Janerio
Cipiri, 1 Janeiro
Wanthu wakuipa angabvesese lini cirungamo.—Mim. 28:5.
Tinkukhala kuphampha kwa nsiku zakumalizira, ndipo timbawona wanthu azinji wakuipa. Iwo ‘ambaphukira ninga bzakumera.’ (Psal. 92:7) Tenepo ifepano timbadabwa lini wanthu azinji akambanyoza bzinthu bzomwe Mulungu ambabziwona kukhala bzabwino. Paulo adauza Akristau kuti: ‘Khalani wana pa bzinthu bzakuipa’ koma ‘pa luso lanu lakubvesesa bzinthu khalani wacikulire.’ (1 Wak. 14:20) Kodi ifepano tingacite tani bzimwebzi? Tingacite bzimwebzi mwakukumbukira mafala ya m’vesi la lero. Iro limbati: ‘Wale omwe ambalinga Yahova, ambabvesesa bzinthu bzense.’ Mafalaya, yankuthandauza kuti iwo ambabvesesa bzinthu bzense bzakufunikira kuti akondwese Yahova. Ndipo pa Mimwani 2:7, 9 pambalatizambo kuti Yahova ambapasa nzeru wale omwe ambacita bzinthu bzabwino. Nzeruzo zimbawathandiza ‘kubvesesa bzomwe mpsakulungama na njira yense yabwino.’ Nowe, Danyeri na Djobi, akhana nzeru zakucokera kwa Mulungu. (Zakiy. 14:14) Ndipo ndizo zomwe atumiki wa Mulungu nsiku zino anazombo. Tsono tani imwepombo? Kodi imwepo muna nzeru zakucokera kwa Mulungu? Kuti mukwanise ‘kubvesesa bzinthu bzense’ bzakufunikira kuti mukondwese Yahova, imwepo mun’funika kumudziwa bwino. w18.02 9-10 ¶1-3
Citatu, 2 Janeiro
Iwo adabatizidwa m’dzina la Mbuya Jezu.—Mab. 19:5.
Yahova ambatingingimiza lini kuti timutumikire, ndipopa palibe munthu omwe an’funika kungingimiza mwana ayai nyakupfunza Bibliya kuti abatizidwe. (1 Ju. 4:8) Tikambapfunzisa winango Bibliya, tin’funika kuwathandiza kuwona phindu la kukhala pa uxamwali na Yahova. Patsogolo pace, penu nyakupfunza Bibliyayo ankudekedwa thangwe ra kudziwa cadidi cakulewa bza Mulungu ndipo ankufunisisa kucita cinthu ciri-cense comwe Akristau wacadidi an’funika kucita, iye angabatizidwe. (2 Wak. 5:14, 15) Kodi munthu angabatizidwe na magole mangasi? Munthu ali-wense ngwakusiyana na mwanzace. Mwa ciratizo, anyakupfunza Bibliya winango ambayenda patsogolo mwauzimu mwakamfulumize kusiyana na anzawo. Munthu ambakhala wakukondwa kwene-kwene pa nsiku yomwe wabatizidwa. Ndipo kwa munthuyo imweyi imbakhalambo nsiku yakukumbukira bza kubzipereka kwace kwa Mulungu na batismo, ndipo ambakumbukirambo bzomwe Mulungu ambafuna kuti Mkristau wacadidi acite. Anyakupfunza wa Jezu an’funika lini ‘kukhala na moyo wakubzikondwesa iwo wokha, koma akhale na moyo wakukondwesa ule omwe adawafera, acilamusidwa.’—2 Wak. 5:15; Mat. 16:24. w18.03 7-8 ¶14-17
Cinai, 3 Janeiro
Lekani kuyebwa kutambira alendo, pakuti pakucita bzimwebzi, winango wadatambira wanjo mwakusaya kudziwa.—Waheb. 13:2.
Kodi imwepo mudanesekambo kale kutambira alendo? Penu bziri tenepo, pinango imwepo mudaluza mwayi wakuyambisa uxamwali bomwe bungadadzakhala mpaka kale-kale. Ndipo kutambira alendo ni njira ibodzi yomwe ingamalise bvuto lakubzibva kuti muli mwekha. Kodi n’ciyani comwe cingacitise munthu kuneseka kutambira alendo kumui kwace? Mbatiwoneni mathangwe manango. Thangwe libodzi ndakuti atumiki wa Yahova mbakutanganidwa kwene-kwene ndipo ana bzakucita bzizinji. Tenepo, winango anganeseke kugumana nthawe na mphanvu kuti atambire alendo kumui kwawo. Penu bzimwebzi bzinkucitikambo na imwepo, bzingakhale bwino kucinja bzinthu bzinango bzomwe mumbacita kuti mukwanise kukhala na nthawe yakumbatambira alendo. Ndipo kucita bzimwebzi n’kwakufunika thangwe Bibliya limbatiuza kuti timbatambire alendo. Tenepo, kutambira alendo ni cinthu cabwino kwene-kwene comwe tingacite. Koma kuti ticite bzimwebzi, tin’funika kutcenkha kudzonga nthawe yathu na bzinthu bzakusaya kufunika. w18.03 18 ¶13-14
Cixanu, 4 Janeiro
Bzin’funika ndikadziwise bzipsa bzabwino bza Umambo bwa Mulungu m’mizinda minango, thangwe ndidatumidwa kuti ndidzacite bzimwebzo.—Lu. 4:43.
Pa wanthu wense omwe adakhala na moyo, Jezu ni ciratizo cabwino pa nkhani yakukhala munthu wauzimu. Bzomwe iye adacita pa moyo wace pomwe akhali pansi pano, bzidalatiza kuti akhafuna kutewezera Baba wace. Ndipo Jezu akhakumbuka ninga Yahova, akhabvera nsisi winango na kucita bzinthu ninga momwe Yahova ambacitira. Iye akhacita kufuna kwa Mulungu na kulemekeza mitemo yace. (Ju. 8:29; 14:9; 15:10) Mwa ciratizo, onani momwe Cinembo ca Zaiya cimbafotokozera bza nsisi za Yahova na momwe Cinembo ca Marko cimbafotokozera bza nsisi za Jezu. (Zai. 63:9; Mar. 6:34) Kodi tingatewezere tani Jezu mwa kubvera nsisi wale omwe ankufunikira thandizo? Kodi timbawona basa lakupalizira na kupfunzisa bzipsa bzabwino kukhala lakufunika ninga momwe Jezu adacitira? Wanthu wauzimu ambabvera nsisi winango ndipo ambacita ciri-cense kuti awathandize. w18.02 20 ¶12
Malinkhuma, 5 Janeiro
[Lerani wana wanu] m’malango ya Yahova na kuwapfunzisa kakumbukidwe kace.—Wayef. 6:4.
