Julho
Ciposi, 1 Julho
Bzicepsweni pansi pa dzanja lamphanvu la Mulungu, kuti adzakukuzeni pa nthawe yace.—1 Pe. 5:6.
Sebina ‘akhanyang’anira nyumba’ ya Mambo Ezekiya, ndipo akhana udindo bukulu kwene-kwene. (Zai. 22:15) Tsono, Sebina adayamba kubzikuza ndipo akhafuna kuti wanthu winango awone kuti iye ali padzulu kwene-kwene kuposa wensenewo, (Zai. 22:16-18) Pakuti Sebina akhafuna kubzibweresera mbiri, Mulungu adamutengera udindo bomwe iye akhanabo, acibupereka kwa mwamuna munango wakucemeredwa Eliyakimu. (Zai. 22:19-21) Bzimwebzi bzidacitika pomwe Mambo Sanakerube wa Asiriya akhafuna kukamenyana na Jeruzalemu. Tsono bzimwebzi bzinati kucitika, Sanakerube adatumiza gulu la atumiki wace pabodzi na thimu la anyankhondo kuti likagopswe Ajuda na kucitisa kuti Mambo Ezekiya abzipereke. (2 Wam. 18:17-25) Ezekiya adatumiza Eliyakimu pabodzi na amuna awiri kuti akagumane na atumikiwo. Ndipo m’bodzi wa iwo akhali Sebina, omwe pa nthaweyo akhali munembi. Bzinkuwoneka kuti pa nthawe imweyi Sebina akhadacinja khalidwe lace lakubzikuza, acikhala wakubzicepswa ndipo akhali lini wakusunama na bzomwe bzikhadamucitikirabzo. Ndipo iye akhadakonzeka kubvuma udindo buli-bwense napo bwakunyozeka. w18.03 23-24 ¶7-8, 10
Cipiri, 2 Julho
Pitirizani kufamba mu mzimu ndipo mun’dzacita lini cikhumbo ca thupi na pang’onopo.—Wag. 5:16.
Tikawona kuti timbafunisisa bzinthu bzakuthupi ayai bzakutsangalaza, ifepano tin’funika lini kusunama. M’mbuto mwace, tin’funika kupitiriza kumbakumbira thandizo kwa Yahova, kuti mzimu wace wakucena utithandize kuikha makumbukidwe yathu pa bzinthu bzabwino. (Lu. 11:13) Ciratizo pa nkhaniyi ni mpostolo Pedru. Nthawe zinango, iye akhakumbuka lini ninga Kristu. (Mat. 16:22, 23; Lu. 22:34, 54-62; Wag. 2:11-14) Tsono iye alibe kubwerera m’mbuyo, ndipo Yahova adamuthandiza. Pang’ono na pang’ono, iye adayamba kukumbuka ninga Kristu. Bzimwebzi bzingacitikembo na ifepano. Na kupita kwa nthawe, mpostolo Pedru adadzafotokoza bza makhalidwe manango yomwe yangatithandize. (2 Pe. 1:5-8) Ifepano tin’funika kucita nyongo yakukulisa makhalidwe yomwe iye adayalewa ninga kubziretsa, kupirira, kufuna abale na makhalidwe manango yabwino. Ndipo nsiku zense timbabzibvunze kuti: ‘Kodi ni khalidwe liponi lomwe ndin’funa kulilatiza lero, lomwe lin’ndithandiza kukhala wakulimba mwauzimu?’ w18.02 25-26 ¶12-13
Citatu, 3 Julho
Ndakoya mafala yace mu mtima mwangu, kuposa bzomwe akhadandiuza kuti ndicite.—Djobi 23:12.
Djobi akhaidziwa bwino mitemo ya Mulungu. Iye akhadziwambo bwino Yahova, ndipo bzimwebzi bzidamuthandiza kucita bzinthu bzabwino. Mwa ciratizo, Djobi akhadziwa kuti angadalewa lini kuti ambafuna Mulungu, penu iye akhadekera lini mtima winango. (Djobi 6:14) Iye akhabziwona lini kukhala wakufunika kwene-kwene kuposa winango, m’mbuto mwace, iye akhacitira bzinthu wanthu wense ninga abale wace, bziribe basa penu wanthuwo akhali wakudala ayai wakusauka. Djobi adati: ‘Kodi omwe adakonza ine m’mimba ndiye lini omwe adakonzambo iwo?’ (Djobi 31:13-22) Napo kuti Djobi akhali wakudala na wakulemekezeka, iye alibe kubzikuza ne kuwona winango ninga wakusaya kufunika kwa iye. Bzimwebzi mpsakusiyana kwene-kwene na bzomwe wanthu azinji ambacita akakhala wakudala na wakulemekezeka nsiku zino. Djobi akhafuna lini kuti cinthu ciri-cense ayai bzinthu bzakuthupi bzikhale bzakufunika kwene-kwene kwa iye kuposa Yahova. Iye akhadziwa kuti bzimwebzi bzingadamucitisa kulamba ‘Mulungu wacadidi wakudzulu.’ (Djobi 31:24-28) Djobi akhawona malowozi kukhala cinthu cakupambulika pakati pa mwamuna na mkazi, ndipo iye adalumbira kuti angadanyang’anisa lini akazi na cakulinga cakuphonyeka. —Djobi 31:1. w18.02 13-14 ¶16, ¶18-19
Cinai, 4 Julho
[Nowe] adakhala wakusaya cakuphonya pakati pa wanthu wa m’nthawe yace. Nowe adafamba na Mulungu wa cadidi.—Ciy. 6:9.
