Kala Nehambu Motyinepo Tyove
“Vo meumbo mavatungwa nounongo, nokupamekwa nonondunge.”—PROVÉRBIOS 24: 3.
1. Oñgeni Huku alekesa ounongo konthele yomulume wotete?
TATE yetu keulu wii nawa oityi tyaviuka pala onthue. Mongeleka, Huku waimbukile okuti opo ehando Liae lifuisuepo, ankho “hatyiwako omulume atualeko okukala aike” motyikunino tyo Endene. Otyipuka ankho tyakolela mehando olio, okuti vokuelinepa ankho vena okutyita ovana “aveyulisa oohi.”—Gênesis 1:28; 2:18.
2. Oityi Jeova alingile pala ouwa wovanthu aveho?
2 Jeova apopi okuti: ‘Ame madyimutungila omukuatesiko wae, opo emuvatele.’ Moluotyo, Huku walalesa omulume wotete otumphoki otunene, apolo kolutu luae luhena nkhali olupati luike. Iya olupati olo elutungu omukai. Jeova atuala omukai oo Eva wehena onkhali ku Andau. Iya Andau ati: ‘Ou enkhipa liomankhipa ange nohitu yohitu yange. Maihanwa okuti Omukai, mokonda wapolua komulume.’ Eva ankho tyili omukuatesiko wa Andau. Kese umue ankho welikalela no kuna ovituwa vielikalela, mahi aveho ankho vatungwa otyifuika tya Huku. Ngotyo Jeova wahimbika otyinepo tyotete. Andau na Eva ankho vetavelele otyinepo otyo Huku evepele, mokonda ankho mavelikuatesako.—Gênesis 1:27; 2:21-23.
3. Oñgeni ovanthu ovanyingi vatala otyinepo vapewa? Otyo tyikatula omapulo patyi?
3 Otyipuka tyimue tyinumanesa, omokonda otyituwa tyokuhetavela hono tyayandyana ouye auho. Iya ovitateka vitundilila kotyituwa otyo, kavitundu ku Huku. Ovanthu ovanyingi kavahumbile otyitumino tyo kasamendo Huku aava. Kovanthu ovo okasamendo ketupu vali esilivilo, kuvo otyinepo tyieta vala ovitateka. Ovanthu ovanyingi vekahi nokulinga okasamendo hono, kavasete okulihenga. Vetupu vali oluembia novana. Ovohe pamue tyina vahanda okulihenga, vahimbikila ovitateka kovana. Ovohe ovanyingi kavetavela okukala nomutima wapepuka, opo vakale nombembwa nokulikuata okapandi. (2 Timóteo 3:3) Oñgeni tupondola okukala nehambu motyinepo mononthiki ombu mbokuepuiya? Oñgeni okukala nomutima wapepuka tyakolela unene opo vokuelinepa vatualeko tyehelihenge? Oityi tulilongesila konongeleka mba vana hono vatualako nehambu motyinepo tyavo?
Tavela Ehongolelo Lia Jeova
4. (a) Onondonga patyi Paulu aava konthele yotyinepo? (b) Oñgeni Ovakristau ovataveli valandula onondonga ombo?
4 Omukristau apostolu Paulu, waava onondonga mbukuatesako ovahepe vana vahanda vali okunepwa, okuti vesukisa ‘okunepa vala mu Tatekulu.’ (1 Coríntios 7:39) Ko Vakristau vokuali mongeleya yo va Judeu, onondonga ombo ankho hanomphe ko. Mokonda Ovitumino Huku aavelele ova Isilayeli, ankho vilekesa nawa okuti kavapondola ‘okulinepa’ novanthu vomalongo ahafende Jeova. Jeova walekesile nawa ovitateka mavitundililako inkha vatomba ovitumino ovio. Wati: “[vana veheva Isilayeli] mavayapula ovana venyi mondyila yange, iya avakaumbila onohuku ononkhuavo. Moluotyo, Jeova manumana noonue, iya emunyimiko tyahasete.” (Deuteronômio 7:3, 4) Jeova ukevelela ovaumbili vae hono valinge ñgeni konthele oyo? Omuumbili wa Huku uhanda okunepa, wesukisa okuholovona vala “mu Tatekulu” omukai ine omulume wokuelipakula nokuambatisalwa. Okutavela okuhongolelwa na Jeova konthele yokuholovona ou mamulinepe nae, tyilekesa okuti umunongo.
