PEZANI THANDIZO PA NKHAWA ZANU

Kodi Nkhawa N’ciani?

Nkhawa imatanthauza zimene thupi limacita munthu akapanizika maganizo. Ubongo umatumiza mahomoni kumbali zonse za thupi. Izi zimapangitsa kuti mtima wa munthu uzigunda mothamanga, BP kukwela kapena kutsika, kupuma mwabefu, komanso kumvela kupweteka kwa minofu. Mukalibe kuzindikila zimene zikucitika, thupi lanu limakhala lokonzeka pa zimene zidzacitika. Zinthu zodetsa nkhawa zikatha, thupi lanu limakhalanso m’malo.

NKHAWA YABWINO KOMANSO YOIPA

Nkhawa ni njila yacibadwa imene imapangitsa munthu kulimbana na zovuta, kapena zinthu zoyofya. Nkhawa imayambila mu ubongo. Nkhawa yopindulitsa ingakuthandizeni kucita zinthu mwamsanga. Kukhala na nkhawa pa mlingo woyenela kungakuthandizeni kukwanilitsa zolinga zanu, kucita bwino pa mayeso a ku sukulu, pa maintavyu, kapena pa zamaseŵela.

Komabe, kukhala na nkhawa kwa nthawi yaitali, kapena nkhawa yaikulu, kungakuvulazeni. Ngati mumakhala na nkhawa pafupi-pafupi kapena nthawi zonse, mungayambe kudwala komanso kuvutika maganizo. Khalidwe lanu na kacitidwe ka zinthu ndi anthu ena kangasinthe. Nkhawa yaikulu ingapangitse munthu kuyamba kuseŵenzetsa amkolabongo na njila zina zowononga thanzi pofuna kulimbana na nkhawa. Ingapangitsenso munthu kuvutika maganizo, kulema kwambili, kapena kukhala na maganizo ofuna kudzipha.

Ngakhale kuti nkhawa ingakhudze anthu m’njila zosiyana-siyana, ingabweletse matenda ambili. Ndipo ingakhudze pafupi-fupi mbali zonse zathupi.

MMENE NKHAWA IMAKHUDZILA THUPI LANU

Mitsempha.

Mitsempha ya m’thupi imapangitsa kuti mahomoni monga adrenaline na cortisol, atulutsidwe. Izi zimapangitsa kuti mtima uyambe kugunda mothamanga, BP kukwela, komanso kuti shuga iculuke m’magazi. Zonsezi zimapangitsa munthu kucitapo kanthu mwamsanga pa ngozi imene ingacitike. Nkhawa yopitilila malile ingapangitse munthu

kukhala wamtima wapacala, kuvutika maganizo, kudwala mutu, komanso na kusoŵa tulo

Cimangidwe ca thupi.

Minofu ingakutetezeni ku ngozi. Nkhawa yaikulu ingapangitse

thupi kuphwanya, mutu kuŵaŵa, kapena minofu kucita dzanzi

Kupuma.

Munthu amapuma mofulumila kuti akoke mpweya woculuka wa oxygen. Nkhawa yaikulu ingapangitse munthu kuyamba

kupuma mwabefu, na kusoŵa mpweya wokwanila m’thupi, komanso kudwala matenda ovutika maganizo

Kaseŵenzedwe ka Mtima.

Munthu akakhala na nkhawa, mtima wake umagunda mofulumila komanso mwamphamvu kuti upeleke magazi ku mbali zonse za thupi. Mitsempha ya magazi imakula kapena kucepa kuti ipeleke magazi ku mbali zimene zifunikila kwambili magazi, monga ku minofu. Nkhawa yaikulu ingapangitse munthu kukhala na

BP, matenda okhudza mtima, na sitroko

Anabele.

Anabele m’thupi lathu amatulutsa mahomoni ochedwa adrenaline na cortisol, amene amathandiza thupi kulimbana na nkhawa. Ciŵindi cimapangitsa shuga wa m’thupi kuculuka na kupeleka mphamvu zoculuka kuthupi lathu. Nkhawa yaikulu ingabweletse

matenda a shuga, kucepetsa mphamvu ya citetezo ca thupi, kudwala-dwala, kusintha-sintha mmene munthuyo alili, komanso kuina

Kumeza na kugaya zakudya.

Kugaya zakudya m’thupi lathu kumasokonezeka. Nkhawa yaikulu ingapangitse

munthu kucita mselu-selu, kusanza, kuthulula, na kumangika m’mimba

Ziwalo zobelekela.

Nkhawa zingacepetsenso cilako-cilako ca kugonana, zimene zingalepheletse nkhani ya ku cipinda kuyenda bwino. Ndipo nkhawa ikakula kwambili ingalepheletse

mwamuna kubala. Ndipo mkazi angayambe kusamba molekeza-lekeza