Mareferensiya ya Kabukhu ka Mitsonkhano ka Moyo Wathu na Utumiki
3-9 SETEMBRO
CUMA CA M’FALA LA MULUNGU | JUWAU 1-2
“Cakudabwisa Cakuyamba Comwe Jezu Adacita”
(Juwau 2:1-3) Pa nsiku yacitatu, ku Kana wa ku Galileya kudacitika madyo ya malowozi ndipo mai wa Jezu akhalipombo kumweko. 2 Jezu pabodzi na anyakupfunza wace adacemeredwambo ku madyo ya malowoziyo. 3 Pomwe vinyu ikhadasala pang’ono kumala, mai wa Jezu adamuuza kuti: “Vinyu yawamalira.”
(Juwau 2:4-11) Koma Jezu adawatawira kuti: “Inepano na imwepo tinabzo basa lanyi bzimwebzi? Nthawe yangu ikanati kufika.” 5 Mai wacewo adauza omwe akhatumikira kuti: “Citani ciri-cense comwe akuuzenico.” 6 Pa mbutoyo pakhana mitsuko mitanthatu ya minyala, kuti ambaikhire madzi, mwakubverana na mwambo wacijuda wa buya; ndipo mtsuko uli-wense ukhapita malitro 44 mpaka 66. 7 Ndipo Jezu adawauza kuti: “Dzazani madzi m’mitsukoyi.” Ndipo iwo adaidzazadi mpaka pa mulomo. 8 Tenepo, adawauza kuti: “Tsapano tungani pang’ono mukapase nyakunyang’anira madyoya.” Ndipo iwo adacitadi bzimwebzo. 9 Tsapano nyakunyang’anira madyoyo adalawidza madzi yomwe yakhadasanduka vinyu, mwakusaya kudziwa komwe vinyuyo ukhadacokera (napo kuti anyakutumikira omwe adatunga madziyo akhadziwa), iye adacemeresa mwamuna omwe akhacita malowoziyo 10 acimuuza kuti: “Munthu ali-wense ambayamba kupereka vinyu yabwino, ndipo wanthu akaledzera, ni pomwe ambapereka yakusaya kukoma. Tsono iwepo wakoya vinyu yabwinoyi mpaka pano.” 11 Jezu adacita bzimwebzi ku Kana wa ku Galileya ninga ciyambi ca bzizindikiro bzace acilatizambo umbiri bwace, ndipo anyakupfunza wace adamukhulupira.
Cakudabwisa Cakuyamba ca Jezu
Cimweci cikhali cakudabwisa cakuyamba comwe Jezu adacita. Pomwe anyakupfunza wakuyambirira wa Jezu adawona cakudabwisa cimweci, cikhulupiro cawo pa Jezu cidathumizirika. Patsogolo pace Jezu, mai wace na azibale wace adanyamuka, aciyenda ku Kafarinaumu, mzinda omwe ukhali kumadokero kwa nyanza ya Galileya.
Kufufudza Cuma Cauzimu
(Juwau 1:1) Pakutoma akhali Fala, ndipo Falalo likhali pabodzi na Mulungu, ndipo Falalo likhali mulungu.
Nfundo zakuthumizira pa Ju 1:1 mu nwtsty
Fala: “Ayai Logos.” M’cigirego ho loʹgos. Pano falali laphatisidwa basa ninga dzina, ndipo lidaphatisidwambo basa pa Juwau 1:14 na Cibvumbulutso 19:13. Juwau adalatiza kuti munthu omwe akhalewedwayo akhali Jezu. Dzinali likhaphatisidwa basa pakulewa bza Jezu pomwe akhali kudzulu ninga cakulengedwa cauzimu, mkati mwa utumiki bwace pa dziko la pansi ninga munthu wakulungamiratu, na pambuyo pa iye kubwerera kudzulu. Jezu akhali Nyakulewalewera wa Mulungu, omwe akhambadziwisa ayai kupereka malango kwa bzakulengedwa bzauzimu na wanthu. Tenepo mpsakubveka kulewa kuti Jezu akanati kubwera pa dziko la pansi, Yahova akhalewalewa na mtundu wa wanthu mwakuphatisa basa iye ninga Fala, ayai ninga anjo Wace wakumulewalewera.—Ciy 16:7-11; 22:11; 31:11; Kuf 3:2-5; Way 2:1-4; 6:11, 12; 13:3.
na: Fala lace cairo “pafupi na.” Pa nkhaniyi, fala lacigirego lakuti pros limbaphatisidwa basa pakulewa bza wanthu awiri omwe ali pabodzi. Ndipo limbalewambo bza wanthu awiri wakusiyana, mwa njira imweyi tingalewe kuti Fala na Mulungu wacadidi.
