NKHANI YAKUPFUNZA 24
Imwepo Mungakwanirise Bzakulinga Bzanu Bzauzimu
“Mbatipitirizeni kucita bzabwino, pakuti tin’dzabvuna pa nthawe yace tikasaya kuneta.” — AGALATIYA 6:9.
NYIMBO 84 Ticite Basa na Nyongo
BZOMWE TIN’PFUNZAa
1. Kodi n’ciyani comwe abale winango akhafuna kucita?
KODI imwepo mudakhala kale na cakulinga cauzimu comwe mukhafuna kucikwanirisa koma mudatazira?b Penu n’tenepo, muli lini mwekha. Mwa ciratizo, Filipi akhafuna kukhala na nthawe yakuti ambacite mpembo, tsono akhakwanisa lini kugumana nthaweyo. Erika akhafuna kuti ambafike mwakamfulumize pa mtsonkhano wa utumiki, koma napo bziri tenepo iye akhambacedwa basi kufika pa mtsonkhanoyo. Tomáš akhafuna kuwerenga Bibliya lentse, tsono akhakwanisa lini. Iye adalewa kuti: “Ndidayezera kuwerenga Bibliya lentse katatu, koma ndikhandoimira pa bukhu la Levitiko basi thangwe ndikhakomedwa lini na kuwerengako.”
2. Thangwe ranyi tin’funika lini kuwofoka tikatazira kukwanirisa cakulinga comwe tinaco?
2 Penu pana cakulinga cibodzi cauzimu comwe mukanati kucikwanirisa, lekani kuwofoka thangwe nthawe zinango bzimbakhala bzakunesa kukwanirisa cakulinga napo cikhale cing’ono. Mtima wanu wakufuna kukhala na cakulinga na kufuna kucikwanirisa ukulatiza kuti mumbawona kuti ni mwayi ukulu kwene-kwene kukhala pa uxamwali na Yahova, ndipo mukufuna kucita bzizinji pa kumutumikira. Yahova ambatenda nyongo yanu, ndipo iye ambadikhirira lini kuti mucite bzinthu bzomwe mungakwanise lini kubzicita. (Salimo 103:14; Mika 6:8) Ndipopa mukafuna kukhala na bzakulinga bzauzimu sankhulani bzinthu bzomwe mun’kwanisa kucita bzomwe bzikubverana na moyo wanu. Mukakhala na cakulinga, kodi mungacite ciyani kuti mucikwanirise? Bwerani ticezerane bzinthu bzomwe bzingakuthandizeni.
CIKHUMBO CINGAKUTHANDIZENI KUKWANIRISA CAKULINGA CANU
Mbapembani kuti mukhale na cikhumbo (Onani ndimes 3-4)
3. Thangwe ranyi cikhumbo n’cakufunika?
3 Cikhumbo ni cinthu cakufunika kwene-kwene comwe cingakuthandizeni kukwanirisa bzakulinga bzanu bzauzimu. Munthu akakhala na cikhumbo iye ambacita ciri-centse kuti akwanirise cakulinga caceco. Tingandendemezere cikhumbo na conzi comwe cimbagwinya barko kuti lifike komwe likuyenda. Conzico cikapitiriza, barkolo limbagwinyidwa ndipo limbafika komwe likuyendako. Ndipo conzico cikakhala ca mphanvu kwene-kwene, barkolo limbafika komwe likuyendako mwakamfulumize. Mpsibodzi-bodzimbo na ifepano. Cikhumbo cathu cikakhala ca mphanvu tin’dzakwanirisambo bzakulinga bzathu mwakamfulumize. M’bale m’bodzi wa ku dziko la El Salvador, wakucemeredwa Davide, adalewa kuti: “Imwepo mukakhala na cikhumbo mumbacita nyongo kuti mukwanirise cakulinga canu. Imwepo mumbabvuma lini kuti cinthu ciri-centse cikutaziseni kukwanirisa cakulinga canuco.” Tsono, n’ciyani comwe imwepo mungacite kuti mukhale na cikhumbo?
