MSOLO 14
“Tentse, Tabverana”
Bungwe lakutonga lidasankhula bzinthu bzomwe bzidacitisa magwere kupitiriza kukhala yakuphatana
Nkhaniyi yacokera pa Mabasa 15:13-35
1, 2. (a) Kodi ni mibvunzo iponi yakufunika kwene-kwene yomwe bungwe lakutonga la m’magole yakuyambirira likhafunika kucezerana? (b) Kodi iwo adatambira thandizo liponi kuti akwanise kumalisa nkhaniyi?
WANTHU wentse akhadakonzeka kuti acite cakusankhula. Apostolo na akulu akhadatsonkhana m’cipinda ku Jeruzalemu ndipo iwo adayamba kunyang’anisana thangwe adawona kuti ikhadafika nthawe yakuti acite cakusankhula. Nkhani ya mgwatidwe idabweresa mibvunzo yakufunika kwene-kwene. Kodi Akristau akhafunika kuphatisa basa Lamulo la Mozeji? Kodi Yahova akhasiyanisa Akristau omwe akhali Adjuda na omwe akhali lini Adjuda?
2 Amuna omwe akhatsogolerawa adacezerana bza umboni buzinji. Iwo adafotokoza mapolofesiya ya m’Fala la Mulungu na umboni bwakutsimikizika bwakucita kuwona na maso bwakuti Yahova akhabvuma wanthu omwe akhali lini Adjuda. Ali-wentse akhafotokoza makumbukidwe yace mwakutsudzuka. Pakulewa bza nkhani imweyi, iwo akhana umboni bwakukwanira kuti acite cakusankhula. Mzimu wa Yahova udawatsogolera pa nkhani imweyi. Tsono iwo, adabvuma kuti mzimu wa Yahovayo uwatsogolere?
3. Kodi kupfunza bukhu la Mabasa kapitulo 15 kungatithandize tani?
3 Apostolo na akulu akhafunikira cikhulupiro cacadidi na kukhwimika kuti aphatise basa malango ya mzimu wakucena. Iwo akhali pa ngozi thangwe bzimwebzi bzingadacitisa atsogoleri wa magereja yacidjuda kuwawengeratu kwene-kwene. Cinthu cinango n’cakuti, amuna winango wa m’gwere akhadatsimikiza kucitisa wanthu wa Mulungu kuyamba pomwe kuphatisa basa Lamulo la Mozeji. N’ciyani comwe bungwe lakutonga lidacita? Tiniwona mtawiro wa mbvunzo umweyu na momwe iwo adasiyira ciratizo cabwino kwa Bungwe Lakutonga la Mboni za Yahova ntsiku zino. Kulewa cadidi, cimweci ni ciratizo cabwino comwe tingacitewezere pomwe tikucita bzakusankhula na pomwe tikugumana na mabvuto pa moyo wathu.
‘Bzikubverana na Mafala Yomwe Apolofeta Adanemba’ (Mabasa 15:13-21)
4, 5. Kodi ni mafala yaponi yomwe Tiyago adayaphatisa basa yomwe yakhabverana na bzomwe apolofeta adanemba?
4 Nyakupfunza Tiyago, m’bale wace wa Jezu, adalewalewa.a Bzikuwoneka kuti pa ulendo bumwebu iye ndiye adatsogolera mtsonkhanoyo. Mafala yace yakulatiza kuti iye adalewa bzinthu bzomwe wentse wa m’bungwe lakutonga akhakumbuka. Tiyago adauza amuna omwe akhadatsonkhana wale kuti: “Sumeyoni adatiuza kuti Mulungu adabvumambo wanthu wa mitundu inango pa nthawe yakuyamba kuti kucokera mwa iwo, asankhulembo wanthu wakudziwika na dzina lace. Ndipo bzimwebzi bzikubverana na mafala” yomwe apolofeta adanemba. — Mab. 15:14, 15.