Falalo likhali mulungu: Ayai “Falalo likhali la umulungu [ayai “lakundendemerana na Mulungu”].” Mafala ya Juwauya yambafotokoza bza mkhalidwe wa ‘Fala’ omwe ni Jezu Kristu (Cigirego, ho loʹgos; onani nfundo zakuthumizira pa vesi libodzi-bodziri pa mafala yakuti Fala). Fala, omwe ni mwana wakuyamba kubadwa, ana mbuto yapadzulu kwene-kwene, ndipo Mulungu adamuphatisa basa kuti alenge bzinthu bzinango bzense. Tenepo mpsakubveka iye kufotokozedwa ninga “mulungu, wakundendemerana na Mulungu na wa umulungu.” Anyakusandulizira azinji ambasandulizira mbali imweyi kuti “Fala likhali Mulungu,” pakufuna kulatiza kuti iye ngwakundendemerana na Mulungu Wamphanvu-zense. Tsono pana mathangwe mazinji yomwe yambaticitisa kukhulupira kuti mpostolo Juwau akhafuna lini kulewa kuti ‘Fala’ likhali lakundendemerana na Mulungu Wamphanvu-zense. Cakutoma, m’vesiri mafala yakuyamba na yakumalizira yambalewa kuti ‘Fala’ likhali pabodzi ‘na Mulungu.’ Ndipo fala lacigirego lakuti the·osʹ limbagumanika ulendo butatu mu vesi 1 na 2. Pa mbuto yakuyamba na pa mbuto yacitatu the·osʹ m’Cigirego akuyamba na artigo definido, tsono the·osʹ wa pa mbuto yaciwiri alibe artigo definido. Adziwi azinji ambalewa kuti kusaya kukhala na artigo definido kwa the·osʹ wa pa mbuto yaciwiriyu kumbalatiza cinthu cinango. Fala lakuti the·osʹ likakhala na artigo definido limbakhala linkulewa bza Mulungu Wamphanvu-zense. Tsono fala lakuti the·osʹ likakhala liribe artigo definido, iro limbakhala linkulewa bza khalidwe la ‘Fala.’ Mabibliya manango mazinji ya m’cirewedwe ca cingerezi, cifranseji na cialemanya yambasandulizirambo ninga momwe limbacitira Baibulo la Dziko Latsopano la Malemba Opatulika, lomwe limbalatiza kuti ‘Fala’ likhali “mulungu, wa umulungu, wakundendemerana na Mulungu.” Ni pa thangwe limweri anyakusandulizira vanjedyo ya Juwau mu cirewedwe ca Cisahidiki na ca Cibohairiki bza cirewedwe cikulu ca Cikoputiki pinango pense m’magole ya 200 ayai 300 EC, adasandulizira fala lakuyamba lakuti the·osʹ pa Juwau 1:1 mu njira yakusiyana na momwe adacitira pa the·osʹ waciwiri. Kusandulizira mwa njira imweyi kumbatsindika khalidwe la ‘Fala’, kuti akhali ninga Mulungu, tsono iwo akhamuikha lini pa mbuto yakundendemerana na Babace, omwe ni Mulungu Wamphanvu-zense. Ndipopa mwakubverana na vesiri, Wakoloso 2:9 ambalewa kuti Kristu ‘ngwakudzala bwino na makhalidwe yense ya Mulungu.’ Ndipo 2 Pedru 1:4 ambalewambo bza wale omwe an’dzayenda kudzulu kuti an’dzakhala na ‘makhalidwe ya Mulungu.’ Kuthumizira bzimwebzi, Bibliya la Septuaginta fala lacigirego lakuti the·osʹ ndibodzi-bodzi na mafala yacihebereu yomwe yambasanduliziridwa kuti ‘Mulungu’ ʼel na ʼelo·himʹ, yomwe yambafuna kulewa “Wamphanvu.” Ndipo mafala yacihebereuya yambaphatisidwa basa pakulewa bza Mulungu wamphanvu zense, mirungu inango na wanthu. (Onani nfundo yakuthumizira pa Juwau 10:34.) Kucemera Fala kuti ‘mulungu’ ayai ‘wamphanvu’ kumbabverana na polofesiya ya pa Zaiya 9:6 omwe ambalewa kuti Mesiya angadadzacemeredwa ‘Mulungu Wamphanvu’ (sikuti “Mulungu Wamphanvu-zense”) nakuti angadadzakhalambo ‘Baba Wamuyaya’ kwa wale omwe angadadzakhala na mwayi wa kukhala na moyo pansi pa utongi bwace. Tenepo nyongo ya Babace, ‘Yahova wa anyankhondo,’ ingadadzakwanirisa bzimwebzi.—Zai 9:7.
