MSOLO 15
‘Adalimbikisa Magwere’
Atumiki omwe akhazungira magwere akhathandiza magwereyo kukhala na cikhulupiro cakulimba
Nkhaniyi yacokera pa Mabasa 15:36–16:5
1-3. Kodi mbani akhali mwanzace mupsa wa Paulo, ndipo iye akhali tani? (b) Kodi n’ciyani comwe tin’pfunza mu msolo uno?
POMWE akhacita ulendo kucoka mu mzinda aciyenda mu mzinda unango mwakuphatisa basa njira zakudzongeka, mpostolo Paulo akhacita thupo na mulumbwana omwe akhanaye pabodzi. Mulumbwanayo dzina lace akhali Timotio. Timotio akhana mphanvu ndipo pinango-pentse pa nthawe imweyi akhana magole 20. Pomwe akhacita ulendobo iwo adayamba kutalikirana na mzinda omwe Timotio akhakhala, mpaka kumaulo iwo akhali kutali na bzigawo bza Listra na Ikoniyo. Tsono n’ciyani comwe cingadawacitikira? Paulo akhadziwa kale bzinthu bzomwe angadagumana nabzo, thangwe bukhali ulendo bwace bwaciwiri bwa umisiyonario. Iye akhadziwa kuti angagumane na mabvuto na bzinthu bzakugopswa. Tsono kodi Timotio angadakwanisa kupirira mabvutoyo?
2 Paulo akhakhulupira kuti Timotio omwe akhali wakubzicepesa angadakwanisa kupirira, pinango kuposa momwe mulumbwanayu akhabzithembera. Bzomwe Paulo adagumana nabzo ntsiku zing’ono-ng’ono m’mbuyomu, bzidamucitisa kuwona kuti akhafunikira munthu wakuthemera kuti ambamuperekeze. Paulo akhadziwa kuti iye pabodzi na munthu omwe akucita naye ulendo akhafunika kukhala wakukhwimika na wakuphatana kuti akwanise kuphata basa lawo lakuzungira magwere na kuyalimbikisa. N’ciyani comwe pinango cidacitisa Paulo kukumbuka tenepa? Pinango ni kupopotezana komwe kudacitisa kuti iye amwazane na Barnaba.
3 Mu msolo uno tin’pfunza njira zabwino za momwe tingamalisire kusaya kubvesesana. Tiniwonambo thangwe lomwe lidacitisa Paulo kusankhula Timotio kuti ambamuperekeze pa ulendo ndipo tin’bvesesa bwino-bwino basa lomwe anyakunyang’anira dera ambacita ntsiku zino.
“Mbatibwerere Tsapano Tikazungire Abale” (Mabasa 15:36)
4. Kodi ni bzakulinga bziponi bzomwe Paulo akhanabzo pa ulendo bwace bwaciwiri bwa umisiyonario?
4 Mu msolo udamalayu, tidawona momwe thimu la abale anai omwe akhali Paulo, Barnaba, Djuda na Sila adalimbikisira gwere la ku Antiyokiya na bzomwe bungwe lakutonga lidasankhula pa nkhani ya mgwatidwe. Kodi n’ciyani comwe Paulo adacita patsogolo pace? Iye adauza Barnaba bzinthu bzomwe angadacita, mwakulewa kuti: “Mbatibwerere tsapano tikazungire abale ku mizinda yentse yomwe tidapalizira mafala yabwino ya Yahova, kuti tikawone momwe iwo aliri.” (Mab. 15:36) Pamwepa Paulo akhalewa lini bza kundozungira Akristau omwe akhadatendeuka tsapanopa wale. Bukhu la Mabasa limbalewa bzakulinga caibzo bzomwe bzidacitisa Paulo kucita ulendo bwace bwaciwiri bwa umisiyonario. Cakuyamba, iye angadakapitiriza kuuza wanthu bzomwe bungwe lakutonga likhadasankhula pa nkhani ya mgwatidwe. (Mab. 16:4) Caciwiri, ninga nyakuzungira magwere, Paulo akhali wakukonzeka kulimbikisa magwere mwauzimu na kuyathandiza kukhala na cikhulupiro cakulimba. (Aro. 1:11, 12) Kodi ntsiku zino gulu la Mboni za Yahova limbatewezera tani ciratizo ca apostolo?
