Mareferentsiya ya Kabukhu ka Mitsonkhano ka Moyo Wathu na Utumiki
© 2024 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
3-9 MARÇO
CUMA CA M’FALA LA MULUNGU MIMWANI 3
Latizani Kuti Mumbakhulupira Yahova
ijwbv nkhani 14 ndi. 4-5
Mimwani 3:5, 6 — “Leka Kuthemba Luso Lako la Kubvesesa Bzinthu”
“Khulupira Yahova na mtima wako wentse.” Timbalatiza kuti timbakhulupira Mulungu tikambacita bzinthu bzomwe iye ambafuna. Tin’funika kumukhulupira na mtima wathu wentse. Kazinji-kazinji Bibliya likambalewa bza mtima limbakhala likulewa bza unthu bwa mkati bwa munthu, bzomwe bzimbathandauza momwe munthuyo ambabvera, bzomwe ambakumbuka na bzomwe ambacita. Ndipopa kukhulupira Mulungu ni cakusankhula comwe timbacita na citsimikizo centse cakuti Mulengi wathu ambadziwa bzomwe mpsabwino kwa ifepano. — Aroma 12:1.
“Leka kuthemba luso lako la kubvesesa bzinthu.” Tin’funika kuthemba Yahova ndipo tin’funika lini kuthemba luso lathu lakukumbuka thangwe ndife wakuperewera. Tikambabzithemba kwene-kwene ayai kulekerera kuti makumbukidwe yathu yatitsogolere, tingacite bzakusankhula bzakuphonyeka bzomwe pakuyamba bzingawoneke ninga bzabwino, koma patsogolo pace bzingadzatibweresere mabvuto. (Mimwani 14:12; Jeremiya 17:9) Mulungu ana nzeru kwene-kwene kuposa wanthufe. (Zaiya 55:8, 9) Tikabvuma kutsogoleredwa na nzeru zace bzinthu bzin’dzatifambira bwino pa moyo wathu. — Salimo 1:1-3; Mimwani 2:6-9; 16:20.
ijwbv nkhani 14 ndi. 6-7
Mimwani 3:5, 6 — “Leka Kuthemba Luso Lako la Kubvesesa Bzinthu”
“Umbamukumbukire m’njira zako zentse.” Tin’funika kubvesesa momwe Yahova ambawonera bzinthu bzentse bzomwe timbacita pa moyo wathu na bzakusankhula bzomwe timbacita. Tingacite bzimwebzo mwa kupemba kwa iye kuti atitsogolere na kuteweza malango yace yomwe yali m’Bibliya. — Salimo 25:4; 2 Timotio 3:16, 17.
“Iye an’dzalungamiza njira zako.” Mulungu ambalungamiza njira zathu mwa kutithandiza kuti timbabvere malamulo yace yakulungama. (Mimwani 11:5) Bzimwebzi bzimbatithandiza kuti titcenkhe kugumana na mabvuto ndipo timbakhala na moyo wakukondwa. — Salimo 19:7, 8; Zaiya 48:17, 18.
be tsa. 76 ndi. 4
Pitirizani Kukula Mwauzimu
Munthu omwe adagumana na mabvuto mazinji, akagumana na bvuto lomwe adagumana nalo kale, pinango iye angakumbuke kuti: ‘Ndidagumana kale na bvuto limweri m’mbuyomu. Nin’dziwa bzomwe nin’cita.’ Kodi bzingakhale bzanzeru kukumbuka tenepayu? Mimwani 3:7 ambaticenjeza kuti: “Leka kumbabziwona kuti ndiwe munthu wanzeru.” N’cadidi kuti bzinthu bzomwe timbadziwa kale bzimbatithandiza kudziwa bzomwe tingacite tikagumana na mabvuto pa moyo wathu. Tsono kukula mwauzimu kun’funika kutithandiza kuwona kuti timbafunikira kuthandizidwa na Yahova kuti bzinthu bzitifambire bwino pa moyo wathu. Ndipopa timbalatiza kuti tikukula mwauzimu tikambaphatisa basa malango ya Yahova pomwe tikugumana na mabvuto sikuti kubzithemba tekha. Ndipo timbalatizambo kuti tikukula mwauzimu tikambakhulupira kuti palibe cinthu comwe cingaticitikire Yahova akasaya kucilekerera kuti citicitikire, tikambathemba Baba wathu wa kudzulu Yahova na kulatiza kuti timbamufuna.