Kulera wana n’kwakunesa kwene-kwene m’nsiku zathu zino. (2 Tim. 3:1-5) Wana akabadwa, ambadziwa lini kusiyanisa cabwino na cakuipa thangwe cikumbu-mtima cawo cimbakhala cinati kupfunzisidwa, tenepo, iwo ambafunika kucipfunzisa. (War. 2:14, 15) M’pfunzi wa nkhani za m’Bibliya munango, adafotokoza kuti fala la Cigirego lakusanduliziridwa kuti ‘kulanga,’ limbathandauzambo ‘kukula kwa mwana,’ ayai kulera mwana kuti adzakhale wanzeru akadzakula. Abereki akambalera wana wawo na lufoyi, wanawo ambabzibva kukhala wakukhotcerereka, ndipo iwo ambapfunzambo kuti ufulu bwawo buna malire, nakuti bzense bzomwe angacite pa moyo wawo bzimbakhala na bzakutewera bzace. Tenepo, mpsakufunika kwene-kwene kuti abereki wacikristau ambathembe nzeru za Yahova pakulera wana wawo. Kaleredwe ka wana kambakhala kakusiyana-siyana mwakubverana na komwe munthuyo ambakhala ndipo kambacinja nthawe na nthawe. Tsono, abereki omwe ambabvera Mulungu pakulera wana wawo, an’funika lini kumbathembambo nzeru za wanthu. w18.03 29-30 ¶8-9
Mdzinga, 6 Janeiro
Pitirizani kukonza cipulumuso canu na mantha na mwa kutetemera.—Waf. 2:12.
Ninga tswaka lacikristau na lakubatizidwa, dziwani kuti kukhala kwanu pa uxamwali na Yahova ni udindo bwanu sikuti bwa abereki wanu. Kodi n’thangwe ranyi mpsakufunika kumbakumbukira bzimwebzi? Thangwe ndakuti, pakuti tsapano ndimwe tswaka, imwepo muna makumbukidwe yapsa na mabvuto mapsa. Mtsikana munango adalewa kuti: “Wana kawiri-kawiri ambagopa lini kukhala Mboni ya Yahova ndipo alibe nabzo basa kuti wanthu an’dzasekerera lini nsiku yawo yakubadwa ku xikola. Tsono akakula, cikhumbo cawo ca kugonana cimbakhala camphanvu, ndipo iwo ambafunika kukhala wakutsimikiza kuti kubvera malamulo ya Yahova nthawe zense, n’cinthu cakufunika.” Napo wale omwe adabatizidwa ali kale akulu, ambagumanambo na mayezo yomwe iwo akhayadikhirira lini. Mayezoyo yangakhale mabvuto ya m’banja, matenda ayai basa. Bziribe basa msinkhu omwe tinawo, tensenefe tin’funika kukhala wakukhulupirika kuna Yahova pa bzakucitika bziri-bzense.—Tiy. 1:12-14. w17.12 22 ¶4-5
Ciposi, 7 Janeiro
Kalipani, koma lekani kucita pikado.—Wayef. 4:26.
Ni wanthu lini azinji omwe adacitiridwa bzinthu bzakuipa kwene-kwene ninga Davide. Tsono napo bziri tenepo, Davide alibe kubvuma kuti bzimwebzi bzimucitise kukhala na ciya. Iye adati: ‘Leka kukalipa ndipo leka kukhala na ciya, leka kukhumudwa kuti uleke kucita cinthu cakuipa.’ (Psal. 37:8) Thangwe likulu lomwe limbaticitisa ‘kuleka’ kukalipa ayai kukhala na ciya, ndakuti timbafuna kutewezera Yahova. Iye ambatilekerera nthawe zense ndipo ambacita lini nafe bzinthu ‘mwakubverana na bzakuphonya bzathu.’ (Psal. 103:10) Kuleka kukalipa n’kwabwino ndipo kungatithandize kukhala na thanzi labwino. Mwa ciratizo, ciya cingayambise bvuto la kuthamanga mulopa na bvuto la kupuma. Cingayambisembo bvuto m’ciropa, m’nyakapamba na m’mimba. Ndipo kuthumizira bzimwebzi, ciya cingaticitise kukhala na nzeru zakuipa. Na tenepo, tingalewe ayai tingacite bzinthu bzomwe bzingakalipise winango ndipo bzimwebzi bzingaticitise kukhala wakusunama kwa nthawe itali. Ndipopa, mpsabwino kwene-kwene kumbakhala wakuderekha. Bibliya limbati: ‘Mtima wakuderekha ni moyo wa thupi.’ (Mim. 14:30) Tsono, n’ciyani comwe tingacite m’bale wathu akacita ayai akalewa bzinthu bzomwe bzatikalipisa ndipo tingakhazikise tani mtendere na m’bale wathuyo? Tingacite bwino kuphatisa basa nfundo za m’Bibliya. w18.01 6-7 ¶14-15
Cipiri, 8 Janeiro
Mun’dzasiya lini moyo wangu m’thenje. Mun’dzalekerera lini kuti nyakukhulupirika wanu awone dindi.—Psal. 16:10.
Davide akhathandauza lini kuti iye angadafa lini mpaka kuikhidwa mu thenje. Bibliya limbafotokoza kuti Davide adakalamba acifa ndipo ‘adakagona na abereki wace, acikapendesedwa mu Mzinda wa Davide.’ (1 Wam. 2:1, 10) Tsono, kodi mafala ya pa Psalymo 16:10 yankulewa bza mbani? Patapita midzinga ming’ono-ng’ono kucokera pomwe Jezu adaphedwa acilamusidwa, Pedru adafotokoza nkhani pamaso pa wanthu azinji ku Jeruzalemu pakulewa bza Psalymo 16:10. (Mab. 2:29-32) Iye adakumbusa wanthuwo kuti Davide adafa ndipo adapendesedwa m’thenje. Ndipo Bibliya limbalewa lini kuti alipo omwe adagaza Pedru pomwe adalewa kuti Davide ‘adawoneratu bzakutsogolo acileweratu bza kumuka’ kwa Mesiya. Pedru adaphatisa basa Psalymo 110:1 kuti abvekese nkhani yaceyo. (Mab. 2:33-36) Tenepo, Pedru adathandiza thimu la wanthulo kukhulupira kuti Jezu akhalidi ‘Mbuya na Kristu.’ Ndipo wanthuwo adazindikira kuti cinembo ca Psalymo 16:10 cidakwanisika pomwe Jezu adalamusidwa ku infa. w17.12 11-12 ¶10-12
Citatu, 9 Janeiro
Bzinthu bzense bzidalewengedwa na kupimidwa ndipo kulemera kwace kudanembedwa.—Eza. 8:34.