5. Kodi Bungwe Lakutonga limbapereka tani malango na kulimbikisa magwere ntsiku zino?
5 Ntsiku zino, Kristu ambaphatisa basa Bungwe Lakutonga la Mboni za Yahova kuti atsogolere gwere lace. Amuna wakukhulupirika na wakudzozedwawa ambapereka malango na kulimbikisa magwere pa dziko lentse mwakuphatisa basa matsamba, mabukhu yakudinda na ya pa interneti, mitsonkhano na njira zinango. Njira inango, Bungwe Lakutonga limbalewalewa na magwere mwakuphatisa basa anyakunyang’anira dera. Bungwe Lakutongalo limbasankhula akulu wakuthemera pa dziko lentse kuti atumikire ninga anyakunyang’anira dera.
6, 7. Kodi ni mabasa yaponi yomwe anyakunyang’anira dera ambacita?
6 Ntsiku zino anyakunyang’anira dera ambakhala tceru na m’bale ali-wentse ndipo ambalimbikisa mwauzimu abale wentse wa m’magwere yomwe ambazungira. Ambacita tani bzimwebzi? Mwakutewezera ciratizo ca Akristau wakuyambirira ninga Paulo. Iye adalimbikisa nyakunyang’anira mwanzace kuti: “Palizira fala la Mulungu ndipo cita bzimwebzi mwakamkulumize pa nthawe zabwino na zakunesa; tsimula, cenjeza dandaulira ndipo cita bzimwebzi mwakupirira pabodzi na luso lentse lakupfunzisa. . . . pitiriza kupalizira mafala yabwino.” — 2 Tim. 4:2, 5.
7 Mwakubverana na mafala yamweya, anyakunyang’anira dera pabodzi na akazawo, akakhala adalowola, ambapalizira pabodzi na apalizi wa gwere lomwe akuzungira mwakuphatisa basa njira zakusiyana-siyana. Anyakunyang’anira derawo na azikazawo mbanyongo pakupalizira ndipo ana luso lakupfunzisa; cimweci n’ciratizo cabwino kuna abale na mpfumakazi. (Aro. 12:11; 2 Tim. 2:15) Anyakunyang’anira dera ambadziwika kuti ni abale wa lufoyi. Iwo ambabzipereka mwakucita ulendo napo pa nthawe yakupsa ayai yakudjedjera, ndipo ambapita na mbuto zakugopswa. (Afil. 2:3, 4) Anyakunyang’anira dera ambalimbikisa, kupfunzisa na kupereka malango kuna magwere mwakuphatisa basa nkhani zakucokera m’Bibliya. Abale wentse wa m’gwere ambagumana phindu mwakuwona bzomwe atumikiwa ambacita ndipo ambatewezera cikhulupiro cawo. — Aheb. 13:7.
“Iwo Adakalipizana Kwene-kwene” (Mabasa 15:37-41)
8. Kodi n’ciyani comwe Barnaba adacita pomwe Paulo adamukumbira kuti ayende naye pabodzi?
8 Barnaba adakomedwa na nzeru ya Paulo ya ‘kukazungira abale.’ (Mab. 15:36) Awiriwa akhadaphata kale basa pabodzi ndipo akhadziwa mbuto na abale omwe angadakawazungira. (Mab. 13:2–14:28) Tenepo, bzikhawoneka ninga kuti ikhali nzeru yabwino kukatumikira pomwe pabodzi. Koma padadzawoneka bvuto linango. Pa Mabasa 15:37 pambalewa kuti: “Barnaba akhadatsimikiza kutenga Juwau, omwe akhacemeredwambo na dzina lakuti Marko, kuti ayende naye.” Pamwepa Barnaba akhapereka lini makumbukidwe yace, koma “akhadatsimikiza” kutenga m’bale wace Marko kuti ayende naye pa ulendo bwa umisiyonariobo.
