Ebijuriziibwe omu Katabo k’Obuheereza Bwaitu n’Oku Turikutwaza
SEPUTEMBA 7-13
EBY’OMUHENDO EBIRI OMU KIGAMBO KYA RUHANGA | OKURUGA 23-24
“Otarikurata Abaingi”
Oine Obuhame Obuhikire?
Nookunda kwoherereza banywani baawe obutumwa aha kompyuta nari aha simu? Ku orikuhurira ekyakushemeza nari waakishoma omu makuru, nooyehurira nk’ow’amakuru orikuba naayenda kukijanjaaza ahonaaho? Otakohereize obutumwa banza oyebuuze oti: ‘Nimpamya ngu n’amazima? Nyine obuhame obuhikire?’ Waaba otarikuhamya, noobaasa kuba oriyo noojanjaaza ebishuba. N’ahabw’ekyo waaba otarikuhamya ngu obutumwa buhikire otabwohereza. Bwihemu omu simu!
Hariho enshonga endiijo ahabw’enki nikibaasa kuba eky’akabi kwohereza obutumwa tutabandize kuteekateeka. Omu mahanga agamwe, omurimo gwaitu gw’okubuurira tigurikwikirizibwa. Abarikutuhakanisa nibabaasa kujanjaaza ebishuba bagyendereire kututiinatiinisa nari kutureetera kuteesiga ab’eishe-emwe. Teekateeka aha kyabaireho omuri Soviet Union. Abaporiisi aba KGB, bakajanjaaza ebishuba ngu ab’eishe-emwe abarikumanywa munonga beehakaine Abajurizi ba Yehova. Eky’obusaasi, baingi bakaikiriza ebishuba ebi baaruga omu kibiina kya Yehova. N’obu baingi aharibo bwanyima baagarukire, kwonka abamwe tibaragarukire. Bakaikiriza ebishuba ebyo byashiisha okwikiriza kwabo. (1 Tim. 1:19) Nitubaasa kwetantara tuta akagwe nk’ako? Yanga kujanjaaza amakuru agatahikire nari agataine buhame. Otaikiriza buri kimwe eki barikukugambira. Omu mwanya gw’ekyo, hamya ngu oine obuhame.
it-1-E 11 kacw. 3
Arooni
Nikireebeka ngu emirundi eshatu obu Arooni yaakora enshobe, tiwe yaateekateekire kukora ebigwire, kureka akaikiriza okugyemeserezibwa omu mbeera ezo nari akaikiriza emitwarize mibi y’abandi kumureetera kukora ekigwire. Omurundi gw’okubanza obu yaakora enshobe, akaba naabaasa kugyendera aha musingye ogurikugira guti: “Otarikurata abaingi kukora ebibi.” (Kur 23:2) Kwonka nabwo, eiziina rye nirigambwaho omu Byahandiikirwe omu muringo gw’ekitiinisa, kandi n’Omwana wa Ruhanga, obu yaabaire ari omu nsi, akahamya ngu obunyamurwa bwa Arooni bukaba buri bukuru.—Zab 115:10, 12; 118:3; 133:1, 2; 135:19; Mat 5:17-19; 8:4.
it-1-E 343 kacw. 5
Okufa Amaisho
Omuramuzi owaabaire acwa kubi orubanja ahabw’okurya enguzi akaba aba nk’owaafa amaisho, kandi hakaba hariho ebiragiro bingi ebyabaire nibizibira okuha enguzi, ebiconco, nari okushoroora, ahakuba ebintu ebi nibibaasa kwita omuramuzi amaisho kandi bimureetere kucwa orubanja omu muringo gutari gw’oburingaaniza. “Enguzi eita amaisho g’abarikureeba.” (Kur 23:8) “Enguzi eita amaisho g’abanyabwengye.” (Bir 16:19) Omuramuzi, n’obu yaakuba naayetegyereza gye embeera, naabaasa kubeihwabeihwa ekiconco eki abari omu rubanja barikumuha. Ekiragiro kya Ruhanga nikyoreka ebirikuruga omu kuha ebiconco n’okugyendera aha nyehurira, kirikugira kiti: “Otarigwera orubaju rw’omworo, n’obu kwakuba okweta aha kitiinisa ky’omukuru.” (Lev 19:15) N’ahabw’ekyo, omuramuzi akaba ataine kwihirira aha nyehurira ze nari okwenda ekitiinisa omu bantu, reero akacwa orubanja arikugwera orubaju rw’abagaiga.—Kur 23:2, 3.