Abale wa m’Bungwe lakutonga mbakukhulupirika ndipo ambaphatisa basa mwanzeru bzakupereka bzomwe abale ambacita. (Mat. 24:45) Iwo ambacita mpembo kuti acite bzakusankhula bzabwino, ndipo patsogolo pace ambawona momwe angaphatisire basa mwakusamala kobiri zomwe zimbaperekedwa. (Lu. 14:28) Mpostolo, Paulo adatenga kobiri zomwe zikhadaperekedwa na abale, aciyenda nazo ku Judeya kuti akathandize abale omwe akhafunikira thandizo. Iye adawonesesa kuti omwe akhasamalira kobirizo acite ‘bzinthu bzense mwakukhulupirika sikuti kokha pamaso pa Yahova, koma na pamaso pa wanthu kubodzi.’ (2 Wak. 8:18-21.) Nsiku zino, gulu lathu limbatewezera Ezara na Paulo mwa kuphatisa basa bzakupereka mwanzeru. (Eza. 8:24-33) Nsiku zino, gululi linkucita mabasa mazinji yakusiyana-siyana. Gululi lidacita makonzedwe yakucepesa bzinthu bzinango kuti limbakoye kobiri na kuphatisa basa mwanzeru bzakupereka bzomwe abale ambacita. w18.01 matsa. 18-19 ¶12-13
Cinai, 10 Janeiro
Mtendere wa Kristu unyang’anire mitima yanu.—Wakol. 3:15.
Lufoyi na kudeka mtima, bzingatithandize kulekerera winango. Penu munthu walewa ayai wacita cinthu comwe catikalipisa, tingakumbukire bza nthawe yomwe ifepano tidalewa ayai tidacitambo cinthu cakuipa kwa winango, acitilekerera. Kodi imwepo mudabva tani pomwe munthuyo, mwa lufoyi na mwakudeka mtima adakulekererani na mtima wense? (Mpal. 7:21, 22) Timbatenda kwene-kwene kuti kudeka mtima kwa Kristu kumbaticitisa kukhala wakuphatana pa kunamata kwacadidi. Tensenefe timbanamata Mulungu m’bodzi, timbapalizira bzipsa bzibodzi-bodzi ndipo timbagumanambo na mabvuto mabodzi-bodzi. Tenepo, tikambalatiza lufoyi na kudekera mtima winango ticiwalekerera, gwere lathu lin’dzakhala lakuphatana ndipo tin’dzapitiriza kukumbukira bza mabai-bai yathu yakutsogolo. Cinthu cinango comwe cingatitazise kudzatambira mabai-bai yathu ni njiru. M’Bibliya muna bziratizo bzizinji bza ngozi yakukhala na njiru. Mwa ciratizo, Kaini akhana njiru na Abeli, tenepo iye adamupha. Kora, Datani na Abiramu akhana njiru na Mozeji ndipo adamupandukira. Mambo Sauli akhana njiru na Davide ndipo akhafuna kumupha. w17.11 29 ¶9-10
Cixanu, 11 Janeiro
Imwepo mun’funika kumbafufudza na kubvunzisisa nkhaniyo na kuifufudza mwakamderekho.—Bzak. 13:14.
Akulu omwe ambakhala pa komiti ya ciyeruzo ambafunika kusamala kwene-kwene kuti atsimikize penu munthu omwe wacita pikadoyo wakunguladi ayai ne. Nthawe zinango bzimbakhala bzakunesa kucita bzimwebzi. Kukungula kumbaphatanidza momwe nyakuphonyayo ankuwonera bzomwe wacitabzo na momwe ankubvera mu mtima wace. (Cibv. 3:3) Nyakucita pikado an’funika kukungula kuti acitiridwe nsisi. Yahova na Jezu ambadziwa bwino bzomwe munthu ankukumbuka na momwe ankubvera mu mtima mwace thangwe iwo ambakwanisa kudziwa bza mu mtima mwa munthu. Koma akulu wa m’gwere angakwanise lini kucita bzimwebzo. Tsono penu imwepo ndimwe mkulu wa gwere, kodi mungadziwe tani penu munthu wakunguladi? Cakuyamba, kumbirani Yahova kuti akupaseni nzeru na luso la kuzindikira. (1 Wam. 3:9) Caciwiri, phatisani basa Bibliya na mabukhu ya kapolo wakukhulupirika kuti yakuthandizeni kuwona kusiyana kwa ‘nsunamo wa dziko’ na ‘kusunama mwakubverana na bzomwe Mulungu ambafuna,’ komwe ni kukungula kwacadidi. (2 Wak. 7:10, 11) Onani bziratizo bza m’Bibliya bza wanthu omwe akhadakunguladi na omwe alibe ndipo onani momwe iwo adabvera mu mtima mwawo, bzomwe akhakumbuka na bzomwe iwo adacita. w17.11 19 ¶16-17
Malinkhuma, 12 Janeiro
[Wana] an’dzakhala . . . wakusaya kubvera abereki.—2 Tim. 3:2.
