. Vuwoneka kuti ayakine a ove enze nacho chakulya chitontho, koma anyinji enzefunikila kuluta m’muzi kuti akagule chakulya. (Mat. 14:15; Yoh. 6:4, 5) Kansi Yesu sembe echita chinji?

YESU EPELEKA CHAKULYA MODABWISA

3. Kansi Yesu echita tyani pofuna kuyavya gulu ya ŵanthu? (Onanisoti chithunzi.)

³ Yesu euja atumwi ŵake kuti: “Paliye chifukwa chakuti alutile. Mwewo muŵapase chakulya.” (Mat. 14:16) Koma vamene ivi venzewoneka monga nivosakwanishika chifukwa penze analume pafupi-fupi 5.000. Ndipo tikaŵelengela anakazi na ŵana, payakine penze ŵanthu 15.000 ŵenzefunikila kupasa chakulya. (Mat. 14:21) Andeleya enena kuti: “Pali kamulumbwana pano kamene kali na mitanda 5 ya nkate wa balele na tunsomba tuŵili. Koma kansi vamene ivi vingakwanile chigulu chonse cha ŵanthu chamene ichi?” (Yoh. 6:9) Mikate ya balele nthawe zinyinji yenzelyewa na ŵanthu osauka komasoti ayakine. Tunsomba twamene utu tutontho-tutontho payakine twenze tuyumu komasoti totila munyu. Koma chakulya chenze nacho mulumbwana wamene uyo sembe chiliye kwane kulyesha ŵanthu anyinji teti!

4. Kansi tingaphunzile chinji kufumila pa Yohani 6:11-13? (Onanisoti vithunzi.)

⁴ Pofuna kuŵawonesha kuwama ntima ŵanthu amene awo, Yesu eŵauja kuti ankhale pansi, pauzu m’magulu-magulu. (Mko. 6:39, 40; ŵelengani Yohani 6:11-13.) Pavuli pake, Yesu epeleka pemphelo kuli Atata ŵake potembeja chifukwa cha nkate komasoti nsomba. Pochita vamene ivi, yove ewonesha kuti Mulungu niye epeleka chakulya chamene icho ndipo enzemutembeja. N’chinthu chofunika ngako kukonkheja chisanzo cha Yesu popemphela tikaliye kulya chakulya, viliyekanthu keno tili pa gulu olo paseka. Pavuli pake, Yesu euja ophunzila ŵake kuti ayaŵile chakulya ŵanthu amene awo, ndipo onse echilya nokuta. Chakulya chamene icho chenze chinyinji ngako, ndipo ŵanthu aliyekwanishe kuchisilija chonse. Yesu aliyefune kuti chakulya chamene icho chitaiwe. Tetyo elamula kuti achisonkhanishe pamozi kuti achikatishile ntchito pavuli pake. Yesu epeleka chisanzo chiweme kuli sewo pankhani yokatishila ntchito mwanzelu vinthu vatili navo. Keno nimwe makolo, mungakatishile ntchito nkhani yamene iyi pophunzisa ŵana ŵanu za kufunika kopemphela kwa Mulungu akaliyeyamba kulya chakulya, kulondela luweme alwendo, komasoti kunkhala opasa monga nimwenzele Yesu.

5. Kansi ŵanthu echita tyani pavuli pa vinthu vechiŵachitila Yesu, ndipo yove echita chinji?

⁵ Ŵanthu enzedabwa na mwenzephunzisila Yesu komasoti vinthu vodabwisa venzechita. Chifukwa chakuti enzeziŵa vechilosela Mose kuti Mulungu azaŵapase mneneli wapadela, payakine ove enzelikonsha kuti, ‘Kansi Yesu niye mneneli wolonjezewa?’ (Deut. 18:15-18) Keno n’tetyo, payakine ove enzeganiza kuti Yesu angankhale wolamulila muweme ngako komasoti wamene angapeleke chakulya kuli ntundu wawo wonse. Chifukwa cha vamene ivi, gulu ya ŵanthu yamene iyo yenzefuna kuti ‘imukate [Yesu] nomuika kunkhala mfumu.’ (Yoh. 6:14, 15) Kuti Yesu enze elola kulondela ufumu, sembe enkhala kumbali ya ndale ya Ayuda amene panthawe yamene iyo enzelamuliliwa na Aloma. Koma yove aliye chite vamene ivo. Baibolo yunena kuti Yesu ethaŵa noluta kulupili kwayeka. Tetyo, olo kuti ayakine enzemukakamija yove aliye lelo kuti atolemo mbali m’vochitika vandale. Yamene iyi niphunzilo yofunika ngako kuli sewo!