4. Kodi n’ciyani comwe tingapempherere? (Afilipi 2:13) (Onani cithunzi-thunzi.)
4 Pembani kwa Yahova kuti akuthandizeni kukhala na cikhumbo. Mwakuphatisa basa mzimu wace, Yahova angakuthandizeni kukwanirisa cakulinga canu. (Werengani Afilipi 2:13.) Nthawe zinango timbakhala na cakulinga thangwe timbadziwa kuti bzimwebzi mpsabwino kwene-kwene. Tsono, timbakhala tiribe cikhumbo cakufuna kukwanirisa cakulingaco. Bzimwebzi ndibzo bzomwe bzikhacitika na mpfumakazi ibodzi ya ku Uganda yakucemeredwa Norina. Mpfumakaziyi ikhana cakulinga cakuti ikhale na pfunziro la Bibliya, tsono iyo ikhabziwona kuti in’kwanisa lini kupfunzisa munthu. N’ciyani comwe cidathandiza mpfumakaziyi? Iyo idati: “Ndidayamba kumbakumbira Yahova ntsiku zentse kuti akulise cikhumbo cangu cakufuna kupfunzisa munthu ndipo ndidayamba kucita nyongo ya kumbapfunza momwe ningapfunzisire munthu. Pomwe padandopita minyezi yakucepa, ndidayamba kukhala na cikhumbo cakufuna kukhala na pfunziro la Bibliya. Ndipo mu gole lokha-lokhalo ndidakhala na mapfunziro ya Bibliya mawiri.”
5. Kodi tingakumbukire bza ciyani kuti cikhumbo cathu cikule?
5 Mbakumbukirani bzomwe Yahova adakucitirani. (Salimo 143:5) Mpostolo Paulo akhambakumbukira bza kudeka mtima kukulu komwe Yahova adamulatiza ndipo bzimwebzi bzidamucitisa kuti iye afune kucita bzizinji pa kumutumikira. (1 Akolinto 15:9, 10; 1 Timotio 1:12-14) Mpsibodzi-bodzimbo na imwepo. Mukambakumbukira bzomwe Yahova adakucitirani, cikhumbo canumbo cakufuna kukwanirisa cakulinga canu cin’dzakula. (Salimo 116:12) Onani bzomwe bzidathandiza mpfumakazi inango ya ku Hondura kukwanirisa cakulinga cace ca kukhala mpainiya wakukhazikika. Mpfumakaziyi idati: “Ndidawona kuti Yahova ambandifuna kwene-kwene. Iye adandibweresa pakati pa wanthu wace. Iye ambandithandiza na kundikhotcerera. Kukumbukira bzinthu bzimwebzi kudalimbisa lufoyi lomwe ndinalo kwa iye ndipo kudacitisa kuti cikhumbo cangu cikule.”
6. N’cinthu ciponi cinango comwe cingatithandize kukulisa cikhumbo cathu?
6 Mbakumbukirani bzisimbo bzomwe mun’dzakhala nabzo mukakwanirisa cakulinga canu. Onani bzomwe bzidathandiza mpfumakazi Erika, yomwe taifotokoza kale ire kuti ikwanirise cakulinga cace ca kufuna kufika pa mtsonkhano wa utumiki mwakamfulumize. Iye adati: “Ndidazindikira kuti pana bzinthu bzizinji bzomwe ndikhaluza thangwe ra kufika mwakucedwa pa mtsonkhano wa utumiki. Kufika mwakamfulumize kudandithandiza kuti nimbakhale na nthawe ya kumbamusana na abale na mpfumakazi zangu na kumbaceza nawo. Ndipo bzimwebzi bzidandithandizambo kuti ndikhale na mwayi wakubva malango yomwe yakhandithandiza kukhala wakukondwa pomwe ndikhacita basa la kupalizira.” Erika adakumbukira bza phindu lomwe angadakhala nalo angadafika mwakamfulumize ku mtsonkhano ule, ndipopa adakwanirisa cakulinga caceco. Kodi ni cisimbo ciponi comwe imwepombo mungakhale naco? Penu cakulinga canu n’ca kuwerenga Bibliya ntsiku zentse ayai kupemba, mbakumbukirani momwe bzimwebzi bzingakuthandizireni kukhala pa uxamwali bwakulimba na Yahova. (Salimo 145:18, 19) Penu cakulinga canu n’cakuti mukhale na makhalidwe yacikristau, mbakumbukirani momwe bzimwebzi bzingakuthandizireni kukhala pa uxamwali bwakulimba na anzanu. (Akolose 3:14) Konzani lista ya mathangwe yomwe yakukucitisani kufuna kukwanirisa cakulingaco ndipo mbaiwonani listayo kawiri-kawiri. Tomáš, omwe tamufotokoza kale ule, adalewa kuti: “Ndikakhala na mathangwe mazinji ya kukwanirisira cakulinga cangu, nimbabwerera lini m’mbuyo.”