5 Nkhani yomwe idafotokozedwa na Sumeyoni, ayai Simau Pedru, pabodzi na umboni bomwe budaperekedwa na Barnaba na Paulo, pinango-pentse bzidacitisa Tiyago kukumbukira mavesi yomwe yakhafotokoza bwino-bwino bza nkhani yomwe akhacezeranayo. (Juw. 14:26) Pomwe adamaliza kulewalewa mafala yakuti “bzimwebzi bzikubverana na mafala ya apolofeta,” Tiyago adafotokoza mafala ya pa Amose 9:11, 12. Bukhulo likhacita mbali ya Bzinembo bza Cihebereu lomwe likhadziwika na dzina lakuti “Apolofeta.” (Mat. 22:40; Mab. 15:16-18) Mungawone kuti mafala yomwe iye adalewalewa njakusiyana pang’ono na yomwe timbagumana m’bukhu la Amose ntsiku zino. Bziri tenepo thangwe rakuti pinango Tiyago adaphatisa basa mafala ya mu Septuaginta, lomwe ni Bibliya la Cigerego lomwe lidasanduliziridwa kucokera ku Cihebereu.
6. Kodi Bzinembo bzidathandiza tani Akristau wakuyambirira kudziwa bzomwe Mulungu akhafuna?
6 Mwakuphatisa basa mpolofeta Amose, Yahova akhadaleweratu kuti ingadadzafika nthawe yomwe iye angadadzamusa “nyumba ya Davide,” ayai tingati Umambo bwa Mesiya bungadadzacokera mu mzere wa Davide. (Ezek. 21:26, 27) Kodi bzimwebzi bzikufuna kulewa kuti Yahova an’dzayamba pomwe kuwona Adjuda ninga mtundu wace wakupambulika? Ne. Polofesiyayi imbathumizira kuti “wanthu wa mitundu yentse” angadadzatsonkhanisidwa acikhala “wanthu omwe ambacemeredwa na dzina” la Mulungu. Kumbukirani umboni bomwe Pedru adalewa bwakuti: “[Mulungu] alibe kusiyanisa pakati pa ife [Akristau wacidjuda] na iwo [Akristau wa mitundu inango], koma adacenesa mitima yawo thangwe ra cikhulupiro cawo.” (Mab. 15:9) Kulewa kwinango tingati, Mulungu akhafuna kuti Adjuda na wanthu wa mitundu inango adzakhale nzika za Umambo bwace. (Aro. 8:17; Aef. 2:17-19) Mapolofesiya yamweya yalibe kulewa kuti wanthu wa mitundu inango akhafunikira kucitidwa mgwatidwe ayai kutendeukira ku Cidjuda kuti akhale Akristau wakuthemera.
7, 8. (a) Kodi ni makumbukidwe yaponi yomwe Tiyago adapereka? (b) Kodi mafala yomwe Tiyago adalewa yakhathandauza ciyani?
7 Mwakuphatisa basa mapolofesiya ya m’Bibliya pabodzi na umboni bomwe akhadabva, Tiyago adalewa makumbukidwe yace kuti: “Na tenepo makumbukidwe yangu njakuti ndikufuna lini kuboneresa wanthu wa mitundu inango omwe abwera kwa Mulungu, tsono tiwanembere kuti atcenkhe bzinthu bzakuipisidwa thangwe ra bzifanikiso, upombo ayai uputa, bzirombo ayai bzifuwo bzakufa mwakucita kuponyongoledwa pabodzi na kutcenkha mulopa. Kuyambira kale-kale wanthu akupalizira m’mzinda na mzinda mafala yakucokera m’mabukhu ya Mozeji, thangwe mabukhu yamweya yambawerengedwa mwakukuwa m’nyumba zakunamatira ntsiku zentsene za Sabudu.” — Mab. 15:19-21.