5. Oñgeni Jeova no Vakristau vatala omphango yokasamendo?
5 Omphango yo kasamendo ikola komaiho a Huku. Jesus Omona wa Huku wapopile konthele yotyinepo tyotete okuti: “Etyi Huku apaka mokanga ike, omunthu ehetyiyapule.” (Mateus 19:6) Omuhoneki umue wono salmu utuhinangelesa oñgeni omphango yokasamendo yakolela unene. Wati: “Avela Huku otyilikutila tyove tyolupandu, no kufeta Omukulami omilao viove.” (Salmo 50:14) Namphila vana mavelinepe vakevelela okukala nehambu, mahi, omphango valinga monthiki yokasamendo yakolela unene, tupu yeeta otyilinga otyinene.—Deuteronômio 23:21.
6. Oityi tupondola okulilongesila kongeleka ya Jefete?
6 Tala ongeleka ya Jefete, ankho wali omukoyesi mo Isilayeli motyita 12 Puetyi Kristu Eheneye. Jefete walingile omphango ku Jeova okuti: “Inkha umpha pomaoko ovanthu votyilongo tyo Amom, andyikondoka keumbo nombembwa, pokutunda kovilwa no vatyilongo tyo Amom, omunthu matetekela okutunda mondyuo yange okundyakula, makala wa Jeova, ame mandyimuave ngotyilikutila tyayokwa.” Etyi akondoka keumbo liae ko Mispaa, watetekela okumuyakula omona wae wongunga omuhikuena. Okuti Jefete waovolele okukondola omphango yae konyima? Au. Jefete wati: ‘Ame naikula omulungu wange ku Jeova, hipondola okukondoka konyima.’ (Juízes 11:30, 31, 35) Jefete wafuisilepo omulao alingile ku Jeova, namphila otyo ankho tyilekesa okuti kamakala vali novatekula. Omphango ya Jefete ankho yelikalela nomphango yokasamendo, mahi weifuisilepo. Otyo, tyiavela ongeleka ongwa ovalume novakai Ovakristau vokuanepa, opo navo vafuisepo onomphango mbavo.
Oityi Tyieta Omuenyo Omuwa Motyinepo?
7. Omapiluluko patyi vokuelinepa pahe vesukisa okulinga?
7 Ovanyingi vokuanepa vasoka kohole onene ankho vena puetyi ankho onomphunga. Ankho vena ehambu enene liokuiwa ou mavelinepe nae! Tyina ankho vakala kumue omuvo omunyingi, ankho velinoñgonoka vali nawa. Mahi, etyi pahe velinepa, ankho tyesukisa okulinga omapiluluko akolela. Omulume umue wanepa wati: “Otyitateka otyinene ankho tuna ponthyimbi yotyinepo tyetu, okuimbuka okuti pahe katupondola vali okulinga kese tyimue ngatyina ankho tulinga etyi tuahanepele. Ankho tuna otyitateka tyokukala nomapanga no nombunga mbetu monkhalelo yaviuka.” Omulume omukuavo wanepale omanima 30, uhinangela okuti ponthyimbi opo otyinepo tyavo tyiende nawa ankho una okusoka pala “ovanthu vevali.” Tyina ehenetavele otyipuka tyimue ine okukongwa, omulume nkhele utomphola nomukai wae opo velipakelemo, iya pahe alingi etokolo. Okukala nomutima wapepuka monkhalelo oyo, matyivekuatesako.—Provérbios 13:10.
8, 9. (a) Omokonda yatyi tyakolela unene okukala netompho ewa? (b) Omovipuka patyi okukala nomutima wapepuka matyikuatesako ovalinepi? Iya omokonda yatyi?
8 Ovikando vimue otyinepo tyihonyeka ovanthu vevali vomihoko vielikalela. Tyesukisa ovalinepi vatomphole nawa apeho. Ovanthu mo kutomphola velikalaila. Okutala oñgeni omukai wove ine omulume wove apopia nombunga yae, matyikukuatesako okumunoñgonoka nawa. Ovikando vimue etyi matyilekesa oñgeni omunthu atuwa, hatyetyi apopia, mahi onkhalelo yae yokupopia. Iya ipondola okutuvatela okunoñgonoka ovipuka omunthu ahapopile. (Provérbios 16:24; Colossenses 4:6) Tyakolela unene okupunga nawa opo tukale nehambu.—Tanga Provérbios 24:3.
9 Ovalinepi ovanyingi vamona okuti tyakolela okukala nomutima wapepuka konthele yokuholovona ovitalukiso ine ovinyano. Pamue etyi muhenelinepe omulume wove ine omukai wove, ankho una ovitalukiso ine ovinyano ehole. Okuti tyaviuka pahe okulinga omapiluluko amue? (1 Timóteo 4:8) Tupu tyesukisa okulipula konthele yomuvo ankho vapesela no nombunga mbavo. Pahe vokuelinepa vesukisa omuvo wovilinga viopaspilitu novipuka ovikuavo vena okulingila kumue.—Mateus 6:33.