6. Kansi sewo tingachite tyani pokonkheja chisanzo cha Yesu? (Onanisoti chithunzi.)

⁶ N’vowonekelatu kuti ŵanthu angatisengelini kuti tiŵapase chakulya modabwisa; olo kutisenga kuti tichije olwala komasoti kuti tinkhale mfumu yawo. Koma angatinyengelele kuti tivote olo kuyavya munthu wakuganizila kuti angankhale wolamulila muweme. Koma olo n’tetyo, tingaphunzile vinyinji kufumila pachisanzo cha Yesu. Yove ekana kuloŵelela m’vochitika vandale, ndipo pavuli pake enena kuti: “Ufumu wangu niwosafumila muli chino chalo.” (Yoh. 17:14; 18:36) Sewo nase monga Akhilisitu tufunikila kuganizila mwenzechitila vinthu Yesu komasoti kukonkheja chisanzo chake. Monga nimwenzechitila Yesu, sewo nase tuyavya Ufumu wa Mulungu mwakuuja ayakine za Ufumu wamene uyo komasoti kuupemphelela kuti uwele. (Mat. 6:10) Pali vinthu vinyinji vatingaphunzile kufumila pa chodabwisa chechichita Yesu popeleka chakulya.

“TANTHAUZO YA MITANDA YA NKATE”

7. Kansi nivinthu votyani vechichita Yesu, ndipo atumwi ŵake echita chinji pechiwona vinthu vamene ivo? (Yohani 6:16-20)

⁷ Pechisilija kupeleka chakulya kuli ŵanthu, Yesu pamozi na atumwi ŵake, efuma mudela yamene iyo nojokela ku Kapelenao pa boti ndipo yove ethaŵila kumalupili kuti ŵanthu osati amupase ufumu. (Ŵelengani Yohani 6:16-20.) Atumwi ali nkati moyendesha bote, panyanja peyambika chimphepo chankuntho chamene cheleta mafunde amphamvu. Pavuli pake, Yesu efwika kuli ove oyenda palulu pa manzi. Komasoti yove eita ntumwi Petulo kuti nayesoti ayende palulu pa manzi. (Mat. 14:22-31) Yesu pechingoti wakwela m’bote, chimphepo champhamvu chileka. Atumwi onse edabwa ngako ndipo enena kuti: “Mwewo nimwe Mwana wa Mulungu chendi.”a (Mat. 14:33) N’vochitisha chidwi kuti atumwi elaŵila mawu amene aŵa pavuli pakuti awona Yesu oyenda palulu pa manzi, osati pavuli pakuti wapeleka chakulya modabwisa kuli ŵanthu. Maliko enenasoti kuti: “Chifukwa chakuti [atumwi] aliyemvwishe tanthauzo ya mitanda ya nkate, enzevutika mphela kuti amvwishe vinthu vonse.” (Mko. 6:50-52) Ophunzila amene awo aliyemvwishe kuti Yehova epeleka mphamvu kuli Yesu zochitila vinthu vinyinji kupambana kupeleka nkate. Pakaliye pita nthawe itali, Yesu elaŵilasoti vokhuza chodabwisa chechichita popeleka nkate ndipo ephunzisa phunzilo iyakine.

8-9. Kansi ndaŵa yanji gulu ya ŵanthu yenzemusakila Yesu? (Yohani 6:26, 27)

⁸ Gulu ya ŵanthu yechipasa chakulya Yesu, iwonesha kuti yenzeganizila ngako vinthu venzefunikila mwakuthupi. Ndaŵa yanji tunena teti? Nsiku yokonkhapo, gulu yamene iyo iwelasoti pamalo yechiŵapasila chakulya, koma ifwana kuti Yesu pamozi na atumwi ŵake afumapo. Tetyo, ove ekwela bote zofumila ku Tiberio noluta ku Kapelenao kuyasakila Yesu. (Yoh. 6:22-24) Kansi ove echita vamene ivi chifukwa chakuti enzefuna kuphunzisiwa vinthu vinyinji vokhuza Ufumu? Yayi. Ove enzengofuna kuti Yesu aŵapasesoti chakulya chiyakine. Kansi tuziŵa tyani vamene ivi?

⁹ Onani vechitika gulu ya ŵanthu peimufwana Yesu kufupi na ku Kapelenao. Yesu eŵauja kuti ove enzemusakila kuti aŵapasesoti chakulya chiyakine. Yove enzeziŵa kuti ŵanthu amene awo ‘echilya mikate nokuta’ chamene ni “chakulya chuwonongeka.” M’malo mwake, Yesu eŵalangiza kuti akokata ntchito kuti afwane “chakulya chunkhalisha chamene chuleta moyo wosasila.” (Ŵelengani Yohani 6:26, 27.) Yesu enena kuti Atata ŵake niye angatipase chakulya chantundu wamene uyo. Payakine ŵanthu amene awo edabwa ngako pechiziŵa kuti pali chakulya chamene chingaŵayavye kufwana moyo wosasila! Kansi nichakulya chotyani chingayavye ŵanthu kuti akafwane moyo, ndipo ŵanthu amene enzemvwishila Yesu sembe echita tyani kuti alondele chakulya chamene icho?