8 Tiyago omwe akhatsogolera mtsonkhanoyo adalewa kuti: “Na tenepo makumbukidwe yangu njakuti.” Kodi bzimwebzi bzin’funa kulewa kuti iye akhana mphanvu ya kuuza anzacewo bzomwe akhafunikira kusankhula? Ne na pang’onopo! Fala la Cigerego lomwe lidasanduliziridwa kuti “makumbukidwe yangu njakuti” lingathandauzembo kuti “inepano ndikuwona kuti” ayai “inepano ninkumbuka kuti.” Iye akhatonga lini bungwe lentsero, koma akhapereka makumbukidwe yace pa bzomwe angacite mwakubverana na umboni bomwe akhadabva pabodzi na bzomwe Bibliya likhalewa bza nkhaniyo.
9. Kodi ni phindu liponi lomwe adakhala nalo na makumbukidwe yomwe Tiyago adapereka?
9 Kodi makumbukidwe ya Tiyago yakhali yabwino? Inde, thangwe pambuyo pa kucezerana, apostolo na akulu adabverana nabzo. Kodi ni phindu liponi lomwe adakhala nalo? Cakuyamba, bzomwe adabveranabzo bzidathandiza kuti aleke kuboneresa Akristau wa mitundu inango mwa kuwangingimiza kuti ateweze Lamulo la Mozeji. (Mab. 15:19) Caciwiri, bzimwebzi bzikhalatiza kuti akhalemekeza cikumbu-mtima ca Akristau omwe akhali Adjuda, omwe kwa magole mazinji akhabva mafala yakucokera m’mabukhu ya Mozeji yomwe yakhawerengedwa “mwakukuwa m’nyumba zakunamatira ntsiku zentsene za Sabudu.”b (Mab. 15:21) Mwakusaya kupenukira bzomwe adasankhulabzi bzidacitisa kuti Akristau omwe akhali Adjuda na omwe akhali lini Adjuda abverane kwene-kwene. Ndipo kuposa bzentse, bzidakondwesa Yahova, thangwe bzikhabverana na kufuna kwace. Imweyi idakhala njira yabwino kwene-kwene yakumalisira nkhani yomwe ikhafuna kudzonga ciphatano na mtendere wa wanthu wa Mulungu mu gwere. Ndipo cimweci n’ciratizo cabwino kwene-kwene kwa gwere lacikristau ntsiku zino.
M’bale Albert Schroeder akufotokoza nkhani pa mtsonkhano wa madziko wa mu 1998
10. Kodi Bungwe Lakutonga ntsiku zino limbatewezera tani bungwe lakutonga la m’magole yakuyambirira?
10 Ninga momwe tawonera mu msolo wa m’mbuyoyu, mwakundendemerana na bungwe lakutonga la mu nthawe zakuyambirira, Bungwe Lakutonga la Mboni za Yahova ntsiku zino, limbathemba Yahova omwe ni Baba Mkululetu pa dziko lentse, na Jezu Kristu omwe ni msolo wa gwere, kuti awatsogolere.c (1 Ako. 11:3) Kodi bzimwebzi bzimbacitika tani? M’bale Albert D. Schroeder, omwe adatumikira mu Bungwe Lakutonga kucokera mu 1974 mpaka pomwe adamaliza basa lace pa dziko la pantsi pano, mu Março 2006, adalewa kuti: “Bungwe Lakutonga limbatsonkhana citatu ciri-centse ndipo mtsonkhanoyo umbayamba na mpembo kukumbira kuti mzimu wa Yahova uwatsogolere. Iwo ambacita nyongo kuti nkhani iri-yentse yomwe an’cezerana na ciri-centse comwe angasankhule cikhale cakubverana na Fala la Mulungu, Bibliya.” Mwa njira ibodzi-bodziyi, m’bale Milton G. Henschel, omwe adatumikira mu Bungwe Lakutonga kwa magole mazinji ndipo adamaliza basa lace pantsi pano mu Março 2003, adacita mbvunzo wakufunika kwene-kwene kwa aluno wa turma 101 wa Xikola ya Bibliya ya Jileyade ya Torre de Vigia. Iye adabvunza kuti: Kodi pana gulu linango pantsi pano lomwe atsogoleri wace ambayamba kufufudza m’Fala la Mulungu Bibliya pomwe akanati kucita cakusankhula cakufunika kwene-kwene? Mtawiro wace ngwakudziwika kale.
