BIBLIYOTEKA YA PA INTERNETI ya Watchtower
Watchtower
BIBLIYOTEKA YA PA INTERNETI
Cinyungwe
  • BIBLIYA
  • MABUKHU
  • MITSONKHANO
  • w15 1/12 matsa. 18-22
  • Phatisani Bwino Basa Mphanvu ya Lirime Lanu

Mbuto mwasankhulayi iribe vidiyo iri-yentse.

Pepani, bzikukhala bzakunesa kuti vidiyoyi iwoneke.

  • Phatisani Bwino Basa Mphanvu ya Lirime Lanu
  • Nsanza Ya Mulindiri Yakudziwisa Umambo Bwa Yahova—2015
  • Tumisolo twa nkhani
  • Nkhani Yakundendemerana
  • NTHAWE YOMWE TIN’FUNIKA KULEWALEWA
  • BZOMWE TIN’FUNIKA KULEWALEWA
  • MOMWE TINGALEWELEWERE
  • Mbalewani Mafala ‘Yomwe Njakulimbisa’
    “Pitirizani Kufunidwa na Mulungu”
  • Mbalewalewani Mafala Yakulimbisa”
    Bzomwe Tingacite Kuti Timbafunidwe na Mulungu
  • Kodi Mungacite Tani Kuti Mumbakondwese Yahova na Mafala Yanu?
    Khalani na Moyo Wakukondwa Mpaka Kale-kale!—Bukhu Lomwe Lingakuthandizeni Kubvesesa Bibliya
  • Kodi Ndimwe “Ciratizo Cabwino . . . Pakulewalewa”?
    Ntsanza ya Mulindiri yakudziwisa Umambo bwa yahova (yakupfunza)—2022
Nsanza Ya Mulindiri Yakudziwisa Umambo Bwa Yahova—2015
w15 1/12 matsa. 18-22

Phatisani Bwino Basa Mphanvu ya Lirime Lanu

‘Mafala ya pa mulomo pangu . . . yakhale yakukudekerani, imwe Yahova.’​—PSAL. 19:14.

NYIMBO: 82, 77

KUTEWEZERA CIRATIZO CA JEZU KUNGATITHANDIZE TANI PA . . .

kusankhula nthawe yabwino ya kulewalewa?

kusankhula mafala yabwino?

momwe tingalalewere na anzathu?

1, 2. Thangwe ranyi moto ngwakuthemera kuundendemezera na mphanvu ya lirime?

KUMAYAMBIRIRO kwa mwezi wa Outubro mu 1871, ku dziko la Estados Unidos kudacitika lupsa lomwe lidapha wanthu azinji kuposa pa mbiri yense ya dzikolo. Ndipo thengo la kumpoto kwa Wisconsin lidapsa na moto. Motoyo udakhala wamphanvu kwene-kwene, ndipo mphanvu ya cithuthu cace idapha wanthu wakupitirira 1.200, na miti mabidyau mawiri idapsa. Lupsalo lidayamba ninga masenzeka. Bzimwebzi bzimbatikumbusa kuti mafala ya pa Tiyago 3:5 njacadidi. Mafalayo yambati: ‘Indokumbukirani momwe kamoto kang’ono-ng’ono kambagasira thengo likulu lense.’ Thangwe ranyi munembi wa Bibliya umweyu adanemba mafala yamweya?

2 Bzomwe Tiyago adandendemezerabzi bzinkubveka bwino pa vesi la 6 pomwe pambalewa kuti: ‘Lirime liri ninga moto.’ Lirime limbatithandiza kuti tilewelewe mwa luso. Ninga moto, bzomwe timbalewalewa bzina mphanvu ya kudzonga cinthu cikulu. Napo Bibliya limbalewa kuti: ‘Lirime lina mphanvu ya kupha na kupasa moyo.’ (Mim. 18:21) Tenepo, ifepano timbaleka lini kulewalewa thangwera kucita mantha kuti tingalewelewe bzinthu bzakuphonyeka, ninga momwe timbacitira na moto omwe tingauleke lini kuuphatisira basa thangwera kubva mantha tikakumbukira bzomwe motoyo umbacita. Comwe cimbafunika ni kusamala. Tikaphatisira bwino basa motoyo, tingakwanise kuphikira, kuwotha, na kubvunikira usiku. Tikakhala wakusamala na lirime lathu, tin’dzaphatisa basa mphanvu ya lirime lathu pa kulemekeza Mulungu na kuthandiza anzathu.​—Psal. 19:14.