(Juwau 1:29) Mangwana yace iye adawona Jezu ankubwera kuna iye, ndipo adati: “Onani, Mwana wa Bira wa Mulungu omwe ankucosa pikado za m’dziko!
Nfundo yakuthumizira pa Ju 1:29 mu nwtsty
Mwana wa Bira wa Mulungu: Pambuyo pa Jezu kubatizidwa na kuyezedwa na Dyabu, Juwau Batista adamucemera kuti ‘Mwana wa Bira wa Mulungu.’ Falali limbagumanika kokha pa Juwau 1:29 na pa vesi 36. (Onani Apéndice A7 mu Tradução do Novo Mundo da Bíblia Sagrada.) Mpsakuthemera kundendemezera Jezu na bira. Mwakubverana na Bibliya, bira akhaperekedwa nsembe kuti munthu alekereredwe pikado nakuti abvumidwe na Mulungu. Bzimwebzi bzikhaimira nsembe ya Jezu mwa kupereka moyo wace wakulungamiratu kuti apulumuse mtundu wa wanthu. Fala lakuti ‘Mwana wa Bira wa Mulungu’ limbatikumbusa Bzinembo bzizinji bzakufuliziridwa bzomwe bzimbalewa bza nkhaniyi. Pakuti Juwau akhadazolowerana na Bzinembo bza Cihebereu, pinango iye adalewa mafalaya acimbakumbukira nkhani izi: bira mwamuna omwe Abalahamu adapereka m’mbuto mwa mwana wace Izaki (Ciy 22:13), bira wa Paskwa omwe adaperekedwa pa kutsudzulidwa ukapolo kwa Ajirayeri ku Edjipito (Kuf 12:1-13), ayai mwana wa bira mwamuna omwe akhaperekedwa macibese na maulo yali-yense pa mphatso ya Mulungu ku Jeruzalemu (Kuf 29:38-42). Ndipo pinango Juwau akhakumbukira polofesiya ya Zaiya yomwe imbalewa kuti ule omwe Yahova angadamucemera kuti ‘mtumiki wangu’ adalewedwa kuti ‘adatengedwa ninga bira omwe an’funa kuphedwa.’ (Zai 52:13; 53:5, 7, 11) Pomwe mpostolo Paulo adanembera Akristau wa ku Kolinto tsamba lace lakutoma, iye adacemera Jezu kuti ‘Bira wathu wa Paskwa.’ (1Wak 5:7) Mpostolo Pedru adalewa bza mulopa wa Kristu kuti ni ‘wakufunika kwene-kwene ninga wa Bira wakusaya ulema, na wakusaya nthonsa.’ (1Pe 1:19) Mbuto zakupitirira 25 m’bukhu la Cibvumbulutso, Juwau adawona matsomphenya yakulewa bza Jezu atabwerera kudzulu, acimbandendemezeredwa na ‘Bira.’—Bziratizo bzinango ni: Cibv 5:8; 6:1; 7:9; 12:11; 13:8; 14:1; 15:3; 17:14; 19:7; 21:9; 22:1.
10-16 SETEMBRO
CUMA CA M’FALA LA MULUNGU | JUWAU 3-4
“Jezu Adapalizira Mkazi Msamariya”
(Juwau 4:6, 7) Ndipo kumweko kukhana mcera wa Djakobi. Pakuti Jezu akhadaneta na ulendobo, iye adakhala pafupi na mcerayo. Ndipo zikhali pafupi-fupi nthawe 12 za ku masikati. 7 Mkazi munango Msamariya adabwera kudzatunga madzi. Jezu adati kwa iye: “Ndipasembo madzi yakumwa.”