10. Oñgeni okukala nomutima wapepuka tyikuatesako ovohe okukala noupanga omuwa novana vavo vanepa?
10 Tyina omulume nomukai velinepa, vasapo ovohe no voina. (Tanga Gênesis 2:24) Mahi, no ngotyo otyitumino tyokuhumba he na ina katyipu mokonda yokuanepa. Na tyina vanepa, ovalinepi vesukisa omuvo wokutalelapo aveho kumue ovohe yavo. Omulume umue wokuanepale omanima 25, wati: “Ovikando vimue tyipuiya okufuisapo omahando nomasuka-suka omukai, no ovotate no ovotateivi. Mahi, omukanda wa Gênesis 2:24, wankhuatesako okulinga omatokolo aviuka. Oversikulu oyo yalekesa okuti namphila ndyina otyilinga tyokuvatela onombunga ononkhuavo, mahi tete ndyina okufuisapo omasuka-suka omukai wange.” Tupu, ovohe Ovakristau vomutima wapepuka, vakala nehumbilo okunoñgonoka okuti pahe ovana vavo vanepa vena otyilinga tyokuhongolela ombunga yavo.
11, 12. Omokonda yatyi okulilongesa nombunga nokulikuambela tyakolela unene motyinepo?
11 Tyakolela unene vokuelinepa vakale no programa ongwa yokulilongesa Ombimbiliya. Onongeleka mbo nombunga ononyingi mbo Vakristau, mbulekesa okuti otyo tyakolela unene. Okuhimbika okulinga elilongeso olio ine okutualako, pamue tyipuiya. Ohongoi imue yombunga waimbuka okuti: “Inkha tyetavelele okukondoka konyima nokupilulula ovipuka vimue, ñgeno nalinga oprograma ongwa yokulilongesa nombunga, tunde ponthyimbi yotyinepo tyetu.” Ayawisako okuti: “Otyiwa unene tyina ndyitala omukai wange wahambukua mokonda yotyili tyopaspilitu tuvasa melilongeso lietu.”
12 Ombatelo onkhuavo okulinga kumue omalikuambelo. (Romanos 12:12) Putyina omulume nomukai wae aveho vafenda Jeova, oupanga wavo omunene vena na Huku, maupameka oupanga vena motyinepo tyavo. (Tiago 4:8) Omulume umue Omukristau wati: “Okuita liwa-liwa otyiponyo tyina tuamapengesa alo umue oupuka oututu unumanesa, nokupopia oviponyo ovio momalikuambelo tulinga kumue, tyilekesa okuti tyotyili tuelivela.”—Efésios 6:18.
Kala Omutaveli Motyinepo
13. Onondonga patyi Paulu aava konthele yotyihola pokati ka vana velinepa?
13 Ovakristau vokuanepa, potyihola tyavo vesukisa okulityilika ovituwa ovivi viayandyana hono mouye wokuahaluka notyihola. Paulu waava onondonga konthele oyo okuti: ‘Omulume atuukise omukai wae, iya omukai nae atuukise omulume wae. Mokonda omukai katumina olutu luae muene, lutuminwa nomulume wae. Tupu omulume katumina olutu luae muene, mahi lutuminwa nomukai wae.’ Tupu Paulu waava onondonga mbayandyuluka nawa okuti: ‘Muehelianyei okulinga otyihola, nkhuali oputyina vala muelitavela pokati okulilalela ononthiki mbehehi.’ Omokonda yatyi? ‘Opo mukale nomuvo wokulinga omalikuambelo, mahi amulipake vali kumue opo Satanasi ehemuyondye mokonda yomahando enyi.’ (1 Coríntios 7:3-5) Paulu apa wapopia omalikuambelo, pala okulekesa oityi Omukristau ena okupaka tete momuenyo wae. Mahi, tupu walekesa nawa okuti Ovakristau vokuelinepa vena okutala kese umue kesuko liamukuavo konthele yotyihola.
14. Oñgeni ovitumino Viombimbiliya vikuatesako ovalinepi konthele yotyihola?
14 Omulume nomukai wae vesukisa okulitavela nawa, nokunoñgonoka okuti inkha umue kesuku namukuavo konthele yotyihola, tyieta ovitateka. (Tanga Filipenses 2:3, 4; oyeeleka na Mateus 7:12) Etyi, otyo tyihole okumoneka pokati kovalinepi, inkha umue kafende Jeova. Inkha ovalinepi vena onongeleya mbelikalela, mahi Omukristau upondola okukalesa nawa onkhalelo yotyinepo tyavo, mokukala novituwa oviwa, nokankhenda, nokulikuatesako na una velinepa nae. (Tanga 1 Pedro 3:1, 2) Okukala nohole na Jeova nokukala nohole pokati kovalinepi, nokukala nomutima wapepuka nawa, matyivekuatesako konthele yotyihola motyinepo tyavo.