3. Kodi ni bzinthu bzitatu bziponi bzomwe tin’cezerana?

3 Penu tin’lewalewa mwakuphatisa basa mulomo wathu, ayai na bzizindikiro bza manja yathu, timbakwanisa kulewa makumbukidwe yathu na momwe timbabvera ndipo imweyi ni mphaso yakudabwisa yakucokera kwa Mulungu. Kodi tingaphatise tani basa mphaso imweyi kuti tikhale wakuthandiza sikuti wakudzonga? (Werengani Tiyago 3:9, 10.) Tsapano bwerani ticezerane bzinthu bzitatu bzomwe mpsakufunika pa kulewalewa. Bzinthubzo ni ibzi: Nthawe yomwe tin’funika kulewalewa, bzomwe tin’funika kulewalewa, na momwe tingalewelewere.

NTHAWE YOMWE TIN’FUNIKA KULEWALEWA

4. Ni nthawe iponi yomwe tin’funika kunyamala?

4 Kulewalewa ni mbali ya moyo wathu wa nsiku na nsiku, koma kumbafunika lini kulewalewa nthawe iri-yense. Tenepo, Bibliya limbalewa kuti pana ‘nthawe yakunyamala.’ (Mpal. 3:7) Tikambanyamala pomwe munthu munango ankulewalewa, ni cizindikiro cakuti ndife wanthu wa ulemu. (Djob. 6:24) Tikambaphata pamulomo pathu mwa kumbasaya kuulula nkhani za cinsinsi bzimbalatiza kuti ndife wanthu wakuzindikira. (Mim. 20:19) Tikambabziphata tikaputidwa ni cizindikiro cakuti ndife wanthu wanzeru.​—Psal. 4:4.

5. kodi tingalatize tani kuti tikutenda mphaso ya kulewalewa yomwe Yahova watipasa?

5 Kumbali inango Bibliya limbalewa kuti: ‘pana nthawe yakulewa-lewa.’ (Mpal. 3:7) Penu xamwali wanu wakupasani mphaso yabwino imwepo mungandoikoye lini, ne kuiphatisira basa. Mbuto mwace imwepo mungawonese kutenda kwanu mwa kumbaiphatisa basa bwino mphasoyo. Mpsibodzi-bodzimbo, tingalatize kuti tinkutenda mphaso yomwe Yahova watipasa yakulewalewa mwa kuphatisa basa lirime lathu mwanzeru. Bzimwebzi bzimbaphatanidza kulewa bzomwe timbabva mu mtima, kulewa bzomwe tinkufuna, kulewalewa mafala yomwe yanilimbisa anzathu na mafala yakutumbiza Yahova. (Psal. 51:15) Kodi tingadziwe tani ‘nthawe yakuthemera kulewalewa’?

6. Kodi Bibliya limbandendemezera na ciyani kufunika kwa kusankhula nthawe yabwino ya kulewalewa?

6 Mafala ya pa Mimwani 25:11 yambalatiza bwino kufunika kwa kulewalewa pa nthawe yakuthemera, yomwe yambati: ‘Mafala yakulewalewedwa pa nthawe yakuthemera yali ninga bzisapo bza maçã ya oro mu mbale za siriva.’ Maçã ya oro payokha njakudeka kale. Koma yakaikhidwa mu mbale za siriva kudekako kumbathumizirikiratu. Mpsibodzi-bodzimbo kusankhula nthawe yabwino yakulewalewa kungacitise kuti mafala yathu yakhale yabwino na yakuthandiza. Kodi njakuthandiza mu njira iponi?

7, 8. Kodi abale wathu wa kumabvadzuwa kwa Japão adatewezera tani ciratizo ca Jezu pa kusankhula nthawe yabwino yakulewa bza cidikhiro ca anyakufa?