Nowe akhakumbuka lini kuti kundokhala munthu wabwino kukhali kwakukwanira. Iye adakhwimika pa kuuza wanthu winango bza kukhulupirika kwace kwa Yahova. Ndipo Bibliya limbamucemera kuti ‘mpalizi wa cirungamo.’ (2 Pe. 2:5) Mpostolo Paulo adalewa bza Nowe kuti: ‘Thangwe ra cikhulupiroco, iye adakunda dziko.’ (Waheb. 11:7) Mwakusaya kupenukira, wanthu akhamuseka na kuyeza kuphingiza basa lace, ndipo pinango adayeza kumucitira ciwembo. Koma Nowe alibe kugopa wanthuwo. (Mim. 29:25) M’mbuto mwace, iye akhana cikhulupiro, tenepo Yahova adamuthandiza kukhala wakukhwimika. Ndipo Yahova ambacitambo bzibodzi-bodzibzi na atumiki wace wakukhulupirika nsiku zino. Nowe akhali kale wakukhulupirika kwa Yahova kwa magole yakuposa 500, pomwe Yahova adamuuza kuti amange cingalawa, comwe cingadaphatisidwa basa pakupulumusa wanthu pabodzi na bzirombo pa Cigumula ca Madzi. (Ciy. 5:32; 6:14) Kwa Nowe, bzikhawoneka ninga bzakunesa kumanga cingalawaci. Ndipo iye akhadziwa kuti wanthu angadamuseka na kucitisa moyo wace kukhala wakunesa kwene-kwene. Koma Nowe adakhala wakukhulupirika na wakubvera kwa Yahova ndipo iye ‘adacitadi tenepoyo.’—Ciy. 6:22. w18.02 4 ¶4, ¶6-7
Cixanu, 5 Julho
Mpsabwino, ndipo mpsakudekeza . . . kukhala pabodzi mwakuphatana!—Psal. 133:1.
Njira yakufunika kwene-kwene yomwe ingatithandize kukulisa ciphatano cathu, ndiyo kutewezera lufoyi la Yahova. (1 Ju. 4:8) Wanthu winango ambalewa kuti: “Pana abale omwe ndimbawafuna, koma winango ndimbandopirira nawo.” Penu timbakumbuka tenepo, ndiye kuti tinkuteweza lini malango ya mpostolo Paulo yakuti ‘mumbapirirane mwa lufoyi.’ (Wayef. 4:2) Pana kusiyana pakati pa kupirira na ‘kumbapirirana mwa lufoyi’. Mwa ciratizo, onani kuti Paulo alibe kundolewa kuti tin’funika ‘kumbapirirana,’ koma iye adalewa kuti tin’funika kucita bzimwebzi ‘mwa lufoyi.’ M’magwere mwathu muna wanthu wakusiyana-siyana omwe Yahova adawakwewa kuti akhale m’gulu lace. (Ju. 6:44) Yahova ambafuna abalewa, ndipopa iye adawabweresa m’gulu. Tsono penu Yahova ambafuna abalewa, kodi ndife yani ife kuti tileke kuwafunambo? Tin’funika kucita nyongo yakufuna abale wathu ninga momwe Yahova ambatiuzira.—1 Ju. 4:20, 21. w18.01 13 ¶14
Malinkhuma, 6 Julho
Kumbukira Mulengi wako Mkululetu mu nsiku zomwe ukali tswaka.—Mpal. 12:1.
Abereki winango, ambafuna kuti wana wawo adzabatizidwe pambuyo pa kucita mapfunziro yapadzulu na kugumana basa la kobiri zizinji. N’cadidi kuti abereki omwe ambacita bzimwebzi ambafunira wana wawo bzabwino, koma iwo an’funika kumbabzibvunza kuti: ‘Kodi bzomwe ndikufuna kuti mwana wangu acitebzi, bzin’dzamuthandizadi pa moyo wace? Kodi bzimwebzi bzinkubverana na bzomwe timbapfunza m’Bibliya? Mpsakufunika kwene-kwene kumbakumbukira kuti bzinthu bza m’dzikoli pabodzi na kakumbukidwe kace bzimbabverana lini na kakumbukidwe ka Yahova. (Tiy. 4:7, 8; 1 Ju. 2:15-17; 5:19) Ndipo comwe cingathandize wana wanu kukhala wakukhotcerereka ku mapumpso ya Sathani pabodzi na kakumbukidwe kakuipa ka dziko laceri, ni kukhala pauxamwali bwakulimba na Yahova. Tsono aberekimwe mukambaikha mapfunziro yapadzulu pabodzi na basa pa mbuto yakuyamba pa moyo wanu, wana wanu an’dzayamba kuwona bzinthu bza m’dzikoli kukhala bzakufunika kwene-kwene kuposa uxabwali bwawo na Yahova, ndipo bzimwebzi bzingawabweresere ngozi ikulu. Tenepo, ninga abereki wa lufoyi, kodi imwepo munilekerera kuti mwana wanu apumpsike na makumbukidwe ya m’dzikoli, mucimbakumbuka kuti iye an’dzakhaladi wakukondwa? Tsono, dziwani kuti wana wanu an’dzakhala wakukondwa kokha akaikha Yahova pa mbuto yakuyamba pa moyo wawo.—Psal. 1:2, 3. w18.03 11-12 ¶10-11
Mdzinga, 7 Julho
[Ikhani] pakutoma, Umambo bwa Mulungu, na cirungamo cace.—Mat. 6:33.
Atumiki azinji wa Yahova, ankucita nyongo yakukhala na moyo wakusaya kufuna bzizinji. Iwo ambawona kuti kucita bzimwebzi, kumbawathandiza kukhala na nthawe izinji yakutumikira Yahova ndipo ambakhala wakukondwa. Jack, adasiya kucita malonda yace ndipo adagulisa nyumba yace ikulu kuti akwanise kutumikira ninga mpainiya pabodzi na mkazace. Iye adati: “Kwa magole mazinji, inepano ndikhandokhala wakusunama thangwe ra mabvuto ya kubasa. Tsono mkazi wangu akhatumikira ninga mpainiya, ndipo nthawe zense akhakhala wakukondwa. Iye akhambandiuza kuti, ‘Ndinkutumikira bwana wabwino kwene-kwene!’ Tenepo, ndidayambambo kutumikira ninga mpainiya, ndipo tsapano, tense awiri tinkutumikira bwana m’bodzi-bodziyo, omwe ni Yahova.” Kuti tidziwe penu timbafuna kwene-kwene kobiri kuposa Mulungu, ifepano tingabzicite mibvunzo iyi: ‘Kodi bzomwe ndimbacita pa moyo wangu bzimbalatiza kuti ndimbakhulupiradi bzomwe Bibliya limbalewa pa nkhani ya kobiri? Kodi cinthu cakufunika kwene-kwene kwa ine ni kukhala na kobiri zizinji ayai kutumikira Mulungu? Kodi ndimbacita thupo kwene-kwene na bzinthu bzakuthupi kuposa kucita thupo na uxamwali bwangu na Yahova pabodzi na wanthu wa m’banja mwangu na axamwali wangu? Kodi ndimbakhulupiradi kuti Yahova an’dzandipasa bzense bzomwe ndin’funikira?’ Tin’funika kukhala na citsimikizo cense kuti Yahova, cipo acidzasiya wale omwe ambamukhulupira. w18.01 24-25 ¶12-13
Ciposi, 8 Julho
Pakuti nthawe zense imwepo munkukhala wakubvera, . . . pitirizani kukonza cipulumuso canu na mantha na mwa kutetemera.—Waf. 2:12.