Onani nfundo yakuthumizira pa Ju 4:6 mu nwtsty
wakuneta: Imweyi ni mbuto ibodzi yokha m’Bzinembo yomwe Jezu adalewa kuti ‘waneta.’ Zikhali pafupi-fupi nthawe 12 za kumasikati, pinango ni pomwe Jezu adacita ulendo kucokera ku cigwa ca Joridano ku Sikari mpaka ku Samariya pa phiri la mametro 900.—Ju 4:3-5; onani Apéndice A7 mu Tradução do Novo Mundo da Bíblia Sagrada.
(Juwau 4:21-24) Jezu adauza mkaziyo kuti: “Ndikhulupire mkaziwe in’dzafika nthawe yomwe imwepo mun’dzanamata lini pomwe Baba ne m’phiri iri ne ku Jeruzalemu. 22 Imwepo mumbanamata cinthu comwe mumbacidziwa lini, koma ifepano timbanamata comwe tikucidziwa, thangwe cipulumuso cimbacokera kwa Ajuda. 23 Na tenepo, nthawe in’dzafika, mwakuti njimweyino, pomwe anyakunamata wacadidi an’dzanamata Baba mu mzimu na cadidi, pakuti Babayo ankunyang’ana wanthu ninga amwewo kuti am’namate. 24 Mulungu ni mzimu, ndipo omwe animunamata, amunamate mwakutsogoledwa na mzimu na cadidi.”
(Juwau 4:39-41) Asamariya azinji wa mu mzinda ule adamukhulupira thangwe ra mafala ya mkazi omwe adacitira umboni kuti: “Iye adandiuza bzense bzomwe ndidacita.” 40 Tenepo, pomwe Asamariya adafika kuna iye, iwo adamukumbira kuti akhale nawo ndipo iye adakhaladi nawo kwa nsiku ziwiri. 41 Ninga bzakutewera bzace, wanthu azinji adamukhulupira thangwe ra bzomwe iye akhalewa,
Kufufudza Cuma Cauzimu
(Juwau 3:29) Omwe ana namwali wacikazi ni namwali wacimuna. Koma xamwali wa namwali wacimuna akakhala ali pafupi, acibva fala la namwali wacimunayo, ambakhala wakukondwa kwene-kwene. Ndipopa cikondweso cangu cakuladi.
Nfundo yakuthumizira pa Ju 3:29 mu nwtsty
xamwali wa namwali wacimuna: Mu nthawe za m’Bibliya, xamwali wa pa mtima wa namwali wacimuna ndiye akhatumikira ninga nyakumuimira wa namwaliyo wa lamulo, ndipo iye akhacita mbali yakufunika kwene-kwene pakukonzekera malowoziyo. Iye ndiye omwe akhawonedwa kuti akhacitisa kuti namwali wacikazi na namwali wacimuna alowolane. Pa nsiku ya malowoziyo, wanthu akhayenda kumui kwa namwali wacimunayo ayai kwa babace, komwe kukhakacitikira madyo ya malowoziyo. Mkati mwa phwandolo, xamwaliyu akhakomedwa akabva fala la namwali wacimuna ankuceza na namwali wacikazi, thangwe akhadziwa kuti akhadakwanirisa basa lomwe akhadapasidwa. Juwau adabzindendemezera ninga ‘xamwali wa namwali wacimuna.’ Mwa njira imweyi Jezu akhali namwali wacimuna ndipo thimu la anyakupfunza wace akhali ninga namwali wacikazi wakuyezezera. Mwa kukonzekera njira yakubwera kwa Mesiya, Juwau Batista adadziwikisa Jezu mbali yakutoma ya wanthu omwe akhacita mbali ya ‘namwali wacikazi.’ (Ju 1:29, 35; 2Wak 11:2; Wayef 5:22-27; Cibv 21:2, 9) ‘Xamwali wa namwali wacimuna’ udindo bwace bukhamala pambuyo pa kudziwikisa wanthu namwali wacimunayo. Mpsibodzi-bodzimbo, pakufuna kundendemezera na Jezu, Juwau adati: ‘Iye an’funika kuyenda acithumizirika koma ine ndin’funika kuyenda ndicicepa.’—Ju 3:30.
(Ju 4:10) Jezu adatawira mkaziyo kuti: “Ungadadziwa mphaso yafovolo ya Mulungu na ule omwe ankukuuza kuti: ‘Ndipasembo madzi yakumwa,’ ungadamukumbira iye ndipo angadakupasa madzi ya moyo.