7 Napo mafala yathu yangakhale yakufunika kwa munthu kuyabva, koma tikasaya kunyang’ana nthawe yabwino yakuyalewa, yangakhale yakusaya kuthandiza kwa munthuyo. (Werengani Mimwani 15:23.) Mwa ciratizo, mwezi wa Março gole la 2011 kudacitika citeke-teke ca mphanvu comwe cidadzonga mizinda yense ya kumabvadzuwa kwa Japão. Wanthu wakupitirira 15.000 wadaluza moyo. Napo wa Mboni za Yahova adagumanambo na mabvuto ninga yomwe yakhadacitikira wanthu winango, koma iwo adakhala na mpata wakuphatisa basa Bibliya kuti atsangalaze wale womwe akhadaferedwa. Wanthu azinji wa kumweko ambakhulupira kwene-kwene cipembedzo ca Cibuda ndipo ni wanthu ang’onong’ono womwe ana cidziwiso ca bzipfunziso bza m’Bibliya. Tenepo, abale wathu adawona kuti bzikhali lini bwino kuyambiratu kufotokoza bza cidikhiro ca anyakufa pambuyo pakucitika kwa citeke-teke ca mphanvu cire. M’mbuto mwace, iwo adaphatisa basa mphaso yawo ya kulewalewa mwa kutsangalaza anzawo, pa kuwafotokozera kucokera m’Bibliya thangwe lomwe limbacitisa kuti bzinthu bzakuipa bzimbacitikire wanthu wabwino.

8 Jezu akhadziwa nthawe yomwe akhafunika kunyamala, na nthawe yabwino yomwe akhafunika kulewalewa. (Ju. 18:33-37; 19:8-11) Ndipopa iye adadzauza anyakupfunza wace kuti: ‘Ndina bzizinji bzakuti ndikuuzeni, koma mungakwanise lini kubzibvesesa bzensenebzo tsapanopa lino.’ (Ju. 16:12) Mboni za Yahova za kumabvadzuwa kwa Japão zidatewezera ciratizo ca Jezu. Patapita magole mawiri na pakati kucokera pomwe citeke-teke cire cidacitika, iwo adatenga mbali pa kampanya ya pa dziko lense ya katsamba ka Bzipsa bza Umambo N.° 38 ka msolo wakuti: Kodi Anyakufa Wangakhaledi Pomwe na Moyo? Pa nthawe imweyi, wanthuwo adawerenga mafala yakutsangalaza yakulewa bza kumuka kwa anyakufa, ndipo wanthu azinji adabvuma kutambira katsambaka. Bzikhulupiro bza cipembedzo na cikhalidwe ca wanthu bzimbasiyana-siyana. Napo bziri tenepo, timbafunika kukhala wakuzindikira pa kusankhula nthawe yabwino ya kulewalewa.

9. Kodi ni pa cakucitika ciponi pomwe tin’funika kusankhula nthawe yabwino ya kulewalewa mafala yakulimbisa na yakuthandiza?

9 Tin’funika kuzindikira nthawe yabwino ya kulewalewa. Mwa ciratizo, pinango munthu angalewe utowa mafala yakutikhumudwisa, bzingakhale lini bwino ifepano kukumbukira kwene-kwene nkhaniyo mpaka kufuna kubwezera. Penu tin’funa kulewalewa, ticite bzimwebzo pa nthawe inango, thangwe pa nthawe yomwe tidakalipa tingalewe mafala mwakusaya kukumbuka bwino. (Werengani Mimwani 15:28.) Mpsibodzi-bodzimbo, tin’funika kukhala wakuzindikira nthawe yabwino pomwe tinkuuza abale wathu womwe ni mboni lini bza cadidi ca m’Bibliya. Cakulinga cathu n’cakuti iwo afike pakumudziwa bwino Yahova, kuti bzimwebzi bzikwanisike tin’funika kukhala wakupirira na wakusamala. Kulewalewa mafala yabwino pa nthawe yakuthemera kun’dzathandiza abale wathuwo kufuna kudziwa cadidi.

