August
Mosopologo, August 1
Le ka sa ro maka selo mo go se ka nna.—Joh. 15:5.
Bo ba gore ba na le senghana sa thina ka matla le Jeso ke bona ba ntoši ba gore ba nyoko berekela ke sehlabelo sage sa go lepolla. Jeso o yitseri o nyoko “kgwela banghana bage.” (Joh. 15:13) Bo ba gore ba kgwile ba tshepega mo Jeso a soko segela ho lefaseng ba nyoko phela fote, ba tšhute ka yene ke mokane sosone se nyoko ba tšhofa gore ba kwe ba mo nyaka ka matla. Go nyoko tsoga malata yawa ya go tshepega ma ka sa fo kraya lephelo la go ya go yye mahala, di nyaka gore ma make senghana le Jeso gore ma thogo kraya lephelo la goya go yye. (Joh. 17:3; Meber. 24:15; Maheb. 11:8-12, 24-26, 31) Re jabolela go bereka ggoši le Jeso mmerekong wa rune wa go tšhomayela ditaba tsa go bafala tsa Mmušo. Mmereko wa Jeso ho lefaseng ne yi le go tšhutisa. Jeso o sa fo ya mahlong a yetetsa mmereko wo wa go tšhomayela le go tšhutisa a le ku legedimong ka gore ke yene hlogo ya phutego. Wa di bona fote o leboga ka matla mo a bona gore le karakara ka matla go gelepa batho ba go tlala gore ba thogo mo tšiba fote ba tšibe le Papage. Mmereko wowa, re kgona go wo maka ka taba la gore Jeso le Jehova ke bona ba re gelepang.—Joh. 15:4. w20.04 22 ¶7-8
Labobedi, August 2
Magoši yawa ka mabedi . . . ma nyoko dula ga tafola ka yyoši ma botsana matsaka.—Dan. 11:27.
Mathomisong, mabitso yawa ya gore “kgoši ya lebowa” le “kgoši ya borwa,” ke mo go le mabitso ya memmušo ya dipolotiki ya gore yi ku lebowa le borwa bya naga ya Israyele. (Dan. 10:14) Maisrayele ke mo go le batho ba Modimo go segela ka Pentekoste ya 33 C.E. Go tlugisela ka nako yonone go segela lekgono, malata ya Jeso ya go tshepega ke wona ya Jehova a ma tseyang go le malata yage. Byalo dilo tsa go tlala tso go bolabodiwang ka tsona mo ga Daniyele tema 11 a di bolabole ka setšhaba sa Israyele ya ku botala mara di bolabola ka bo ba latelelang Kreste. (Meber. 2:1-4; Mrm. 9:6-8; Magal. 6:15, 16) Kgoši ya lebowa le kgoši ya borwa ke mo di kene di tšhentšhatšhentšha mo nako yi kene yi ya. Mara go na le dilo tse dingwana tsa gore tsona ke mo di sa tšhentšhi. Sa mathomo, magoši yawa ke mo ma na le tso ma di makang tsa gore ke mo di yama batho ba Modimo. Sa bobedi, mokgwa wo ne ba tshwara batho ba Modimo ka wona ne wo šupetsa gore ba hloyye Jehova, yene Modimo wa nnete. Sa boraro, magoši yawa ka mabedi ke mo ma kene ma gogagogana ka bowona beng. w20.05 3 ¶3-4
Laboraro, August 3
Ke Nyoko ba so ke Nyakang go ba Sona.—Ek. 3:14.
Jehova o maka gore dilo di makege ka go maka se sengwana le se sengwana so se nyakegang gore tso yene a di nyakang di makege. Fote Jehova a ka maka gore malata yage ma be se sengwana le se sengwana gore ma thogo mmerekela le go maka tso yene a di nyakang. (Jes. 64:8) Ka mokgonone, Jehova o segelela tso a nyakang gore di makege. A se šiyo le ka ssoši so se ka mo phiriketsang ga tso a nyakang go di segelela. (Jes. 46:10, 11) Re ka šupetsa gore re leboga Papa wa rune wa magedimong mo re fela re ghayela ka dilo tso a di makiyeng le tso a re gelepiyeng gore re thogo di segelela. Mo re beyisa, re šala re yahlamme mo re ghayela ka dilo ka mokana ga tsona tso Modimo a di makiyeng ke mokane re bona dilo tso Jehova a di segeleleng le go maka gore go be le dilo tsa gore ke mo di se šiyo. (Pis. 8:3, 4) Fote mo re ghayela ka dilo tso Jehova a re gelepiyeng gore re thogo di segelela gore go makege tso yene a di nyakang, re napa re ro mo hlompa ka matla. Go ro ba mong nnete gore lebitso lo la Jehova le re šiya re yahlamme! Ga lebitso lone go kena le so gabutšibutši Papa wa rune a leng sona, dilo ka mokana ga tsona tso a di makiyeng le dilo ka mokana ga tsona tso a nyoko di makang.—Pis. 89:7, 8. w20.06 9-10 ¶6-7
Labone, August 4
Modimo. . . o neya batho ka mokana ga bona lephelo le mowono.—Meber. 17:24, 25.
Moya wo re wo wonang wo maka gore lephelo le ye maahlong ga dilo tso di phelang le ga rune beng. Ba re dilo tso di phelang di berekisa makgolo ya dibhiliyoni tsa moya wo re wo wonang ka mongwaga ka wwoši. Dilo tsone di phelang di ntsha moya wa dithila. Mara dilo tsone a di berekisi moya wo re wo wonang ka mokana ga wona, fote sebakabaka se ka sa tsoge se tlele ka moya wa go sa yela le wa dithila. Ke ntaba mara? Ka taba la gore Jehova o makiye dilo tsa go phela—go thoma ga dihlare tse dikgolo go segela ga tse dinyananyana go tshwana le bolele—tsa gore tsona di tseya moya wa dithila ke mokane dya ntsha moya wo re wo wonang. Mo re šele re yi beya gabutši, modukulugo wa moya wo re wo wonang wo napa wo šihlela mantsu ya ma leng ga temanyana ya lekgono. Re ka šupetsa ka ying gore lefase lowa re le jabolela ka matla le dilo ka mokana ga tsona tso di leng mo ga lona? (Pis. 115:16.) Se sengwana so re ka se makang ke gore re ghayele ka dilo tso Jehova a di makiyeng. Sosone se nyoko re tšhofa gore re leboge Jehova tšatši le lengwana le le lengwana ka taba la dilo tsa gabutši tso a re neyang tsona. Fote re šupetsa gore re jabolela lefase lo, mo re maka ka mokgo re ka kgonang gore re yedise mo re dulang gona. w20.05 22 ¶5, 7
Labohlano, August 5
Ke nyoko maka gore lebitso laka le gadimisiwe, ka taba la gore ba le thilafatsiye ditšhabeng.—Hez. 36:23.