10. Kansi ŵanthu ŵenzelaŵila nawo Yesu enzefunikila kuchita tyani kuti “azankhale na moyo wosasila”?

¹⁰ Ayuda amene enzemumvwishila enzefuna kuziŵa vangachite kuti alondele chakulya chamene icho. Payakine ove enzeganiza kuti ofunikila kukata “ntchito” zam’Chilamulo cha Mose. Koma olo n’tetyo Yesu eŵauja kuti: “Vakufuna Mulungu kuti mwewo mukochita nivakuti mukowonesha chikhulupililo muli munthu wechituma.” (Yoh. 6:28, 29) Ŵanthu amene awo enzefunikila kukhulupilila Yesu wamene niye wechituma Mulungu kuti “ankhale na moyo kosasila.” (Yoh. 3:16-18, 36) Yesu enze elaŵila kale za nkhani yamene iyi kuvuli. Yesu enze elaŵilasoti kale vakufunikila kuchita munthu kuti akafwane moyo wosasila.—Yoh. 17:3.

11. Kansi Ayuda ewonesha tyani kuti enzengofuna tyala kuti Yesu aŵapase chakulya? (Salimo 78:24, 25)

¹¹ Ayuda amene awo aliyemvwishile vinthu vechiŵaphunzisa Yesu vokhuza vinthu viyakine vanyowani “vakufuna Mulungu.” Ove emukonsha kuti: “Kansi mwewo muchite chizindikilo chotyani kuti sewo tichiwone nokukhulupililani?” (Yoh. 6:30) Ove enena kuti makolo ŵawo mu nthawe ya Mose enzelondela mana chamene chenze chakulya cholingana na nkate. (Neh. 9:15; ŵelengani Salimo 78:24, 25.) N’vowonekelatu kuti ove enzengoganizila tyala chakulya ngacho-ngacho. Ove aliye kwanishe kumukonsha Yesu kuti aŵamasulile venzetanthauza pechilaŵila mawu ayakine okonkhapo okhuza “chakulya ngacho-ngacho chofumila kululu,” chamene chenze chakulya cha mana wopasa moyo. (Yoh. 6:32) Ove enzeganizila ngako vangachite kuti afwane vinthu vakufunikila mwakuthupi ndipo ekana kumvwishila mfundo za chonadi chenzeŵaphunzisa Yesu. Kansi tingaphunzilepo chinji kufumila pa nkhani yamene iyi?

VINTHU VATUFUNIKILA KUWONA KUTI NIVOFUNIKA NGAKO

12. Kansi Yesu ewonesha kuti chinthu chofunika ngako nichinji?

¹² Tingaphunzile phunzilo yofunika ngako mu chapitala 6 cha buku ya Yohani. Sewo tufunikila kuganizila ngako vinthu vatufunikila mwauzimu. Kumbukilani kuti Yesu elaŵila mfundo yamene iyi panthawe yenzekana mayeselo ofumila kuli Satana. (Mat. 4:3, 4) Komasoti paulaliki wake wapalupili, yove esimikijila kuti tufunikila kuziŵa vinthu vatufunikila mwauzimu. (Mat. 5:3) Tetyo, Tufunikila kulikonsha kuti, ‘Kansi vinthu vanuchita pa moyo wangu vuwonesha kuti nuganizila ngako vokhuza ushamwali wangu na Yehova kupambana vinthu vakuthupi?’

13. (a) Ndaŵa yanji kusangalala na chakulya nikuphoniyalini? (b) Kansi tufunikila kuganizila mosamala machenjezo otyani? (1 Akolinto 10:6, 7, 11)

