BIBLIYOTEKA YA PA INTERNETI ya Watchtower
Watchtower
BIBLIYOTEKA YA PA INTERNETI
Cinyungwe
  • BIBLIYA
  • MABUKHU
  • MITSONKHANO
  • bt msolo 27 matsa. 241-248
  • ‘Citirani Umboni Bwakukwanira’

Mbuto mwasankhulayi iribe vidiyo iri-yentse.

Pepani, bzikukhala bzakunesa kuti vidiyoyi iwoneke.

  • ‘Citirani Umboni Bwakukwanira’
  • ‘Citirani Umboni Bwakukwanira’ Umambo bwa Mulungu
  • Tumisolo twa nkhani
  • Nkhani Yakundendemerana
  • “Paulo . . . Adatenda Mulungu Ndipo Adalimbikisidwa” (Mabasa 28:14, 15)
  • “Limbalewedwa Kuipa Kuli-kwentse” (Mabasa 28:16-22)
  • Adatisiyira Ciratizo Cabwino ca Kucitira “Umboni Bwakukwanira” (Mabasa 28:23-29)
  • “Akhawapalizira bza Umambo bwa Mulungu” (Mabasa 28:30, 31)
  • Khalani Wakulimba—Yahova ni Nthandizi Wanu
    Nsanza Ya Mulindiri Yakudziwisa Umambo bwa Yahova (Yakupfunza)—2020
  • “Ndine Wakucena pa Mulandu wa Mulopa wa Wanthu Wentse”
    ‘Citirani Umboni Bwakukwanira’ Umambo bwa Mulungu
  • “Tetekerani Kuti Ndikufotokozereni Bzomwe Bzidacitika”
    ‘Citirani Umboni Bwakukwanira’ Umambo bwa Mulungu
  • Paulo Adatumizidwa ku Roma
    Bzomwe Mungapfunze na Nkhani za m’Bibliya
‘Citirani Umboni Bwakukwanira’ Umambo bwa Mulungu
bt msolo 27 matsa. 241-248

MSOLO 27

‘Adacitira Umboni Bwakukwanira’

Paulo adapitiriza kupalizira napo pomwe akhali m’kawoko ku Roma

Nkhaniyi yacokera pa Mabasa 28:11-31

1. Thangwe ranyi Paulo na anzace akhapenukira lini kuti angadafika komwe akhayenda?

MUKHALI mu gole la 59 EC, pomwe naviyo inango yomwe ikhana cizindikiro ca “Wana Wacimuna wa Zeu,” pinango-pentse ikhali naviyo ikulu yomwe ikhanyamula bzakudya, yomwe ikhafamba mu nyanza ya Mediteraniyo kucokera ku ntsuwa ya Malta mpaka ku Italiya. Mu naviyomo mukhana Paulo omwe akhali nyam’kawoko ndipo akhaperekezedwa na acikunda pabodzi na Akristau awiri, Luka na Aristako. (Mab. 27:2) Mwakusiyana na anyabasa wa mu naviyomo, Paulo na anzace wale akhakhulupira lini kuti angadakhotcereredwa na wana wa Zeu omwe akhali mulungu wa Agerego. Wanawo akhacemeredwa Kastor na Poluxe. (Mab. 28:11.) M’mbuto mwace, Paulo na anzace akhatumikira Yahova, Mulungu omwe adazimbulira Paulo kuti angadakacitira umboni cadidi ku Roma ndipo angadakawonekera pamaso pa Seza. — Mab. 23:11; 27:24.

2, 3. Kodi naviyo yomwe Paulo akhadapakira idapita na kuponi, ndipo mbani omwe adathandiza Paulo pa ulendobo?

2 Pomwe padapita ntsiku zitatu pambuyo pa kuima ku Sirakuza, mzinda omwe ukhali wakudeka kwene-kwene wa Sisiliya na wakufunika kwene-kwene ninga mzinda wa Atena na Roma, naviyoyo idayenda ku Rejio ku suli kwa Italiya. Tenepo, mwakuthandizidwa na mphepo yomwe ikhacokera ku suli, naviyoyo idandofamba ntsiku ziwiri basi, mtantho wa makilometro 320 mpaka ku mbuto yakuimira naviyo ya ku Puteyoli mu mzinda wa Italiya (pafupi na komwe ntsiku zino kumbacemeredwa Napole). — Mab. 28:12, 13.