Nfundo yakuthumizira pa Ju 4:10 mu nwtsty
madzi ya moyo: Fala lacigirego lomwe lidaphatisidwa basa mwakuyezezera lingathandauze madzi yakuyerera, madzi yakucoka pa nsansa ayai madzi yakudjedjera bwino ya mu mcera. Tsono madziya ngakusiyana na ya m’mathanki. Pa Mwambo 14:5, fala lacihebereu lomwe lidasanduliziridwa kuti ‘madzi yakufamba’ thandauzo lace cairo ni ‘madzi ya moyo.’ Pa Jeremiya 2:13 na 17:13, Yahova ambalewedwa kuti ni ‘nsansa [ayai “mweneciro”] wa madzi ya moyo,’ yomwe ni madzi yakuyezezera yakupasa moyo. Pomwe Jezu akhalewalewa na mkazi Msamariya, iye adaphatisa basa mwakuyezezera fala lakuti ‘madzi ya moyo’, koma pomwe mkaziyo adabva mafalaya akhakumbuka bza madzi caiyo.—Ju 4:11; onani nfundo yakuthumizira pa Juwau 4:14.
17-23 SETEMBRO
CUMA CA M’FALA LA MULUNGU | JUWAU 5-6
“Tewerani Jezu na Cakulinga Cabwino”
(Juwau 6:9-11) “Pano pana mulumbwana m’bodzi omwe ana mikate mixanu ya sevada na tunsomba tuwiri. Tsono n’ciyanimbo cimweci kuti bzikwane wanthu wensenewa?” 10 Tsono Jezu adati: “Uzani wanthuwa kuti akhale pansi.” Pambutopo pakhana uswa buzinji. Ndipo amuna wakukwana 5.000 adakhaladi pansi. 11 Tenepo, Jezu adatenga mikate ire, ndipo pambuyo pa kupemba iye adagawanisa wense omwe akhadakhala pamwepowo, adacitambo bzibodzi-bodzi na tunsomba ndipo ali-wense adadya momwe adafunira.
Nfundo yakuthumizira pa Juwau 6:10 mu nwtsty
amuna wakukwana 5.000 adakhaladi pansi: Ni bukhu la Mateu lokha lomwe adathumizira mafala yakuti ‘mwakusaya kulewenga akazi na wana,’ pomwe akhalewa bza cakudabwisaci. (Mat 14:21) Ndipo bzinkuwoneka kuti wanthu wense omwe adadyesedwa mwakudabwisa akhali wakuposa 15.000.
(Juwau 6:14) “Pomwe wanthuwo adawona cizindikiro comwe akhadacitaco, iwo adayamba kulewa kuti: “Umweyu ndiyedi Mpolofeta ule omwe akhati angadzabwera pa dziko.”
(Juwau 6:24) Pomwe thimu la wanthuwo lidawona kuti Jezu na anyakupfunza wace palibe, adapakira ngalawa zawo aciyenda ku Kafarinaumu kukanyang’ana Jezuyo.
Nfundo yakuthumizira pa Ju 6:14 mu nwtsty
Mpolofeta: Ajuda azinji wa m’magole dzana yakutoma EC, akhadikhira kuti mpolofeta ninga Mozeji omwe adanembedwa pa Bzakutonga 18:15, 18, ndiye angadadzakhala Mesiya. Koma mu nkhani ino mafala yakuti omwe akhati angadzabwera pa dziko, yambawoneka ninga kuti yakhalewa bza kubwera kwa Mesiya. Ni Juwau yekha omwe adalewa bza cakucitika comwe ciri pa vesiri.
(Juwau 6:25-27) Atamugumana Jezu ku ng’ambu inango ya nyanzayo, iwo adamubvunza kuti: “Kodi Rabi, mwafika lini kuno?” 26 Jezu adawatawira kuti: “Cadidi, ndin’kuuzani kuti imwepo munkundilinga lini thangwe ra kuwona bzizindikiro bzire, koma ni thangwe rakuti mudadya mikate ire, mucikhuta. 27 Lekani kuphatira basa cakudya comwe cin’mala, koma phatirani basa cakudya comwe cin’khala ciripo mpaka ku moyo wa muyaya, comwe Mwana wa munthu an’dzakupasani; pakuti Mulungu Baba adaikha pa iye cizindikiro cakubvumidwa.”