Nsiku zino, mabukhu, mavidiyo na programa za pa TV zimbacitisa wana kuwona ningati mpsabwino kusaya kubvera abereki wawo. Tsono, cadidi n’cakuti kusaya kubvera abereki kumbacitisa kuti wanawo aleke kukhala wakuphatana na abereki wawo. Nfundo imweyi imbadziwika kuyambira kale-kale. Mwa ciratizo, kale-kale, ku dziko la Grécia munthu omwe akhamenya abereki wace, akhathamangisidwa m’mudzi mwace. Ndipo mu cakutonga ca Aroma, munthu omwe akhamenya pai wace, akhapasidwa cirango cakundendemerana na comwe cikhaperakedewa kwa munthu omwe waimbidwa mulandu wakupha mwanzace. Bzinembo bza Cihebereu na Cigerego, bzimbalewa kuti wana ambalemekeze abereki wawo. (Kuf. 20:12; Wayef. 6:1-3) Kodi n’ciyani cingathandize wana kumbabvera abereki wawo napo anzawo ambacita lini bzimwebzo? Wana an’funika kumbakumbukira bzabwino bzense bzomwe abereki wawo ambawacitira kuti akwanise kuwatenda na kumbawabvera. Wana an’funika kubvesesa kuti Mulungu, omwe ni Pai wa tensenefe, ndiye ambafuna kuti iwo ambabvere abereki wawo. Wana akambatcenkha kupfudza abereki wawo, bzin’dzacitisa kuti anzawo ambalemekezembo kwene-kwene abereki wawo. w18.01 29 ¶8-9
Mdzinga, 13 Janeiro
Ali-wense wa iwo an’dzakhala ninga mbuto yakuthawira conzi na mbuto yakuwosera nvula yamphanvu, ninga mikulo ya madzi m’dziko lakusaya madzi, ndipombo ninga mthunzi wa tsendwa likulu m’dziko lakuuma.—Zai. 32:2.
Nsiku zino, kuti munthu omwe wacita pikado ikulu abwezerese pomwe uxamwali bwace na Yahova, ambafunika kukafotokozera akulu wa gwere nkhani yaceyo kuti amuthandize. N’thangwe ranyi bzimwebzi mpsakufunika? Thangwe lakuyamba ndakuti ni Yahova omwe adakhazikisa akulu kuti ambasamalire nkhani za pikado ikulu. (Tiy. 5:14-16) Thangwe laciwiri ndakuti akuluwo ambathandiza munthu omwe wakungula kuti abvumidwe pomwe na Yahova, acileka kudzacita pomwe pikadoyo. (Wag. 6:1; Waheb. 12:11) Thangwe lacitatu ndakuti akulu ambapfunzisidwa momwe angalimbisire munthu omwe wakungula na kumuthandiza kuleka kumbabzipasa mulandu na pikado yaceyo. Ndipopa Yahova ambalewa kuti akulu ali ninga ‘mbuto yakuwosera nvula yamphanvu.’ (Zai. 32:2) Makonzedwe yamweya ni njira ibodzi yomwe Mulungu ambatilatizira nsisi zace. Atumiki azinji wa Mulungu, ambagumana mtendere wa mu mtima akafotokozera akulu pikado yawo na kutambira thandizo lawo. w17.11 11 ¶8-9
Ciposi, 14 Janeiro
Cirango . . . cimbawawa.—Waheb. 12:11.
Tin’funika kucita nyongo yakuleka kumbaceza na abale wathu omwe adacosedwa napo na pa mtedwe wa m’manja, kuwatumizira mensaje, kunemberana matsamba ayai kuphatisa basa njira zinango zakucezerana. Lekani kutaya cidikhiro canu! Lufoyi ‘limbadikhira bzinthu bzense,’ ndipopa tin’funika kupitiriza kudikhira kuti in’dzafika nthawe yomwe nyakufunidwa wathu an’dzabwerera kwa Yahova. (1 Wak. 13:7) Mukawona kuti m’bale wanu omwe adasiya kutumikira Yahova ankucinja makhalidwe yace, mungamupembere kuti alimbe pomwe mwauzimu mwa kuwerenga Bibliya, acibvuma mcemo wa Yahova wakuti: ‘Bwerera kwa ine.’ (Zai. 44:22) Jezu adalewa kuti timbamufune kwene-kwene kuposa munthu ali-wense. Ndipo iye akhadziwa kuti ateweri wace angadapitiriza kukhala wakukhulupirika kwa iye, napo acitsutsidwa na azibale wawo. Tenepo, penu munkutsutsidwa na azibale wanu thangwe ra kutewera Jezu, khulupirani Yahova. Mukumbireni mu mpembo kuti akuthandizeni kupirira. (Zai. 41:10, 13) Ndipo mbakomedwani thangwe ra kudziwa kuti munkukondwesa Yahova pabodzi na Jezu, ndipo iwo an’dzakusimbani thangwe ra kukhulupirika kwanu. w17.10 14 ¶19-21
Cipiri, 15 Janeiro
Bvalani lufoyi likulu, kucitira winango nsisi.—Wakol. 3:12.
Ifepano timbabva nsisi tikambawona wanthu omwe ankubonera thangwe ra matenda ayai ukalamba. Timbadikhira na mtima wense nthawe yomwe mabvuto yan’dzamala, ndipopa timbapemba kuti Umambo bwa Mulungu bubwere. Koma pakali pano timbacita bzense bzomwe tingakwanise kuti tithandize omwe ankuduwala na acikulire. Munembi munango adalewa kuti nsiku inango, mai wace omwe akhadakalamba ndipo akhaduwala matenda manango yakucemeredwa Alzheimer adabziyendera. Tsono pomwe iwo akhayamba kupukuta, adabva kugogodza pa msuwo. Atafungula msuwoyo, adawona kuti ni mpfumakazi ziwiri zomwe zikhambawazungira kale. Mpfumakazizi zidabvunza maiyu penu angadafuna kuthandizidwa. Maiyo adati: “Mpsakupasa manyazi, koma ndithandizeni.” Tenepo mpfumakazizo zidathandiza maiyo. Patsogolo pace iwo adakonza caya aciyamba kumwa acimbaceza na maiyo. Mwana wawo Jan Boon adatenda kwene-kwene ndipo adalewa kuti Mboni za Yahova “zimbacitadi bzomwe izo zimbapalizira.” Kodi imwepo mumbabverambo nsisi wakuduwala na wakukalamba, mucicita bzense bzomwe mungakwanise kuti muwathandize?—Waf. 2:3, 4. w17.09 10 ¶5; 13 ¶14
Citatu, 16 Janeiro
Timbafunane sikuti na mafala ayai na pamulomo pokha, koma m’bzicito bzathu na m’cadidi.—1 Ju. 3:18.