3 Tsapano, Paulo akhali kuphampha kwa ulendo bwace bwa ku Roma, komwe angadakawonekera pamaso pa Mambo Nero. Pa ulendo bwace bwentsebu, “Mulungu omwe ambatsangalaza wanthu mu njira iri-yentse” akhanaye pabodzi. (2 Ako. 1:3) Ninga momwe titi tiwonere, Mulungu alibe kusiya kuthandiza Paulo, ndipo Pauloyo adapitiriza kupalizira mwanyongo ninga misiyonario.

“Paulo . . . Adatenda Mulungu Ndipo Adalimbikisidwa” (Mabasa 28:14, 15)

4, 5. (a) Kodi Paulo na anzace adatambiridwa tani ku Puteyoli, ndipo napo akhali nyam’kawoko, thangwe ranyi iye adapasidwa ufulu? (b) Kodi makhalidwe yabwino yangathandize tani Akristau napo ali m’kawoko?

4 Ku Puteyoli, Paulo na anzace ‘adagumana abale ndipo iwo adawangingimiza kuti akhale nawo pabodzi ntsiku 7.’ (Mab. 28:14) Abalewa adapereka ciratizo cabwino kwene-kwene ca kutambira Akristau anzawo! Mwakusaya kupenukira, iwo adasimbidwa thangwe rakuti Paulo na anzacewo adawalimbikisa mwauzimu. Tsono, thangwe ranyi nyam’kawoko omwe akhaperekezedwa na acikunda adapasidwa ufulu bwa kuyenda kukaceza na Akristau anzace? Pinango-pentse, ni thangwe rakuti acikunda waciromawo akhakhulupira Paulo na bzomwe akhacita.

5 Mwakundendemerana na bzimwebzi, ntsiku zino atumiki wa Yahova omwe ali m’kawoko nthawe zizinji ambapasidwa ufulu na mwayi wakucita bzinthu bzinango thangwe ra makhalidwe yawo yabwino yacikristau. Mwa ciratizo, ku Romênia, mwamuna munango omwe adatongedwa kuti akhale m’kawoko magole 75 thangwe ra kuba, adayamba kupfunza Bibliya ndipo adayamba kucinja makhalidwe yace. Thangwe ra bzimwebzi, anyakunyang’anira m’kawokomo adamupasa basa lakuti ambakagule bzinthu bza m’kawokomo mu mzinda mwakusaya kuperekezedwa na mapolisiya. Nfundo njakuti, makhalidwe yathu yabwino yambalemekezesa dzina la Yahova. — 1 Ped. 2:12.

6, 7. Kodi abale wa ku Roma adalatiza tani lufoyi likulu?

6 Kucokera ku Puteyoli, Paulo na anzace wale pinango-pentse adafamba mtantho wa makilometro 50 kuti afike ku mzinda wa Kapuwa, komwe adagumana mseu wa Apiyo, omwe ukhafika ku Roma. Mseu umweyu ukhali wakudziwika ndipo ukhadakonzedwa na minyala mikulu-mikulu yakuthasama. Munthu akakhala akufamba na mseu umweyu, akhakwanisa kuwona mbuto zakudeka za ku Italiya ndipo ku mbali inango akhakwanisa kuwona Nyanza ya Mediteraniyo. Mseuyu ukhapitambo na pa thawale linango lakucemeredwa Pontine lomwe likhali pa mtantho wa makilometro 60 kucokera ku Roma. Pa thawale limweri ni pomwe pakhana msika wa Apiyo. Luka adanemba kuti: “Pomwe abale wa [ku Roma] adabva bza ifepano,” winango wa iwo adayenda ku msika wa Apiyo ndipo adatidikhirira kumweko. Tsono winango adayenda ku Nyumba Zitatu zakutambirira alendo zomwe zikhali pa mtantho wa makilometro 50 kucokera ku Roma. Abalewa adalatiza lufoyi likulu! — Mab. 28:15.

7 Msika wa Apiyo ukhali lini mbuto yabwino yakuti munthu omwe waneta na ulendo butali apumire. Mdziwi munango waciroma wakucemeredwa Horácio adanemba kuti “msikayo ukhadadzala na amalinyero pabodzi na anekaciro mbuto zakufikira alendo omwe akhadapusa kwene-kwene.” Iye adapitiriza kunemba kuti “madzi ya m’mwemo yakhanyantsa.” Ndipo iye adalamba kudya pa mbutoyi! Napo kuti mbutoyi ikhali lini bwino, abale omwe adabwera kucokera ku Roma, adadikhirira Paulo na anzace mwakukondwa kuti amalize pabodzi mbali yomwe ikhadasala ya ulendobo.