(Juwau 6:54) Munthu omwe anidya thupi langu na kumwambo mulopa wangu, ana moyo wakusaya kumala, ndipo inepano ndin’dzamulamusa pa nsiku yakumalizira.
(Juwau 6:60) “Pomwe adabva bzimwebzi, anyakupfunza wace azinji adati: “Mafala yamweya njakuipa, mbani angayatetekereyo?”
(Juwau 6:66-69) Thangwe ra bzimwebzi, anyakupfunza wace azinji adamusiya, acibwerera kukacita bzinthu bzomwe akhadasiya m’mbuyo, ndipo alibe kufamba naye pomwe. 67 Tenepo, Jezu adabvunza apostolo wace 12 wale kuti: “Kodi imwepo mun’funa kuyendambo?” 68 Simau Pedru adamutawira kuti: “Mbuya, kodi ifepano tingayende pomwe kuna yani? Imwepo ndimwe muna mafala ya moyo wakusaya kumala. 69 Ifepano timbakhulupira, ndipo timbadziwambo kuti imwepo ndimwe Wakucena wa Mulungu.”
Nfundo zakuthumizira pa Ju 6:27, 54 mu nwtsty
cakudya comwe cin’mala . . . cakudya comwe cin’khala ciripo mpaka ku moyo wa muyaya: Jezu akhadziwa kuti wanthu winango omwe akhambatewera iye pabodzi na anyakupfunza wace, akhandofuna kugumana phindu lakuthupi. N’cadidi kuti cakudya cakuthupi cimbathandiza wanthu nsiku na nsiku, koma ‘cakudya’ ca m’Fala la Mulungu ndico cingadacitisa kuti wanthu akhale na moyo wakusaya kumala. Jezu adauza thimu la wanthulo kuti aphatire basa ‘cakudya comwe cin’khala ciripo mpaka ku moyo wa muyaya,’ bzomwe ni kucita nyongo ya kuzindikira bzakusaya bzawo bzauzimu na kukhulupira bzomwe akhapfunzabzo.—Mat 4:4; 5:3; Ju 6:28-39.
omwe anidya thupi langu na kumwambo mulopa wangu: Nkhani ino, inkulatiza kuti omwe angadadya thupi lace na kumwa mulopa wace angadacita bzimwebzi mwakuyezezera, kuthandauza kuti iwo akhafunika kulatiza cikhulupiro mwa Jezu Kristu. (Ju 6:35, 40) Jezu adalewa mafalaya mu 32 EC, tsono iye akhalewa lini bza Cilaliro ca Mbuya comwe iye angadadzaciyambisa m’gole lakutsogolo. Iye adalewa mafalaya patasala nsiku zing’ono-g’ono kuti ‘Paskwa yomwe ikhali cikondweso ca Ajuda icitike’ (Ju 6:4), ndipo pinango bzimwebzi bzikhakumbusa abveseri wace bza cikondweso comwe cikhafuna kucitikaco na thandauzo la mulopa wa mwana wa bira pa kuwapulumusa usiku bomwe Ajirayeri adacoka mu Edjipito (Kuf 12:24-27). Jezu akhafuna kutsindika nfundo yakuti mulopa wace ungadadzaphatambo basa likulu la kudzacitisa kuti anyakupfunza wace adzagumane moyo wakusaya kumala.
Kufufudza Cuma Cauzimu
(Juwau 6:44) Palibe munthu omwe angabwere kuna ine pokha-pokha akacita kukwewedwa na Baba, omwe adandituma, ndipo ine ndin’dzamulamusa pa nsiku yakumalizira.