15. Okukala nehumbilo tyikalesa ñgeni otyinepo tyokuna ehambu?
15 Tupu, otyipuka otyikuavo, omulume wesukisa okutekula omukai wae nehumbilo. Mongeleka, omulume wesukisa okutala komahando omukai wae, alo umue koupuka oututu. Omulume umue wanepale omanima 47, wati: “Nkhele ndyitualako okulilongesa konthele oyo.” Ovakai Ovakristau valundwa okuti, vesukisa okukala nehumbilo enene novalume vavo. (Efésios 5:33) Okupopia omapita ovalume vavo, nokupopia oviponyo viavo kovanthu, katyilekesa okuti vahumba ovalume vavo. Provérbios 14:1, ituhinangelesa okuti: ‘Omukai omunandunge watunga eumbo liae, mahi otyova uhanyauna eumbo nomaoko ae muene.’
Wehetavele Keliapu
16. Oñgeni vokuelinepa vapondola okuundapesa Efésios 4:26, 27 motyinepo tyavo?
16 ’Numanei mahi muahalingei onkhali. Ekumbi liahanyingile otyo muelinumanena. Tupu muahapei Eliapu ondyila. (Efésios 4:26, 27) Inkha tuundapesa onondonga ombo, matyitukuatesako okutetulula ovitateka nokulityilika omphata pokati ko vokuelinepa. Omphange umue wati, “ame hihinangela onthiki naike tuehelitavelele pokati, nomulume wange. Pamue tukala onoola ononyingi nokutomphola konthele oyo, okutetulula ovitateka.” Konthyimbi yotyinepo tyavo, omphange oo nomulume wae, vatokola okuhayeke ekumbi linyingile otyo vehenetetulule ovitateka viavo. Oe wati, “onthue tuatokola okulipolelapo oviponyo vietu, opo tuhimbike nawa kese nthiki.” Ngotyo, ovalinepi ovo “kavaavela Eliapu ondyila.”
17. Inkha pamue ovalinepi kavelitokalele nawa, oityi tyipondola okuvekuatesako?
17 Mahi inkha muelinepa na una muehelitokalele nawa, molingi ñgeni? Ove pamue ukahi motyinepo tyimue weete okuti mutupu ohole ngaina ikahi movinepo via vakuenyi. Okuhinagela oñgeni Omupakeko wetu atala otyinepo, matyikukuatesako. Kononkhono mba Huku Paulu waavela onondonga Ovakristau okuti: ‘Okasamendo kahumbwe pokati kenyi amuho, noula wasukuka, mokonda Huku makakoyesa vana valinga omaundalelapo ine oumbalehi.’ (Hebreus 13:4) Tupu, katupondola okutomba onondaka ombu mbati: ‘Iya epanda liavandekenyua tutatu, kalivilwa okutimbulwa liwa-liwa ovinthimbu vivali.’ (Eclesiastes 4:12) Tyina omulume nomukai wae vasukalala unene nokusukukisa enyina lia Jeova, vakala vali noupanga omunene kese umue namukuavo no pokati kavo na Huku. Valinga ononkhono mbokukala nomuenyo omuwa motyinepo tyavo, okunoñgonoka okuti otyo matyihambukiswa Jeova, Wahinda otyinepo.—1 Pedro 3:11.
18. Upondola okukala nonthumbi yatyi konthele yotyinepo?
18 Tyotyili Ovakristau vapondola okuvasa ehambu motyinepo. Mahi, tyesukisa okulinga ononkhono, nokukala novituwa oviwa vio Vakristau. Povituwa ovio tyimue okukala nomutima wapepuka. Hono, momawaneno Onombangi mba Jeova ouye auho, muna ovalinepi ovanyingi vokuna ehambu motyinepo.
Oñgeni Ove Mokumbulula?
• Omokonda yatyi tupopila okuti tupondola okuvasa ehambu motyinepo?
• Oityi matyitukuatesako okukala notyinepo otyiwa?
• Vokuelinepa vesukisa okukala novituwa patyi?
[Olutalatu pefo 15]
Vokuelinepa vatomphola tyina vehenetavele okukongwa ine okulinga etokolo liesukisa
[Olutalatu pefo 16]
Lingei ononkhono mbokutetulula ovitateka vienyi monthiki yatyo oyo, ‘amuhaavela Eliapu ombundi’