Okwongyera Kucondooza aha Bi Turikwega
“Mutarireka Kukunira Abagyenyi”
Yehova omu mwanya gw’okugyema Abaisraeli kuha abanyamahanga ekitiinisa, akabahiga kubagirira embabazi. (Shoma Okuruga 23:9.) N’obu Abaheburaayo baabaire batakabaire bahuuku, bakaba nibangwa Abanyamisri abaabaire baine amaryo kandi barikushoroora omu diini. (Kut. 43:32; 46:34; Kur. 1:11-14) Abaisraeli bakaba baherize kutwarizibwa kubi nk’abanyamahanga, n’ahabw’ekyo Yehova akaba naayenda ngu baijukye ekyo, reero batwarize abanyamahanga “nk’enzaarwa” omuribo.—Lev. 19:33, 34.
it-2-E 393
Mikaeli
1. Niwe maraika wenka ou eiziina rye ririkugambwaho omu Baibuli oyihireho Gaburieli, kandi niwe wenka orikwetwa “maraika omukuru.” (Yuda 9) Eiziina eri niribanza kugambwaho omu Danieli eshuura ya ikumi, ahu Mikaeli arikugambwaho ‘nk’omwe ahari baamaraika abakuru’; owaizire kuhwera maraika owaabaire akumirirwe “maraika w’obugabe bwa Buperesi.” Mikaeli akaba naayetwa “maraika” w’abantu ba Danieli, ‘omukuru rugambwa oreeberera abantu ba [Danieli].’ (Dan 10:13, 20, 21; 12:1) Ebi nibyoreka ngu Mikaeli niwe maraika owaahwereire Abaisraeli obu baabaire nibaraba omu ihamba. (Kur 23:20, 21, 23; 32:34; 33:2) Enshonga endiijo erikushagika enshonga egi n’ebiri omu Yuda 9 ebirikugira ngu ‘Mikaeli maraika omukuru, akarwanisa Sitaane, arikuhakana nawe barikufa omubiri gwa Musa.’—Yuda 9.
SEPUTEMBA 14-20
EBY’OMUHENDO EBIRI OMU KIGAMBO KYA RUHANGA | OKURUGA 25-26
“Ekintu Kikuru Ekyabaire Kiri omu Eihema”
it-1-E 165
Eshanduukye y’Endagaano
Omuringo ogu Yaabaire Ekozirwemu. Eky’okubanza eki Yehova yaagambiire Musa, obu yaabaire naamugambira kwombeka eihema n’omuringo ogu Eshanduukye yaabaire eine kukorwamu, ahakuba kikaba kiri ekicweka kikuru ky’eihema. Eshanduukye ekaba eine oburaingwa burikwingana mikono 2 n’ekicweka, obuhango omukono gumwe n’ekicweka, obwemi omukono gumwe n’ekicweka (nka 111 × 67 × 67 cm; 44 × 26 × 26 in.). Ekaba ekozirwe omu munyinya, omunda eshwekirwe ezaabu. “Omuguno gw’ezaabu” gukaba guri nk’eihunde ‘gugyehinguririze.’ Ekicweka kya kabiri ky’Eshanduukye, kikaba kiri ekifundikizo kyayo, kikaba kikozirwe omu zaabu yonka, bitari biti bisigirwe ezaabu, kandi oburaingwa bwakyo n’obuhango bwakyo bukaba nibwingana n’obw’eshanduukye. Aha mutwe kw’ekifundikizo eki hakaba hariho baakerubi babiri b’ezaabu abaakozirwe omunyamwoga, boorekyeraine barikureebana, bainami, n’amapapa gaabo garikurazya ahaiguru gashashaanwire. (Kur 25:10, 11, 17-22; 37:6-9) Ekifundikizo eki kikaba nikimanywa ‘nk’ekitebe ky’okusaasira.’—Kur 25:17; Heb 9:5; Reeba PROPITIATORY COVER.