Munthu ali-wense ana udindo bukulu kwene-kwene bwa kupitiriza kukonza cipulumuso cace. Tsono kuti bzimwebzi bzikwanisike, imwepo mun’funika kumbawerenga Bibliya na kumbakumbukira bzomwe mumbawerengabzo, kupemba kwa Yahova, mucimbakumbukira bzinthu bzense bzomwe iye ambakucitirani. Kucita bzimwebzi kun’dzakuthandizani kutsimikiza kuti Yahova ni Xamwali wanu. Ndipo bzin’dzakucitisanimbo kufuna kuuza winango bzomwe mumbakhulupira. (Psal. 73:28) Jezu adati: ‘Penu munthu akufuna kunditewera, abzirambe yekha, anyamule muti wace wakuzunzidwira, acinditewera mwakusaya kulekeza.’ (Mat. 16:24) Tenepo, kuti Mkristau atewere Jezu, an’funika kubzipereka kwa Yahova acibatizidwa. Ndipo kucita bzimwebzi, kun’dzakuthandizani kukhala na moyo wabwino tsapano ndipo kutsogolo mucidzatambira moyo wakusaya kumala m’dziko lipsa la Mulungu. Tenepo, citani ciri-cense comwe mungakwanise kuti mupitirize kukonza cipulumuso canu! w17.12 26 ¶18-19
Cipiri, 9 Julho
Bvalani . . . kupirira.—Wakol. 3:12.
Abereki akambakhala wakupirira pakupfunzisa wana wawo, an’dzawona kuti na kupita kwa nthawe wanawo an’dzakwanisa ‘kudziwa bwino kufupika, kutalika, kukula na kuzika’ kwa cikhulupiro. (Wayef. 3:18) Tin’funika kumbapfunzisa wana wathu mwakubverana na msinkhu wawo pabodzi na luso lawo lakubvesesa bzinthu. Ndipo lufoyi lawo likambakula thangwe ra bzomwe ankupfunzabzo, bzin’dzakhala bzakusaya kunesa kuti iwo ambafotokozere anzawo bzomwe iwo ambakhulupira, kuphatanidzambo anzawo wa ku xikola. (1 Pe. 3:15) Mwa ciratizo, kodi wana wanu ambakwanisa kuphatisa basa Bibliya kuti afotokoze bzomwe bzimbacitika munthu akafa? Kodi iwo ambakhulupiradi bzomwe Bibliyalo limbalewa? Lekani kuyebwa kuti mun’funika kukhala wakupirira kuti muthandize wana wanu kukhulupira bzomwe Bibliya limbalewa, ndipo kucita bzimwebzi kun’dzakhala na bzakutewera bzabwino. (Bzak. 6:6, 7) Ciratizo canu n’cakufunika kwene-kwene kuti muthandize wana wanu kukukulisa cikhulupiro cawo. Stephanie omwe ana wana atatu wacikazi adati: “Inepano ndimbabzibvunza kuti: ‘Kodi ndimbauza wana wangu bza thangwe lomwe limbandicitisa kukhulupira kuti Yahova alipodi, kuti iye ambatifuna pabodzi na cirungamo cace?’ Penu inepano ndiribe cikhulupiro cakulimba, ndingadikhire lini kuti wana wangu akhale naco.” w17.12 17-18 ¶8-10
Citatu, 10 Julho
M’bale wako an’dzamuka.—Ju. 11:23.
N’thangwe ranyi Marta akhana citsimikizo cense cakuti m’bale wace an’dzakhala pomwe na moyo? Iye akhana citsimikizo cimweci thangwe akhadziwa bza nkhani za cilamuso, comwe cikhadacitika kale m’mbuyomo. Pinango iye adapfunza bza nkhanizi kumui ayai ku sinagoga pomwe akhali mwana. Mbatiwoneni m’Bibliya nkhani za wanthu atatu omwe adalamusidwa. Kumbukirani cilamuso cakuyamba. Cilamusoci cidacitika pa nthawe yomwe Yahova akhapasa mphanvu mpolofeta Eliya kuti ambacite bzinthu bzakudabwisa. Mkazi mansiwa munango omwe akhakhala mu mzinda wa Zarefati, omwe ukhali mu dera la Fenisiya ku mpoto kwa Jirayeri, akhatambira bwino mpolofetayu. Yahova adacita cakudabwisa. Iye adacitisa kuti ufa na mafuta ya mkaziyu yaleke kumala, ndipo bzimwebzi bzidacitisa kuti iye pabodzi na mwana wace aleke kufa na njala. (1 Wam. 17:8-16) Na kupita kwa nthawe, mwanayo adadzaduwala, acifa. Kodi n’ciyani comwe Eliya adacita? Iye adapemba kwa Yahova kuti: ‘Imwe Yahova Mulungu wangu, ndaphata minyendo, citisani kuti moyo wa mwanayu ubwerere pomwe mwa iye.’ Ndipo ndibzo bzidacitikadi! Mulungu adabva mpembo wa Eliya ndipo mwanayo adakhala pomwe na moyo. Imweyi ni nkhani yakuyamba ya m’Bibliya yakulewa bza cilamuso. (1 Wam. 17:17-24.) Mwakusaya kupenukira, Marta akhadziwa bza nkhani imweyi. w17.12 3 ¶1; 4 ¶3, 5-6
Cinai, 11 Julho
Imwepo mungakwanise lini kuphatira basa Mulungu na kuphatira basa cuma pa nthawe ibodzi-bodzi.—Mat. 6:24.