8. Thangwe ranyi Paulo adatenda Mulungu pomwe adawona abale wace?

8 Nkhaniyi imbalewa kuti: ‘Pomwe Paulo adawona abale wacewo, iye adatenda Mulungu ndipo adalimbikisidwa.’ (Mab. 28:15) Kulewa cadidi, kundowona abalewo Paulo adalimbikisidwa ndipo adakondwa, ndipo pinango winango wa iwo akhadziwana nawo. Thangwe ranyi Paulo adatenda Mulungu? Iye akhadziwa kuti lufoyi lacadidi ni libodzi mwa makhalidwe yomwe yambacita mbali ya bzisapo bza mzimu wakucena. (Agal. 5:22) Ntsiku zino, mzimu wakucena umbathandiza Akristau kuti abvume kubonera thangwe ra abale wawo, ndipo umbatsangalazambo wale omwe akugumana na mabvuto. — 1 Ates. 5:11, 14.

9. Kodi tingalatize tani makhalidwe ninga yomwe abale omwe adagumana na Paulo adayalatiza?

9 Mwa ciratizo, mzimu wakucena umbathandiza abale na mpfumakazi kuti abzipereke pakutambira anyakunyang’anira dera, amisiyonario na atumiki winango wa nthawe zentse. Azinji mwa abale amwewa, adakhala na moyo wakusaya kufuna bzinthu bzizinji kuti athumizire utumiki bwawo. Bzibvunzeni kuti: “Kodi ningacite bzizinji kuti ndithandizire nyakunyang’anira dera, pinango mwa kumutambira pamui pathu na mkazace, penu adalowola? Kodi ningacite makonzedwe yakudzacoka nawo mu upalizi? Tikacita bzimwebzi, tingadzatambire bzisimbo bzizinji. Mwa ciratizo, ndokumbukirani cikondweso comwe abale wa ku Roma adakhala naco pomwe Paulo adawafotokozera bzinthu bzakusiyana-siyana bzakulimbikisa bzomwe bzikhadawacitikira. — Mab. 15:3, 4.

“Limbalewedwa Kuipa Kuli-kwentse” (Mabasa 28:16-22)

10. Kodi bzinthu bzikhali tani pomwe Paulo adafika ku Roma, ndipo n’ciyani comwe adacita pomwe padapita ntsiku zitatu?

10 Pomwe thimu la wanthu omwe akhacita ulendo wale adafika ku Roma, “Paulo adabvumizidwa kumbakhala yekha acimbalindiridwa na mcikunda m’bodzi.” (Mab. 28:16) Nthawe zizinji, wanthu omwe akhakhala m’kawoko ya kumui, akhalindiridwa na mcikunda m’bodzi ndipo akhamangidwa na makorenti kuti aleke kuthawa. Napo kuti Paulo akhadamangidwa mwa njira imweyi, iye adapitiriza kupalizira bza Umambo. Tenepo, pambuyo pa kupuma ntsiku zitatu, Paulo adacemeresa amuna wa udindo pakati pa Adjuda omwe akhakhala ku Roma kuti ayende kukadziwana naye nakuti akawapalizire.

11, 12. Pakulewalewa na Adjuda wa ku Roma, kodi Paulo adayezera tani kumalisa makumbukidwe yakuipa yomwe pinango iwo akhanayo?

11 Paulo adalewa kuti: “Amunamwe, abalemwe napo kuti inepano ndiribe kuphonyera mbumba ne kuphonyera miyambo ya makolo yathu yakale, inepano ndidamangidwa ku Jeruzalemu ndiciperekedwa m’manja mwa Aroma. Pomwe adamala kundibvunza iwo akhafuna kunditsudzula, thangwe ndikhalibe mulandu wakuthemera kuphedwa. Tsono pomwe Adjuda adalamba kuti inepano nditsudzulidwe, ndidakumbira kuti ndikatongedwembo na Seza. Inepano ndidacita bzimwebzi sikuti ndikhana mathangwe yakulewera kuipa mbumba yangu.” — Mab. 28:17-19.