9. Thangwe ranyi Paulo alibe kubverana na nzeru ya Barnaba?
9 Paulo alibe kubverana nabzo. Thangwe ranyi? Nkhaniyi imbalewa kuti: “Paulo alibe kubverana nabzo bzakuti iwo ayende naye pabodzi [Marko], thangwe iye adawasiya ku Pamfiliya ndipo alibe kufuna kuyenda nawo pabodzi kuti akawathandize basa lakupalizira.” (Mab. 15:38) Marko adaperekeza Paulo na Barnaba pa ulendo bwawo bwakuyamba bwa umisiyonario, koma iye alibe kukhala nawo mpaka kumaliza. (Mab. 12:25; 13:13) Kumayambiriro kwa ulendobo, pomwe akhali ku Pamfiliya, Marko adasiya utumikibo acibwerera kumui, ku Jeruzalemu. Bibliya limbalewa lini mathangwe yomwe yadamucitisa kubwerera, koma bzikuwoneka kuti mpostolo Paulo adawona kuti Marko akhalibe basa na utumikibo. Pinango Paulo adayamba kupenukira penu Marko akhali munthu wakuthembeka.
10. N’ciyani cidacitisa kuti Paulo na Barnaba akalipizane ndipo bzakutewera bzace bzidakhala bziponi?
10 Napo bzikhali tenepo, Barnaba akhangingimira kuti Marko ayendembo. Tsono Paulo akhangingimirambo kuti Marko aleke kuyenda. Pa Mabasa 15:39 pambati: “Na bzimwebzi iwo adakalipizana kwene-kwene mwakuti adamwazana.” Barnaba adacita ulendo bwa m’madzi aciyenda ku Xipre, ntsuwa yomwe iye adabadwira ndipo adayenda pabodzi na Marko. Paulo adapitiriza na nzeru yomwe akhanayo ire. Bibliya limbati: “Paulo adasankhula Sila ndipo pomwe abale adamala kupemba kuti Yahova amusamalire, iye adayenda.” (Mab. 15:40) Paulo na Sila “adapita na ku Siriya pabodzi na ku Silisiya acimbalimbikisa magwere.” — Mab. 15:41.
11. Kodi ni makhalidwe yaponi yomwe tin’funika kukhala nayo tikaphonyerana na mwanzathu?
11 Nkhani imweyi pinango ikutikumbusa bza mkhalidwe wathu wakuperewera. Paulo na Barnaba akhadasankhulidwa ninga anyakuimira bungwe lakutonga, ndipo pinango-pentse Paulo adakhala m’bodzi wa m’bungweri. Koma, pa nkhani ya Marko, Paulo na Barnaba adaphonyeka thangwe ra kuperewera kwawo. Kodi iwo adalekerera kuti nkhani imweyi idzonge mbverano wawo mpaka kale-kale? Napo kuti Paulo na Barnaba akhali wanthu wakuperewera, iwo akhali wakubzicepesa ndipo akhana makumbukidwe ninga ya Kristu. Mwakusaya kupenukira, na kupita kwa nthawe iwo adalekererana, ninga momwe ambacitira Akristau pa dziko lentse. (Aef. 4:1-3) Na kupita kwa nthawe Paulo na Marko adadzaphata basa pabodzi.a — Akol. 4:10.