Pinango wanthu angatiuze kuti tidzonge nthawe pabodzi na mphanvu zathu kuti tilinge basa lomwe lin’dzaticitisa kukhala wakubvekera na wakudala m’dzikoli. Pakuti wanthu azinji ambakumbuka kuti kukhala na basa la kobiri zizinji ndico cinsinsi ca cikondweso, ifembo tingayambe kukhala na makumbukidwe ninga yamweya. Kodi basa lomwe limbacitisa munthu kukhala wakudala ayai wakubvekera lingakondwesedi munthu? Ne na pang’onopo. Kumbukirani bzomwe bzidacitika na Sathani. Iye akhafunisisa kukhala wamphanvu na wakubvekera. Tingalewe kuti iye adakwanisa bzomwe akhafuna. Tsono Bibliya limbalewa kuti m’mbuto mwakukondwa iye adasunama ndipo ana ukali bukulu. (Mat. 4:8, 9; Cibv. 12:12) Ndipo mwakusiyana na Sathani, ifepano timbakondwa tikambathandiza wanthu winango kudziwa bza Mulungu na tsogolo labwino lomwe iye ambatipicira. Palibe basa liri-lense m’dzikoli lomwe lingakupaseni cikondweso ninga cimweci. Kuthumizira bzimwebzi, kuti wanthu akhale na basa la kobiri zizinji, kawiri-kawiri iwo ambacita mpikisano, ambawenga anzawo ayai kuwacitira njiru. Koma mwakubverana na bzomwe Bibliya limbalewa, bzense bzomwe iwo ambacita bzimbakhala ninga kuti ‘ankuthamangisa mphepo.’—Mpal. 4:4. w17.11 24 ¶11-13
Cixanu, 12 Julho
Pomwe adandomala kuimba nyimbo za citumbizo, adacoka aciyenda ku phiri la Mioliva.—Mat. 26:30.
Mu nthawe ya Jezu, kuimba kudapitiriza kucita mbali yakufunika kwene-kwene pa kunamata kwacadidi. Ndokumbukirani bzomwe bzidacitika usiku bwakumalizira bwa moyo wace pansi pano. Jezu atamaliza kucita msinda wa ciraliro ca Mbuya pabodzi na anyakupfunza wace, wense pabodzi adaimba nyimbo zakutumbiza Yahova. Akristau wakuyambirira adapereka ciratizo cabwino pa nkhani ya kutumbiza Mulungu na nyimbo. Mwakusiyana na Ajirayeri, omwe akhandonamata Yahova akayenda ku templo, akristauwa akhagumana m’nyumba zawo kuti aimbe. Napo kuti nyumba zawozo zikhali lini zakudeka kwene-kwene pakundendemeza na templo, abalewa akhaimba na nyongo. Ndipo mpostolo Paulo adauza akristauwa kuti: ‘Pitirizani kupfunzisa na kulimbisana winango na mwanzace na mapsalymo, tumbizani Mulungu na nyimbo zauzimu mwakutenda, muciimbira Yahova m’mitima yanu.’ (Wakol. 3:16) Tenepo, nyimbo zomwe ziri m’bukhu lathu la nyimbo zin’funika kumbaimbidwa ‘mwakutenda,’ thangwe izo zimbacita mbali ya cakudya comwe ‘kapolo wakukhulupirika na wanzeru’ ambatikonzera ‘pa nthawe yakuthemera.ʼ—Mat. 24:45. w17.11 4 ¶7-8
Malinkhuma, 13 Julho
Sankhulani mizinda yakukudekerani, kuti ikhale mizinda yakuthawira.—Mirew. 35:11.
Yahova adasankhula mizinda mitanthatu yakuthawira yomwe ikhali pafupi na Ajirayeri. Iye adauza Ajirayeriwo kuti asankhule mizinda mitatu ku ng’ambu iri-yense ya mkulo wa Joridano. N’thangwe ranyi? Thangwe iye akhafuna kuti nyakuthawa ambapite mu mzindamo mwakamfulumize na mwakusaya kunesa. (Mirew. 35:11-14) Ndipo miseu yakuyendera ku mizindayi ikhakonzedwa bwino ndipo ikhafunika kusamalidwa. (Bzak. 19:3) Mwakubverana na mwambo wa Ajuda, m’miseumo mukhana bzizindikiro bzomwe bzikhathandiza anyakuthawawo kuzindikira mizindayo. Pakuti mu Jirayeri mukhana mizinda yakuthawira, Mjirayeri omwe angadapha munthu mwa ngozi akhafunika lini kukapotera m’dziko lacirendo, thangwe kumweko iye angadakapumpsidwa, aciyamba kunamata mirungu yakunama. Kumbukirani ibzi: Mwakubverana na lamulo la Yahova, munthu omwe wapha mwanzace akhafunika kuphedwambo. Koma iye adacitambo makonzedwe yakuti munthu omwe wapha mwanzace mwa ngozi acitiridwe nsisi na kukhotcereredwa. Mfotokozi munango wa Bibliya adalewa kuti: “Makonzedweya yakhadalinganizidwa bwino ndipo yakhali yakusaya kunesa kuyabvesesa na kuyateweza.” Yahova ni muyeruzi lini wakuuma mtima omwe ambandonyang’ana mathangwe kuti alange atumiki wace. M’mbuto mwace, iye ‘ngwakudzala na nsisi.’—Wayef. 2:4. w17.11 16 ¶4-5
Mdzinga, 14 Julho
Bwererani kwa ine, . . . ndipo ine ndin’dzabwerera kwa imwepo.—Zak. 1:3.
Mpukutu munango ankumbuluka, mkazi munango ali mkati mwa combo ndipo akazi awiri ankumbuluka m’dzaulu na matenga ninga ya mbalame. Yamweya ni matsomphenya manango yakudabwisa yomwe Zakariya adawona. (Zak. 5:1, 7-9) N’thangwe ranyi Yahova adawonesa mpolofeta waceyu matsomphenya yakudabwisaya? Matsomphenya yacitanthatu na yacinomwe ya Zakariya, ni m’cenjezo wamphanvu kwa wale omwe ambacita bzinthu bzakuipa. Yahova an’dzalekerera lini kuti uipi bupitirize m’gulu lace. Tenepo ninga atumiki wace, tin’funika kumbawenga bzinthu bzakuipa. Matsomphenyaya yankutitsimikira kuti tikambacita bzinthu bzomwe bzimbakondwesa Baba wanthu wa lufoyi, iye an’dzatitemberera lini koma an’dzatikhotcerera na kutisimba. Napo kuti bzingakhale bzakunesa kupitiriza kukhala wakucena m’dziko lakuipali, na thandizo la Yahova bzinthu bzingatifambire bwino! w17.10 15 ¶1; 20 ¶19
Ciposi, 15 Julho
Akazi wacikulire, an’funika kukhala na makhalidwe yabwino, . . . kuti ambapase malango akazi wacitsikana.—Tito 2:3, 4.