Nfundo yakuthumizira pa Ju 6:44 mu nwtsty
akacita kukwewedwa: Napo kuti Fala lacigirego lakuti ‘kukwewa’ limbaphatisidwa basa pakulewa bza kupfuwa bwazi bwa nsomba (Ju 21:6, 11), koma bzimwebzi bzikuthandauza lini kuti Mulungu ambakwewa wanthu kwakucita kuwangingimiza. Mafala ya Jezuya yambabverana na mafala yomwe yagumanika pa Jeremiya 31:3, pomwe Yahova adauza wanthu wace kuti: ‘Ndiro thangwe race ndidakukwewera kwa ine na lufoyi cairo.’ (Mu Bibliya la Septuaginta mudaphatisidwambo basa fala lacigirego libodzi-bodziri.) Cinembo ca Juwau 12:32 cimbalatizambo kuti Jezu akhakwewambo wanthu wa mtundu uli-wense kwa iye. Ndipo Bzinembo bzimbalatiza kuti Yahova adapasa wanthu wense ufulu bwakusankhula. Ali-wense an’funika kucita yekha cakusankhula pa nkhani ya kutumikira Mulungu. (Bzak 30:19, 20) Yahova mwa lufoyi ambakwewa wale omwe mtima wawo ngwakukonzeka kumutumikira. (Psal 11:5; Mim 21:2; Mab 13:48) Yahova ambacita bzimwebzi mwakuphatisa basa Fala lace Bibliya pabodzi na mzimu wace wakucena. Polofesiya ya pa Zaiya 54:13 yomwe idabwerezeredwa pa Juwau 6:45, imbalewa bza wale omwe ambakwewedwa na Baba.—Ndendemezerani na Juwau 6:65.
(Juwau 6:64) Tsono, pakati panupa alipo omwe ankukhulupira lini.” Pakuti Jezu akhadziwiratu kutomera pakuyamba kuti mbani omwe akhamukhulupira lini, nakuti mbani omwe angadadzamupereka.
Nfundo zakuthumizira pa Ju 6:64 mu nwtsty
Jezu akhadziwiratu . . . omwe angadadzamupereka: Jezu akhalewa bza Juda Sikaliyoti. Jezu akanati kusankhula apostolo wace 12, adaphuphudza ankupemba kwa Babace. (Lu 6:12-16) Tenepo, pakuyamba Juda Sikaliyoti akhali munthu wakukhulupirika kwa Mulungu. Tsono Jezu akhadziwa kucokera m’mapolofesiya ya Bzinembo bzacihebereu kuti iye angadzaperekedwa na mwanzace caiye. (Psal 41:9; 109:8; Ju 13:18, 19) Pomwe Juda adayamba kukhala na makumbukidwe yakuipa, Jezu omwe akhakwanisa kudziwa bza makumbukidwe na bza mu mtima mwa munthu adadziwa bzimwebzo. (Mat 9:4) Mwakuphatisa basa luso lace, Mulungu akhadziwiratu kuti Jezu angadadzaperekedwa na mwanzace caiye. Koma thangwe ra makhalidwe yabwino yomwe Iye anayo pabodzi na momwe iye adacitira bzinthu m’mbuyomu, mpsakusaya kuthemera kukumbukira kuti Mulunguyo akhadakonzeratu bzakuti Juda ndiye omwe angadadzapereka Jezu.
kutomera pakuyamba: Mafalaya yankuthandauza lini pomwe Juda adabadwa ayai pomwe iye adasankhulidwa ninga mpostolo pambuyo pa Jezu kuphuphudza ankupemba. (Lu 6:12-16) M’mbuto mwace, yankulewa bza pomwe Juda adayamba kukhala na makumbukidwe yakuipa, yomwe Jezu adayadziwiratu pa nthawe imweyo. (Ju 2:24, 25; Cibv 1:1; 2:23; onani mafala yakuthumizira pa Juwau 6:70; 13:11.) Bzimwebzi bzinkucita kuwonekeratu kuti bzomwe adacita bzire Juda adacita kukonzekera, sikuti bzidandocitika mwadzidzidzi. Thandauzo la fala lakuti ‘kutomera pakuyamba’ (m’cigirego ar·kheʹ) m’Bzinembo Bzacigirego Bzacikristau limbasiyana mwakubverana na nkhani yomwe inkulewedwa. Mwa ciratizo, pa 2 Pedru 3:4, fala lakuti ‘paciyambi’ limbakhala linkulewa bza ciyambi ca cirengedwe. Koma nthawe zizinji iro limbakhala linkuthandauzambo bzinthu bzinango. Mwa ciratizo, Pedru adalewa kuti mzimu wakucena udatsanulidwa kwa wanthu omwe akhali lini Ajuda ‘ninga momwe bzidacitikira ifepano pakuyamba pale.’ (Mab 11:15) Pedru akhalewa lina bza nthawe yomwe iye adabadwa ayai pa nthawe yomwe adasankhulidwa kuti akhale mpostolo. M’mbuto mwace, iye akhalewa bza nsiku ya Pentekosite 33 EC, ‘pakuyamba’ kwa kutsanulidwa mzimu wakucena na cakulinga cakupambulika. (Mab 2:1-4) Bziratizo bzinango bzomwe bzimbalatiza kaphatisidwe basa ka fala lakuti ‘kutomera paciyambi’ mwakubverana na nkhani yace, bzimbagumanika pa Luka 1:2; Juwau 15:27; na 1 Juwau 2:7.