12. Kodi ni makhalidwe yaponi yomwe anyakunyang’anira wa ntsiku zino an’funika kutewezera Paulo na Barnaba?
12 Paulo na Barnaba adandokalipizana pa nthawe imweyire basi. Barnaba akhadziwika kuti akhali wa lufoyi na wakudeka mtima. Ndipopa apostolo adasiya kucemera dzina lace lomwe likhali Zuze, acimupasa dzina lakuti Barnaba, lomwe limbathandauza “mwana wa mtsangalazo.” (Mab. 4:36) Paulo akhadziwikambo kuti akhali wa lufoyi na wakusaya tsankhulo. (1 Ates. 2:7, 8) Pa kutewezera Paulo na Barnaba, ntsiku zino Akristau wentse omwe ambanyang’anira, kuphatanidzambo anyakunyang’anira dera, an’funika kucita nyongo kuti nthawe zentse ambakhale wakubzicepesa na kucita bzinthu mwa lufoyi na akulu anzawo pabodzi na mabira yentse. — 1 Ped. 5:2, 3.
“Akhalewa Bzabwino Pakulewa Bza Iye” (Mabasa 16:1-3)
13, 14. (a) Kodi Timotio akhali mbani, ndipo Paulo adamudziwa tani? (b) Kodi n’ciyani cidacitisa Paulo kuwona kuti Timotio akhali wakuthemera? (c) Ni basa liponi lomwe Timotio adapasidwa?
13 Pa ulendo bwace bwaciwiri bwa umisiyonario, Paulo adapita na m’cigawo ca Roma ku Galatiya, kumweko kukhadakhazikisidwa kale magwere manango. Pakumalizira pace, “iye adafika ku Derbe na ku Listra.” Nkhaniyi imbapitiriza kuti: “Kumweko kukhana nyakupfunza m’bodzi dzina lace Timotio, mai wace akhali Mdjuda ndipo akhali nyakupfunza, tsono pai wace akhali Mgerego.” — Mab. 16:1.b
14 Bzikuwoneka kuti, Paulo adadziwa famidya ya Timotio pa ulendo bwace bwakuyamba m’cigawo cimwecire, m’magole ya 47 EC. Pomwe padapita magole mawiri ayai matatu kucokera pa ulendo bumwebule, pa ulendo bwace bwaciwiri, Paulo adawona kuti Timotio akhali mulumbwana wamphanvu, ndipo abale “akhalewa bzabwino pakulewa bza iye.” Abale omwe akhalewa bzabwino pakulewa bza Timotio akhali lini wa ku Listra okha, mzinda omwe iye adabadwira. Nkhaniyi imbalewa kuti napo ku Ikoniyo, mzinda omwe ukhasiyana mtantho wa makilometro 30 na Listra, abale akhalewa bzabwino pakulewa bza iye. (Mab. 16:2) Mwakutsogoleredwa na mzimu wakucena, akulu adapasa Timotio basa lakufunika kwene-kwene lomwe likhali kutumikira ninga nyakuzungira magwere, kuthandiza Paulo na Sila. — Mab. 16:3.
15, 16. Kodi Timotio adakwanisa tani kukhala na mbiri yabwino?
15 Kodi Timotio adakwanisa tani kukhala na mbiri yabwino, napo kuti akhali mulumbwana? Kodi ni thangwe ra nzeru zace, mawonekedwe ayai maluso yace? Bzimwebzi mpsakufunika kwene-kwene kwa wanthu. Napo Samuyeli pa nthawe inango, adasankhula mwakubverana na mawonekedwe ya munthu. Koma Yahova adamukumbusa kuti: “Mulungu ambawona lini ninga momwe munthu ambawonera; munthu ambandowona bzakuwoneka na maso, tsono Yahova ambawona bzomwe bziri mu mtima.” (1 Sam. 16:7) Ni mawonekedwe lini yakunja yomwe yadacitisa Timotio kukhala na dzina labwino pakati pa abale wace, koma ni bzomwe bzikhali mu mtima mwace.
16 Pomwe padapita magole, Paulo adafotokoza makhalidwe manango yauzimu yomwe Timotio akhanayo. Paulo adalewa bza kubzipereka kwa Timotio, lufoyi lace na kuphata basa na nyongo. (Afil. 2:20-22) Timotio akhadziwikambo na ‘cikhulupiro cace cakusaya cinyengo.’ — 2 Tim. 1:5.