Nsiku zino, mpfumakazi zina mipata mizinji yakutumikira ninga apainiya, angayende ku mbuto komwe kunkufunika apalizi azinji, kutumikira mu cimango na kucita mapfunziro ya Xikola ya Apalizi wa Umambo. Ndipo winango wa iwo ambacemeredwa kuti akacite mapfunziro ya Xikola ya Gileyade. Napo akazi wacikulire omwe angakwanise lini kucita bzizinji mwa bzinthu bzimwebzi, iwombo ni cisimbo mu gwere. Timbadekedwa kwene-kwene kukhala na mpfumakazi zacikulire! Napo kuti winango angakwanise lini kucita bzinthu bzinango bzomwe akhacita kale-kale, iwo ambakhala wakukhwimika ndipo ambacita bzomwe ambakwanisa m’gwere. Mwa ciratizo, mpfumakazi yacikulire ingafunike kukhala yakukhwimika, ikakumbiridwa na akulu kuti ikathandize mpfumakazi yacitsikana pa nkhani ya kubvala mwakuthemera. Mpfumakaziyi in’funika lini kukalipira mpfumakazi yacitsikanayo thangwe ra bzakubvalabzo koma in’funika kumuthandiza mwa kudeka mtima kuti awone momwe bzimwebzo bzingatokonyere winango. (1 Tim. 2:9, 10) Mpfumakazi zacikulire zikalatiza lufoyi ninga limweri zingathandize gwere kukhala lakulimba. w17.09 31 ¶17-18
Cipiri, 16 Julho
Un’dzamudziwadi Mulungu.—Mim. 2:5.
Kwa magole mazinji, atsogoleri azinji akhafuna lini kuti wanthu akhale na Bibliya. Koma wanthu wakugopa Mulungu akhacita nyongo kuti wanthu wense akhale na Bibliya. M’bodzi wa iwo akhali John Wycliffe, omwe akhakhala ku Inglaterra m’magole ya 1300. Iye akhafuna kuti munthu ali-wense akhale na Bibliya kuti ambaliwerenge. Pa nthaweyo, wanthu azinji ku Inglaterra akhanati kubva mafala ya m’Bibliya mu cirewedwe cawo. Mu 1382, John Wycliffe pabodzi na anzace winango adasandulizira Bibliya mu cingerezi. Gulu la wanthu wakudziwika na dzina lakuti Lollard omwe akhafuna kwene-kwene Bibliya, adacita ulendo bwakufamba na minyendo mudzi na mudzi m’dziko lense la Inglaterra ndipo akhambawerengera wanthu Bibliya la John Wycliffe na kuwapasa bzipande bza makopiya ya Bibliya yomwe iwo akhacita kunemba na manja. Na kupita kwa nthawe, wanthu wa ku Europa na madziko manango adayamba kusandulizira Bibliya na kulidinda m’bzirewedwe bzomwe wanthu azinji angadabvesesa. w17.09 18 ¶10-12
Citatu, 17 Julho
Omwe [anilowola ayai kulowodwa] an’dzakhala na matsautso m’thupi mwawo.—1 Wak. 7:28.
Cikhumbo cakukhala na wana cikatazika, cimbakhala ‘matsautso m’thupi.’ (Mim. 13:12) Mu nthawe za m’Bibliya, kukhala na bvuto lakusaya kubereka, cikhali cinthu cakupasa manyazi kwene-kwene. Ndipopa Rakeli, mkazi wa Djakobi, akhakhala wakusunama kwene-kwene thangwe ra kusaya kubereka maka-maka akambawona m’bale wace Leya ana wana. (Ciy. 30:1, 2) Mabvuto manango yomwe wanthu wakulowolana ambagumana nayo, ni kufedwa mwamuna ayai mkazi. Azinji ankupirira bvuto limweri, napo kuti iwo akhadikhira lini kuti bzimwebzi bzingadawacitikira. Akristau ambakhulupira cidikhiro ca kulamusidwa kwa anyakufa ndipo bzimwebzi bzimbawatsangalaza. (Ju. 5:28, 29) Mwakuphatisa basa Bibliya, Yahova ambatipasa mapiciro mazinji yomwe yambatitsangalaza tikagumana na mabvuto. w17.06 4 ¶1 ; 5 ¶6, 9
Cinai, 18 Julho
Yahova, Yahova, Mulungu wansisi ndipo ambafulumiza lini kukalipa.—Kuf. 34:6.
Pa nthawe inango, Mulungu adabzidziwikisa kwa Mozeji mwakumuuza dzina lace na makhalidwe yace manango. Yahova angadafuna, angadayamba kulewa bza mphanvu ayai nzeru zomwe iye anazo, koma iye adayamba na kulewa bza nsisi zace. (Kuf. 33:13) Wanthufe tidalengedwa na khalidwe la nsisi, koma thangwe ra kuperewera kwathu komwe kudabwera thangwe ra Adamu kumbatilimbisa kucita bzinthu bzakudekera ife basi. Ndipo nthawe zinango timbaneseka kuti tisankhule kucitira winango bzabwino ayai kubzicitira tekha. Mwa ciratizo, wanthu winango ambafunika kucita nyongo ikulu kuti alimbane na bvuto limweri. Kodi n’ciyani comwe cingakuthandizeni kuti mupitirize kumbabvera nsisi winango? Cakuyamba, kumbukirani momwe Yahova ambalatizira khalidweri na momwe winango ambalilatizirambo. Caciwiri, kumbukirani momwe imwepo mungatewezerere Mulungu na phindu lomwe mun’dzagumana mukacita bzimwebzi. w17.09 9 ¶1 ; 10 ¶3
Cixanu, 19 Julho
Mwa kubzicepswa, mbawonani winango kukhala wakukuposani.—Waf. 2:3.
Cikhumbo cathu pa kubvala unthu bupsa cimbakhale ca kutumbiza Yahova, m’mbuto mwakuti wanthu atumbize ife. Kumbukirani kuti napo anjo wakulungama adabzikuza mpaka adafika pa kudzacita pikado. (Onanimbo Zakiyeri 28:17.) Ndife wakuperewera, tenepo bzingakhale bzakunesa kutcenkha mzimu wakubzikuza. Koma napo bziri tenepo, ifepano tingakhale wa kubzicepswa. Kodi n’ciyani comwe cingatithandize kucita bzimwebzi? Cinthu cibodzi comwe cingatithandize kukhala wakubzicepswa ni kuwerenga Fala la Mulungu nsiku zense, ticimbakumbukira bzomwe tawerengabzo. (Bzak. 17:18-20) Tin’funika kumbakumbukira maka-maka bzomwe Jezu adatiuza na ciratizo cace cabwino ca kubzicepswa. (Mat. 20:28) Jezu akhali wakubzicepswa kwene-kwene mpaka adatsuka nzayo za anyakupfunza wace. (Ju. 13:12-17) Cinthu cinango comwe tingacite ni kupemba kwa Yahova kukumbira mzimu wace wakucena. Mzimuyo ungatithandize kulimbana na kamtima kakubzibva kuti ndife wakufunika kuposa winango.—Wag. 6:3, 4. w17.08 24 ¶11-12
Malinkhuma, 20 Julho
Bzakukumbira bzanu bzidziwike kuna Mulungu; ndipo mtendere wa Mulungu, omwe umbaposa makumbukidwe yense un’dzakoya mitima yanu pabodzi na luso lanu lakukumbuka.—Waf. 4:6, 7.