12 Pakucemera Adjuda omwe akhamutetekerawo kuti “abalemwe,” Paulo akhayezera kuwalatiza kuti akhakhulupira bzinthu bzibodzi-bodzi na kumalisa makumbukidwe yakuipa yomwe wanthuwo akhanayo pakulewa bza iye. (1 Ako. 9:20) Ndipo iye adafotokoza mwakubveka bwino kuti cakulinga cace cikhali lini cakupasa mulandu Adjuda, koma akhandofuna kuti mulandu wace utongedwembo na Seza. Tsono bzikuwoneka kuti Adjuda wa ku Romawo akhanati kubva kuti Paulo akhadakumbira kuti akatongedwe na Seza. (Mab. 28:21) Thangwe ranyi Adjuda omwe akhakhala ku Djudeya alibe kudziwisa Adjuda wa ku Roma bza nkhani imweyi? Bukhu linango limbalewa kuti: “Naviyo yomwe Paulo adapakira pinango ikhali ibodzi mwa naviyo zomwe zidayamba kufika ku Italiya pambuyo pa nthawe yakudjedjera. Tenepo, wanthu omwe adatumidwa na akulu-akulu wa ku Djudeya, ku Jeruzalemu, pinango akhanati kufika ndipo penu adacita kunemba tsamba, ndiye kuti tsambalo likhanatimbo kufika.”

13, 14. Kodi Paulo adayamba tani kupalizira mafala yabwino ya Umambo, ndipo tingatewezere tani ciratizo cace?

13 Paulo adayamba kuwapalizira bza Umambo, mwakulewa nfundo zomwe zidacitisa Adjudawo kufuna kumutetekera. Iye adalewa kuti: “Ndipopa inepano ndakucemeresani kuti ndikuuzeni kuti ndamangidwa na makorentiya thangwe ra cidikhiro comwe Ajirayeri anaco.” (Mab. 28:20) Kulewa cadidi, cidikhiro comwe gwere lacikristau likhapfunzisa, cikhalewa bza Mesiya pabodzi na Umambo bwace. Tenepo, akulu-akulu wa Adjudawo adatawira kuti: “Tawona kuti bziri bwino tibve makumbukidwe yako, thangwe kulewa cadidi, comwe tikudziwa n’cakuti thimu limweri limbalewedwa kuipa kuli-kwentse.” — Mab. 28:22.

14 Tikakhala na mpata wa kupalizira mafala yabwino, tingatewezere Paulo mwa kulewalewa mafala ayai kucita mibvunzo yomwe ingacitise wanthu kufuna kutitetekera. Tingagumane nfundo zakuthandiza m’mabukhu ya Kukambitsirana za m’Malemba, Pindulani ndi Sukulu ya Utumiki wa Mulungu na Kulisani Luso Lanu la Kuwerenga na Kupfunzisa. Kodi imwepo mumbaphatisa basa nfundo za m’mabukhuya?

Adatisiyira Ciratizo Cabwino ca Kucitira “Umboni Bwakukwanira” (Mabasa 28:23-29)

15. Kodi ni nfundo zinai ziponi zomwe tingapfunze na upalizi bwa Paulo?

15 Pa ntsiku yomwe iwo adapangana, Adjuda azinji adabwera pamui pomwe Paulo akhadafikira. Tenepo, “kucokera macibese mpaka usiku, iye adawafotokozera nkhani yentse mwakucitira umboni bwakukwanira pakulewa bza umambo bwa Mulungu. Iye adacita bzimwebzi mwakuphatisa basa Lamulo la Mozeji na mabukhu ya Aprofeta pakufuna kuti iwo atokonyedwe mitima kuti akhulupire Jezu.” (Mab. 28:23) Pana nfundo zinai zomwe tingapfunze na upalizi bwa Paulo. Cakuyamba, iye adaikha Umambo bwa Mulungu pa mbuto yakuyamba. Caciwiri, adayezera kucitisa kuti wanthu omwe akhamutetekera abvume mafala yomwe akhawauza. Cacitatu, akhaphatisa basa Bzinembo. Cacinai, adabzipereka pakucitira umboni “kucokera macibese mpaka usiku.” Cimweci n’ciratizo cabwino kwene-kwene! Kodi bzakutewera bzace bzidakhala bziponi? Luka adalewa kuti: “Winango adayamba kukhulupira,” ndipo winango alibe. Wanthuwo adayamba kunesana ‘okha-okha aciyamba kucoka.’ — Mab. 28:24, 25a.

16-18. Thangwe ranyi Paulo alibe kudabwa pomwe Adjuda omwe akhali ku Roma alibe kubva mafala yabwino, ndipo tin’funika kubzibva tani wanthu akalamba kubva mafala yabwino yomwe timbawapalizira?