Adatumiza “Amuna Wakusankhulidwa” (Mabasa 15:22-29)
11. Kodi bzomwe bungwe lakutonga lidasankhula bzidadziwisidwa tani m’magwere?
11 Bungwe lakutonga la ku Jeruzalemu lidacita cakusankhula mwakubverana pa nkhani ya mgwatidwe. Tsono, kuti abale wentse m’magwere abvume cakusankhulaci, pakhafunika kuwadziwisa bzomwe abveranabzo mwakubveka bwino na mwakulimbikisa. Kodi angadacita tani bzimwebzi? Nkhaniyi imbalewa kuti: “Apostolo na akulu pabodzi na gwere lentse adabverana kuti atumize amuna wakusankhulidwa pakati pawo kuti ayende ku Antiyokiya pabodzi na Paulo na Barnaba. Iwo adatumiza Djuda omwe akhacemeredwambo Barsaba pabodzi na Sila, ndipo amuna amwewa ndiwo omwe akhatsogolera pakati pa abale.” Ndipo cinthu cinango, iwo adanemba tsamba acipasa amuna amwewa kuti likawerengedwe ku magwere yentse ku Antiyokiya, ku Siriya na ku Silisiya. — Mab. 15:22-26.
12, 13. Kodi ni phindu liponi lomwe lidagumanika thangwe ra (a) kutumiza Djuda na Sila? (b) kutumiza tsamba?
12 Ninga ‘amuna omwe akhatsogolera pakati pa abale,’ Djuda na Sila akhali wakuthemera kuimira bungwe lakutonga. Thimu la amuna anai wale lidatsimikizira Akristau kuti bzomwe akhalewa pa nkhani ya mgwatidwe yakhali malango yakucokera ku bungwe lakutonga. Kutumizidwa kwa Djuda na Sila omwe akhali ‘amuna wakusankhulidwa,’ bzidalimbisa lufoyi pakati pa Akristau omwe akhali Adjuda ku Jeruzalemu na omwe akhali lini Adjuda m’magwere. Pamwepa bungwe lakutonga lidacita bzinthu mwanzeru na mwalufoyi. Mwakusaya kupenukira, bzimwebzi bzidacitisa kuti pakhale mtendere na ciphatano pakati pa wanthu wa Mulungu.
13 Tsambalo lidapereka malango yakubveka bwino kwa Akristau wa mitundu inango sikuti pa nkhani ya mgwatidwe yokha, koma pa bzomwe iwo akhafunika kucita kuti afunidwe na Yahova acisimbidwa. Mbali yakufunika kwene-kwene ya tsambalo ikhalewa kuti: “Mzimu wakucena pabodzi na ifepano, tawona kuti ni bwino kuti tileke kukusenzesani mtolo wakulemera kupambula bzinthu bzakufunika bzokha bzomwe ni ibzi: kupitiriza kutcenkha bzinthu bzakuperekedwa ntsembe ku bzifanikiso, mulopa, bzirombo ayai bzifuwo bzakufa mwakucita kuponyongoledwa na upombo ayai uputa. Mukatcenkha bzinthu bzimwebzi mwakusamala, bzinthu bzin’dzakufambirani bwino. Tikukufunirani moyo wabwino!” — Mab. 15:28, 29.