Ka mokgo Jehova a yyeng a tshwaragana le ditaba tsa Sathane , di fo šupetsa gore o hlalefiye, o lefisa pelo fote o lukiye. Go na le dilo tsa go tlala tso Jehova a di makiyeng tsa go šupetsa gore matšhika yage ke ya magolo ka matla. Go tokegela gana hone, dilo ka mokana ga tsona tso a di makang di fo šupetsa gore o re nyaka ka matla. (1 Joh. 4:8) Jehova a sanka a lesetsa go maka gore lebitso lage le gadimisiwe. Le lekgono lowa, Sathane aa soko lesetsa go poyilanya lebitso la Modimo. O maka batho gore ba di tshepe tsa gore Modimo aa na matšhika, aa loka, aa hlalefa fote aa tihlupi ka batho. Mo re beyisa, Sathane o tshokanya batho gore Jehova a yi yene ye a makiyeng dilo ka mokana ga tsona. Mo batho ba bangwana ba thomisa go di tshepa tsa gore Modimo o gona, Sathane o leketsa ka matla go maka gore ba tseye nkare melawo ya Modimo ya baba fote yi fo šupetsa gore aa naganelane. O ro boya a tšhutisa batho gore Jehova Modimo o na le lešidi ka taba la gore o tšhubelela batho diheleng. Mo ba dumela matsaka yane, di ba lula go gana gore Jehova a ba lawole. Mo Sathane a sa na a wona, o nyoko fo leba, le wene a ka sa ro go lesetsa. Ayitsano o ko mo lesetseng a kganela gedimo gago? w20.06 5 ¶13-15
Mokibela, August 6
A go na Legerika kela Lejuda, wa go bollwa kela wa gore aa bollwa, wa go tšwa a sepela, Lesitheniya, sebereki, kela wa go lokologa; mara Kreste ke dilo ka moka ga batho ka mokana ga bona.—Makol. 3:11.
Ga diphutegong tsa go tlala go na le magageru ya gore ma leketsa ka matla gore ma tšhute mmolabolo wa nyuwane. Di ka fo sa be lula gore ma hlatolle ka mokgo ma tikwang ka gona. Mara mo o ka lesetsa go lebelela taba ya gore ma šita ke mmolabolo wa mo ma leng gona, o ko thogo bona gore ga Jehova ma mo nyaka ka matla le gore ma nyaka go mmerekela. Mo re ka lebelela dilo tsa gabutši tso ma kgonang go di maka, re ko kgona go ma hlompa le go ma tseyela gedimo. Re ka sa re ‘a re ma hloke’ ka taba la gore a ma kgone go bolabola mmolabolo wa rune gabutši. (1 Makor. 12:21) Re leboga gore Jehova o neyye ye mongwana le ye mongwana wa rune mmereko wa go jabodisa ka phutegong yage. Jehova o tseyela ye mongwana le ye mongwana gedimo, aa yi ka gore re banna kela basadi, re šadhiye kela a ra šadha, re bana kela re tsofele le gore re kgona mmolabolo kela o sa re dhunghanya. (Mrm. 12:4, 5; Makol. 3:10) Tsotsone di nyoko re gelepa gore re tseyele gedimo le go hlompa ye mongwana le ye mongwana ka ho phutegong. w20.08 31 ¶20-22
Lesonto, August 7
Banna ba bangwana ba yye ba mo latelela ke mokane ba ba malata.—Meber. 17:34.
Pawulo wa lepostola a sanka a ngalela Ma-Athene, le mo yi le gore ne ma dula ga poleke ya gore yi tlele ka medimo ya dithombhe, bonghwahla, batho ba go tšhutisa dilo tsa go tikhandela kela le mong go kweriwa, di maka gore a šepise kela a kgongwele. Pawulo o yye a ba Mokreste le mo yi le gore ku botala ke mo “a rogelelanya le go hlupegisa batho fote a na le tšhinghi.” (1 Thim. 1:13) Go fo tshwana le mo Jeso a yye a di bona tsa gore Pawulo a ka di kgona tsa go tšhentšha, Pawulo le yene o di bonne tsa gore Ma-Athene ma ka di kgona go tšhentšha. Nnete ke gore ke mo a sa pumutsa wa tšiba. (Meber. 9:13-15) Ka dinako tsa mapostola, batho ba mehlobohlobo ba yye ba ba malata ya Kreste. Mo Pawulo a ngwalela Makreste ya gore ma dula ku toropong ya Korente ya Gerika, o yitseri ba bangwana mone ga phutego yone, ke mo go le dikgohlane kela ba phela lephelo la go sa hlamatsega. O yye a tokegela ka gore: “Ba bangwana ba lune ne le le ka mokgonone. Mara le hlatswiwwe, fote le yediye.” (1 Makor. 6:9-11) Ayitsano wene nke o yye wa di bona gore batho bone ba ka di kgona go tšhentšha ke mokane ba ba malata ya Jeso? w20.04 12 ¶15-16
Mosopologo, August 8
Byalo gona ke tinnwe! . . . O fo tseya lephelo laka.—1 Mag. 19:4.