it-1-E 166 kacw. 2
Eshanduukye y’Endagano
Eshanduukye ekaba neekora nk’eibikiro ririkwera kubaasa kubiika gye ebirikwera nari ebirikuhamya, kandi ebikuru ebyabaire birimu n’ebishate bibiri by’amabaare, nari Ebiragiro Ikumi. (Kur 25:16) “Orwabya rw’ezaabu orwabaire rubiikirwemu emaanu, n’enkoni ya Arooni eyaatookire” bikaba bibikwa omu Shanduukye kwonka bwanyima bikaihwamu batakombekire Hekalu ya Sulemaani. (Heb 9:4; Kur 16:32-34; Kub 17:10; 1Bag 8:9; 2Bus 5:10) Obu Musa yaabaire ari haihi kufa, akaha abanyamurwa Abaleevi “ekitabo ky’ebiragiro” kandi akabagambira oku kyabaire kiine kubiikwa, hatari omunda, kureka “aha rubaju rw’eshanduukye y’endagaano ya Mukama Ruhanga, . . . kiri omujurizi w’okubashinja.”—Bir 31:24-26.
it-1-E 166 kacw. 3
Eshanduukye y’Endagaano
Ekaba Neeyoreka ngu Ruhanga ari n’Abantu Be. Eshanduukye y’endagaano ekaba neeyoreka ngu Ruhanga ari n’abantu be. Yehova akaraganisa ati: “Aho niho ndiguma nimbugaabuganira naimwe, . . ahagati ya baakerubi abari aha shanduukye y’Ebirikuhamya.” “Niinyija kweyorekyera omu kicu aha kitebe ky’okusaasira.” (Kur 25:22; Lev 16:2) Samueli akahandiika ngu Yehova ‘ashutami ahari baakerubi’ (1Sam 4:4); n’ahabw’ekyo baakerubi bakaba nibajwekyera ekigaari kya Yehova. (1Bus 28:18) Okurugiirira ahari ebi, “Musa ku yaataahire omu Ihema ry’okubugaabuganiramu kugamba na [Yehova], yaahurira eiraka eririkugamba nawe, niriruga ahaiguru y’ekitebe ky’okusaasira, ekyabaire kiri aha shanduukye y’Ebirikuhamya ahagati ya baakerubi bombi; eryo iraka ryagamba nawe.” (Kub 7:89) Bwanyima, Yoshua n’Omunyamurwa Omukuru Finehaasi nabo bakabuza Yehova bari omu maisho g’Eshanduukye. (Yos 7:6-10; Bar 20:27, 28) Kwonka, omunyamurwa omukuru wenka niwe yaabaire ataaha Aharikwera Munonga akareeba Eshanduukye, eizooba rimwe omu mwaka, atarikuza kugamba na Yehova, beitu kukora omukoro gw’Eizooba ry’Okurihiirira Ebibi.—Lev 16:2, 3, 13, 15, 17; Heb 9:7.
Okwongyera Kucondooza aha Bi Turikwega
it-1-E 432 kacw. 1
Baakerubi
Ebishushani bya baakerubi bikaba biri bimwe aha byabaire biri omu ihema eryayombekirwe obu Abaisraeli baabaire bari omu ihamba. Aha mutwe gw’ekifundikizo ky’Endagaano hakaba hariho baakerubi babiri b’ezaabu. Bakaba nibareebana bainami omu muringo gw’okuramya. Buri omwe akaba aine amapapa abiri gashashaanwire ahaiguru, gasangize omu muringo gw’okurinda eshanduukye. (Kur 25:10-21; 37:7-9) Omunda y’omukingo gw’eihema n’omukingo ogurikutaanisa Aharikwera n’Aharikwera Munonga gukaba guriho ebishushani bya baakerubi ebyakozirwe abanyamwoga.—Kur 26:1, 31; 36:8, 35.
it-2-E 936
Emigaati ey’okumurika
Ni keeki ikumi na ibiri ezaabaire ziteebwa aha meeza omu ihema Aharikwera kandi buri Sabato zikaba ziihwaho hateebwaho ensya. (Kur 35:13; 39:36; 1Bag 7:48; 2Bus 13:11; Neh 10:32, 33) Ekigambo ky’Oruheburaayo ekirikumanyisa emigaati ey’okumurika nikimanyisa ‘emigaati y’omu maisho.’ Ekigambo ekirikumanyisa “omu maisho” obumwe nikimanyisa “okubaho” (2Ki 13:23), n’ahabw’ekyo emigaati ey’okumurika ekaba eri omu maisho ga Yehova obutoosha nk’eky’okuhayo ahari We.—Kur 25:30.