17. Kodi maswaka yangatewezere tani Timotio?
17 Ntsiku zino, maswaka mazinji yakutewezera Timotio mwa kukulisa makhalidwe yomwe yambakondwesa Mulungu. Tenepo, iwo ambabzikonzera dzina labwino kwa Yahova na kwa wanthu wace, bziribe basa msinkhu wawo. (Mim. 22:1; 1 Tim. 4:15) Iwo ambandocita lini bzinthu bzabwino kwa abale koma kwa winango acimbacita bzinthu bzakuipa. (Sal. 26:4) Thangwe ra bzimwebzi, iwo mbakufunika kwene-kwene mu gwere, ninga Timotio. Iwo akathemera kukhala mpalizi wakusaya kubatizidwa ndipo nakupita kwa nthawe acibzipereka kwa Yahova na kubatizidwa, axamwali wawo wentse pabodzi na famidya yawo yomwe imbafuna Yahova ambalimbikisidwa!
“Cikhulupiro ca Magwereyo Cikhalimbikisidwa” (Mabasa 16:4, 5)
18. Ninga anyakuzungira magwere kodi ni mwayi uponi omwe Paulo na Timotiyo adakhala nawo? (b) Kodi magwereyo yadasimbidwa tani?
18 Paulo na Timotio adaphata basa pabodzi kwa magole mazinji. Ninga atumiki wakuzungira magwere, iwo adakwanirisa mabasa mazinji ninga anyakuimira bungwe lakutonga. Bibliya limbati: “Pomwe akhacita ulendo bwawo m’mizindamo, iwo akhadziwisa abale na mpfumakazi bzomwe akulu pabodzi na apostolo ku Jeruzalemu akhadabverana kuti iwo ateweze malangoyo mwakuphatana.” (Mab. 16:4) Bzikuwonekeratu kuti, magwereyo yakhateweza malango ya apostolo na akulu wa ku Jeruzalemu. Thangwe ra kubvera, “cikhulupiro ca magwereyo cikhalimbikisidwa ndipo wanthu omwe akhakhulupira m’magweremo akhayenda acithumizirika ntsiku na ntsiku.” — Mab. 16:5.
19, 20. N’thangwe ranyi Akristau an’funika kubvera “wale omwe akutsogolera pakati” pawo?
19 Mwakundendemerana na bzimwebzi, ntsiku zino Mboni za Yahova zimbasimbidwa thangwe ra kubvuma na kubvera malango yomwe ambatambira kwa wale omwe ‘akutsogolera pakati pawo.’ (Aheb. 13:17) Pakuti bzinthu m’dzikoli bzikuyenda bzicicinja, mpsakufunika kuti Akristau ambateweze malango yomwe yambaperekedwa na “kapolo wakukhulupirika na wanzeru.” (Mat. 24:45; 1 Ako. 7:29-31) Kucita bzimwebzi kun’dzatithandiza kuleka kubwerera m’mbuyo mwauzimu ndipo bzin’dzatithandiza kupitiriza kuleka kupswipizidwa na dzikoli. — Tiy. 1:27.
20 N’cadidi kuti anyakunyang’anira wacikristau wa ntsiku zino, kuphatanidzambo omwe ambacita mbali ya Bungwe Lakutonga, mbakuperewera ninga momwe akhaliri Paulo, Barnaba, Marko na akulu winango wakudzozedwa wa mu nthawe ya Akristau wakuyambirira. (Aro. 5:12; Tiy. 3:2) Tenepo, pakuti abale wa m’Bungwe Lakutonga ambaphatisa basa Fala la Mulungu ndipo ambatewezera bziratizo bza apostolo, mpsakufunika kuwakhulupira. (2 Tim. 1:13, 14) Na bzimwebzi, magwere yambalimbikisidwa yacikhala na cikhulupiro cakulimba.
a Onani kwadru yakuti “Marko Adapasidwa Udindo Buzinji.”
b Onani kwadru yakuti, “Timotio Adabzipereka ‘Pakupalizira Mafala Yabwino.’”