A di nyake bagolo ba yakgoswela go sola motho mo a šupa nkare aa sa di tshepa tsa gore go berekela Jehova go gabutši. A di nyake bagolo ba mo tseya ka mokgo mongwana, mara di nyaka ba leketse go kwisisa gore o maka king mo a šinya a bolabola le go maka dilo ka mokgo a di makang. Mo ba ka fo maka ka mokgonone, ba ko di kgoneng go tšiba gore ke mangwalo mafeng ya Baebele ya ba ka ma berekisang gore ba thogo tiyisa motho wa mošaga wonone. Moporofeta Eliya o yye a tšhaba Kgoši ya mosadi ye ba reng ke Jezebhele. (1 Mag. 19:1-3) Ke mo a tseya gore mmereko wage a yi wa selo, a šinya a nabela le go kgwa. (1 Mag. 19: 10) Jehova aa mo tseyatseya ga Eliya, mara o yye a mo tiyisa ka go mmotsa gore o nyoko ba naye, le gore a ka tshepela ga matšhika ya Modimo le go mmotsa gore o sa na le mmereko wa go tlala wo a tshwaneleng go wo maka. Jehova o yye a kwela Eliya go baba a boya a ro mo theetsela ga tso ke mo di mo šekedisa ke mokane a mo neya mmereko wo mongwana. (1 Mag. 19:11-16, 18) Re tšhuta ying ga taba yowa? Re tšhuta gore ka mokana ga rune, ka matlamatla bagolo, di nyaka re tshware dinku tsa Modimo gabutši. Kela motho wa tleroga kela o kwa nkare Jehova a ka sa mo kwele go baba, bagolo ba nyoko mo theetsela gabutši mo a kene a ntsha so se leng ka ho pelong yage. Mo ba maka tsotsone, ba ko di kgoneng go gelepa nku ya gore ke mo yi lahlegiye gore yi di bone tsa gore Jehova o yi tseyela gedimo ka matla. w20.06 22 ¶13-14
Labobedi, August 9
Monghana wa mannete o šupetsa ka dinako ka moka gore o go nyaka ka matla.—Diy. 17:17.
Jehova o makiye gore re jabolele senghana le ba bangwana le ba mutši wa rune. (Pis. 133:1) Jeso ke mo a na le banghana ba gabutši. (Joh. 15:15) Baebele yi hlatholla ka mokgo go ba le banghana ba mannete go ka re berekelang. (Diy. 18:24) Fote yi re botsa le gore a di gabutši go dula o le ntoši. (Diy. 18:1) Ba go tlala ba re go berekisa Inthanete ke tsela ya gabutši ya go ba le banghana ba go tlala fote yi ba gelepa gore ba sa tikwe ba le ntoši. Byalo, di nyaka re ntshe maahlo dikwakweng mo re bolabola le ba bangwana re berekisa Inthanete. Go krayiwwe gore batho ba go fetsa nako ya go tlala ba le ga Inthanete ba nyaka go bona gore ba bangwana ba beyye dinepe tsa mošaga mang, ba ka fo feleletsa ba kwa nkare a go na wa go tihlupa ka bona ba boya ba kgahleletsa ke mešekelo. Ke ntaba? Se sengwana so se makang tsotsone ke gore batho ba tšhela dinepe tsa bona ga Inthanete tsa gore di šupetsa dilo tso ba di segeleleng lephelong, dinepe tsa bona, tsa banghana ba bona le tsa dipoleke tso ba yyeng ba ya ga tsona tsa go jabodisa. Motho ye a lebelelang dinepe tsone, a ka feleletsa a tseya nkare lephelo lage le ya tshwatisa, le fo re tlo. w20.07 5-6 ¶12-13
Laboraro, August 10
Mapostola le bagolo ba gahlanne ggoši gore ba tshwaragane le taba yowa.—Meber. 15:6.
Sewokamelo sa October 1, 1988 se bolabodiye gore: “Bagolo baa di tšiba gore Jeso a ka berekisa moya wa go hlawolega gore a thogo ba gelepa gore ba berekise ditšhiko tsa Baebele ga seyemo se sengwana le se sengwana mo ba segelela sepheto se segolo. (Meber. 15:7-15) A go na mogolo ye ba tshwaneleng ba kwe ka yene ga mogoba wa bagolo.” Mogolo wa gore o hlompa bagolo ba bangwana, aa nyake go fo dula go thomisa yene go bolabola mo ba gahlanne go le bagolo. Aa fo dulela go bolabola fote aa duli a re tso di bolabolang ke yene ke tsona. Mara o bolabola tso a di naganang a tinyanafatsiye. O theetsela di mmaba mo ba bangwana ba bolabola. Se segolo ke gore o dula a tikemisele go berekisa ditšhiko tsa Baebele le go theetsela so se hlayang ke “lelata la go tshepega le la gore fote le hlalifiye.” (Mat. 24:45-47) Mo bagolo ba šupetsana gore baa nyakanana fote ba hlompana mo ba kene ba bolabodisana, sosone se nyoko maka gore moya wa go hlawolega wa Modimo wo ba yetetse gore ba thogo segelela diphetho tsa gabutši.—Jak. 3:17, 18. w20.08 27 ¶5-6
Labone, August 11
Ariye mahlong o hlula tsa go befa ka tsa go bafala.—Mrm. 12:21.
Manaba ya Pawulo wa lepostola ke mo ma mo teya kgole ka matšhika. Ga go tlala, ke mo ba kutšetsela ba bangwana gore ba mo tule ba boye ba mo fošele jele. Pawulo le yene o yye a tshwariwa go baba ke batho ba gore ke mo go le banghana bage. Ba bangwana ka phutegong ya Sekreste ke mo ba mo phigisa. (2 Makor. 12:11; Mafil. 3:18) Mara Pawulo o yye a hlula batho ka mokana ga bona bo ne ba mo phigisa. Ka mokgo mang? O yye a ya mahlong a tšhomayela le mo ne a phigisiwa. O yye a ya mahlong a tshepega ga magageru ya banna le ya basadi le mo ne ma maka dilo tsa go mo tšebisa. Fote o yye a tshepega ga Jehova go segela a kgwa. (2 Thim. 4:8) O yye a hlula dintshitshiri tse dikgolo yi se ka taba la gore ke mo a na le matšhika mara go le ka taba la gore ke mo a tshepela ga Jehova. Ayitsano le weni poyidiwa kela wa hlorisiwa? Mara re leketsa ka matla go gelepa batho gore ba tšhute ka Jehova le ka tso di leng ka ho Baebeleng. Tsotsone o ka di segelela mo o ka fo lesetsa Baebele gore go be yona yo yi fetolang diputsiso tso batho ba nang natso, o šupetsa gore wa ba hlompa, o tshwara gabutši bo ba go makang lešidi, o makela batho ka moka tsa gabutši le mong bo go leng manaba yago.—Mat. 5:44; 1 Pet. 3:15-17. w20.07 17-18 ¶14-15
Labohlano, August 12
Ke tikwa ke gudiye ka taba la go tinyanafatsa gago.—2 Sam. 22:36.