BZOMWE TIN’FUNIKA KULEWALEWA

10. (a) Thangwe ranyi tin’funika kusamala na mafala yathu? (b) Perekani ciratizo cibodzi ca kulewa mafala yakuipa.

10 Mafala yana mphanvu ya kudzonga na kulimbisa. (Werengani Mimwani 12:18.) Mu dziko la Sathanili wanthu ambalewa mafala yakuphonyeka. Masenzeka ya nsiku zino yambacitisa wanthu azinji ‘kunoza lirime lawo ninga mphanga’, na kulewa mafala yawo yakuwawa ninga msewe. (Psal. 64:3) Akristau an’funika kutcenkha bzicito bzakuipa ninga bzimwebzi. Ciratizo cibodzi pa nkhani imweyi ni kulewa mafala yakuipa komwe ni kusinjirira kwa kunyoza munthu ayai kumunyazisa pakati pa wanthu winango. Kusinjirira, kawiri-kawiri kungawoneke ninga kwakusekesa, koma bzimwebzi bzimbacitisa kulewa mafala yakunyazisa winango na ya kutukwana. Kusinjirira kwakuipa ni njira ibodzi ya kulewa mafala yakuipa yomwe Akristau an’funika lini kuiphatisa basa. Kulewa mafala yakusekesa kungadekese nkhani yomwe tinkufotokoza, koma tin’dzafunika kutcenkha kulewa bzinthu bzakusekesa bzomwe bzingakalipise ayai kunyozesa wanthu winango. Bibliya limbaticenjeza kuti: ‘Mafala yaliyense yakubvunda yaleke kucoka pa mulomo panu, koma yaliyense yomwe njabwino kuti yalimbise mwakubverana na momwe bzingafunikire, kuti mupereke bzomwe n’bza phindu kwa abveseri.’​—Wayef. 4:29, 31.

11. Kodi mtima wathu ungatithandize tani kusankhula mafala yakuthemera?

11 Jezu adapfunzisa kuti ‘pa mulomo pambalewa bzomwe bzadzala mu mtima.’ (Mat. 12:34) Tenepo, kusankhula mafala yakuthemera kumbayambira mu mtima. Bzomwe ifepano timbalewa bzimbalatiza momwe timbawonera wanthu winango. Penu mu mtima mwathu mudadzala na lufoyi na nsisi, mpsakuwonekeratu kuti mafala yathu yan’dzakhala yabwino na yakulimbisa.

12. Kodi tingakulise tani luso lathu la kumbasankhula mafala yabwino?

12 Kusankhula mafala yakuthemera kumbafuna nyongo na kukhala wakuzindikira.Napo Mambo wanzeru Salomau ‘akhambakumbukira na kufufudza mwakusamala, ndipo adanemba mwa ndondomeko yakuthemera mimwani mizinji.’ (Mpal. 12:9, 10) Kodi bzimbakunesani kulewa mafala yabwino? Penu bzimbakunesani, imwepo mun’funika kupfunza mafala manango yabwino. Njira ibodzi ya momwe tingapfunzirire, ni kumbanemba mafala ya m’Bibliya na ya m’mabukhu yathu yacikristau na kumbawona momwe yambaphatisidwira basa. Tin’funika kumbapfunza thandauzo ya mafala yakusaya kuzolowereka. Comwe n’cakufunika kwene-kwene ni kumbalewa mafala yomwe yan’thandiza winango. Mbverano omwe ulipo pakati pa Yahova na mwana wace wakuyamba kubadwa timbawerenga kuti: ‘Yahova Mbuya Mkululetu, wandipasa [Jezu] lirime la wanthu wakupfunzisidwa, kuti ndidziwe momwe ningatawirire wanthu wakuneta na mafala ya bwino.’ (Zai. 50:4) Tikakhala na nthawe ya kukumbukira bzomwe tin’funa kulewalewa bzingatithandize kusankhula mafala yabwino. (Tiy. 1:19) Ifepano tingabzibvunze kuti: ‘Kodi yamweya ni mafaladi yomwe ndin’funa kulewa? Kodi mafala yomwe ndasankhulaya yan’tokonya tani kwa womwe aniyabva?’