SEPUTEMBA 21-27
EBY’OMUHENDO EBIRI OMU KIGAMBO KYA RUHANGA | OKURUGA 27-28
“Nitubaasa Kwegyera ki aha Bijwaro by’Abanyamurwa?”
it-2-E 1143
Urimu na Tumimu
Abacondooza ba Baibuli baingi nibaikiriza ngu Urimu na Tumimu bikaba biri enteenyu. Kurugiirira aha nvunuura ya James Moffatt omu Okuruga 28:30, bikaba nibyetwa “enteenyu ezirikwera.” Abamwe nibateebereza ngu bikaba biri omu bicweka bishatu, ekimwe kihandiikireho ekigambo “eego,” ekindi “ngaaha,” kandi ekindi kiriho busha. Bikaba bikoresibwa kutunga eby’okugarukamu kurugiirira aha kibuuzo ekyabaire kibuuzibwa, kwonka ku haabaire haija ekicweka ekyabaire kiriho busha, kikaba nikyoreka ngu tihariho eky’okugarukamu. Abamwe nibateekateeka ngu nigabaasa kuba gaabaire gari amabaare abiri, ekicweka kimwe kirikwera kandi ekindi kirikwiragura. Ku gaabaire ganagwa ahansi, ebicweka bibiri ebirikwera byaranzya ahaiguru kikaba kimanyisa “eego,” ebicweka bibiri ebirikwiragura bikaba nibimanyisa “ngaaha,” kandi ekirikwera n’ekirikwiragura bikaba nibimanyisa ngu tihariho ky’okugarukamu. Omurundi gumwe, obu Saulo yaabuuza kurabira omu munyamurwa yaaba yaabaire aine kugaruka kutaahirira Abafilistia, taratungire ky’okugarukamu. Ahabw’okumanya ngu bamwe aha bashaija be bakaba basiisire, akeeshengyereza ati: “Ai Mukama Ruhanga wa Israeli, . . tuhe Tumimu!” Saulo na Yonasaani bakatooranwa omuri abo abaabaire bariho; bwanyima, bakateera enteenyu kucwamu ahagati yaabo. Omu kyahandiikirwe eki, okugira ngu, “Tuhe Tumimu,” nikireebeka ngu nikitaana aha kuteera enteenyu, kwonka nikibaasa kworeka ngu nibibaasa kuba byabaire biine akakwate.—1Sam 14:36-42.
it-1-E 849 kacw. 3
Obuso
Omunyamurwa Omukuru owa Israeli. Abanyamurwa b’Abaisraeli bakaba bajwara ekikwemba ekyabaire kiine ekipande ky’ezaabu, nari “ekirunga kirikwera,” omu maisho aha buso bw’omunyamurwa, kikaba kiriho ebigambo “Okwera n’okwa Yehova.” (Kur 28:36-38; 39:30, NW) Ahabw’okugira ngu omunyamurwa omukuru akaba naajwekyera Abaisraeli omu kuramya Yehova, kikaba kihikire kurinda omwanya gwe gurikwera, kandi ebigambo ebi bikaba nibiijutsya Abaisraeli boona kuguma bari abarikwera baaba nibaheereza Yehova. Eki kikaba nikijwekyera gye Omunyamurwa Omukuru, Yesu Kristo, n’oku yaabaire atoorainwe Yehova kuba omunyamurwa omukuru orikwera.—Heb 7:26.
w08-E 8/15 15 kacw. 17
Himbisa Yehova Orikworeka Ekitiinisa
Tushemereire kuha Yehova ekitiinisa twaba nitumuramya. Omubuurizi 5:1 nihagira hati: “Ku oriba nooza omu nju ya Ruhanga, ogume orinde ekigyere kyawe.” Musa na Yoshua bakagambirwa kujuura enkaito zaabo obu baabaire bari omu mwanya gurikwera. (Kur. 3:5; Yos. 5:15) Eki bakaba baine kukikora nk’akamanyiso akarikworeka ngu nibaha Yehova ekitiinisa. Abanyamurwa b’Abaisraeli bakaba baine kujwara empare za kitaani “barekye kujwara busha.” (Kur. 28:42, 43) Eki kikaba nikibahwera kutooreka ebicweka byabo by’omubonano baaba nibaheereza aha itambiro. Buri omwe omuka y’omunyamurwa akaba aine kukuratira emitindo ya Ruhanga ey’okworeka ekitiinisa.
Okwongyera Kucondooza aha Bi Turikwega
w12-E 8/1 26 kacw. 1-3
Eki Waaba Nookimanya?