Pinango pana nthawe inango yomwe tidakwanisa kuwona kuti mzimu wakucena wa Mulungu unkutitsogolera bwino-bwino pa cakucitika cinango pa moyo wathu, koma patsogolo pace bzinthu bziribe kudzafamba bwino ninga momwe tikhadikhirira. Pinango tidadzagumana na bzineso ayai pinango tidadzawona kuti tikhafunika kucinja bzinthu bzinango. (Mpal. 9:11) Kodi n’ciyani comwe cingatithandize kuleka kucita ‘thupo na cinthu ciri-cense’ ticikhala na ‘mtendere wa Mulungu’? Mafala ya Paulo yomwe adanembera abale wa ku Firipoya, yambalatiza kuti tikambakhala na thupo thangwe ra bvuto linango, mankhwala yace ni mpembo. Na tenepo, tikambakhala na thupo, tin’funika kumbapemba. (1 Pe. 5:6, 7) Mukapemba kwa Yahova, mbakhalani wakutsimikiza kuti iye ankuthandizani. Mbamutendani nthawe zense pa cisimbo ciri-cense comwe iye wakupasani. Ndipo lekani kuyebwa kuti Yahova ‘angakwanise kucita bzinthu bzikulu kwene-kwene kuposa bzense bzomwe timbakumbira ayai kukumbuka.’—Wayef. 3:20. w17.08 10-12 ¶4, 6, 10
Mdzinga, 21 Julho
Bzakulinga bzimbakwanisika lini wanthu akasaya kucezerana mwakudeka mtima, tsono alangizi akawanda bzimbakwanisika.—Mim. 15:22.
Azinji mwa abale wathu pabodzi na mpfumakazi, adayamba kutumikira ninga apainiya pomwe akhali maswaka, ndipo bzimwebzi bzidawapasa cikondweso. Penu ndimwe tswaka, tani muciwauzambo bzakulinga bzomwe munabzo? Mwakusaya kupenukira abalewa, an’dzakuuzani kuti basa la upainiya lingakupfunziseni bzinthu bzizinji bzomwe bzin’dzakuthandizani pa moyo wanu wense. Pomwe akhali kudzulu, Jezu adapfunza bzinthu bzizinji kuna Baba wace. Pomwe iye akhali pansi pano, adapitiriza kupfunzako. Iye akhakondwa akambapalizira bzipsa bzabwino kwa winango, ndipo adapitiriza kukhala wakukhulupirika pa bzineso. (Zai. 50:4; Waheb. 5:8; 12:2) Jezu adatiuza kuti tiyende ‘tikapfunzise wanthu.’ (Mat. 28:19, 20) Imwepo mukasankhula kucita basa limweri pa moyo wanu, mun’dzakhala na moyo wabwino omwe un’dzatumbiza Yahova.Tsono ninga momwe bzimbakhalira na basa liri-lense, imwepo mun’funika nthawe kuti mukhale na luso pa basali. w17.07 23 ¶6-7
Ciposi, 22 Julho
[Inepano] ndin’dzakutsangalazani.—Zai. 66:13.
Mwakusaya kupenukira, Yahova Baba wathu wansisi, ndiye m’tsangalazi mkululetu. (2 Wak. 1:3, 4) Kunango komwe Akristau omwe ankusunama thangwe ra kufedwa angagumane pomwe mtsangalazo ni mu gwere. (1 Wat. 5:11) Kodi imwepo mungalimbise tani na kutsangalaza wale omwe ana ‘mtima wakusweka?’ (Mim. 17:22) Lekani kuyebwa kuti pana ‘nthawe yakunyamala na nthawe yakulewalewa.’ (Mpal. 3:7) Mkazi munango mansiwa wakucemeredwa Dalene adalewa kuti wale omwe adasunama thangwe ra kufedwa, an’funika kumbafotokozera winango momwe ankubvera. Tenepo, cinthu cakufunika kwene-kwene comwe mungacite kuna iwo ndico kuwatetekera mwakusaya kuwagwata mafala. Junia omwe m’bale wace adabzipha yekha, adati: “Napo kuti mungabvesese lini kuwawidwa kwawoko, koma cinthu cakufunika ndico kuwalatiza kuti munkuwawidwambo.” Ndipo kumbukiranimbo kuti wanthufe, timbawawidwa na kusunama mwakusiyana-siyana. w17.07 10 ¶3; 11-12 ¶11-13
Cipiri, 23 Julho
Kuti wanthu adziwe kuti imwepo dzina lanu ndimwe Yahova, ndimwe mwekha Mkululetu pa dziko lense la pansi.—Psal. 83:18.
Wanthu azinji nsiku zino, ambawona kobiri ninga cinthu cakufunika kwene-kwene. Iwo ambakhala acimbaikumbukira ndipo ambakhala na thupo. Ambadzonga nthawe yawo kuti agumane kobiri zizinji ayai ambacita ciri-cense kuti kobiri yomwe anayo ileke kumala. Koma kwa wanthu winango, cinthu cakufunika ni banja lawo, thanzi lawo ayai cinthu comwe iwo ambafuna kuti acicite pa moyo wawo. Tsono ciripo cinthu cakufunika wene-kwene kuposa bzense bzomwe talewabzi. Cinthuco ni kudziwikisidwa kwa utongi bwa Yahova. Mpsakufunika kuti tileke kuyebwa cinthu cimweci. Tikasaya kukhala tceru, tingayambe kutanganika kwene-kwene na moyo wathu wa nsiku na nsiku ayai kukhala na thupo thangwe ra mabvuto yathu mwakuti tingayebwe cinthu cakufunikaci. Tikambathandizira Utongi bwa Yahova, tin’dzakwanisa kulimbana na mabvuto pa moyo wathu wa nsiku na nsiku ndipo tin’dzafendererana na Yahova. w17.06 15 ¶1-2
Citatu, 24 Julho
Tewezerani ine, ninga momwe ine ndimbatewezerera Kristu.—1 Wak. 11:1.