Ayitsano re ka re Jehova o tinyanafatsiye? Eya, Dafita le yene o kwana nayo taba yo yi leng ka ho kgakala. (Pis. 18:35) Di ka makega gore mo Dafita a bolabola ka mantsu yawa ne a naganne letšatši lo moporofeta Samuwele a tlileng ka lona ga gabo gore a tlotse ye ne a nyoko ba kgoši ya Israyele. Dafita ne go le ye monyana ga mabala ya bašomanyana ga gabo; mara Jehova o kgetiye yene gore go be kgoši mo a ntsha Kgoši Sawulo. (1 Sam. 16:1, 10-13) A re kamake gore Dafita o nyoko kwana le so mopisalema ye mongwana a se hlayyeng ka Jehova, o yitseri: “Wa tsotsomala gore a thogo lebelela legedimo le lefase, o tlogamedisa ba go tseyediwa fase mo ba le leroleng. O kakola wa go tihlupegela . . . gore a dule le batho ba go tšibega.” (Pis. 113:6-8) Ka mokgo Jehova a berekisanang le batho ba gore a baa yenela, di šupetsa gore o tinyanafatsiye. Jehova o yamogela dilo tso re mo makelang tsona fote o re tseya re le banghana bage. (Pis. 25:14) Jehova o re makele sehlabelo ka Morwayi wage gore re thogo ba banghana bage ka taba la gore re na le senyama. O re kwele go baba ka matla wa tšiba! w20.08 8 ¶1-3
Mokibela, August 13
[Jehovah] aa nyake gore go lahlege le ka wwoši mara o nyaka gore batho ka mokana ga bona ba sokologe.—2 Pet. 3:9.
Jehova o beyye nako yo a nyoko fetsang ka lefase lowa. (Mat. 24:36) A ka sa fele pelo ke mokane a fetsa ka lona nako ya gona yi soko segela. O lefisiye pelo le mo yi le gore o nyaka go tsosa bo ba hlokofeleng ka pelo yage ka moka. (Jobo 14:14, 15) O yemele nako yo a yi beyyeng gore a thogo ba tsosa. (Joh. 5:28) Re leboga ka matla gore Jehova o re lefisele pelo. Nagana ka sowa ša: Ka taba la gore Jehova o lefisiye pelo tsotsone di makiye gore ka mokana ga rune re kraye nako ya gore re “thogo tisola.” Jehova o nyaka gore batho ba go tlala ba kraye lephelo la go ya go yye. Di nyaka re šupetse gore re leboga taba ya gore o re lefisele pelo. Ka mokgo mang? Ka go maka so re ka se kgonang gore re kraye bo ba gore ba “tlalele ka matla ga tsa lephelo la go ya go yye” gore re ba tšhutise ka Jehova gore ba thogo mmerekela. (Meber. 13:48) Le bona ba ko thogo jabolelela gore Jehova o ba lefisele pelo go fo tshwana le rune. w20.08 18 ¶17
Lesonto, August 14
Maka gore ke tšibe ditsela tsago, Wene Jehova; ntšhutise mo ke tshwaneleng go sepela gona.—Pis. 25:4.
A di nyake re fo kwa pelo yi kgehlemele mo re bona gore ye re mo tšhutisang Baebele o jabodisa ke tso a di tšhutang, di nyaka re llele gore di mo tikise pelo. Ke ntaba? Re nyaka bo re tšhutang nabo Baebele ba tšhute ka Jehova fote tso ba di tšhutang di ba tikise dipelo ba boye ba di berekise. Jeso o tšhutisiye batho dilo tsa go tlala fote ne ba kwana le go tšhuta mo gage ka matla. Fote batho ne ba mo latelela ka taba la gore ne a ba tikisa dipelo. (Luk. 24:15, 27, 32) Di nyaka ye o tšhutang naye Baebele a tseye Jehova go le Motho wa mannete, wa gore a ka nghanelana naye fote a mo tseye go le Papage, Modimo wa bona le Monghana wa bona. (Pis. 25:5) Mo le kene le tšhuta, maka gore ye o tšhutang naye Baebele a di bone gabutši dilo tsa go bafala tso Modimo a tšibegang ka tsona. (Ek. 34:5, 6; 1 Pet. 5:6, 7) Se sengwana le se sengwana so le se tšhutang, maka gore a di bone gore Jehova ke motho wa mošaga mang. Mo gelepe gore a thogo leboga mekgwa ya Jehova ya go bafala—ya go tshwana le gore o re nyaka ka matla, o na le pelo ye butši fote o kwelana go baba. Jeso o yitseri “selo se segologolo sa gore fote ke sa mathomo” ke gore “Jehova Modimo wago o mo nyake ka matla.” (Mat. 22:37, 38) Leketsa go gelepa ye o tšhutang naye Baebele gore a kwe a mo nyaka ka matla ga Modimo. w20.10 10 ¶12
Mosopologo, August 15
Jeso ke mo a mo nyaka ka matla ga Mata le sesi wage le Lazaro.—Joh. 11:5.
Jeso ne a hlompa basadi ka mokana ga bona. (Joh. 4:27) Jeso ne a kwana ka matla le basadi ba gore ba maka dilo tsa go jabodisa Papage. Gabutšibutši ke mo a re ke bosesi wage a boya a bolabola ka bona mo a bolabola ka banna ba ka ho phutegong bo ne a ba tseya ba tshwana le batho ba gabo. (Mat. 12:50) Fote Jeso ne a nghanelanne nabo. Tla re bolaboleneng ka senghana so Jeso ne a le naso le Mata le Mariya, ba gore di šupa nkare ke mo ba se na banna. (Luk. 10:38-42) Di fo ba lekgwaying gore dilo tso Jeso ne a di bolabola le go di maka, ke mo di maka gore ba tikwe ba f’lo re tswee. Mo re beyisa, Mariya aa tšhaba go dula mawotong ya Jeso. Fote nakwela Mariya a sa gelepe Mata go maka tsa go ja, Mata aa tšhaba go thuletsela Jeso gore taba yone yi mo tshwara byang. Jeso o yye a berekisa nako yone gore a thogo tšhutisa basadi bowa ka babedi dilo tsa go tlala ka Modimo. Fote o šupetsiye Mata, Mariya le bhuti wa bona Lazaro gore wa tihlupa ka bona ka go fela a ba vakašela. (Joh. 12:1-3) A di re makatse gore nakwela Lazaro a lwala ka matla, Mariya le Mata ba yye ba llela ga Jeso.—Joh. 11:3. w20.09 20 ¶3; 21 ¶6
Labobedi, August 16
Ne ba nagana gore Mmušo wa Modimo o nyoko nyarela ka nako yonone.—Luk. 19:11.