¹³ Nikuphoniya lini kusenga Mulungu kuti atipase vinthu vatufunikila mwakuthupi komasoti kusangalala navo. (Luk. 11:3) Kukata ntchito mwakhama kuti tifwane ‘chakulya komasoti chakumwa’ kutiyavya kunkhala osangalala komasoti ni mphaso ‘yofumila m’manja mwa Mulungu wa chendi.’ (Mlal. 2:24; 8:15; Yako. 1:17) Koma tufunika kunkhala osamala kuti tipewe kuwona chuma kunkhala chinthu chofunika ngako pa moyo wasu. Ntumwi Paulo esimikijila ngako mfundo yamene iyi pa nthawe yenzelembela kalata Akhilisitu chalo cha Ayuda pachenze chesala patontho kuti chiwonongewe. Yove etomola vinthu vechitika munthawe ya Aisiraeli akale kupamikijapo vechitika pafupi na lupili ya Sinai. Yove echenjeja Akhilisitu kuti “osati tikokumbwila vinthu viipa monga nimwechichitila [Aisiraeli].” (Ŵelengani 1 Akolinto 10:6, 7, 11.) Yehova enzepeleka chakulya modabwisa kuli Aisiraeli, koma chifukwa chakuti ove enzeganizila ngako za chakulya, chakulya chodabwisa chechiŵapasa Yehova chinkhala ‘chinthu chiipa’ kuli ove. (Num. 11:4-6, 31-34) Panthawe yechilambila mwana wang’ombe wa golide, Aisiraeli ewonesha kuti enzeganizila ngako za chakulya, chakumwa komasoti kusangalala kupambana kumvwila Yehova. (Eks. 32:4-6) Paulo ekatishila ntchito vinthu vechichita Aisiraeli pochenjeja Akhilisitu chalo cha Ayuda pechenze chesala patontho kuti chiwonongewe mu 70 C.E. Sewo tili kumapeto ngako-ngako kwa chino chalo chiipa, tetyo tingachite luweme kukonkheja mosamala ngako malangizo a Paulo.

14. Kansi tuyembekezela chinji muchalo chanyowani pankhani ya chakulya?

¹⁴ Panthawe yechiphunzisa kuti tikopemphela kwa Mulungu kuti ‘atipase chakulya chatufunikila lelo,’ Yesu ephunzisasoti kuti tikopemphela kuti chifunilo cha Mulungu chichitike “pano pachalo monga nimwavilili kululu.” (Mat. 6:9-11) Kansi chalo chizankhale tyani panthawe yamene iyo? Baibolo yuwonesha kuti chifunilo cha Mulungu pano pachalo chupamikijapo vakulya viweme. Mokatijana na vayunena lemba ya Yesaya 25:6-8, Ufumu wa Yehova ukezeyamba kulamulila, pano pachalo pazaŵe vakulya vinyinji viweme ndipo tikosangalala navo. Palemba ya Salimo 72:16 pali lonjezo yakuti: “Pano pachalo pazankhale tiligu unyinji. Palulu pa malupili pazankhale tiligu unyinji.” Kansi mwewo muyembekezela mwachidwi kuti muzapike chakulya chanu chamukonda olo chiyakine chanyowani chamukaliye pikako? Kuyangijila pamene apo, mwewo muzasangalale na vitwazi va m’minda ya mpesa yamukuti muzalime. (Yes. 65:21, 22) Komasoti munthu aliyense akuti azankhale pano pachalo azasangalale na vinthu vamene ivi viweme.

15. Kansi nipulogilamu yotyani ya maphunzilo ikuti izaŵeko panthawe ya kuushiwa kwa ŵanthu akufwa? (Yohani 6:35)

¹⁵ Ŵelengani Yohani 6:35. Kansi ŵanthu amene echilya chakulya komasoti nsomba zechiŵapasa Yesu oyembekezela chinji kusogolo? Pa nthawe ya kuukishiwa kwa akufwa, ayakine mwa ove muzakumane nawo. Olo kuti panthawe yenze na moyo aliyewoneshe chikhulupililo, ove angezeushiwa. (Yoh. 5:28, 29) Ŵanthu amene awo azafunikile kuphunzila vinthu venzetanthauza Yesu pechilaŵila kuti: “Newo nine chakulya chopasa moyo. Aliyense wowela kuli newo azamvwelini njala olo patontho.” Ove azafunikile kukulisha chikhulupililo chawo pa nsembe ya dipo ya Yesu komasoti kuti yove epeleka moyo wake chifukwa cha ove. Panthawe yamene iyo kuzankhale pulogilamu ya maphunzilo auzimu kuli ŵanthu akuti azaushiwe komasoti ŵana akuti azavyalike m’chalo chamene icho. Sewo tizasangalale ngako kukata ntchito yamene iyo yophunzisa ŵanthu! Kuchita vamene ivi kuzakuyavyeni kunkhala osangalala ngako kupambana kulya chakulya ngacho-ngacho. Kulaŵila chendi, sewo tikosangalala ngako kuchita vinthu vauzimu.

16. Kansi tizakambilane chinji munkhani ikuza?

¹⁶ Munkhani ino, taphunzila tyala mbali imozi ya chapitala 6 cha buku ya Yohani, koma Yesu ephunzisa vinthu vinyinji ngako vokhuza “moyo wosasila.” Ayuda ŵenzelaŵila nawo Yesu, enzefunikila kumvwishila mosamala vinthu venzeŵauja yove, ndipo nasesoti tufunikila kumvwishila mosamala ngako. Tizapitilije kukambilana chapitala 6 cha buku ya Yohani munkhani ikuza.