16 Bzimwebzi bziribe kudabwisa Paulo, thangwe bzikhabverana na maprofesiya ya m’Bibliya ndipo Paulo akhadawona kale bzinthu ninga bzimwebzi bzikucitika. (Mab. 13:42-47; 18:5, 6; 19:8, 9) Ndipopa, pomwe wanthu omwe akhalamba kubva mafala yabwino wale akhacoka, Paulo adawauza kuti: “Mzimu wakucena udalewa cadidi kuna makolo yanu yakale mwakuphatisa basa mprofeta Zaiya kuti: ‘Ndoko kuna wanthuwa ukalewe kuti: “Imwepo mun’dzabvadi, tsono mun’dzabvesesa lini, kuwona mu’dzawona, koma mun’dzazindikira lini bzomwe mukuwonabzo.Thangwe wanthuwa mitima yawo njakuuma.”’” (Mab. 28:25b-27) Mafala ya m’cirewedwe cakuyambirira yomwe yadasanduliziridwa kuti “kuuma mtima” nthawe zinango yambafuna kulewa kuti “kukula mtima” bzomwe bzingacitise kuti mafala yabwino ya Umambo yaleke kupita mu mtimamo. (Mab. 28:27) Bzimwebzi bzikhali bzakupasa ntsisi!

17 Pakumalizira, Paulo adalewa kuti mwakusiyana na Adjuda omwe akhamutetekerawo, ‘wanthu wa mitundu inango mwakusaya kupenukira an’dzatetekera.’ (Mab. 28:28; Sal. 67:2; Zai. 11:10) Mpostoloyu akhapenukira lini pa nkhani imweyi, thangwe iye akhadawona kale wanthu azinji wa mitundu inango akubvuma mafala yabwino ya Umambo. — Mab. 13:48; 14:27.

18 Ninga Paulo, wanthu akalamba kutetekera mafala yabwino, tin’funika lini kukalipa, thangwe timbadziwa kuti wanthu azinji an’dzasankhula lini njira yomwe imbayendesa ku moyo. (Mat. 7:13, 14) Tsono wanthu wa mitima yabwino akasankhula kunamata Yahova, tin’funika kukondwa ticiwatambira na manja mawiri. — Luk. 15:7.

“Akhawapalizira bza Umambo bwa Mulungu” (Mabasa 28:30, 31)

19. Kodi n’ciyani comwe Paulo adacita pomwe akhali m’kawoko pa nyumba ya kulugari?

19 Luka adamaliza nkhani yace na mafala yabwino kwene-kwene pakulewa bza Paulo, iye adati: “Paulo Adapitiriza kukhala kumweko magole mawiri pa nyumba yomwe akhambacita kulugari, ndipo akhambatambira na manja mawiri wentse omwe akhambayenda kukamuwona. Iye akhawapalizira bza Umambo bwa Mulungu na kuwapfunzisa bza Mbuya Jezu Kristu mwakusaya mantha na mwakusaya kuphingizidwa.” (Mab. 28:30, 31) Paulo ni ciratizo cabwino kwene-kwene pa nkhani yakutambira alendo, kukhala na cikhulupiro cakulimba na kucita nyongo mu utumiki!

20, 21. Fotokozani momwe wanthu winango adagumanira phindu na upalizi bwa Paulo ku Roma.

20 M’bodzi mwa wanthu omwe Paulo adawatambira na manja mawiri ni Onezimo, omwe akhali kapolo omwe akhadathawa mbuya wace ku Kolose. Paulo adathandiza Onezimo kukhala Mkristau, ndipo Onezimo adakhala “m’bale . . . wakukhulupirika na wakufunidwa” kwa Paulo. Ndipopa Paulo adalewa kuti: “Mwanangu Onezimo, omwe ndadzakhala babace.” (Akol. 4:9; Fil. 10-12) Bzikuwoneka kuti Onezimo adalimbikisa kwene-kwene Paulo!a

21 Wanthu winango adagumanambo phindu na ciratizo cabwino ca Paulo. Iye adanembera wanthu wa ku Filipi kuti: “Bzomwe bzidandicitikira bzire, bzathandiza kuti mafala yabwino yamwazike. Mwakuti kumangidwa kwangu thangwe ra kutewera Kristu, kwadziwika padeca na Alindiri wentse Wakukhotcerera Mambo Waciroma pabodzi na wanthu winango. Abale azinji mwa Mbuya akhala wakulimba thangwe ra kumangidwa kwangu, ndipo iwo akulatiza kukhwimika kwene-kwene mwa kulewalewa mafala ya Mulungu mwakusaya mantha.” — Afil. 1:12-14.