Tin’funika kumbalatiza lufoyi lathu kwa winango mwa kumbawacitira bzinthu bzabwino, ticireka kuuza wanthu winango bzomwe tacitabzo. (Mat. 6:1-4) Tin’funikambo kumbalemekeza winango. (War. 12:10) Jezu adalemekeza apostolo wace pomwe adatsuka nzayo zawo. (Ju. 13:3-5, 12-15) Tin’funikambo kucita nyongo kuti tikhale wakubzicepswa ninga Jezu na kumbacitira winango bzabwino. Pa nthawe imweire, apostolo akhalibe kubvesesa thandauzo la bzomwe Jezu akhadacitabzo, koma pomwe adatambira mzimu wakucena iwo adadzabvesesa. (Ju. 13:7) Tingalatize kuti timbalemekeza winango mwa kutcenkha kubziwona ninga wakufunika kwene-kwene kuposa iwo, thangwe rakuti tidapfunza kwene-kwene, cuma comwe tinaco, ayai udindo bwakupambulika bomwe tinabo. (War. 12:3) Tin’funika lini kumbakhala na njiru pomwe winango ankutumbizidwa, koma tin’funika kumbakondwa nawo napo penu ifepano tikhafunambo kutumbizidwako. w17.10 5 ¶9-10
Cinai, 17 Janeiro
Ndimbacita bzensebzi thangwe ra bzipsa bzabwino, kuti ndigawane nabzo na winango.—1 Wak. 9:23.
Wanthu azinji ambawona kuti kuphatisa basa Fala la Mulungu kumbatokonya kwene-kwene wanthu omwe iwo ambawapalizira. Mwa ciratizo, m’bale munango adakazungira mwamuna munango wacikulire omwe kwa magole mazinji, akhambawerenga marevista yathu. Pa nsikuyi, m’baleyu adayamba na kuwerenga Bibliya anati kupereka Nsanza ya Mulindiri kwa mwamunayo. Iye adawerenga cinembo ca 2 Wakolinto 1:3, 4, comwe cimbati: ‘Baba wa nsisi zikulu na Mulungu wa mtsangalazo wense . . . ambatitsangalaza pa matsautso yathu yense.’ Vesiri lidatokonya kwene-kwene mwamunayu, mwakuti iye adakumbira m’baleyu kuti aliwerenge pomwe. Mwamunayu adalewa kuti iye na mkazace, akhafunadi kutsangalazidwa ndipo thangwe ra vesiri, iye adafunisisa kudziwa bzizinji pakulewa bza Bibliya. Kulewa cadidi, Fala la Mulungu lina mphanvu kwene-kwene mu utumiki!—Mab. 19:20. w17.09 23 ¶9-10
Cixanu, 18 Janeiro
[Khuyani] mnonfu na mafupa yace, muwone penu angaleke kukutukwanani m’maso muli gwa!—Djobi 2:5.
Mpsakuwonekeratu kuti mafala ya Dyabu yadacitisa kuti wanjo wakukhulupirika wa Mulungu awawidwe mu mtima, abve ciya na kubzibva ninga wakunyozeka. Koma Yahova alibe kucita bzinthu mwakuthamanga. Iye adapereka mtawiro wakuthemera. Pa kupanduka kwa Sathaniko, Yahova alibe kukalipa kamangu, ndipo adacita bzinthu mwa cirungamo. (Kuf. 34:6; Djobi 2:2-6) N’thangwe ranyi iye adacita bzimwebzi? Thangwe iye an’funa lini kuti munthu ali-wense apfudzidwe, koma ‘an’funa kuti wense akungule.’ (2 Pe. 3:9) Ciratizo ca Yahova cinkutipfunzisa kuti tin’funika kuyamba kukumbuka tinati kulewalewa ayai kucita bzinthu mwampfulumira. Tenepo, mukafuna kucita cakusankhula cikulu, khalani na nthawe yakukumbukira. Pembani kwa Yahova kuti akupaseni nzeru kuti mulewelewe bwino ayai mucite bzinthu mwakuthemera. (Psal. 141:3) Munthu akacita bzinthu pomwe adakalipa, bzimbakhala bzakupusa kucita bzinthu bzakuphonyeka. Ndipopa wanthu azinji ambafika pa kulewa mafala yakuti “ndingadadziwa,” thangwe ra bzinthu bzomwe adalewa ayai bzomwe adacita, mwakusaya kukumbuka bwino!—Mim. 14:29; 15:28; 19:2. w17.09 4 ¶6-7
Malinkhuma, 19 Janeiro
Korowayo udzabvazike msolo wa Djosuwe mkulu wa ansembe, mwana wa Jehozadaki.—Zak. 6:11.
Kodi kubvazikidwa korowa komwe Djosuwe adacita, kukhalatiza kuti iye akhadasankhulidwa ninga mambo? Ne. Djosuwe akhali lini mbadwo ya Davide, tenepo iye akhalibe ugo bwakukhala mambo. Bzomwe bzidacitikabzi bzikhaimira bzinthu bzomwe bzingadadzacitika kutsogolo. Yahova angadasankhula mambo na wansembe wamuyaya omwe angadadzacemeredwa na dzina la mphukira. Ndipo Bibliya limbalewa kuti mphukira imweyi ni Jezu Kristu. (Zai. 11:1; Mat. 2:23) Jezu ni Mambo na Mkulu wa Ansembe. Iye ambatsogolera gulu la anyankhondo la wanjo, ndipo ambacita bzense kuti atumiki ra Mulungu akhale wakukhotcerereka mu dziko lakuipali. (Jer. 23:5, 6) Tsapanopapa, Jezu an’dzakunda dziko lense, acithandizira utongi bwa Mulungu na kukhotcerera atumiki wace. (Cibv. 17:12-14; 19:11, 14, 15) Pomwe nthaweyo inati kufika, Jezu ayai mphukira, ana basa lizinji lakuti acite. w17.10 24-25 ¶12-14
Mdzinga, 20 Janeiro
Khundulani unthu bwanu bwakale na mabasa yace.—Wakol. 3:9.
Kodi mungacite ciyani mukawona kuti bzakubvala bzanu bzapswipa ndipo bzayamba kununkha? Imwepo mungacinje bzakubvalabzo mwakamfulumize. Mpsibodzi-bodzimbo na ifepano, tikazindikira kuti tinkucita bzinthu bzomwe Yahova ambawenga, tin’funika kucinja mwakamfulumize. Pa kulewa bza bzicito bzakuipabzi, Paulo adati: ‘Bzensenebzi bzitayeni kutali na imwe.’ Cinthu cibodzi cakuipa comwe Paulo adalewa, ni unzazi. (Wakol. 3:5-9) Mu Bibliya, bzinthu ‘bza unzazi’ bzimbaphatanidza kugonana komwe kumbacitika na wanthu awiri, mwamuna na mkazi omwe alibe kunembesa malowozi ku boma. Paulo adalewa kuti Akristau akhafunika kucitisa ‘bziwalo bza thupi’ lawo ‘kukhala bzakufa’ pa nkhani ya unzazi. Bzimwebzi bzinkuthandauza kuti tin’funika kucita nyongo ikulu kwene-kwene kuti timalise bzikhumbo bzakuipa. Ndipo kucita bzimwebzi n’kwakunesa koma kungabwerese phindu! w17.08 16 ¶5-6
Ciposi, 21 Janeiro
Ndin’dzadikhirira Mulungu wa cipulumuso cangu.—Mik. 7:7.