Malata ya Jeso ke mo ma nabela nkare Mmušo wa Modimo wo “ka tla ka go yakgoswa” gore o thogo ma phonisa ga tsa go kgahleletsa tsa mmušo wa Maroma. Re nyaka gore Mmušo wa Modimo wo tlose dilo ka mokana ga tsona tsa go befa mo lefaseng ke mokane wo leye lefase la nyuwane la go ba le dilo tsa go loka. (2 Pet. 3:13) Mara di nyaka re lefise pelo fote re yemele nako yo Jehova a yi beyyeng. Jehova o neyye Nnowa nako ya go tlala gore a thogo yaga areka le gore a be “motšhomayedi wa tsa go loka.” (2 Pet. 2:5; 1 Pet. 3:20) Jehova o yye a theetsela Abhrahama mo a mmutsisa gatleletlele ka sepheto so A se makiyeng sa go nyoko fetsa ka batho ba dipelo tse diphifadu ba ku Sodoma le Ghomora. (Gen. 18:20-33) Jehova o f’lo ya mahlong a lefisa pelo mo setšhaba sa Israyele se sa tshepege ka mengwaga ya go tlala. (Neh. 9:30, 31) Le lekgono Jehova o sa na a lefisiye pelo ka taba la gore bo ba gore o nyaka ba šutela gage o ba neyye nako gore ba “šinye ba tisole.” (2 Pet. 3:9; Joh. 6:44; 1 Thim. 2:3, 4) Mošupetso wa Jehova wo re gelepa gore re tšhomayele le go tšhutisa ba bangwana re kene re lefisiye pelo. w20.09 10 ¶8-9
Laboraro, August 17
Go nyoko ba le tsogo.—Meber 24:15.
Mo Jehova a tsosa batho, o nyoko ba tsosa ba le ka mokgo re ba tšibang ka gona. O fo nagana ka taba taba yowa nje. Jehova o go nyaka tsela tsa gore o tšiba le tso o di naganang, tso o di bolabolang, ka mokgo o tikwang ka gona le tso o di makang. Mo o ka hlokofala, o nyoko go tsosa ka mokgo ne wo le ka gona. Kgoši Dafita ne a di tšiba tsa gore Jehova o tšiba ye mongwana le ye mongwana wa rune gabutši. (Pis. 139:1-4) Go kwisisa ka mokgo Jehova a re tšibang ka gona gana byalo go re thuša ka ying? Mo re nagana ka taba ya gore Jehova wa re tšiba, a di nyake re ro šekela le ka go nyana. Ke ntaba? Ka taba la gore Jehova o na le taba le rune ka matla. O tseyela gedimo taba ya gore a re tshwane. Fote o tseyela gedimo se sengwana le se sengwana so se makegang lephelong la ye mongwana le ye mongwana wa rune. Taba yowa yi jabodisa ka matla wa tšiba! Jehova a ka sa tsoge a re lahliye. Letšatši le lengwana le le lengwana o na le rune fote o dula a lebelele mo a ka re gelepang gona.—2 Dikor. 16:9. w20.08 17 ¶13-14
Labone, August 18
Ke nyoko go hlalefisa le go go yetetsa gore o sepele ka pata yo di nyakang o sepela ka yona.—Pis. 32:8.
Jehova o di jabolela ka matla go tšhutisa batho bage. O nyaka gore ba mo tšibe, ba mo nyake ka matla ba boye ba phele go ya go yye go le bana bage bo a ba nyakang ka matla. Tsotsone di ka sa make mo go se ka taba la gore wa ba tšhutisa. (Joh. 17:3) Jehova o berekisiye phutego ya Makreste ya ku botala gore a tšhutise batho bage. (Makol. 1:9, 10) Moya wa go hlawolega wo Jeso a wo tshepisiyeng gore wo ko “gelepa,” wo tšhediye letsogo ka matla. (Joh. 14:16) Moya wa go hlawolega wo gelepiye malata ya Jeso gore ma thogo kwisisa Lentsu la Modimo wa boya wa ma gelepa gore ma gopole dilo ka mokana ga tsona tso Jeso a di hlayyeng le go di maka tsa gore di ngwadiwwe ga Diebangedi. Taba yone yi yye ya tiyisa tumelo ya Makreste ya ku botala ya maka gore ga Modimo, Morwayi wage le ba bangwana ma ba nyake ka matla. Jehova o bolabodiye botala gore “ga dinako tsa matšatši ya mong mafelelofelelong,” batho ba ditšhaba ka mokana ga tsona ba nyoko kgobakana le malata yage gore a thogo ba tšhutisa. (Jes. 2:2, 3) Seporofeto sone re ya se bona se ya makega. w20.10 24 ¶14-15
Labohlano, August 19
Motho wa go hlalefa wa theetsela ke mokane a tšhutega ga tsa go tlala.—Diy. 1:5.
King so se ka makang gore motho a gane mo monghanage ye a mo nyakang ka matla a mo wolola? Magetla. Batho ba magetla ba kwana “le go tšikinyiwa ditsebe.” Mara, mo go le “nnete yona, a ba kwane le go yi theetsela.” (2 Thim. 4:3, 4) Ba tipotsa gore mo go bolabodiye bona go fediye. Mara Pawulo wa lepostola o ngwadiye gore: “Mo nkare go na le ye a tipotsang gore ke yene selo mara go se yene selo, wa titshokanya.” (Magal. 6:3) Kgoši Solomoni o napiye a yi beya lekgwaying taba yowa. O ngwadiye gore: “Ngwananyana wa go tihlupegela mara a hlalefiye o kawone go phala kgoši ya sephokophoko ya gore yi šele yi gudiye mara yi sa kwane le go wolodiwa.” (Mmo. 4:13) Lebelela ka mokgo Petro wa lepostola a yye a ba mošupetso wa gabutši nakwela Pawulo wa lepostola a mo wolola. (Magal. 2:11-14) Mola Petro a yye a nagana ka matla ka tso Pawulo a di hlayyeng, gore o di hlayye ka mokgo mang le gore o di hlayye go na le bo mang nke di yye dya mo tshwatisa ka matla. Mara Petro ke mo a hlalefiye. O yye a sa tšhinghi mo ba mo wolola fote a sanka a tshwara Pawulo ka pelo. Mara, o yye a fo tseya Pawulo go le ‘mogageru wa gore o mo nyaka’ ka matla.—2 Pet. 3:15. w20.11 21 ¶9, 11-12
Mokibela, August 20
Maka batho gore go be malata . . . , le ba tšhutise.—Mat. 28:19, 20.