Yahova ambaphatisa basa mphanvu zace mwa lufoyi. Misolo ya mabanja pabodzi na akulu wa gwere omwe ambafuna utongi bwa Yahova an’dzatewezera katongedwe kace sikuti kukhwimisa bzinthu. Mpostolo Paulo adacita nyongo ya kutewezera Mulungu na Mwana wace. Iye akhangingimiza lini winango kuti acite bzinthu bzabwino. M’mbuto mwace, iye akhawalimbisa kuti acite bzinthu bzabwino mwa lufoyi. (War. 12:1; Wayef. 4:1; Fil. 8-10) Mwa kucita bzimwebzi, Paulo akhatewezera Yahova. Tikambacita bzinthu mwa lufoyi na winango, timbakhala tinkuthandizira utongi bwa Yahova. Tingathandizirembo utongi bwa Yahova mwa kumbalemekeza na kubvera wale omwe iye adawaikha ninga atsogoleri. Napo penu tinkubvesesa lini ayai tinkubverana lini na cakusankhula comwe iwo acita, ifepano tingapitirize kuthandizira cakusankhulaco. Bzimwebzi mpsakusiyana kwene-kwene na momwe dziko limbacitira, koma pakuti timbathandizira utongi bwa Yahova tin’funika kumbabvera.—Wayef. 5:22, 23; 6:1-3; Waheb. 13:17. w17.06 24 ¶14-15
Cinai, 25 Julho
Imwepo mumbacita kupfunzisidwa na Mulungu kuti mumbafunane.—1 Wat. 4:9.
Munthu akatepa mwauzimu, ayai penu ankulimbana na bzineso bzinango, ambafunika kutsangalazidwa na kulimbisidwa nafe, bziribe basa penu munthuyo ni tswaka, nkhalamba, penu ni m’bale ayai mpfumakazi. (Mim. 12:25; Wakol. 4:11) Tingalatize kuti timbafuna ‘abale wathu m’cikhulupiro’ mwa mafala na bzicito bzathu. (Wag. 6:10) Bibliya lidaleweratu kuti ‘m’nsiku zakumalizira’ za mkonzedwe uno wa bzinthu, wanthu azinji angadakhala wakubzifuna na wakufunisisa kobiri. (2 Tim. 3:1, 2) Ninga Akristau, tin’funika kucita nyongo kuti tipitirize kufuna Yahova, Fala lace na abale wathu. Pakuti ndife wakuperewera, nthawe zinango tingakhumudwisane na abale wathu. Tsono pakuti timbafunana, ifepano tin’dzacita nyongo yakumalisa bvutolo mwakamfulumize. (Wayef. 4:32; Wakol. 3:14) Tenepo, mbatipitirizeni kukulisa lufoyi lathu kwa Yahova, Fala lace na abale wathu. w17.05 20 ¶17-18
Cixanu, 26 Julho
Ifepano tikalewa kuti ‘tiribe pikado,’ tinkubzinamiza tekha.—1 Ju. 1:8.
Atumiki wa Yahova, ambadziwa kuti nthawe zinango angacitiridwe bzinthu bzakusaya cirungamo na wanthu omwe ni mboni lini. Koma cikhulupiro cathu cingayezedwe tikacitiridwa ayai tikawona bzinthu bzakusaya cirungamo m’gwere. Kodi bzimwebzi bzicikucitikirani, mungacite tani? Kodi mungasiye kutumikira Yahova? Tensenefe ndife wakuperewera ndipo timbaphonya kazinji kense, ndipopa mwanzathu angatiphonyere, ayai ifepanombo tingaphonyere mwanzathu m’gwere. N’cadidi kuti bzimwebzi bzimbacitika lini kawiri-kawiri, tsono tikacitiridwa bzinthu bzakusaya cirungamo na Mkristau mwanzathu, timbadabwa lini. M’Bibliya muna malango yomwe Yahova adatipasa, yomwe yangatithandize kupitiriza kukhala wakukhulupirika tikacitiridwa bzinthu bzakusaya cirungamo na m’bale ayai mpfumakazi yathu.—Psal. 55:12-14. w17.04 16 ¶4-5
Malinkhuma, 27 Julho
Wale omwe [anilowola ayai kulowodwa] an’dzakhala na matsautso m’thupi mwawo.—1 Wak. 7:28.
Penu imwepo mudalowola ayai kulowodwa na munthu omwe ambatumikira lini Yahova, bzimwebzi bzingakubweresereni mabvuto mazinji m’banja. Tsono, imwepo mun’funika lini kulambana na mwanzanu wa m’banja penu iye ambatumikira lini Yahova. (1 Wak. 7:12-16) Akazi, penu abayanu ambatumikira lini Yahova ndipo ambatsogolera lini banja lanu mwauzimu, imwepo mun’funika kupitiriza kumbawalemekeza ninga msolo wa banja lanu. Ndipo amuna, penu akazi wanu ambatumikira lini Yahova, imwepo mun’funika kupitiriza kuwafuna na kumbawasamalira. (Wayef. 5:22, 23, 28, 29) Kodi n’ciyani comwe mungacite penu mwanzanu wa m’banja ankukuletsani kucita bzinthu bzinango pakutumikira kwanu Mulungu? Mwa ciratizo, mwamuna wa mpfumakazi inango akhafuna lini kuti mpfumakaziyo imbayende mu utumiki bwakumunda m’nsiku zinango za mdzinga. Penu muli pa mkhalidwe ninga umweyu, bzibvunzeni kuti: ‘Kodi mwanzangu wa m’banjayu ankundiretseratu kutumikira Yahova? Penu ne, kodi ndingacite bzomwe iye ankundiuzabzi?’ Mukakhala munthu wakukumbuka bwino, mun’dzakhala na mabvuto yakucepa m’banja mwanu.—Waf. 4:5. w17.10 10-11 ¶7-8
Mdzinga, 28 Julho
Uyakhomereze mwa wana wako.—Bzak. 6:7.