22. Kodi Paulo adalokotera mpata wa kucita ciyani pomwe akhali m’kawoko ku Roma?

22 Paulo adalokotera mpata wa kunemba matsamba yakufunika kwene-kwene yomwe ntsiku zino yambacita mbali ya Bzinembo Bzacigerego Bzacikristaub pomwe akhali m’kawoko ku Roma. Matsamba yamweya yadathandiza Akristau wakuyambirira omwe iye akhawanembera. Ifepano tingagumanembo phindu na matsamba yomwe Paulo adanembaya, thangwe malango yakufuliziridwa yomwe adanembayo ngakuthandizambo ntsiku zathu zino. — 2 Tim. 3:16, 17.

MATSAMBA MAXANU YOMWE YADANEMBEDWA NA PAULO POMWE AKHALI M’KAWOKO KAKUYAMBA KU ROMA

Matsamba maxanu ya mpostolo paulo adayanemba m’magole ya 60-61 EC, pa nthawe yomwe akhali m’kawoko kakuyamba ku Roma. Mu tsamba lakuyenda kwa Filimoni, omwe akhali Mkristau mwanzace, Paulo adafotokoza kuti Onezimo, kapolo wa Filimoni omwe akhadathawa, akhadadzakhala Mkristau. Paulo akhali pai wauzimu wa Onezimo ndipo adatumiza kapoloyu, “omwe pakuyamba akhali lini wakufunika,” kuti abwerere kwa mbuya wace ninga m’bale wace wauzimu. — Fil. 10-12, 16.

Mu tsamba lakuyenda kwa Akolose, Paulo adalewa kuti Onezimo ‘adacokera pakati pawo.’ (Akol. 4:9) Onezimo na Mkristau mwanzace Tikiko adakhala na mwai wa kupereka matsamba mawiriya, pabodzi na tsamba lomwe Paulo adanembera Aefezo. — Aef. 6:21.

Pomwe akhanembera Afilipi, Paulo adafotokoza bza ‘makorenti yomwe akhadamagidwa nayo m’kawoko’ ndipo adafotokozambo bzomwe bzikhacitikira munthu omwe adapereka tsambalo, omwe akhali Epafrodito. Akristau wa ku Filipi adatumiza Epafrodito kuti akathandize Paulo. Tsono Epafrodito adaduwala mpaka kusala pang’ono kufa. Ndipo iye ‘adasunama thangwe ra kuti Akristau wa ku Filipi adabva kuti iye akhaduwala.’ Ndipopa, Paulo adawauza abale kuti: “Pitirizani kulatiza kwa wanthu ninga amwewa kuti mbakufunika kwa imwepo.” — Afil. 1:7; 2:25-30.

Tsamba la Ahebereu likhayenda kwa Akristau wa Cihebreu omwe akhakhala ku Djudeya. Napo kuti tsambali limbafotokoza lini omwe adalinemba, umboni bumbalatiza kuti lidanembadwa na Paulo. Kanembedwe kace ni kakundendemerana na ka Paulo. Paulo adatumiza kulimba kucokera ku Italiya ndipo adaguma Timotio, omwe akhali naye pabodzi ku Roma. — Afil. 1:1; Akol. 1:1; Fil. 1; Aheb. 13:23, 24.

23, 24. Mwakundendemerana na Paulo, kodi Akristau azinji ntsiku zino ambalatiza tani makhalidwe yabwino napo kuti ambaikhidwa m’kawoko mwakusaya cirungamo?

23 Pa nthawe yomwe Paulo adatsudzulidwa, yomwe imbafotokozedwa lini m’bukhu la Mabasa, iye akhadakhala m’kawoko magole manai. Ku Sezareya adakhala magole mawiri ndipo ku Roma adakhala magole mawiri.c (Mab. 23:35; 24:27) Tsono iye adapitiriza kukhala wakukondwa na kucita bzomwe angadakwanisa pakutumikira Mulungu. Mwakundendemerana na bzimwebzi, atumiki azinji wa Yahova ntsiku zino, napo kuti ambaikhidwa m’kawoko mwakusaya cirungamo thangwe ra bzomwe ambakhulupira, iwo ambapitiriza kukhala wakukondwa acipitiriza kupalizira. Onani ciratizo ca Adolfo, omwe adaikhidwa m’kawoko ku Espanha thangwe ra kulamba kukhala m’cikunda. M’cikunda munango adalewa kuti: “Iwepo umbatidabwisa, tayezera kucitisa kuti moyo wako ukhale wakuwawa m’kawoko muno, tsono tikambakuboneresa kwene-kwene, iwepo umbamwetulira ndipo umbalewalewa nafe mwaulemu.”