Cuma Cauzimu
w06 15/9 tsa. 17 ndi. 7
Nfundo Zikulu-zikulu za m’Bukhu la Mimwani
3:3. Tin’funika kumbawona kuti lufoyi lacadidi na kukhulupirika ni makhalidwe yakufunika kwene-kwene ticimbayalatiza ninga kolari yabwino yomwe timbabvala m’khosi mwathu. Tin’funikambo kukulisa makhalidwe yamweya mu mtima mwathu yacimbacita mbali ya moyo wathu.
10-16 MARÇO
CUMA CA M’FALA LA MULUNGU MIMWANI 4
“Khotcerera Mtima Wako”
Kodi Mungakhotcerere Tani Mtima Wanu?
4 Fala lakuti ‘mtima’ lomwe lidaphatisidwa basa pa Mimwani 4:23, limbaimira ‘unthu bwa mkati.’ (Werengani Salimo 51:6.) Mu njira inango, tingalewe kuti ‘mtima’ umbaimira makumbukidwe na bzikhumbo. Ayai ni momwe ifepano tiriri mkati, sikuti mawonekedwe yathu ya kunja.
Kodi Mungakhotcerere Tani Mtima Wanu?
10 Kuti tikhotcerere mtima wathu, cakuyamba tin’funika kuzindikira bzinthu bzomwe bzingadzonge mtimayo na kucita ciri-cense kuti tiukhotcerere mwakamfulumize. Fala lomwe lidaphatisidwa basa pa Mimwani 4:23, limbatikumbusa basa lomwe mulindiri ambacita. Mu nthawe za Mambo Salomau, alindiri akhanyang’anira litsito la mzinda ndipo akawona kuti anyamadulanthaka akubwera iwo akhapereka cizindikiro mu mzindamo. Bzimwebzi bzinkutithandiza kuwona kuti tin’funika kucita ciri-cense kuti Sathani aleke kudzonga makumbukidwe yathu.
11 Mu nthawe zakale, alindiri wa mzinda akhaphata basa pabodzi na alindiri wa misuwo. (2 Samuyeli 18:24-26) Wense akhathandizana pa kukhotcerera mzindayo, nthawe zense akhawonesesa kuti misuwo idafunga, ndipo akhabvuma lini kuti anyamadulanthaka awafenderere. (Nehemiya 7:1-3) Mpsibodzi-bodzimbo na cikumbu-mtima cathu cakupfunzisidwa na Bibliya, ico ciri ninga mulindiri wathu ndipo cingambaticenjeze Sathani akabwera kudzadzonga mtima wathu, ayai akafuna kupumpsa makumbukidwe pabodzi na bzikhumbo bzathu. Tenepo, nthawe zense cikumbu-mtima cathu cikambatidziwisa bza ngozi, tin’funika kumbacitetekera na kucita ciri-cense kuti titcenkhe ngoziyo.
Kodi Mungakhotcerere Tani Mtima Wanu?
14 Kuti tikhotcerere mtima wathu, tin’funika lini kundotcenkha makumbukidwe yakuipa koma tin’funikambo kumbabvuma makumbukidwe yabwino. Kumbukirani pomwe bza basa la alindiri wa misuwo ya mizinda yakale. Iwo akhafunga misuwo kuti anyamadulanthaka aleke kupita m’mizindayo, koma kukabwera cakudya na bzinthu bzinango bzakufunika, iwo akhafungula misuwoyo kuti bzinthubzo bzipite mu mzindamo. Tenepo, misuwoyo ingadasaya kumbafungulidwa, wanthu wa mu mzindayo angadambafa na njala. Mpsibodzi-bodzimbo na ifepano, nthawe zense tin’funika kumbafungula mtima wathu kuti timbatambire makumbukidwe ya Mulungu.
w12 1/5 tsa. 32 ndi. 2
“Khotcerera Mtima Wako!”