Ninga momwe bzidalewedweratu kale, wanthu wa ‘bzirewedwe bzense,’ ankubwera m’gulu la Yahova. (Zak. 8:23) Tsono penu wana wanu ambabvesesa lini cirewedwe canu, bzingakhale bzakunesa kuti muwapfunzise cadidi ca m’Bibliya. Wana wanu, ni anyakupfunza wa Bibliya wakufunika kwene-kwene kuposa omwe mungakhale nawo, ndipo ‘kudziwa bwino’ Yahova kun’dzawathandiza kukhala na moyo wakusaya kumala. (Ju. 17:3) Tsono kuti mupfunzise wana wanu bza Yahova, imwepo mun’funika kumbalewalewa na ‘wana wanu’ nthawe zense. (Bzak. 6:6, 7) Wana wanu angapfunze cirewedwe ca komwe munkukhalako ku xikola ayai na anzawo. Tsono kuti iwo apfunze cirewedwe canu, imwepo mun’funika kumbalewalewa nawo nthawe zense. Wana akambalewalewa cirewedwe canu, bzingakhale bzakusaya kunesa kuti iwo ambaceze namwe na kumbakuuzani bza mu mtima mwawo. Ndipo phindu linango ndakuti wana wanu akambalewalewa bzirewedwe bzizinji, iwo angambakumbuke mwakamfulumize na kumbabvesesa kawonedwe ka bzinthu ka winango. w17.05 10 ¶5-6
Ciposi, 29 Julho
Ndoko ku Phiri la Tabori, . . . Inepano ndin’dzacitisa kuti Sizera, . . . , abwere kuna iwepo . . . ndipo inepano ndin’dzawapereka m’manja mwako.—Way. 4:6, 7.
Anyankhondo wa mambo Jabini akhana ngolo za nkhondo zakukwana 900 zomwe zikhana madjeko ya simbi. Tsono Ajirayeri akhalibe mphanga kuti ambamenyere nazo nkhondo ne mikhotco yakuti ambabzikhotcerere nayo. (Way. 4:1-3, 13; 5:6-8) Tsono, Yahova adauza Baraki mafala yali padzuluya. Baraki na acikunda wacewo adayenda kukamenya nkhondoyo ku Taanaki. (Way. 4:14-16) Kodi Yahova adathandizadi Ajirayeri? Inde. Mwadzidzidzi kudagwa cinvula camphanvu, ndipo mbuto yenseneyo idadzala na matope. Bzimwebzi bzidapasa mpata Ajirayeriwo kuti akunde anyamadulanthaka wawo. Baraki adathamangisa anyankhondo wa Sizera kwa makilometro 24 mpaka kufika ku Haroseti. Pakuthawapo, ngolo ya Sizera idatcerera m’matope, ndipo iye adabuluka acithawira ku Zaanaimu, komwe pinango kukhali kufupi na ku Kedesi. Atafika kumweko, Sizera adathawira mu tendi la mkazi munango omwe dzina lace akhali Jayeri. Sizerayo akhadaneta, ndipo adagona. Pomwe akhali m’tulo, Jayeri mwakukhwimika adamupha. (Way. 4:17-21) Mwa njira imweyi Yahova adathandiza Ajirayeri kukunda anyamadulanthaka wawo! w17.04 29 ¶6-8
Cipiri, 30 Julho
Yahova ankuimba mulandu mitundu ya wanthu. . . . Iye an’dzawapha na mphanga.—Jer. 25:31.
Kodi Armagedo ikadzamala, pa dziko la pansi pano pan’dzakhala pana bungwe liri-lense? Bibliya limbalewa tenepa: ‘Pana kudzulu kupsa na dziko la pansi lipsa bzomwe tinkudikhirira mwakubverana na piciro lace, ndipo m’mwemo mun’dzakhala na cirungamo.’ (2 Pe. 3:13) Kudzulu kwakale na dziko lakale bzimbaimira maboma yacinyengoya pabodzi na wanthu omwe ambayatsogolera. Tsono bzimwebzi bzikadzapfudzidwa, n’ciyani cin’dzapita m’mbuto mwace? Ni ‘kudzulu kupsa na dziko lipsa.’ Kudzulu kupsa, ni boma lipsa lomwe ni Umambo bwakutongedwa na Jezu Kristu pabodzi na anzace wa 144.000. Dziko lipsa, ni wanthu omwe an’dzatongedwa na Umambo bwa Mulungu. Jezu pabodzi na anzacewo, an’dzacita bzinthu mwakutewezera Yahova Mulungu, omwe ambacita bzinthu mwakulongosoka. (1 Wak. 14:33) Ndipopa ‘dziko lipsa’ lin’dzakhala lakulinganizika. Lin’dzakhala na amuna omwe an’dzasamalira bwino bzinthu. (Psal. 45:16) Amunawo an’dzatsogoleredwa na Kristu pabodzi na wa 144.000. Ndokumbukirani momwe bzin’dzakhalira bzakudekeza kukhala m’dziko la gulu libodzi lakuphatana na lakusaya cinyengo! w17.04 12 ¶8, 9
Citatu, 31 Julho
Awiriwo an’dzakhala thupi libodzi.—Ciy. 2:24.
Malowozi njakupambulika. Yahova ambawona lumbiro la malowozi kukhala nkhani yakufunika kwene-kwene. Awiriwo ambalumbira pamaso pa Yahova pabodzi na wanthu wense omwe ambagumanika pa msinda wa malowoziyo. Iwo kawiri-kawiri ambalumbira kuti an’dzafunana na kulemekezana kwa nthawe iri-yense yomwe awiriwo an’dzakhala na moyo pabodzi pa dziko la pansi mwakubverana na makonzedwe ya malowozi ya Mulungu. Napo kuti kalumbiridwe pa malowozi kangakhale kakusiyana-siyana, koma lumbirolo limbakhala linkucitikambo pamaso pa Mulungu. Akacita lumbiro limweri, iwo ambakhala mwamuna na mkazi wakulowolana, ndipo bzimbadikhiridwa kuti iwo akhale pabodzi kwa moyo wawo wense. (1 Wak. 7:39) Jezu adalewa kuti: ‘Comwe Mulungu wacimanga pabodzi, munthu aleke kucilekanisa.’ Anyakulowolana an’funika lini kukhala na makumbukidwe yakuti bzinthu bzikasaya kufamba bwino m’malowozi yawo angadzalambane. (Mar. 10:9) Kulewa cadidi, palibe munthu wakulungama ndipo palibembo banja lakulungama. Ndipopa Bibliya limbatiuza kuti munthu ali-wense wa pa banja ‘an’dzakhala na matsautso’ nthawe zinango.—1 Wak. 7:28. w17.04 8 ¶14-15