Abaisraeli nibabaasa kuba baihire nkahi amabaare g’omuhendo agaabaire gari aha ky’aha kifuba ky’omunyamurwa omukuru?
Bwanyima ya Abaisraeli kuruga Misri bakaza omu ihamba, Ruhanga akabagambira kukora eky’aha kifuba. (Okuruga 28:15-21) Eky’aha kifuba kikaba kikozirwe omu mabaare ga sarudio, topazi, barekesi, simaragido, safiro, arimasi, huwakinto, kalukedoni, amesuusito, berulo, shohamu, na yasipi. Mbwenu shi Abaisraeli bakaba nibabaasa kutunga amabaare g’emiringo egi yoona?
Omu bwire bwa ira, abantu bakaba batwara amabaare aga nk’eky’omuhendo kandi bakaba bagagura nari bagaguza. Nk’eky’okureeberaho, Abanyamisri aba ira, bakaba baiha amabaare ago omu bicweka bya hare hati ebirikumanywa nka Iran, Afghanistan, obundi n’omuri India. Hakaba hariho emyanya omuri Misri ahu baabaire nibatimba amabaare ag’obuguzi bwingi. Abagabe b’Abanyamisri nibo bonka abaabaire baine obushoboorozi aha by’obutungi ebyabaire bitiimbwa omu bicweka byabo. Yobu akagamba aha ku abantu omu bwire obwo baabaire bakoresa ebiti kusherura eby’omuhendo omu itaka. Yobu akagamba ahari safiro na topazi nka bimwe aha bi baabaire batiimba omu itaka.—Yob 28:1-11, 19.
Ebiri omu Okuruga nibyoreka ngu Abaisraeli ‘baakashaba Abanyamisri’ ebintu byabo by’omuhendo obu baabaire nibarugayo. (Okuruga 12:35, 36) N’ahabw’ekyo Abaisraeli nibabaasa kuba baihire aha Banyamisri amabaare agu baakoreise eky’aha kifuba.
w01-E 9/1 27 kacw. 5
Oku Orikubaasa Kucwamu Gye
Ebyafaayo nibyoreka ngu hariho Omwe wenka orikwesigwa kandi otwire naahwera abantu kucwamu gye. Ni Yehova Ruhanga. Nk’eky’okureeberaho, omu bwire bwa ira, Ruhanga akaha ihanga rye Israeli, Urimu na Tumimu—enteenyu ezirikwera ezaabaire zikoresibwa, ihanga ryatunga oburemeezi. Kurabira omuri Urimu na Tumimu obumwe n’obumwe Yehova akaba agarukamu ebibuuzo kandi ahwera abakuru omuri Israeli kuhamya ngu ebi bacwiremu nibihikaana n’ebi arikukunda.—Okuruga 28:30; Abaleevi 8:8; Okubara 27:21.
SEPUTEMBA 28–OKITOBA 4
EBY’OMUHENDO EBIRI OMU KIGAMBO KYA RUHANGA | OKURUGA 29-30
“Eky’okuhayo Ahari Yehova”
it-2-E 764-765
Okuhandiika abantu
Ahari Sinai. Barikugyendera aha kiragiro kya Yehova, okubara okw’okubanza kukabaho obu baabaire bataire amahema haihi na Sinai omu kwezi kwa kabiri omu mwaka gwa kabiri bwanyima y’Abaisraeli kuruga Misri. Kubaasa kuhwera Musa kukora eki, buri ruganda bakatooranamu orabeebembere omu kuhandiika abantu omu ruganda rwe. Buri mushaija owaabaire aine emyaka 20 n’okweyongyerayo owaahandiikirwe akaba aine kuza omu mahe, kandi kurugiirira aha Biragiro akaba aine kuha omushoro gw’omutwe ogurikwingana ekicweka kya shekeli kukora emirimo y’eihema. (Kur 30:11-16; Kub 1:1-16, 18, 19) Omubaro gw’abaabazirwe gukaba guri 603,550, otabariiremu Abaleevi, abaabaire bataine buhunguzi. Aba bakaba batarikuha mushoro kandi kikaba kitarikubetengyesa kuza omu mahe.—Kub 1:44-47; 2:32, 33; 18:20, 24.