13. Thangwe ranyi kulewalewa mwakubveka bwino n’kwakufunika?

13 Ajirayeri pomwe akhali mu dambo wakhambaliza bzimbututu ninga cizindikiro akafika pa mbuto yakuti aime ayai yakuti ayende, na kupereka cizindikiro kuna acikunda kuti wakonzekere nkhondo. Thangwe race Bibliya limbandendemezera bzimbututu na kufunika kwa kulewalewa mafala yakusaya kunesa kubva. Cimbututu cakusaya kubveka bwino cingadabweresa phiringu na ngozi kwa acikunda womwe wali ku nkhondo. Mpsibodzi-bodzimbo, penu mafala yathu tiniyalewa mwakusaya kubveka bwino ayai mwakuzungulira, bzingacitise kuti wanthu aleke kubva bzomwe tin’kufuna kulewa. Tenepo, tin’funika kucita nyongo ya yakulewa mafala yakubveka bwino sikuti mafala yakusaya kubveseseka ayai yakuzungulira.​—Werengani 1 Wakolinto 14:8, 9.

14. Perekani ciratizo comwe cinkuwonesa kuti Jezu akhalewa mafala yakubveka bwino.

14 Jezu adatipasa ciratizo cabwino kwene-kwene ca kusankhula mafala yakuthemera. Onani mafala yakucepa na yamphanvu yomwe iye adalewa yakunembedwa pa Mateu kapitulo 5 mpaka 7. Jezu akhaphatisa lini basa mafala yakusaya kudziwika, ayai kulewa bzinthu bzomwe bzimbadziwika lini. M’mbuto mwace, iye akhalewa mafala yakubveka bwino, na bzinthu bzomwe bzikhatokonya mitima ya anyakumubvesera. Mwa ciratizo, kuti athandize wanthu womwe akhana thupo la kugumana cakudya ca nsiku na nsiku, Jezu adafotokoza momwe Yahova ambasamalirira mbalame za mu mlengalenga. Patsogolo pace iye adadzandendemezera anyakumubvesera wace na mbalame mwa kubvunza kuti: ‘Kodi ndimwe lini wakufunika kwene-kwene kuposa mbalame?’ (Mat. 6:26) Jezu akhalidi munthu omwe akhalewa mafala ya lufoyi yakubveka bwino na ya kutokonya mtima. Tsapano bwerani tiwone cinthu cacitatu comwe n’cakufunika pa kulewalewa.

MOMWE TINGALEWELEWERE

15. Thangwe ranyi tin’funika kulewa mafala yabwino pomwe tinkulewalewa?

15 Tikanati talewa cinthu cakufunika, timbatoma takumbuka bzomwe tin’funa kulewa. Pomwe Jezu akhalewalewa mu sinagoga ku mzinda wa kwawo ku Nazaleti, wanthu ‘akhadabwa kwene-kwene na mafala yakuphata mtima yomwe yakhacoka pa mulomo pace.’ (Lu. 4:22) Mafala yabwino yambakondwesa mtima ndipo yambatepesa lini mphanvu ya lirime lathu. N’cadidi, mafala yabwino yambacitisa kuti bzakulewa bzathu bzikhale bzakuthandiza. (Mim. 25:15) Tingatewezere Jezu mwa kulewa mafala yabwino na ya lufoyi, ticimbakumbukirambo momwe winango angabvere mu mtima. Pomwe akhawona nyongo yomwe thimu la wanthu likhacita pakufuna kutetekera mafala yace, Jezu adabva nsisi ndipo ‘adayamba kuwapfunzisa bzinthu bzizinji.’ (Mar. 6:34) Napo pomwe wanthu winango akhamutukwana, iye alibe kuwatukwanambo.​—1 Pe. 2:23.