King so se ka gelepang ye a tšhutisiwang Baebele gore a ye mahlong ga tso tsa Modimo? Go tla megahlanong ya rune ya Sekreste. Tso di tšhutisiwang megahlanong di nyoko yeketsa ga tso ba di tšibang, dya tiyisa tumelo ya bona dya boya dya ba gelepa gore go nyaka ga bona Modimo go sa kwaritšele. (Meber. 15:30-32) Fote motšhomayedi a ka botsa ye a tšhutisiwang Baebele ka mokgo go nyaka gage Jehova go mo tšhofiyeng gore a theetsele melawo yage. (2 Makor. 7:1; Mafil. 4:13) Fote mo bo ba tšhutisiwang Baebele ba šele ba tšiba batšhomayedi ba go fapanafapana, ba nyoko tšhuta ga mešupetso ya bona ke mokane ba tšiba le gore di ra gore king go latelela tso Jeso a di hlayyeng tsa gore ga Modimo le moyagelani ba ba nyake ka matla. (Joh. 13:35; 1 Thim. 4:12) Mo a bona batšhomayedi ba gore ba yye ba gahlana le seyemo sa go tshwana le sage, o nyoko tšhuta ga mešupetso ya bona gore a ka sa šitege go ba lelata la Kreste. (Dot. 30:11) Ye mongwana le ye mongwana ka ho phutegong a ka tšhela letsogo ka mokgwa wa go sa tshwane gore a thogo gelepa bo ba tšhutisiwang Baebele gore ba ye mahlong ga tso tsa Modimo.—Mat. 5:16. w20.11 5 ¶10-12
Lesonto, August 21
Ke lwile le diphoolwane tsa go tshosa tsa hlaga ku Efeso.—1 Makor. 15:32.
Di ka makega gore Pawulo wa lepostola ke mo a bolabola ka go lwa le diphoolwane ga dipoleke tso ne go lwediwa ga tsona ku Efeso. (2 Makor. 1:8; 4:10; 11:23) Kela di ka makega gore ne a bolabola ka Majuda ya go ba le lešidi le ba bangwana ba go phela nkare ke “diphoolwane tsa go tshosa tsa hlaga.” (Meber. 19:26-34; 1 Makor. 16:9) Le mo re ka sa hlayisi gore o gahlanne le tsa go sasamela tsa mošaga mang. So se šalang ke gore Pawulo o yye a fo dula a naganne ka tsa gabutši tsa ku mahlong. (1 Makor. 15:30, 31; 2 Makor. 4:16-18) Re phela ga dinako tsa gore a dya loka. Magageru ya mangwana ma yye ma makiwa bošakašakane. Ya mangwana ma dula ga dipoleke tsa gore go fo dula go lwiwa fote ma tikwa ma sa tšhireletsega. Fote ya mangwana ma berekela Jehova ga dinaga tsa gore mmereko wa go tšhomayela ba wo rakele mara ma sa fo ya mahlong ma kene ma berekela Jehova le mo di ka maka gore ma kene mathatheng kela ma kgwe. Le mo go le ka mokgonone, magageru yawa ke mošupetso wa gabutši ga rune wa gore re sa lesetse go berekela Jehova. Go fo tšiba taba ya gore le mo ma ka kgwa, Jehova o ma beyele tsa gabutši ku mahlong, tsotsone di ma tiyisa ka matla. w20.12 9 ¶3-4
Mosopologo, August 22
Ke rune dibereki ggoši le Modimo. Lune le mašemo yaa Modimo a ma lemang, moyago wa Modimo.—1 Makor. 3:9.
Ayitsano taba ya gore batho ba tšhomo yo le yi berekang a ba jabolele fote a le ba kraye yi fela yi go kgongwetsa? Ga seyemo sa mošaga wonone, re ka maka ying gore re dule re jabodiye? Di gabutši ka matla gore re lukise ka mokgo re tseyang mmereko wa tšhomo. Tsotsone di nyaka re maka ying? O sa šepisi ga mmereko wa go sabalatsa lebitso la Modimo le Mmušo wage. Jeso o yi beyye lekgwaying gore a yi ba go tlala bo ba nyoko mo latelelang. (Mat. 7:13, 14) Mo re le tšhomong, le rune re tikwisa ka go bereka le Jehova, Jeso le mangeloyi. (Mat. 28:19, 20; Kut. 14:6, 7) Jehova ke yene a gogang bo a ba nyakang. (Joh. 6:44) Byalo, mo nkare motho aa jabolele molayetsa wa rune gana byalo, di ka makega gore a wo jabolele nakong ye tlang. Deborah ye go bolabodiwweng ka yene o re: “Segale so Sathane a se berekisang ke go kgongwela.” Mara segale sa Sathane go fo ba lephephe ga Jehova Modimo. w20.12 26 ¶18-19; 27 ¶21
Labobedi, August 23
Koriyeneng mahlong re nyakanana, ka taba la gore go nyakanana go tšwa ga Modimo.—1 Joh. 4:7.
Makreste ya go tlala ya gore ma tshepegiye di nyaka ma thewogele nako ka moka gore ma thogo tipasopa ma boye ma pasope le mitši ya wona. Le mo go le ka mokgonone, batšhomayedi bone ba go tshepega ba thega mokgahlo wa Modimo ka mokgo ba ka kgonang. Mo re beyisa, ba bangwana ba thogo gelepa mo go na le dikotsi tsa hlago, ba bangwana ba ka bereka go yaga meyago ya Mmušo fote batho ka mokana ga bona ba thulegela ke lešuba la go neyela tšheleta ga mmereko wa lefase ka mokana ga lona. Ba maka tsotsone ka taba la gore ga Modimo le batho ba bangwana ba ba nyaka ka matla. Beke ye nngwana le ye nngwana re šupetsa gore magageru re ma nyaka ka matla mo re ba gona megahlanong ya phutego re boya re fetola ga megahlano yone. Le mo re tinnwe, a re lofe. Le mo re ka thomisa ka go tšhoga mara re ya fetola. Fote le mo ka mokana ga rune re na le tsa go re phiriketsa mara re ya tiyisana mo megahlano yi soko thoma kela mo yi šele yi fediye. (Maheb. 10:24, 25) Mmereko wo wo makang ke magageru re wo leboga la go sa hlayisege! w21.01 10 ¶11
Laboraro, August 24
Tla re sa thomise go ba le magetla.—Magal. 5:26.