Mpolofeta Mikeya adapirira mabvuto yakunesa, ninga momwe ife tinkucitira nsiku zino. Iye adakhala na moyo pa nthawe ya utongi bwa Mambo Ahazi. Ahazi akhali mambo wakuipa kwene-kwene. Ninga bzakutewera bzace, m’dzikolo mukhadadzala na cinyengo. Ndipo bzinthu bzikhadaipiratu mwakuti Bibliya limbalewa kuti wanthu akhadafika pakukhala ‘maxaxa pakucita bzinthu bzakuipa.’ (Mik. 7:1-3) Koma Mikeya akhadziwa kuti angadakwanisa lini kucinja mkhalidweyu.Tikakhala na cikhulupiro ninga ca Mikeya, ifepano tin’dzakhala wakufunisisa kudikhirira Yahova. Ifepano tin’dzakhala lini ninga munthu omwe ali m’kawoko omwe ankudikhira nsiku yakuti aphedwe. Palibe cinango comwe iye angacite kuposa kundodikhirira nsiku yakufayo. Tsono mwakusiyana na munthuyu, ifepano tinkudikhira Yahova mwakufunisisa, thangwe tinkudziwa kuti pa nthawe yakuthemera, iye an’dzakwanirisa piciro lace la kutipasa moyo wakusaya kumala! Ndipopa tin’khala ‘wakulimbika m’bzinthu bzense na kupirira pabodzi na cikondweso.’ (Wakol. 1:11, 12) Ndipo pomwe tinkudikhira, tin’funika kusamala kuti tireke kumbadandaula thangwe ra kuwona ninga kuti Yahova ankucedwa kukwanirisa mapiciroyo, thangwe tikacita bzimwebzi, tingamukhumudwise.—Wakol. 3:12. w17.08 4-5 ¶6-7
Cipiri, 22 Janeiro
Yahova ambalamusa wanthu wakufatsa.—Psal. 147:6.
Yahova ngwakukonzeka kutithandiza. Kodi tingagumane tani phindu na thandizo lacero? Tin’funika kulimbisa uxamwali bwathu na iye. Kuti bzimwebzi bzikwanisike, tin’funika kukhala wakubzicepswa. (Sof. 2:3) Wanthu wakubzicepswa ambathemba Yahova kuti ndiye an’dzamalisa kusaya cirungamo kwense pabodzi na kubonera kwawo. Yahova ambafuna wanthu wakubzicepswa. Kodi Mulungu ambawona tani wanthu wakuipa? Bibliya limbalewa kuti ‘wakuipa iye ambawathusira pansi.’ (Psal. 147:6b) Ifepano tin’funa lini kuti bzimwebzi bziticitikirembo! Koma tin’funa kuti Mulungu ambatilatize lufoyi lace. Ndipopa bwerani timbawenge bzomwe iye ambawenga. (Psal. 97:10) Mwa ciratizo, tin’funika kumbawenga bza upombo. Bzimwebzi bzinkuthandauza kuti tin’funika kumbatcenkha cinthu ciri-cense comwe cingatitsogolere kuti ticite bza upombo, kuphatanidzambo kumbawona bzinthu bzamaika. (Psal. 119:37; Mat. 5:28) Kulimbana na bzimwebzi kungakhale kwakunesa, koma tikacita nyongo tin’dzasimbidwa na Yahova. Tsono, tin’funika kuthemba Yahova, sikuti kulimbana na mabvutoyo tekha. Na tenepo, tin’funika kupemba kwa Yahova, kukumbira thandizo lace. w17.07 18-19 ¶11-13
Citatu, 23 Janeiro
Omwe anidekera mtima munthu wakusauka ankukumbiza Yahova.—Mim. 19:17.
Tikambaphatisa basa bzinthu bzathu bzakuthupi kuti tithandize winango mu utumiki timbakhala tinkuphatisa basa cuma cathu ‘mwanzeru’. Napo tingakwanise lini kucita utumiki bwa nthawe zense ayai kuyenda kukatumikira komwe kunkufunikira apalizi azinji, tingathandize winango na bzakupereka bzathu. Mwa ciratizo, bzakupereka bzathu bzimbathandizira basa lakupalizira nakuti mabukhu yathu yambafike m’madziko yakusauka komwe wanthu azinji ambapfunza cadidi. Ma Bibliya njakuumira kwene-kwene m’madziko ninga Congo, Madagascar na Ruanda. Nthawe zinango, Bibliya limbaumira kwene-kwene ndipo limbafika pa kugulidwa na kobiri zomwe munthu ambatambira pa mwezi. Kwa magole mazinji, abale wathu akhafunika kusankhula kugula cakudya ayai kugula Bibliya. Tsapano thangwe ra bzakupereka bza abale wathu, gulu la Yahova linkusandulizira na kugawira ma Bibliya fovolo kwa Mboni za Yahova zense, kuphatanidzambo anyakupfunza Bibliya.—2 Wak. 8:13-15. w17.07 6 ¶11
Cinai, 24 Janeiro
Mwanangu, khala wanzeru ucikondwesa mtima wangu, kuti ine ndimutawire ule omwe ambandinyaza.—Mim. 27:11.