14. Kodi bzimbakwanisika tani wanthu wa Mulungu kukhala wakuphatana mu dziko lakugawanikali?
14 Ntsiku zino, Mboni za Yahova zakupitirira 8 midyau m’magwere yakupitirira 100 mili pa dziko lentse, zina cikhulupiro cibodzi ndipo zimbacita bzinthu mwakubverana. Kodi bzimwebzi bzimbakwanisika tani, maka-maka tikawona kunesana na kusaya kubvesesana komwe kulipo m’dzikoli ntsiku zino? Bzimwebzi bzimbakwanisika thangwe ra malango yakubveka bwino yomwe Jezu Kristu, omwe ni msolo wa gwere ambapereka, mwakuphatisa basa “kapolo wakukhulupirika na wanzeru” omwe ni Bungwe Lakutonga. (Mat. 24:45-47) Cinthu cinango, ni thangwe rakuti abale pa dziko lentse ambaphatisa basa malango ya Bungwe Lakutonga na mtima wentse.
“Adakondwa Kwene-kwene na Mafala Yakulimbikisayo” (Mabasa 15:30-35)
15, 16. Kodi nkhani ya mgwatidwe idamala tani, ndipo n’ciyani cidathandiza?
15 Nkhani ya m’bukhu la Mabasa imbapitiriza kulewa kuti, pomwe abale omwe adatumiwa ku Jeruzalemu wale adafika ku Antiyokiya, iwo “adatsonkhanisa anyakupfunza wentse pabodzi aciwapasa tsambalo.” Kodi abale wa kumweko adabva tani na malango ya bungwe lakutonga? “Pomwe adawerenga tsambalo, iwo adakondwa kwene-kwene na mafala yakulimbikisayo.” (Mab. 15:30, 31) Ndipo, Djuda na Sila “adafotokoza nkhani zizinji zakulimbikisa” abalewo. Tingalewe kuti amuna awiriwa akhali “apolofeta,” ninga Barnaba, Paulo na wanthu winango omwe akhacemeredwa apolofeta, thangwe akhapalizira ayai akhadziwisa bzomwe Mulungu akhafuna. — Mab. 13:1; 15:32; Eki. 7:1, 2.
16 Bzikuwonekeratu kuti Yahova adasimba bungwe lakutonga pakunyang’ana njira yabwino yakumalisira nkhani ya mgwatidwe. Kodi n’ciyani comwe cidathandiza kuti bzinthu bzifambe bwino? Mwakusaya kupenukira, comwe cidathandiza ni malango yakubveka bwino yomwe yadaperekedwa pa nthawe yace na bungwe lakutonga, mwakuphatisa basa Fala la Mulungu na kutsogoleredwa na mzimu wakucena. Kuthumizira bzimwebzi, bungwe lakutonga lidalatiza lufoyi na momwe lidadziwisira magwere bzomwe likhadasankhula.
17. Kodi anyakunyang’anira dera ntsiku zino ambacita basa liponi lomwe ndakundendemerana na lomwe likhacitika mu nthawe ya apostolo?
17 Mwakutewezera ciratizo cimweci, Bungwe Lakutonga la Mboni za Yahova ntsiku zino limbapereka malango pa nthawe yace kwa abale pa dziko lentse. Bzinthu bzomwe ambasankhula bzimbadziwisidwa kwa abale m’magwere mwakubveka bwino. Njira ibodzi yomwe ambacitira bzimwebzi ni kuphatisa basa anyakunyang’anira dera. Abale wakubziperekawa ambazungira gwere na gwere, aciwapasa malango yakubveka bwino na kuwalimbikisa mwalufoyi. Ninga Paulo na Barnaba, iwo ambamala nthawe izinji ali mu utumiki, “acimbapfunzisa na kupalizira mafala yabwino ya Yahova pabodzi na abale winango.” (Mab. 15:35) Ninga Djuda na Sila, iwo ambafotokoza “nkhani zizinji zakulimbikisa abale.’’