Thangwe ranyi tin’funika kukhotcerera mtima wanthu wakuyezezera? Mulungu adacitisa kuti Mambo Salomau anembe kuti: “Kuposa bzinthu bzentse bzomwe bzimbafuna kukhotcereredwa, khotcerera mtima wako, pakuti mu mtimamo ndimo muna ntsantsa ya moyo.” (Mimwani 4:23) Momwe moyo wathu uliri tsapano na momwe un’dzakhalira kutsogolo bzimbathemba momwe mtima wathu wakuyezezera uliri. Thangwe ranyi? Thangwe Mulungu ambawona bzomwe bziri mu mtima mwathu. (1 Samuyeli 16:7) Yahova ambadziwa kuti ndife mtundu wanyi wa munthu thangwe ambawona bzomwe bziri mu mtima mwathu ayai “unthu bwakubisika bwa mu mtima.” — 1 Pedru 3:4.
Cuma Cauzimu
Kodi Ndimwe Wakukonzeka Kudikhirira Yahova?
4 Cinembo ca Mimwani 4:18 cimbalewa kuti “Njira ya anyakulungama iri ninga ceza ca kumacibese comwe cimbayenda cicithumizirika mpaka kuceneratu.” Mafala yamweya yakubverana na momwe Yahova akuzimbulira bzomwe akufuna kucita na wanthu wace mwa pang’ono na pang’ono. Tsono vesi limweri limbatithandizambo kubvesesa momwe Mkristau ambacinjira bzinthu pa moyo wace acikhala wakufendererana na Yahova. Bzimbatenga nthawe kuti munthu akhale pa uxamwali bwakulimba na Yahova. Tikapfunza Fala la Mulungu na nyongo na kuphatisa basa malango yace pabodzi na ya gulu lace, pang’ono na pang’ono tin’dzakulisa makhalidwe yacikristau ndipo tin’dzadziwambo bzinthu bzizinji pakulewa bza Mulungu. Onani momwe Jezu adafotokozera nfundo imweyi.
17-23 MARÇO
CUMA CA M’FALA LA MULUNGU MIMWANI 5
Thawani Upombo
w00 15/7 tsa. 29 ndi. 1
Mungapitirize Kukhala Wakucena mu Dziko Lakuipali
Mkazi omwe akulewedwa mu vesiri akucemeredwa kuti “mkazi wacirendo” ayai puta. Mafala yomwe mkaziyo akuphatisa basa kuti apumpse nayo wanthu njakutapira ninga uci na yakunyalala ninga mafuta. Kodi ni momwe lini mayezo yakucita upombo yambayambira? Onani bzomwe bzidacitikira mpfumakazi yakudeka yakucemeredwa Amy ya magole 27. Iyo idati: “Mwanzangu munango wa ku basa akhambacita nande bzinthu mwalufoyi ndipo nthawe zentse akhambandiuza kuti ndidadeka, ndabvala bwino nakuti ndikuwoneka bwino. Timbakomedwa munthu akatitumbiza. Tsono ndidakwanisa kuwona kuti iye akhacita bzimwebzo thangwe rakuti akhandifuna. Ndipopa ndiribe kubvuma kupumpsidwa naye.” Kazinji-kazinji mafala yomwe munthu wakupumpsa ambaphatisa basa yambakhala yakudekeza, koma ifepano tin’funika kuzindikira kuti cakulinga ca mafalayo n’ciponi. Kuti bzimwebzi bzikwanisike tin’funika kukhala wakucenjera.