7. N’ciyani comwe cidathandiza Julio na mkazace kukwanirisa cakulinga cawo?
7 Mbacitani uxamwali na wanthu omwe angakuthandizeni kukhala na cikhumbo. (Mimwani 13:20) Onani comwe cidathandiza Julio na mkazace kukwanirisa cakulinga cawo ca kufuna kuthumizira utumiki bwawo. Julio adalewa kuti: “Ifepano tidacita uxamwali na wanthu omwe akhafuna kuti tikwanirise cakulinga cathu ndipo nthawe zentse tikhambaceza nawo bza cakulinga cathuco. Azinji wa iwo akhali wanthu omwe adakwanirisa kale cakulingaco, ndipopa iwo akhambatipasa malango yakuthandiza. Axamwali wathuwo akhambatibvunza momwe programa zathu zikufambira ndipo akhambatilimbikisa pomwe tikhafunikira thandizo.”
TIKAKHALA TIRIBE CIKHUMBO
Mbacitani bzinthu bzomwe bzingakuthandizeni kukwanirisa cakulinga canu (Onani ndime 8)
8. N’ciyani comwe cingacitike tikakhala tikucita nyongo ya kukwanirisa cakulinga cathu so thangwe rakuti tina cikhumbo? (Onani cithunzi-thunzi.)
8 Kulewa cadidi, pana nthawe zinango zomwe ifepano timbakhala tiribe mphanvu yakufuna kucita bzomwe tikufuna. Kodi bzimwebzi bzin’funa kulewa kuti tingakwanise lini kucita nyongo yakukwanirisa cakulinga cathu? Ne. Tiyezezere tenepa: Conzi cingagwinye barko mpaka kufika komwe iro likuyenda. Tsono mphanvu ya conzico imbakhala yakusiyana-siyana ndipo ntsiku zinango conzico cimbacitika lini. Tsono, kodi bzimwebzi bzin’funa kulewa kuti ntsiku yomwe kulibe conzi barkolo lin’famba lini? Ne ndibzo lini. Mwa ciratizo, mabarko yanango yana motori ndipo yanango yana ng’ombo. Nyakufambisa barko angaphatise basa bzinthu bzimwebzi kuti barko lacero lipitirize kufamba licifika komwe likuyenda. Cikhumbo cathu cingakhale ninga conzi; nthawe zinango tingakhale na cikhumbo ndipo nthawe zinango tingakhale tiribe. Tikakhala tiribe cikhumbo tingakhale tiribe mphanvu yakukwanirisa cakulinga cathu. Ndipopa tikambathemba cikhumbo cathu basi kuti tikwanirise cakulinga cathu, tingacikwanirise lini cakulingaco. Ninga nyakufambisa barko omwe ambaphatisa basa njira zinango kuti afike komwe ali kuyenda, ifepanombo tingaphatise basa njira zinango kuti tikwanirise cakulinga cathu tikakhala tiribe cikhumbo ca kukwanirisa cakulingaco. Nthawe zinango bzimwebzi bzingakhale bzakunesa, tsono mukakwanirisa cakulinga canuco imwepo mun’dzakhala wakukondwa. Tikanati kucezerana bzomwe tingacite pa nkhani imweyi, cakuyamba bwerani ticezerane bza mbvunzo omwe tingakhale nawo.
9. Kodi mpsakuphonyeka kucita nyongo ya kukwanirisa cakulinga cathu napo kuti tiribe cikhumbo? Fotokozani.
9 Yahova akufuna kuti timutumikire mwakukondwa na mwakubzipereka. (Salimo 100:2; 2 Akolinto 9:7) Tsono, kodi tingapitirize kucita nyongo ya kukwanirisa cakulinga cathu ca uzimu penu ifepano ndife lini wakukondwa? Onani bzomwe mpostolo Paulo adalewa. Iye adati: “Nimbamenya thupi langu ndiciritsogolera ninga kapolo.” (1 Akolinto 9:25-27) Paulo akhacita nyongo ya kucita bzinthu bzabwino napo kuti thupi lace likhafuna kuti iye acite bzinthu bzakuipa. Kodi Yahova akhakomedwa na basa lomwe mpostolo Paulo akhacita? Inde! Ndipo Yahova adamusimba thangwe ra nyongo yace. — 2 Timotio 4:7, 8.