24-30 SETEMBRO
CUMA CA M’FALA LA MULUNGU | JUWAU 7-8
“Jezu Adatumbiza Baba Wace”
(Juwau 7:15-18) Ajudawo adayamba kudabwa, ndipo akhalewa kuti: “Kodi munthu umweyu akudziwa tani Bzinembobzi pakuti iye alibe kupfunza ku xikola?” 16 Jezu adawatawira kuti: “Bzomwe ndimbapfunzisa mpsangu lini, koma mpsa ule womwe adandituma. 17 Munthu akafuna kucita kufuna kwa Mulungu, iye an’dzadziwa penu cipfunzisoci n’cakucokera kwa Mulungu ayai penu bzomwe ndimbalewabzi bzimbacokera kwa ine. 18 Omwe anilewa m’msolo mwace, ankubzinyang’anira mbiri; tsono, omwe aninyang’anira mbiri ule omwe adamutuma, iye ngwacadidi, ndipo mwa iye mulibe kusaya cirungamo.
(Juwau 7:28, 29) Tenepo, pomwe akhapfunzisa mu templo Jezu adalewalewa mwakukuwa aciti: “Imwepo mukundidziwa ndipo mukudziwambo komwe ndidacokera. Ine ndiribe kubwera mwa kufuna kwangu, munthu Omwe adandituma alipodi koma imwepo mukumudziwa lini. 29 Inepano ndikumudziwa, thangwe ndine nyakumuimira wace, ndipo ndiye omwe adandituma.”
(Juwau 8:29) Ndipo Omwe adandituma ule ali pabodzi na inepano; iye alibe kundisiya ndekha thangwe inepano nthawe zense ndimbacita bzinthu bzomwe bzimbamudekera.”
Kufufudza Cuma Cauzimu
(Juwau 7:8-10) Imwepo gudukani muyende ku cikondweso, ine ndiniyenda lini tsapanopa, thangwe nthawe yangu caiyo ikanati kukwana. 9 Pambuyo pa kuwauza bzimwebzi, iye adasala ku Galileya. 10 Ndipo pomwe abale wacewo adaguduka kuyenda ku cikondwesoko, iye adayendambo, sikuti mwakuwonekera koma mwakabise-bise.
(Juwau 8:58) Jezu adawauza kuti: “Ndinkukuuzani na citsimikizo cense kuti: Pomwe Abalahamu akhanati kubadwa, inepano ndikhalipo kale.”
Nfundo yakuthumizira pa Ju 8:58 mu nwtsty
inepano ndikhalipo kale: Ajuda omwe akhatsutsa Jezu, akhafuna kumuboma na minyala thangwe rakuti adabva Jezuyo ankulewa kuti ‘adamuwona Abalahamu’ napo kuti Ajudawo adalewa kuti iye akhalibe “magole 50 yakubadwa.” (Ju 8:57) Mtawiro wa Jezu ukhalewa bza moyo omwe iye akhanawo kudzulu ninga cakulengedwa cauzimu pomwe Abalahamuyo akhanati kubadwa. Winango ambalewa kuti vesiri limbakhala linkulewa kuti Jezu ni Mulungu. Iwo ambalewa kuti fala lacigirego lakuti e·goʹ ei·miʹ, limbawakumbusa momwe Bibliya la Septuaginta lidasandulizira Kufuluka 3:14. (Onani nfundo yakuthumizira pa Juwau 4:26.) Tsono mu nkhaniyi Jezu akhalewa kuti iye akhana kale moyo ‘Abalahamu anati kubadwa,’ ndipo mpaka pa nthawe imweyire iye akhana moyo basi. Tenepo kukhali kwakuthemera kusandulizira fala lacigiregoli kuti ‘inepano ndikhalipo kale,’ ndipo maBibliya mazinji yakale na yatsapano yadasandulizirambo mwakuphatisa basa falali. Bzomwe Jezu adalewa pa Juwau 8:54, 55 bzimbalatizambo padeca kuti iye na Babace akhali lini munthu m’bodzi.