Motho wa go ba le magetla aa kwane le go thanaka ba bangwana ka taba la gore o nyaka ba dula ba thanaka yene. Tsa go phadisana le ba bangwana o kwana natso ka matla. Aa nyake go tšhutisa ba bangwana mmereko fote aa ba neyi wona ka taba la gore o nagana gore ba ka sa wo make tsona. Ga go tlala, o nyaka go tseyediwa gedimo go phala ba bangwana fote o na le jelase. Mo re thomisa go bona nkare re ba le magetla, di nyaka re rapele Jehova gore a re gelepe re ‘tšhentšhe menagano ya rune’ gore re thogo napa re tomola mokgwa wowa wa go kekema. (Mrm. 12:2) Re leboga Jehova re sa fetse ka mešupetso yo a re neyyeng yona! (Pis. 18:35) Re nyaka go yekisela ka mokgo Jehova a tinyanafatsang ka gona mo a berekisana le malata yage. Go tokegela gana hone, re nyaka le go kopisela ga mešupetso ya batho ba ka Baebeleng bo ba yyeng ba tinyanafatsa. Nkare re ka dula re thanaka Jehova le go mo gadimisa.—Kut. 4:11. w20.08 13 ¶19-20
Labone, August 25
Bo ba [šadhang] ba ko hlakana le dintshitshire tsa go sa fele.—1 Makor. 7:28.
Mošadho ke selo sa go felegelela sa gore re se neyye ke Modimo mara batho a baa felegelela. (1 Joh. 1:8) Nka taba lo Lentsu la Modimo le pasopisang bo ba šadhang gore ba nyoko gahlana le tsa go ba ghula tsa go hlatodiwa go le “dintshitshire tsa go sa fele.” Jehova o nyaka banna ba gore ke Makreste ba pasope ba mutši wa bona ga tso tsa Modimo, ba make gore ba tikwe gore ba nyakiwa ka matla ba boye ba ba pasope ka tso ba di gayelang gore ba thogo phela. (1 Thim. 5:8) Le mo magageru ya basadi ya gore ma tseyiwwe, ma dula ma tshwaraganne di nyaka ma be le nako ya go bala Lentsu la Modimo ma ghayele ma boye ma rapele Jehova di tšwa pelong. Tsotsone a di lula. Basadi ba dula ba tshwaraganne, mara di nyaka ba tikona se sengwana gore ba be le nako yone. Ke ntaba? Ka taba la gore Jehova o nyaka ka mokana ga rune re nghanelane naye re be le mong senghananghana. (Meber. 17:27) Dya kwala gore di nyaka mosadi a karakare ka matla gore a thogo theetsela monnage wa gore aa felegelela a boye a mo hlompe. Mara mo a ka kwisisa mangwalo ya gore ke ntaba di nyaka a theetsela monnage a boya a mo hlompa di nyoko ba lula gore a make mmereko wo Jehova a mo neyyeng wona. w21.02 9 ¶3, 6-7
Labohlano, August 26
Mo tumelo yago yi leketsiwa yi maka gore o tiyisele.—Jak. 1:3.
Dintshitshire di tshwanisiwa le mollo wo ba wo berekisang mo ba khanda segale sa tshipi. Mo tshipi yone ba yi tšhubelele, mo yi fodiye yi napa yi ro tiya ka matla. Go fo tshwana le mo re tiyisela tsa go re ghula, tumelo ya rune le yona yi napa yi tiyelela. Nka taba lo Jakobo a ngwadiyeng gore: “Maka gore go tiyisela go fetsise mmereko gore dilo ka mokana ga tsona tso o di makang di felegelele fote di sa be le selabi.” (Jak. 1:4) Mo re bona gore dintshitshire tso re gahlanang natso di maka gore tumelo ya rune yi tiye, re ko thogo tiyisela re jabodiye. Ga lengwalo lo Jakobo a le ngwadiyeng o bolabodiye ka tse dingwana tso di ka re yamogang mojabolo. Ntshitshire ye ngwana ke do sa tšibi tso re tshwaneleng go di maka. Mo re gahlana le dintshitshire re nyaka gore Jehova a re gelepe re segelele dipheto tsa go jabodisa yene, tsa go gelepa magageru fote le tsa go re gelepa gore re dule re tshepegiye gage. (Jer. 10:23) Go hlalefa ke so re se hlokang gore re thogo tšiba tso di nyakang re di maka le gore re ko fetola re re king ga bo ba re phigisang. Mo re sa tšibi ditaba tsa rune tsotsone di nyoko maka gore re kgongwele ke mokane tsa go jabola dya tšhipa. w21.02 28 ¶7-9
Mokibela, August 27
Le nyakanane tsa mannete di tšwa pelong.—1 Pet. 1:22.
Jehova ke mošupetso wa gabutši. O re nyaka ka matla, fote a ka sa ro lesetsa go re nyaka mo re ka dula re tshepega. (Mrm. 8:38, 39) Lentsu la Segerika la gore “tsa mannete” le rela go karakara ka matla go šupetsa gore wa nyakanana le mo di se lula. Ka dinako tse dingwana, di nyaka re karakare ka matla go šupetsa magageru gore re ma nyaka ka matla. Mo ba bangwana ba re gata dikhonse, re ya mahlong re “tiyisele re kene re nyakanana, re karakare gore ngata ya rune yi dule yi swinegiye re sa šitisi so se makang gore re mamarelane fote go bebe.” (Maef. 4:1-3) Re ka sa dulele go nyakolla tso magageru ma kekemisang ga tsona.fote re nyoko leketsa ka matla go tseya magageru ka mokgo Jehova a ma tseyang ka gona. (1 Sam. 16:7; Pis. 130:3) A di lula go šupetsa magageru gore re kwana nawo ka matlamatla mo re kene re tšiba tso ba di kekemisiyeng. Le Makreste ya ku botala ne ma fela ma ghula ke tsa mošaga wonowa go fo tshwana le Ebhodiya le Sintike. Mara Pawulo wa lepostola o ba kgopele gore “ba nagane go tshwana ga tsa Morena.”—Mafil. 4:2, 3. w21.01 22-23 ¶10-11
Lesonto, August 28
Lune masogana, ke le ngwalela ka taba la gore le sa tiyelele fote le dumela lentsu la Modimo, le hludiye ye wa pelo ye phifadu.—1 Joh. 2:14.