10. Kodi ni phindu liponi lomwe timbakhala nalo tikacita nyongo ya kukwanirisa cakulinga cathu napo kuti tiribe cikhumbo?
10 Mpsibodzi-bodzimbo na ifepano ntsiku zino. Yahova ambakomedwa akatiwona kuti tikucita nyongo ya kukwanirisa cakulinga cathu napo kuti tiribe cikhumbo ca kukwanirisa cakulingaco. Iye ambakomedwa thangwe rakuti ambawona kuti ifepano tikucita nyongo ya kucita bzinthubzo sikuti thangwe rakuti tikubzifuna, koma tikubzicita thangwe ra kufuna iye. Ndipo ninga momwe Yahova adasimbira mpostolo Paulo, iye an’dzatisimbambo. (Salimo 126:5) Ndipo tikayamba kuwona kuti Yahova akutisimba tin’dzayamba kukhala na cikhumbo. Mpfumakazi ya ku Polónia, yakucemeredwa Lucyna, idalewa kuti: “Nthawe zinango nimbafuna lini kuyenda kukapalizira ndikakhala ndidaneta. Tsono inepano ndikayenda kukapalizirako nimbakhala wakukondwa kwene-kwene.” Tsapano bwerani tiwone bzomwe tingacite tikakhala tiribe cikhumbo ca kufuna kukwanirisa cakulinga cathu.
11. Kodi Yahova ambatithandiza tani kuti tikhale wakubziphata?
11 Mbapembani kuti mukhale wakubziphata. Kubziphata ni mphanvu yomwe ifepano timbakhala nayo yakubzikhotca thupi lathu likafuna kucita cinthu comwe ifepano tikufuna lini. Fala limweri maka-maka limbathandauza mphanvu yomwe munthu ambakhala nayo yakubziphata akafuna kucita cinthu cakuipa. Tsono, khalidwe la kubziphata ndakufunikambo thangwe limbatithandiza kuti ticite bzinthu bzabwino maka-maka tikakhala tikucita basa lakunesa ayai tikakhala tiribe cikhumbo cakucita bzomwe tikufuna. Kumbukirani kuti kubziphata ni khalidwe libodzi lomwe limbacita mbali ya bzisapo bza mzimu. Ndipopa kumbirani Yahova kuti akupaseni mzimu wace wakucena kuti ukuthandizeni kukhala na khalidwe limweri. (Luka 11:13; Agalatiya 5:22, 23) David, omwe tamufotokoza kale ule, adalewa momwe mpembo udamuthandizira. Iye akhafuna kuti ambaleke kumoga-moga kucita pfunziro lace la payekha. Iye adati: “Inepano ndidakumbira Yahova kuti andithandize kukhala wakubziphata. Iye adandithandiza, ndipopa tsapano nimbakwanisa kucita pfunziro langu la pandekha mwakusaya kumoga-moga.”
12. Kodi Mpalizi 11:4 ambatithandiza tani kukwanirisa cakulinga cathu?
12 Lekani kumbadikhira nthawe yabwinoletu. Tikadikhirira kukhala na nthawe yabwinoletu kuti tikwanirise cakulinga cathu, ifepano tin’dzakwanisa lini kukwanirisa cakulingaco thangwe m’dzikoli mpsakunesa kukhala na nthawe. (Werengani Mpalizi 11:4.) M’bale munango wakucemeredwa Dayniel, adalewa kuti: “Mpsakunesa kukhala na nthawe. Kuti ifepano tikhale na nthawe cakufunika ndico kuyamba kucita bzomwe tin’funa kucitabzo.” M’bale munango wa ku Uganda wakucemeredwa Paul adafotokoza thangwe linango lomwe lin’funika kuticitisa kuti tileke kuzeza. Iye adati: “Ifepano tikayamba kucita bzomwe tin’funa kucitabzo napo kuti tikugumana na mphitca, Yahova an’dzatisimba.” — Malakiya 3:10.
13. Kodi ni phindu liponi lomwe timbakhala nalo tikayamba kucita bzinthu bzing’ono-bzing’ono kuti tikwanirise cakulinga cathu?