18. N’ciyani comwe wanthu wa Mulungu an’funika kucita kuti apitirize kusimbidwa?
18 Tanimbo pakulewa bza magwere? N’ciyani cingathandize magwere pa dziko lentse kupitiriza kukhala pa mtendere na yakuphatana mu dziko lakugawanikali? Kumbukirani kuti mpostolo Tiyago adanemba kuti: “Nzeru yakucokera kudzulu, cakuyamba njakucena, patsogolo pace njamtendere, yakukonzeka kubvuma na yakukonzeka kubvera . . . Wanthu omwe ambakhala pa mbverano wabwino na winango, ambabweresa mtendere ndipo bzimwebzi bzimbacitisa kuti iwo acite bzinthu mwacirungamo.” (Tiy. 3:17, 18) Tikudziwa lini penu Tiyago akhakumbukira bza mtsonkhano wa ku Jeruzalemu pomwe adanemba mafalaya. Tsono bzomwe tawona pa Mabasa kapitulo 15, bzikulatiza kuti Yahova ambasimba wanthu wace pokha-pokha wanthuwo akacita bzinthu mwakuphatana na mwa mtendere.
19, 20. (a) Kodi n’ciyani cikulatiza kuti mu gwere la ku Antiyokiya tsapano mukhana mtendere na ciphatano? (b) N’ciyani comwe Paulo na Barnaba adayamba kucita?
19 Bzikhawonekeratu kuti tsapano mu gwere la ku Antiyokiya mukhana mtendere na ciphatano. M’mbuto mwa kunesana na Djuda pabodzi na Sila, abale wa ku Antiyokiya adakondwa thangwe ra kuzungiridwa na iwo. Nkhaniyi imbalewa kuti: “Pomwe awiriwo adakhala kumweko ntsiku zing’ono-ng’ono, abale wa kumwekowo adagonekana nawo ndipo awiriwo adabwerera ku Jeruzalemu.”d (Mab. 15:33) Tingakhale na citsimikizo cakuti abale wa ku Jeruzalemu adakondwambo pomwe adabva momwe amuna awiriwa adafambira ulendo bwawo. Thangwe ra kudeka mtima kukulu kwa Yahova, iwo adakwanisa kucita bwino basa lawo.
20 Paulo na Barnaba omwe adapitiriza ku Antiyokiya, adayamba kutsogolera basa lakupalizira, ninga momwe anyakunyang’anira dera ambacitira ntsiku zino akambazungira magwere. (Mab. 13:2, 3) Abale amwewa akhali cisimbo kwa wanthu wa Yahova! Kodi ni udindo na bzisimbo bziponi bzakuthimizirika bzomwe Yahova adapasa apalizi wa nyongo awiriwa? Tin’dzawona bzimwebzi mu msolo wakutewera.
Akristau ntsiku zino akugumana phindu na cakudya cauzimu comwe ambatambira na Bungwe Lakutonga pabodzi na abale omwe ambawathandizira
a Onani kwadru yakuti “Tiyago — ‘M’bale Wace wa Mbuya,’”.
b Mwanzeru, Tiyago adafotokoza bza mabukhu yomwe yadanembedwa na Mozeji. M’mabukhumo mumbandogumanika lini malamulo basi, koma mumbagumanikambo bzinthu bzinango bzomwe Mulungu adacita pakulatiza kufuna kwace akanati kupereka Lamulo kwa wanthu wace. Mwa ciratizo, mu bukhu la Genesesi tingawone momwe Mulungu ambawonera nkhani ya mulopa, upombo na kunamata bzifanikiso. (Gen. 9:3, 4; 20:2-9; 35:2, 4) Yahova adapereka mitemo yomwe imbaphata basa kwa wanthu wentse, bziribe basa penu ni Adjuda ayai wanthu wa mitundu inango.
c Onani kwadru yakuti “Momwe Bungwe Lakutonga Lidalinganizidwira Ntsiku Zino.”
d Pa vesi 34, m’Mabibliya manango adathumizira mafala yomwe yambalatiza kuti Sila adasankhula kupitiriza kukhala ku Antiyokiya. (King James Version) Bzikuwoneka kuti mafala yamweya yadathumiziridwa pambuyo pa bukhu la Mabasa kumala kunembedwa.