24 Na kupita kwa nthawe, iwo adayamba kukhulupira kwene-kwene Adolfo mpaka msuwo wa cipinda cace ca m’kawoko ukhasiyidwa bwanzu. Acikunda akhayenda m’cipinda mwa Adolfo kuti akamucite mibvunzo yakulewa bza Bibliya. M’bodzi mwa acikundawo akhapita m’cipinda mwa Adolfomo kuti akawerenge Bibliya, ndipo Adolfoyo akhalindira m’cikundayo kuti anzace aleke kumuwona. Bziratizo bzabwino ninga bzimwebzi bza Mboni za Yahova zakukhulupirika bzingatithandize kukhala wakukhwimika “kwene-kwene mwa kulewalewa mafala ya Mulungu mwakusaya mantha,” napo pa nthawe zakunesa.

25, 26. Pomwe pakhanati kupita magole 30, ni profesiya iponi yomwe Paulo adaiwona ikukwanisika, ndipo bzikundendemerana tani na ntsiku zathu zino?

25 Bukhu la Mabasa limbamaliza na nfundo yakulimbikisa kwene-kwene yakuti mteweri wa Kristu umweyu, adapitiriza “kupalizira mafala yabwino ya Mulungu” kwa wentse omwe akhabwera kudzamuwona pomwe akhali m’kawoko ya pamui! Mu kapitulo yakuyamba ya bukhu la Mabasa tidawerenga bza basa lomwe Jezu adapasa ateweri wace pomwe adawauza kuti: “Mzimu wakucena ukadzafika kwa imwepo, mun’dzatambira mphanvu ndipo mun’dzakhala mboni zangu ku Jeruzalemu, ku Djudeya kwentse na ku Samariya mpaka mbuto zakutali za pa dziko la pantsi.” (Mab. 1:8) Pomwe pakhanati kupita magole 30, mafala yabwino “yadapaliziridwa mu cirengedwe centse ca pa dziko la pantsi.”d (Akol. 1:23) Bumwebu bukhali umboni bwakulatiza kuti mzimu wa Mulungu ngwamphanvu. — Zak. 4:6.

26 Ntsiku zino, mzimu wakucena ukupitiriza kuthandiza anyakudzozedwa pabodzi na wentse omwe akuwathandizira omwe ni thimu la “mabira manango,” kuti apitirize “kucitira umboni bwakukwanira pakulewa bza umambo bwa Mulungu” m’madziko yakupitirira 240. (Juw. 10:16; Mab. 28:23) Kodi imwepo mukucita ciri-centse comwe mungakwanise pa basali?

MOMWE MOYO WA PAULO UKHALIRI PAMBUYO PA GOLE LA 61 EC

Bzikuwoneka kuti pafupi-fupi m’gole la 61 EC, Paulo adakawonekera kwa Mambo Nero, ndipo mamboyu adalewa kuti Paulo akhalibe mulandu. Tikudziwa lini bzizinji pakulewa bza bzomwe Paulo adacita pambuyo pa cakucitikaci. Penu adayenda ku Espanha, komwe akhafuna kuyenda, bzikuwoneka kuti adayenda pa nthawe imweyi. (Aro. 15:28) Pafupi-fupi m’gole la 95 EC munembi munango wa ku Roma, dzina lace Clemente adanemba kuti Paulo “adafamba mpaka kukafika kuphampha caiko kwa madziko ya kumadokero.”

Tikambawerenga matsamba matatu yomwe Paulo adanemba pambuyo pa kutsudzulidwa, yomwe ni Timotio Wakuyamba, Timotio Waciwiri na Tito, timbawona kuti paulo adayenda ku Kreta, Masedoniya, Nikopoli na ku Trowa. (1 Tim. 1:3; 2 Tim. 4:13; Tito. 1:5; 3:12) Pinango ku Nikopoli, m’dziko la Gresiya, ni komwe adamagidwa pomwe kaciwiri. Penu bzikhali tenepo ayai ne, tsono m’magole ya 65 EC, Paulo akhali m’kawoko kaciwiri ku Roma. Tsono pa nthaweyi, Nero alibe kumubvera ntsisi. Mwakubverana na bzomwe adanemba mnembi munango waciroma wakucemeredwa Tasito, mzindayo udapsa na moto mu 64 EC, ndipo Nero adanamizira Akristau kuti ndiwo agasa motoyo ndipo adayamba kuwazunza kwakuti bwerani mudzawone.