16, 17. (a) Kodi tingamutewezere tani Jezu tikakhala tinkulewalewa na wanthu wa m’banja mwathu pabodzi na axamwali wathu wa pa mtima wa mu gwere? (Onani cithunzi-thunzi cakuyambirira.) (b) Perekani ciratizo comwe cinkuwonesa kuti kulewalewa mafala yabwino kumbakhala kwakuthandiza.

16 Kulewalewa mwa luso na mwakuderekha bzimbakhala bzakunesa tikakhala tinkulewalewa na munthu omwe timbamudziwa bwino. Thangwe rakuti timbakhala wakutsudzuka kwene-kwene pomwe tinkulewalewa naye. Bzimwebzi bzimbacitika tikakhala tinkulewalewa na wanthu wa m’banja mwathu ayai xamwali wathu wa pa mtima wa mu gwere. Kodi Jezu bzidamucitisa kulewalewa mafala yakuipa thangwe ra kukhala pa uxamwali bwakulimba na anyakupfunza wace? Ne na pang’onopo! Ndipo pomwe anyakupfunza wace akhambakalipizana pa kufuna kudziwa mbani mkulu pakati pawo, iye adawatsimula mwa kulewa mafala ya lufoyi acipereka ciratizo ca mwana mng’ono. (Mar. 9:33-37) Akulu an’funikambo kutewezera ciratizo ca Jezu mwa kupereka malango mwa ‘mzimu wakupfatsa.’​—Wag. 6:1.

17 Napo pa nthawe yomwe munthu watilewa mafala yakutikhumudwisa, kumutawira mafala yabwino kumbabweresa mtendere. (Mim. 15:1) Mwa ciratizo, mwana wa mpfumakazi ibodzi akhana makhalidwe yakuipa. Mpfumakazi inango Yacikristau idauza mai wa mwanayo kuti: “Imwepo mwatazira kumupfunzisa bwino mwana wanu.” Pa nthawe imweyo mai wa mwanayo adatoma wakumbuka pang’ono acitawira kuti: “N’cadidi kuti bzinthu bzinkufamba lini bwino pakali pano, koma kupfunza kumbamala lini. Mudzandiuze Armagedo itapita, pamwepo ndipo pomwe tin’dzadziwa cadidi.” Kutawira mwakuderekha kudathandiza kuti mtendere upitirize pakati pa mpfumakazi zimwezi, ndipo bzidalimbisa mwanayo omwe akhatetekera nkhaniyo. Mwanayo adazindikira kuti mai waceyo akhalibe kumusiya. Bzimwebzi bzidamucitisa kuti asiye kucita uxamwali na wanthu wakuipa. Na kupita kwa nthawe, mwanayo adadzabatizidwa acikatumikira pa Beteli. Tikambakhala tiri pabodzi na abale wathu, wanthu wa m’banja mwathu, ayai alendo, ‘mafala yathu nthawe zense yan’funika kukhala yabwino, yakuikhidwa munyu.’​—Wakol. 4:6.

18. Kodi ciratizo ca Jezu cin’dzatithandiza tani kuphatisa bwino basa mphanvu ya lirime lathu?

18 Luso lathu lakulewa makumbukidwe yathu na momwe timbabvera mu mtima mwathu mpsakudabwisa kwene-kwene. Tingatewezere ciratizo ca Jezu mwa kusankhula nthawe yabwino, mafala yakuthemera, na kucita nyongo ya kumbalewalewa mafala yabwino. Patsogolo pace, mphanvu ya lirime lathu in’dzatithandiza momwe tingacitire bzinthu na wanthu womwe ankutitetekera ndipo tin’dzakondwesa Yahova omwe ni Mpasi wa mphaso yakulewalewa.

[Kwadru pa tsamba 22]

PHATISANI BWINO BASA MPHANVU YA LIRIME LANU

NTHAWE: Yomwe tin’funika kulewalewa

BZOMWE: Tin’funika kulewalewa

MOMWE: Tingalewelewere

    Mabukhu ya Cinyungwe (2008-2025)
    Bulani
    Pitani
    • Cinyungwe
    • Tumizani
    • Bzomwe mumbafuna
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Mitemo Yomwe Mun'funika Kuteweza
    • Mtemo Wacintsintsi
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Pitani
    Tumizani