w00 15/7 tsa. 29 ndi. 2
Mungapitirize Kukhala Wakucena mu Dziko Lakuipali
Mabvuto yomwe yambabwera thangwe ra kucita upombo njakuwawa kwene-kwene ninga muliwo wa msapani, yakuthwa ninga xipada yakuthwa kwentse-kwentse na yakupha. Mabvutoyo yangakhale kubzipasa mulandu, mimba yakusaya kudikhiririka na matenda. Ndipo ndokumbukirani momwe ambabvera kuwawa munthu omwe mwanzace wa m’banja wacita upombo! Kusaya kukhulupirika napo kabodzi kokha kungacitise kuti munthu abve kuwawa kwene-kwene ndipo bzingamunese kuti ayebwe. Kucita upombo kumbacitisadi kuti munthu abve kuwawa.
w00 15/7 tsa. 29 ndi. 5
Mungapitirize Kukhala Wakucena mu Dziko Lakuipali
Tin’funika kutcenkha kukhala pafupi na wanthu omwe angatipumpse kuti ticite bzinthu bza upombo. Tin’funika lini kutetekera nyimbo zawo zomwe zingatipumpse, kuwona programa zawo zakuipa ayai kuwona nkhani zawo zomwe zimbalewa bza maika ayai pornografia. (Mimwani 6:27; 1 Akolinto 15:33; Aefezo 5:3-5) Ndipo tin’funikambo lini kucita bzinthu bzomwe bzingacitise kuti iwo atifune, ninga kuwalatiza ninga kuti timbawafuna ayai kubvala mwakusaya kuthemera! — 1 Timotio 4:8; 1 Pedru 3:3, 4.
Cuma Cauzimu
w00 15/7 tsa. 29 ndi. 7
Mungapitirize Kukhala Wakucena mu Dziko Lakuipali
Salomau adafotokoza mabvuto yomwe munthu ambagumana nayo akacita upombo. Bzimwebzi bzimbacitisa kuti wanthu asiye kumulemekeza. Kodi mpsamanyazi lini kucita bzinthu na cakulinga ca kukwanirisa bzikhumbo bzathu na bza munthu munango? Kodi kugona na munthu omwe tiribe kulowolana naye kumbalatiza lini kuti timbabzilemekeza lini?
24-30 MARÇO
CUMA CA M’FALA LA MULUNGU MIMWANI 6
N’ciyani Comwe Tingapfunze na Nyerere?
it-1 tsa. 115 ndi. 1-2
Nyerere
‘Nzeru.’ Nzeru zomwe nyerere zinazo ziribe kundobwera zokha, koma zidacita kupasidwa na Mulengi wawo, Yahova. Bibliya limbalewa kuti nyerere ‘zimbakonzekera cakudya cace pa nthawe ya cirimo ndipo zimbatsonkhanisa cakudyaco pa nthawe ya kubvuna.’ (Mim 6:8) Nyerere zomwe zimbadziwika kwene-kwene ku Palestina ni nyerere zakubvuna zakucemeredwa Messor semirufus, zomwe zimbakoya cakudya cizinji kwene-kwene pa nthawe ya mphepo na cirimo ndipo zimbadzaphatisa basa cakudyaco pa nthawe ya mainza. Nyerere zimwezi zimbagumanika pa mbuto pomwe pana cakudya cizinji. M’nyontho wa nvula ukatotesa cakudya comwe nyererezo zakoya, izo zimbacosa cakudyaco panja kuti ciume na dzuwa. Ndipo nyererezo zimbacosa ka mtima ka cakudyaco kuti cireke kumera pomwe zacikoya. Njira yomwe nyererezo zimbapita nayo imbawoneka bwino-bwino ndipo mabade ya cakudyaco yambakhala yali m’mphepete mwa mubo wa nyererezo.