Paulo akhadziwa kuti akhadasala pang’ono kufa. Tenepo mu tsamba lace laciwiri lakuyenda kwa Timotio, adakumbira Timotio na Marko kuti ayende kuna iye mwakamkulumize. Luka na Oneziforo adalatiza kukhwimika kukulu pa kubvuma kuikha moyo wawo pangozi kuti akalimbikise Paulo. (2 Tim. 1:16, 17; 4:6-9, 11) Pa nthawe imweyo, munthu akabzidziwikisa kuti ni Mkristau akhaikhidwa m’kawoko ayai kuzunzidwa mpaka kufa. Bzikuwoneka kuti Paulo adaphedwa thangwe ra cikhulupiro cace pomwe adandomala kunemba tsamba lakumalizira lakuyenda kwa Timotio m’magole ya 65 EC. Bzimbalewedwa kuti pomwe padapita magole matatu pambuyo pa kuphedwa kwa Paulo, Nero adabzipha.

MAFALA YABWINO “YADAPALIZIRIDWA MU CIRENGEDWE CENTSE”

M’magole ya 61 EC, pomwe mpostolo Paulo akhali m’kawoko ku Roma, iye adanemba kuti “mafala yabwino” yakhadapaliziridwa “mu cirengedwe centse ca pa dziko la pantsi.” (Akol. 1:23) Kodi mafala yamweya yakuthandauza ciyani?

Bzikuwoneka kuti Paulo akhandofuna kulatiza kuti “mafala yabwino” yakhadapaliziridwa mpaka ku mbuto zakutali kwene-kwene. Mwa ciratizo, m’magole ya 300 AEC Alexandre Mkulu, adapita m’madera ya Aziya mpaka kukafika ku malire na Índia. M’magole ya 55 AEC Juliyo Sezare adapita mu Grã-Bretanha, ndipo m’magole ya 43 EC, Klaudiyo adatenga mbali ya ku suli kwa dzikoli aciikha ku mbali ya Umambo bwa Roma. Madziko ya Kumabvadzuwa kwa aziya yakhadziwika kwene-kwene pa nthaweyi, thangwe ni komwe kukhacoka nguwo zabwino kwene-kwene zakucemeredwa seda.

Kodi mafala yabwino yadapaliziridwambo ku Grã-Bretanha, China na Kumabvadzuwa kwa Aziya? Pinango-pentse. Pomwe Paulo adanemba tsamba lakuyenda kwa Akolose, akhanati kukwanirisa cakulinga cace comwe adacifotokoza m’magole ya 56 EC, ca kupalizira ku Espanha komwe pa nthaweyo likhali gawo lomwe likhanati kufikidwa. (Aro. 15:20, 23, 24) Napo bzikhali tenepo, mpaka m’magole ya 61 EC, wanthu azinji akhadabva mafala ya Umambo. Napo kuti mafalayo yakhanati kufika m’madera manango, koma yakhadafikira Adjuda na anyakutendeukira ku Cidjuda omwe adabatizidwa pa Pentekoste wa 33 EC. Ndipo yakhadafikambo mbuto zomwe apostolo wa Jezu akhadapita nazo. — Mab. 2:1, 8-11, 41, 42.

a Paulo akhafuna kuti Onezimo apitirize kukhala naye pabodzi, tsono kucita bzimwebzi kungadapitana na malamulo ya Ciroma, ndipo angadakhala akudzonga ugo bwa Filimoni, omwe akhalimbo Mkristau na mbuya wace wa Onezimo. Ndipopa Onezimo adabwerera kwa mbuya wace Filimoni ndipo Paulo adamupasa tsamba lakulimbikisa Filimoniyo kuti atambire bwino kapolo wace omwe tsapano akhali m’bale wace wauzimu. — Fil. 13-19.

b Onani kwadru yakuti “Matsamba Maxanu Yomwe Yadanembedwa na Paulo Pomwe Akhali m’Kawoko Kakuyamba ku Roma”.

c Onani kwadru yakuti “Momwe Moyo wa Paulo Ukhaliri Pambuyo pa Gole la 61 EC.”

d Onani kwadru yakuti “Mafala Yabwino ‘Yadapaliziridwa mu Cirengedwe Centse.’”

    Mabukhu ya Cinyungwe (2008-2025)
    Bulani
    Pitani
    • Cinyungwe
    • Tumizani
    • Bzomwe mumbafuna
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Mitemo Yomwe Mun'funika Kuteweza
    • Mtemo Wacintsintsi
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Pitani
    Tumizani