Bowa ba gore ba tsofele ba jabola ka matla mo ba na le lune masogana ya go ‘berekisana nabo’ mo le kene le berekela Jehova! (Zef. 3:9) Ba jabola ka matla ho ba le bona le kene le karakara, le na le matšato le boya le sa tshwate mo le maka mmereko wa lune. Ba fo ngwalangwala mo ba le lebelele. Lune magageru ya gore le sa le masogana, le ka tšatši ka lloši le sa di lebaleneng tsa gore Jehova o le nyaka ka matla fote wa le tshepa. O hlayye gore ka matšatši ya mafelelo, go nyoko ba le masole ya gore go sa le masogana ya ma nyoko mmerekelang ma sa tšhofe ke motho. (Pis. 110:1-3) Wa di tšiba le yene tsa gore le mo nyaka ka matla fote le nyaka go mmerekela ka mokgo le ka kgonang. Byalo lefisela batho ba bangwana pelo, le wene mong o tilefisele pelo. Mo o ka kekemisa go gongwana, yamogela mo ba go tšhutisa le mo ba go wolola, o tseye gore ke Jehova a go makelang tsotsone. (Maheb. 12:6) Mmereko wo mongwana le wo mongwana wo ba go neyang wona, o wo make ka matšato. Sa go napa re so di feta ka moka ke gore ga se sengwana le se sengwana so o se makang, maka gore Papago wa ku legedimong a titeye sekguba ka wene.—Diy. 27:11. w21.03 7 ¶17-18
Mosopologo, August 29
Mo o ka kgongwela ka matla ka dinako tsa mo go bifiye, matšhika yago ma nyoko pomega.—Diy. 24:10.
Di tlele tso di ka re kgongwetsang—tse dingwana dya bonala mara tse dingwana a di bonale. Ga tso di ka re kgongwetsang re tšhela le, go sa yenela, go kekemisa le bokoka. Fote di ka rela mo motho a sa kraye mmereko wo a nyakang wona ka mo ga Jehova kela go tšhomayela ga tšhomo ya gore batho ba gona a ba nyake molayetsa wa rune. Di lula gore re dulele go tisolasola ka taba la go sa yenela ga rune le ka taba la tsa go kekema tso re yyeng ra di maka. Ka taba la tsa go kekema tso re yyeng ra di maka re ka feleletsa re nagana gore Jehova a ka sa re yamogele lefaseng lage la nyuwane. Go tseya dilo ka mokgonone go ka re kwaletsa. Baebele yi re, batho ka mokana ga bona “ba sinnye” go fo ba Jeso Kreste a ntoši. (Mrm. 3:23) Mara Ye a ngwadiyeng Baebele aa kwane le go nyakolla tsa go kekema. Ke Papa wa go re nyaka ka matla fote o nyaka go re gelepa. Fote o lefisa pelo. Wa di bona gore ba go tlala ba rune re garagara ka matla gore re hlule go maka dilo tsa go kekema le go dulela go tiyahlula fote o tikemisele go re gelepa.—Mrm. 7:18, 19. w20.12 22 ¶1-3
Labobedi, August 30
Byalo, magageru, ariyeneng mahlong le kene le jabodiye, le tikemisele go tšhentšha mo ba le wolola.—2 Makor. 13:11.
Ka mokana ga rune mo re yitsa re mo leyetong. So re nyakang go se segelela ke go phela ga lefase la nyuwane la gore le lawola ke Jehova wa gore o nyakanana ka matla. Re leketsa ka moka matšatši gore re sepele ga setselane sa gore se bakiye lephelong. Mara Jeso o yitseri, setselane sone ke se se sesane fote ka dinako tse dingwana gwa thathafa go sepela ga sona. (Mat. 7:13, 14) A ra felegelela fote di lula gore re keketlele ku kgole le setselane sone. (Magal. 6:1) Mo nkare re ya di nyaka go dula re sepela ga setselane sa gore se bakiye lephelong, di nyaka re tšhentšha ka mokgo re naganang, tso re kwanang natso kela tso re sa kwaneng natso fote le go tšhentšha tso re tlwayeleng go di maka. Pawulo wa lepostola o yye a re hlohletsela gore re ‘tikemisele go tšhentšha mo re wolodiwa.’ Mo re leketsa go nyakolla ka mokgo re naganang le ka mokgo re tikwang, go fo ba ntshitshire. Dipelo tsa rune di tlele bošakašakane fote re ka sa di tšibi mo di ko re šohlometsang gona. (Jer. 17:9) Di lula gore re titshokanye ka “dilo tsa gore a di šiyo.” (Jak. 1:22) Byalo, di nyaka re berekise Lentsu la Modimo gore re tinyakolle. Lentsu la Modimo le wunyulla so re leng sona, ka ku teng-teng “tso motho a di naganang le tso pelo yage yi di nabelang.”—Maheb. 4:12, 13. w20.11 18 ¶1-3
Laboraro, August 31
Ga taba ya go hlompana, yetaneng mahlong.—Mrm. 12:10.
Ga go tlala batho ba gore ba tinyanafatsiye ba dula ba jabodiye. Ke ntaba? Ka taba la gore mo re tšiba tso re sa kgoneng go di maka, re nyoko leboga mo ba bangwana ba re gelepa. Mo re beyisa, nagana ka so se yyeng sa makega mo Jeso a fodisa lesome la bala ba gore ne ba kenne ke bolwele bya lephera. Go f’lo boya ka wwoši ga bona a tl’le leboga Jeso mo a mo yalafiye, ka taba la gore ke mo a tinyanafatsiye. Morenewa ke mo a tšiba gore a ka sa kgone go tiyalafa, nka taba lo a yyeng a gadimisa Modimo. (Luk. 17:11-19) Batho ba gore ba tinyanafatsiye ba kwana ka matla le ba bangwana fote ga go tlala ba ba le senghananghana. Ke ntaba? Baa jabola mo ba bona mekgwa ya ba bangwana ya go bafala fote ba šupetsa le gore baa ba tshepa. Motho wa go tinyanafatsa wa jabola mo a bona ba bangwana ba maka mmereko wa bona gabutši fote aa ba jelaseli mara wa ba thanaka. w20.08 12 ¶17-18