Bzomwe Zimbacita. Kafukufuku munango omwe udalewa bza nyerere udabverana na nfundo yakuti: “Ndoko kapfunze na nyerere nyautofuwe kuti ukhale na nzeru.” (Mim 6:6) Nyerere zimbandodziwika lini thangwe ra kukonzekereratu bzinthu bza kutsogolo, koma thangwe ra kuleka kubwerera m’mbuyo kwace maka-maka zikakhala zikunyamula cinthu cakulemera kwene-kwene. Izo zimbacita nyongo kuti zikwanise kunyamula cinthuco napo kuti bzingakhale bzakunesa kucita bzimwebzo. Izo zimbacenesambo mbuto yomwe zimbakhala ndipo zimbathandizana. Nthawe zinango, izo zimbathandiza nyerere zinzace zikakhala zakwetekeka ayai zaneta.
w00 15/9 tsa. 26 ndi. 3-4
Khotcererani Dzina Lanu
Kodi tin’funikambo lini kukhala wanyongo ninga nyerere? Kuphata basa na nyongo na kucita bzomwe tingakwanise kuti ticite bwino basalo kumbaticitisa kuti tigumane phindu, napo ticikhala tikunyang’aniridwa ayai ne. Tin’funika kucita bzentse bzomwe tingakwanise pomwe tiri ku xikola, ku basa na pomwe tikucita mabasa yauzimu. Ninga momwe nyerere zimbagumanira phindu thangwe ra nyongo yomwe zinazo, Mulungu an’funa kuti ‘timbagumane phindu pa basa lomwe timbacita.’ (Mpalizi 3:13, 22; 5:18) Tikaphata basa mwanyongo timbakhala wakukondwa ndipo timbabzibva bwino. — Mpalizi 5:12.
Mwakuphatisa basa mibvunzo miwiri, Salomau akuyezera kumusa munthu omwe ni mtofu mwakulewa kuti: “Kodi mtofuwe un’dzapitiriza kugona mpaka lini? Ni lini pomwe un’dzamuka?” Mwakutewezera momwe munthu mtofu ambalewalewera, mamboyo akulewa pomwe kuti: “Kugona pang’ono, kuwodzira pang’ono, kufunya manja pang’ono kuti upume, ndipo kusauka kwako kun’dzafika ninga mbava, ndipo kusaya kwako kun’dzafika ninga munthu omwe ana bzifuzo bza nkhondo.” (Mimwani 6:9-11) Munthu mtofu akagona ambasauka ndipo kusaukako kumbamufikira ninga mcikunda. Munda wa munthu mtofu umbadzala na mauswa. (Mimwani 24:30, 31) Negosiyo yace imbamufambira lini. Kodi patrau angalekerere munthu ningati umweyu pa empreza yace? Kodi muluno omwe ni mtofu angapasali ku xikola?
Cuma Cauzimu
w00 15/9 tsa. 27 ndi. 3
Khotcererani Dzina Lanu
Pikado 7 zomwe zimbafotokozedwa mu cinembo ca Mimwani ni zikulu-zikulu ndipo zimbaphatanidza mitundu yentse ya pikado. “Maso yakubzikuza” na “mtima wakukonzera winango bziwembo” ni pikado zomwe munthu ambacita m’makumbukidwe mwace. “Lirime lakunama” na “mboni yakunama yomwe imbalewa magunkha” ni mafala ya pikado. “Manja yakucosa mulopa wa anyakusaya mulandu” na “nzayo zakuthamangira kucita bzakuipa” ni mabasa yakuipa. Ndipo Yahova ambawenga kwene-kwene munthu omwe ambacitisa kuti wanthu omwe ali pa mtendere anesane. Kuthumizirika kwa bzinthubzi kucokera pa 6 kuyenda pa 7 kukulatiza kuti zimwezi ni pikado lini zentse zomwe Yahova ambaziwenga thangwe wanthu ambapitiriza kuthumizira pikado zawo.
31 MARÇO–6 ABRIL
CUMA CA M’FALA LA MULUNGU MIMWANI 7
Tcenkhani Bzinthu Bzomwe Bzingakubweresereni Mabvuto
w00 15/11 tsa. 29 ndi. 5
“Mbakoya Malamulo Yangu Kuti Ukhale na Moyo”
Pa janera yomwe Salomau akhadaima kuti akwanise kuwona mulumbwana ule pakhana grade. Pomwe kukhadoka, iye adakwanisa kuwona bzomwe bzikhacitika mu mseu. Iye adawona mulumbwana munango omwe akhali pa ngozi. Thangwe ra kusaya kukumbuka bwino, mulumbwanayo adacita bzinthu mwakusaya nzeru. Bzikuwoneka kuti iye akhadziwa bzomwe bzikhacitika mu mzinda omwe akhakhala na bzomwe bzingadamucitikira. Mulumbwanayo adapita na mseu omwe ukhali pafupi na “mphambano” ya kuyenda ku mui kwa mkazi. Kodi mkaziyo akhali yani? N’ciyani comwe iye akhafuna kucita?