13 Yambani na bzinthu bzing’ono-bzing’ono. Ifepano tingatazire kukwanirisa cakulinga cathu cikakhala kuti cakulingaco n’cikulu kwene-kwene. Penu ndibzo bzomwe bzimbakucitikiranimbo, kodi mungakwanirise cakulingaco pang’ono-pang’ono? Penu mukufuna kukhala na khalidwe linango, thangwe ranyi mun’saya kucita bzimwebzo pang’ono-pang’ono? Penu cakulinga canu n’cakuti muwerenge Bibliya lentse, thangwe ranyi mun’saya kukhala na ndondomeko ya nthawe ing’ono ya kumbawerenga Bibliya? Tomáš, omwe afotokozedwa kumayambiriro ule, akhafuna kuwerenga Bibliya lentse mkati mwa gole libodzi. Iye adalewa kuti: “Ndidazindikira kuti ndikhawerenga makapitulo mazinji ndipo bzimwebzi bzikhakhala bza kunetesa kwene-kwene. Ndipopa ndidawona kuti bzikhali bwino kuti ndiyambe pomwe, tsono pa nthawe imweyi ndikhayezera kuwerenga makapitulo mang’ono-ng’ono ndiciyezera kukumbukira bzomwe ndawerengabzo. Bzimwebzi bzidandicitisa kuti nimbakomedwe pa kuwerengapo.” Pomwe Tomáš’ adayamba kumbakomedwa na kuwerengako akhadzamala nthawe ikulu akuwerenga. Ndipo bzimwebzi bzidamucitisa kuti amalize kuwerenga Bibliya lentse.c
LEKANI KUBWERERA M’MBUYO MUKAGUMANA NA MPHITCA
14. Kodi ni mphitca ziponi zomwe zingatitazise kukwanirisa cakulinga cathu?
14 Mwakusaya kudikhiririka ifepano tingagumane na mphitca zomwe zingatitazise kukwanirisa cakulinga cathu napo kuti tina cikhumbo ndipo tikucita nyongo yakufuna kukwanirisa cakulingaco. Mwa ciratizo, “bzinthu bzakusaya kudikhirika” bzingaticitise kuti tisaye kukhala na nthawe yakuti tikwanirise cakulinga cathu. (Mpalizi 9:11) Tingagumane na mabvuto yomwe yangaticitise kukhala wakuwofoka na wakusaya mphanvu. (Mimwani 24:10) Pakuti ndife wanthu wakuperewera, nthawe zinango tingacite bzinthu bzakuphonyeka ndipo bzinthubzo bzingatitazise kukwanirisa cakulinga cathu. (Aroma 7:23) Ayai nthawe zinango tingabve kuti tidaneta. (Mateu 26:43) Kodi n’ciyani comwe cingatithandize kuti tikunde mphitca zomwe tingagumane nazo?
15. Mukagumana na mphitca yomwe ikukutazisani kuti mukwanirise cakulinga canu, kodi bzin’funa kulewa kuti mwatazira? Fotokozani. (Salimo 145:14)
15 Pakacitika cinthu comwe cikukutazisani kukwanirisa cakulinga canu bzin’funa lini kulewa kuti mun’funika kuimira pamwepo. Bibliya limbalewa kuti tin’dzagumana na mabvuto mazinji yakusiyana-siyana. Tsono Bibliyalo limbalewambo kuti ifepano tikagumana na mabvuto, tingakwanise kumuka ticicita bzomwe tikufuna mwakuthandizidwa na Yahova. (Werengani Salimo 145:14.) M’bale wakucemeredwa Philip, omwe wafotokozedwa kale ule, adalewa kuti: “Nimbandokhalira lini kukumbukira bza cinthu comwe canditazisa kukwanirisa cakulinga cangu. Koma nimbakumbukira bza nyongo yomwe nimbacita kuti ndikwanirise cakulingaco.” David, omwe wafotokozedwa kale ule, adalewa kuti: “Nimbayezera kuwona bzinthu bzomwe bzikunditazisa kukwanirisa cakulinga cangu sikuti ninga mphitca, koma ninga mpata wakulatiza Yahova kuti nimbamufuna kwene-kwene.” Imwepo mukapitiriza kucita nyongo yakukwanirisa cakulinga canu napo kuti mukugumana na mphitca zomwe zingakutaziseni, mumbalatiza Yahova kuti mukufuna kumukondwesa. Yahova ambakomedwa kwene-kwene akakuwonani kuti mukucita nyongo yakuti mukwanirise cakulinga canu!