it-1-E 502
Okuhayo
Kurugiirira aha Biragiro, abantu bakaba baine kuhayo ebintu ebimwe. Musa ku yaabazire Abaisraeli, buri mushaija owaabaire aine emyaka 20 n’okurengamu akaba aine kuha ekitambo ahabw’amagara ge, “ekicweka kimwe kya kabiri kya shekeli nka shekeli ey’Omwanya ogurikwera oku erikwingana.” Kikaba kiri “eky’okuhonga” ahari Yehova kubaasa kurihiirira amagara gaabo kukora ‘omurimo gw’eihema.’ (Kur 30:11-16) Kurugiirira aha Munyabyafaayo Omuyudaaya orikwetwa Josephus (The Jewish War, VII, 218 [vi, 6]), “omushoro ogurikwera” gukaba gushashurwa buri mwaka.—2Bus 24:6-10; Mat 17:24; Reeba TAXATION.
w11-E 11/1 12 kacw. 1-2
Eki Waaba Nookimanya?
Byona ebyabaire bikorerwa aha hekalu ya Yehova omuri Yerusaalemu bikaba nibyemerezibwaho bita?
Emirimo yoona eyaabaire ekorerwa ahari hekalu ekaba ereebererwa kurabira omu mishoro, okukira na munonga kimwe kya ikumi. Kwonka bakaba bakoresa n’emishoro endiijo. Nk’eky’okureeberaho, obu eihema ryabaire niryombekwa, Yehova akagambira Musa kurundaana ekicweka kimwe kya kabiri kya shekeli ahari buri Mwisraeli owaabaire ahandiikirwe, nk’eky’okuhayo ahari Yehova.—Okuruga 30:12-16.
N’ahabw’ekyo, gukahinduka omucwe ahari buri Muyudaaya kuhayo esente z’omushoro gwa hekalu buri mwaka. Ogu nigwo mushoro ogu Yesu yaagambiire Petero kuha arikuhayo ekinushu eki yaihire omu kanwa k’eky’enyanja.—Matayo 17:24-27.
Okwongyera Kucondooza aha Bi Turikwega
it-1-E 1029 kacw. 4
Engaro
Okuta Engaro aha Mutwe. Oyihireho okukwata aha muntu nari aha kintu, abantu bakaba bata engaro aha mutwe gw’omuntu nari ekintu ahabw’enshonga zitari zimwe. Enshonga nkuru munonga ey’okukora eki, ekaba eri ey’okutoorana omuntu, nari ekintu kworeka ngu aikirizibwe kukora ekintu omu muringo gw’omutaano. Aha mukoro gw’okutaho abanyamurwa, Arooni n’abatabani bakata engaro zaabo aha mutwe gw’enimi n’entaama ibiri ezaabaire niziza kuheebwayo nk’ekitambo, barikworeka ngu enyamaishwa ezo zaaheebwayo ahabwabo kuba abanyamurwa ba Yehova Ruhanga. (Kur 29:10, 15, 19; Lev 8:14, 18, 22) Bwanyima ya Ruhanga kugambira Musa kutoorana Yoshua kwebembera Abaisraeli, Musa akata engaro ahari Yoshua, owaabaire “aijwire omwoyo gw’obwengye” n’ahabw’ekyo akabaasa kwebembera gye Abaisraeli. (Bir 34:9) Abantu bakaba babataho engaro kworeka ngu batungire emigisha. (Kut 48:14; Mak 10:16) Yesu Kristo akakwata, nari akata engaro aha bantu abamwe abu yaatambiire. (Mat 8:3; Mak 6:5; Luk 13:13) Ekiconco ky’omwoyo gurikwera obumwe bakaba bakitunga kurabira omu kuteebwaho engaro z’entumwa.—Byak 8:14-20; 19:6.
it-1-E 114 kacw. 1
Okushukwaho amajuta
Omu Biragiro ebi Yehova yaahiire Musa, akamugambira ebyabaire bishemereire kukoresibwa kukora amajuta. Gakaba gakorwa omu by’emigaju nka sumuruna, omudarasiini ogurikutaamirana, kaane erikutaamirana, kasiya, n’amajuta g’emizeituuni. (Kur 30:22-25) N’ahabw’ekyo ekaba eri enshobe y’amaani kukora amajuta aga kandi okagakoresa omu mirimo endiijo nari omu muringo gutahikire. (Kur 30:31-33) Omu muringo gw’akamanyiso eki kikaba nikyoreka obukuru bw’okutoorana omuntu oshukirweho amajuta garikwera.