Bzomwe bzidacitikira Djobi bzingatitsangalaze thangwe bzimbalatiza kuti kugumana na mabvuto kumbathandauza lini kuti tinkulangidwa na Yahova thangwe rakuti adakalipa nafe. Mabvuto yambatipasa mpata wakuthandizira utongi bwa Yahova. Tikambapirira mwakukhulupirika, timbakondwesa Yahova ndipo cidikhiro cathu pa bzinthu bzakutsogolo cimbalimba. (War. 5:3-5) Bzomwe bzidacitikira Djobi bzimbatilatiza kuti ‘Yahova ngwalufoyi cairo na wansisi.’ (Tiy. 5:11) Tikambathandizira utongi bwa Yahova, iye an’dzatifupa. Kudziwa bzimwebzi kumbatithandiza ‘kulimbika m’bzinthu bzense na kupirira pabodzi na cikondweso.’ (Wak. 1:11) N’cadidi kuti bzingakhale bzakunesa kumbakumbukira bza kudziwikisidwa kwa utongi bwa Yahova pomwe tinkugumana na mabvuto. Ndipopa tin’funika nthawe zense kumbakumbukira kuti kuthandizira utongi bwa Mulungu ni cinthu cakufunika kwene-kwene napo pomwe tinkugumana na mabvuto. w17.06 19 ¶15-16
Cixanu, 25 Janeiro
Cenjerani na kusirira kwa nsanje kwa mtundu uli-wense.—Lu. 12:15.
Wanthu azinji nsiku zino ambakhumba kukhala na bzakubvala bzakuumira, mitedwe, mitcini ya nzeru na bzinthu bzinango. Iwo ambakhala na bvuto lakufunisisa bzinthu bzakuthupi ndipo ambawona kobiri na bzinthu bzinango kuti mpsakufunika kwene-kwene pa moyo wawo kuposa cinthu ciri-cense. Ninga mkristau, kodi n’ciyani cinthu comwe n’cakufunika kwene-kwene kuna imwepo? Bzibvunzeni kuti: ‘Kodi ndimbamala nthawe zizinji ndinkulinga ayai ndinkukumbuka bza kukhala na kanderendere, ayai bzinthu bzakucosedwa tsapanopa, bzomwe bzimbafunidwa na wanthu azinji kuposa nthawe yomwe ndimbamala ndinkukonzekera mitsonkhano ya gwere? Kodi ndimbakhala wakutanganika na mabasa ya nsiku na nsiku mpaka kusaya nthawe ya kucita mpembo ayai kuwerenga Bibliya?’ Tikazindikira kuti tinkuyamba kufuna bzinthu bzakuthupi kwene-kwene kuposa kufuna Kristu, tin’funika kumbakumbukira mafala ya Jezu ya mu vesi la leroya. Jezu adalewambo kuti ‘palibe munthu omwe angakwanise kuphatira basa ambuya awiri.’ Iye patsogolo pace adalewa kuti: ‘Mungakwanise lini kuphatira basa Mulungu na kuphatira basa kobiri pabodzi.’ N’thangwe ranyi? Ni thangwe rakuti mbuya ali-wense pa awiriwa, ambafuna kuphatiridwa basa yekha basi. (Mat. 6:24) Pakuti ndife wakuperewera, tin’funika kupitiriza kulimbana na ‘bzikhumbo bza thupi lathu,’ kuphatanidza kufuna bzinthu bzakuthupi.—Wayef. 2:3. w17.05 25-26 ¶15-16
Malinkhuma, 26 Janeiro
Ndimbacita bzensebzi thangwe ra bzipsa bzabwino, kuti ndigawane nabzo na winango.—1 Wak. 9:23.
Ifepano tiri ninga mitsuko ya dongo thangwe ndife wakuperewera. Koma mafala yomwe timbapalizira, yali ninga cuma, thangwe yangabwerese moyo wakusaya kumala kwa ife pabodzi na wale omwe an’tibvesera. M’postolo Paulo adacita nyongo yakupfunzisa winango bza Umambo bwa Mulungu. (War. 1:14, 15; 2 Tim. 4:2) Kufuna kwace bzipsa bzabwino, kudamuthandiza kupitiriza kupalizira, napo akhagumana na cizunzo cikulu. (1 Wat. 2:2) Kodi tingalatize tani kuti timbafuna basa lakupalizira ninga momwe Paulo adacitira? Paulo adalatiza kuti akhafuna kwene-kwene basa lakupalizira mwa kuphatisira basa mpata uli-wense kuti apalizire wanthu. Ninga Paulo na Akristau wakuyambirira, ifepanombo timbapalizira bzipsa bzabwino ku nyumba na nyumba, mu mseu na kuli-kwense komwe kungagumanike wanthu. (Mab. 5:42; 20:20) Timbacita nyongo yakunyang’ana njira zakupalizirira wanthu azinji. Bzikakwanisika, tingatumikirembo ninga mpainiya wakuthandiza ayai wakukhazikika. Pinango tingapfunze cirewedwe cinango, tingayende kukatumikira komwe kunkufunikira apalizi azinji mkati mwa dziko lathu ayai ku dziko linango.—Mab. 16:9, 10. w17.06 11 ¶8-9
Mdzinga, 27 Janeiro
hiri liri-lense na nsuwa iri-yense bzidacosedwa pa mbuto pace.—Cibv. 6:14.
Bzinthu bzakuipa bzizinji nsiku zino bzimbayambisidwa na mabungwe. Mabungwe ya cipembedzo yambapumpsa wanthu azinji. Iwo ambapfunzisa lini cadidi ca Mulungu, ambalewa kuti tin’funika lini kukhulupira kwene-kwene Bibliya, ndipo ambapfunzisambo lini bza tsogolo labwino lomwe wanthu angadzakhale nalo. Maboma yacinyengo yambalimbisa nkhondo na ciwengo, thangwe ra kusiyana kwa mitundu ya wanthu ndipo yambaponderera anyakusauka. Thangwe ra kutawirira anyakudala na kutambira bobobo, mabomaya yambadala kwene-kwene ndipo yambakhala yalibe basa na anyakusauka. Mabungwe yadyeraya yambadzonga cirengedwe, ndipo yambaponderera wanthu mwakuti mbang’ono-ng’ono omwe ambadala. Fala la Mulungu lidaleweratu kuti maboma ya m’dzikoya pabodzi na mabungwe yense yomwe yambayathandizira, yan’dzapfudzidwa pabodzi na wense omwe ambatsutsa Umambo bwa Mulungu.—Jer. 25:31-33. w17.04 12 ¶7-8
Ciposi, 28 Janeiro
Ndin’dzabweresa lini nyathwa pa nthawe yomwe iye akana moyo.—1 Wam. 21:29.