16. Kodi imwepo mungacite ciyani pakacitika cinthu comwe cakutazisani kukwanirisa cakulinga canu?
16 Mbawonani bzinthu bzomwe bzikukutazisani kukwanirisa cakulinga canu ninga bzinthu bzomwe bzikukupfunzisani. Kumbukirani bzinthu bzomwe bzacitisa kuti mugumane na mphitcayo ndipo bzibvunzeni kuti: ‘Kodi pana cinthu comwe ningatcenkhe kucicita kuti ndileke kugumana pomwe na mphitca imweyi?’ (Mimwani 27:12) Nthawe zinango, tikagumana na cinthu comwe catitazisa kukwanirisa cakulinga cathu bzimwebzi bzimbakhala bzikulatiza kuti tingadakwanisa lini kucikwanirisa cakulingaco. Penu mukuwona kuti mun’kwanisa lini kucikwanirisa cakulingaco, imwepo mungacinje mucinyang’ana cinthu cinango comwe mungakwanise kucicita.d Yahova an’dzakuwonani lini kuti mwatazira kukwanirisa cakulingaco thangwe iye akudziwa kuti mun’kwanisa lini kucikwanirisa. — 2 Akolinto 8:12.
17. Thangwe ranyi tin’funika kumbakumbukira bzinthu bzomwe takwanisa kale kubzicita?
17 Mbakumbukirani bzinthu bzomwe mwakwanisa kale kucita. Bibliya limbati: “Mulungu ngwakulungama, iye an’dzayebwa lini basa lanu.” (Ahebereu 6:10) Ndipopa mun’funika lini kuyebwa bzomwe mukukwanisa kale kucita. Kumbukirani bzomwe imwepo mwakwanisa kale kucita. Imwepo mwakwanisa kukhala xamwali wa Yahova, mumbauza anzanu bza iye ndipo mudabatizidwa. Penu imwepo mudacita nyongo mpaka kukwanisa kucita bzinthu bzimwebzi, ndiye kuti bzinthu bzinango bzomwe imwepo mun’funambo kubzicita kutsogoloku mun’dzakwanisambo kubzicita. — Afilipi 3:16.
Mbawonani momwe yahova akukuthandizirani kukwanirisa cakulinga canu (Onani ndime 18)
18. Kodi n’ciyani comwe tin’funika kukumbukira pomwe tikucita nyongo ya kukwanirisa cakulinga cathu? (Onani cithunzi-thunzi.)
18 Na thandizo la Yahova, imwepo mungakwanirise cakulinga canu ninga momwe munthu omwe ambafambisa barko ambacitira. Iye ambakwanisa kufika komwe ali kuyenda. Tsono, kumbukiranimbo kuti munthu omwe akufambisa barko ambakomedwa na bzinthu bzomwe ambagumana mu njira pomwe akufambisa barko lacero. Mpsibodzi-bodzimbo na imwepo. Pomwe mukucita nyongo kuti mukwanirise cakulinga canu lekani kumbayebwa kuwona bzinthu bzomwe Yahova akukucitirani pomwe akukuthandizani kuti mukwanirise cakulinga canuco. (2 Akolinto 4:7) Mukasaya kubwerera m’mbuyo, imwepo mun’dzatambira bzisimbo bzizinji. — Agalatiya 6:9.
NYIMBO 126 Pitirizani Kukhala Wakupenya, Wakulimba na Wamphanvu
a Gulu la Yahova limbatiuza kuti timbakhale na bzakulinga bzauzimu. Tsono tani penu mukuyezera kukwanirisa cakulinga comwe munaco koma bzikukwanisika lini? Nkhani ino in’tifotokozera bzinthu bzakusiyana-siyana bzomwe tingacite bzomwe bzingatithandize kukwanirisa bzakulinga bzathu.
b KAFOTOKOZEDWE KA MAFALA MANANGO: Cakulinga cauzimu ni cinthu ciri-centse comwe mungacite na nyongo kuti muthimizire bzomwe mumbacita pa kutumikira Yahova kuti iye akomedwe namwe. Imwepo mungacite nyongo yakuti mukhale na makhalidwe yacikristau ayai kucita bzinthu bzinango pa kunamata kwanu Yahova, ninga kuwerenga Bibliya, kucita pfunziro la pa mwekha ayai kuyenda mu upalizi.
c Onani bukhu lakuti Pindulani ndi Sukulu ya Utumiki wa Mulungu, matsa. 10-11, ndi. 4.
d Kuti mudziwe bzizinji, onani nkhani yakuti “Musadzipanikize, Ndipo Mudzakhala Achimwemwe” mu Ntsanza ya Mulindiri ya 15 Julho, 2008 (Chichewa).