Ononkhono Ovanthu Valinga Pala Okumanako Ononkhia

Ononkhia ondyale imwe itilisa owoma. Tulinga atyiho tuvila opo tuahankhie. Tyina umwe tuhole amankhi, pamwe nkhele tusoka okuti hatyiliko. Ine tyina nkhele tuvakuendye, tupondola okusoka okuti kamatunkhi, matukalako omuvo tuhanda.

Kohale, Ovatumini vomo Egitu, ankho vahanda vali unene okukalako apeho nomuenyo tyipona ovanthu ovakuavo. Moluotyo, ankho vapesela omuvo omunyingi mokuovola okumanako ononkhia, tupu ankho vena ovanthu veveundapela pala okuovola okumanako ononkhia. Mahi omaendo vatunga alekesa nawa okuti kavetyivilile okumbumanako.

Ovatumini voko China ankho navo vahanda okumanako ononkhia. Omutumini Qin Shi Huang watumine ovanongo vae valinge ovihemba vipondola okumanako ononkhia. Mahi vimwe povihemba ovio ankho viahonya noukola, avimuipaa.

Ovanthu vapopia okuti menima 1513 P.K., omunongo Juan Ponce de León woko Espanha, waile kotyilongo tyitiwa Caribe, okukaovola ovihemba vipondola okukuatesako ovanthu opo vahakulupe. Waile alo ko Estados Unidos avasi otyilongo tyitiwa Flórida, mahi etyi elivasa novanthu vamwe voko América, avemuipaa. Iya ovihemba ankho aovola ehevivasi.

Ovatumini voko Egitu no voko China, novanongo ovakuavo, vahandele okumanako ononkhia. Atuho tutavela okuti ankho vahanda okulinga otyipuka otyiwa, namphila vetyilingile monkhalelo yahaviukile. Atuho tuyele ononkhia.

OKUTI ONONKHIA NTHIKI IMWE MAMBUKAPUAKO?

Omokonda yatyi tuyelele ononkhia? Ombimbiliya itupopila omokonda yatyi. Ipopia konthele Yomutungi wetu, Jeova Hukua okuti: “Aviho wevilinga oviwa pomuvo watyo. Wapaka alo umwe momutima [wovanthu] ehando liomuenyo wahapu.” (Eclesiastes 3:11) Katuhande okukalako vala omanima 80, tuhanda okukalako apeho. (Salmo 90:10) Omutima wetu otyo uhanda.

Omokonda yatyi Huku apakela momutima wetu ehando “liokukalako apeho”? Okuti opala vala okutunumanesa? Au. Mahi, Huku utulaa okuti makamanako ononkhia. Ombimbiliya ipopia ovikando ovinyingi okuti Huku walaa okukamanako ononkhia nokutuavela omuenyo wahapu.—Tala okakasa kati “Ononkhia Mambukapuako.”

Jesus Kristu wapopile okuti: “Omuenyo wahapu oyou, okukala nenoñgonoko liove Huku wike yotyotyili, na Jesus Kristu una watumine.” (João 17:3) Moluotyo, ononkhia kamambutualako apeho. Jesus wapopile okuti o Huku vala upondola okumbumanako.