Yahova ‘omwe ambapenda mitima,’ ndipo ambakwanisa kuwona unthu bwathu bwa mkati, adacitira nsisi Akabe. (Mim. 17:3) Pomwe acibale wa Nabote na axamwali wace adabva kuti banja la Akabe lingadapasidwa lini nyathwa mpaka pomwe Akabe angadadzafa, pinango bzimwebzi bzingadayeza cikhulupiro cawo kuna Mulungu. Koma kubzicepswa kungadawathandiza kuti akhotcerere cikhulupiro cawo. N’thangwe ranyi? Iwo angadakhala wakubzicepswa, angadapitiriza kunamata Yahova, acikhulupira kuti bzomwe Yahova ambacita nthawe zense mpsakulungama. (Bzak. 32:3, 4) Kutsogoloku, acibale wa Nabote an’dzasimbidwa mwa kuwona abale wawo wakufunidwa ankulamusidwa. Cimweci cin’dzakhala cirungamo cacadidi kwa Nabote pabodzi na wana wace. (Djobi 14:14, 15; Ju. 5:28, 29) Munthu wakubzicepswa ambadziwa kuti ‘Mulungu wacadidi an’dzayeruza mabasa yali-yense, kuphatanidza bzinthu bzakubisika penu mpsabwino ayai bzakuipa.’ (Mpal. 12:14) Yahova ambawona bzinthu bzomwe ife tingakwanise lini kubziwona. Tenepo kubzicepswa kumbatikhotcerera kuti tireke kuluza cikhulupiro cathu kwa Yahova. w17.04 22-23 ¶8-9
Cipiri, 29 Janeiro
Xamwali wacadidi ambakufuna nthawe zense.—Mim. 17:17.
Thangwe ra mkhalidwe wa dzikoli, abale wathu azinji ankukhala m’madziko yacirendo. Koma bzimwebzi bzingakhale bzakunesa. Kumbukirani bzinthu bzomwe iwo angafunike kucita mu nthawe ing’ono-ng’ono: kupfunza cirewedwe cipsa, kudziwa makhalidwe na malamulo ya m’dzikolo yakulewa bza kulipira mtsonkho, kunembesa wana wawo kuxikola na momwe angalelere wana wawo! Kodi imwepo mungathandize abale na mpfumakazi zathu omwe ankugumana na bzineso ninga bzimwebzi? (Waf. 2:3, 4) Nthawe zinango, atsogoleri wa boma ambacitisa kuti abalewa aneseke kugumana Nyumba ya Umambo. Ndipo mabungwe manango ya boma yomwe yambathandiza alendo, yambaleka kuthandiza abale wathu. Mabungwe manango yambauza abalewa kuti akalamba kuphata basa lomwe limbawapasa lini mpata wakugumanika ku mitsonkhano, aniwathamangisa m’dzikolo. Thangwe ra mantha, winango ambabvuma basalo. Tenepo, mpsakufunika kwene-kwene kugumana nawo mwakamfulumize akabwera m’dziko lathu. Iwo an’funika kuwona kuti timbawakumbukira. Tikawalatiza thupo limweri na kumbapereka thandizo lakufunikira, tingalimbise cikhulupiro cawo.—Mim. 12:25. w17.05 5 ¶9-10
Citatu, 30 Janeiro
Lufoyi la azinji lin’dzamala mphanvu.—Mat. 24:12.
Pomwe Jezu akhali pansi pano, iye adafotokoza bzinthu bzomwe bzingadathandiza wanthu kuzindikira ‘mamaliziro ya nthawe ino.’ Ndipo pakufotokoza bzinango mwa bzinthu bzimwebzi, Jezu adati: ‘Lufoyi la azinji lin’dzamala mphanvu.’ (Mat. 24:3) M’magole dzana yakutoma, Ajuda akhalewa kuti akhali atumiki wa Mulungu, koma iwo alibe kupitiriza kulimbisa lufoyi lawo kwa Mulungu. Tsono mwakusiyana na Ajudawa, Akristau azinji wa m’nthawe imweire, akhawona bzinthu mwakusiyana. Iwo akhapalizira ‘bzipsa bzabwino bzakulewa bza Kristu’ na nyongo, akhafuna Mulungu, abale wawo wauzimu na wanthu omwe akhanati kudziwa cadidi. Akristauwa adapitiriza kulimbisa lufoyi lawo kwa Mulungu. (Mab. 2:44-47; 5:42) Tsono bzakupasa nsisi mpsakuti Akristau wakuyambirira winango, adalekerera lufoyi lawo kudjedjera. Jezu adauza Akristau wakuyambirira wa ku Efezo kuti: ‘Ndakugumana na mulandu wakuti linkumala lufoyi lomwe ukhanalo pakuyamba lire.’ (Cibv. 2:4) Bzinkuwoneka kuti Akristau wa ku Efezo akhambatewezera wanthu wa ku dziko, omwe akhandofuna kucita bzinthu bza kubzikondwesa wokha.—Wayef. 2:2, 3. w17.05 15-16 ¶1-3
Cinai, 31 Janeiro
Mbatewezani Bzomwe Mumbapicira—Mat. 5:33.
Djafeti akhali mtsogoleri wakukhwimika na mcikunda wamphanvu. Ana akhali mkazi wakubzicepswa omwe akhasamalira bwino pa mui pace pabodzi na mwamuna wace. Djafeti na Ana wensene akhanamata Yahova ndipo awiriwo adacita cinthu cinango cakundendemerana. Djafeti na Ana adacita piciro kuna Yahova ndipo wensene adateweza piciro lawo mwakukhulupirika. Iwo ni ciratizo cabwino kuna amuna na akazi nsiku zino omwe ambacita mapiciro kwa Yahova. Bibliya limbalewa kuti piciro lakuperekedwa kwa Mulungu ni cinthu cakufunika kwene-kwene. Mwa ciratizo, munthu angapicire kuna Yahova kuti an’dzacita cinthu cinango, kupereka mphaso inango, kupita basa la mtundu winango ayai kutcenkha kucita cinthu cinango. Munthu ambacita mapiciro mwakucita kufuna, sikuti mwakungingimizidwa. Tenepo, munthu akasankhula kucita piciro, Yahova ambawona cakusankhula caceco kukhala cakufunika kwene-kwene ndipo iye ambafuna kuti munthuyo ateweze piciro lacero. M’Bibliya, piciro ni cinthu cakufunika kwene-kwene ndipo liri ninga lumbiro. Lumbiro ni piciro lomwe munthu ambasankhula kucita ayai kusaya kucita cinthu cinango.—Ciy. 14:22, 23; Waheb. 6:16, 17. w17.04 3 ¶1-2