w00 15/11 tsa. 30 ndi. 4-6
“Mbakoya Malamulo Yangu Kuti Ukhale na Moyo”
Mkazi umweyu akhalewalewa mafala yakutapira m’maso muli gwaa! Iye akhalewalewa mwakukhwimika na mwakucenjera kwene-kwene kuti apumpse mulumbwanayo. Pomwe iye adalewa kuti wapereka ntsembe ya ciphatano na kucita bzomwe akhadalumbira, akhafuna kubziwonesa kuti akhana makhalidwe yabwino ndipo moyo wace wauzimu ukhali bwino. Pakupereka ntsembe za ciphatanozo ku templo ku Jeruzalemu, munthu akhapereka nyama, ufa, mafuta na vinyu. (Levitiko 19:5, 6; 22:21; Numero 15:8-10) Pakuti munthu omwe akhapereka ntsembe ya ciphatano akhatenga mbali inango ya ntsembeyo acikadya ku mui kwace na banja lace, mkaziyo akhalewa kuti ku mui kwace kukhana cakudya cizinji na bzakumwa bzizinji. Kodi iye akhathandauza ciyani na mafala yaceyo? Iye akhathandauza kuti mulumbwanayo angadakapfatsa kwene-kwene kumweko. Ndipo akhadacoka ku mui kwaceko kuti adzanyang’ane iye basi. Munthu wakusaya nzeru angakomedwe na mafala yamweya. Mdziwi munango wa nkhani za m’Bibliya adalewa kuti: “N’cadidi kuti akhayenda kukanyang’ana munthu, tsono kodi akhayenda kukanyang’ana mulumbwana umweyu basi? Munthu wakusaya nzeru ninga mulumbwanayu ndiye angakhulupire mafala ya mkaziyu.”
Kuthumizira pa kubvala bzakubvala bzakudeka, kumuuza mafala yakutapira, kumukumbatira na kumumpsompsona, mkaziyu adayezera kunyengererambo mulumbwanayo mwa kumuuza kuti: “Pa kama pangu ndatandika nguwo zabwino, za kore zakusiyana-siyana za ku Edjipito. Kama yangu ndainuntcirisa na mira, alowe na kanela.” (Mimwani 7:16, 17) Mkaziyo adatandika pa kama pace nguwo zabwino za kore zakusiyana-siyana za ku Edjipito acizinuntcirisa na mira, alowe na kanela.
Mkaziyo adapitiriza kuuza mulumbwanayo kuti: “Bwera tiledzere na lufoyi mpaka kucena; mbatipfatse pakucita bza lufoyi.” Iye alibe kundomucemera kuti akadye naye pabodzi basi, koma kuti akacite naye malume ya pa mphasa. Mulumbwanayo akhawona ninga kuti bzomwe an’kacitabzo bzingadakakhala bzakudekeza. Pakupitiriza kumunyengererako, mkaziyo adalewa kuti: “Thangwe mwamuna wangu ali lini pa mui; iye wacoka wayenda kutali. Iye wanyamula cikhwama ca kobiri, ndipo an’dzabwerera mwezi ukadzakhala wadzala.” (Mimwani 7:18-20) Iye akhamutsimikizira kuti palibe comwe cingadacitika thangwe mwamuna waceyo akhadacita ulendo kuti akacite negosiyo ndipo angadamala ntsiku zizinji ali kumweko. Mkaziyo akhana luso la kupumpsa alumbwana! ‘Iye adasoceresa mulumbwanayo mwakumupumpsa na bzinthu bzizinji. Adamupumpsa na kutapira mkamwa kwace.’ (Mimwani 7:21) Pakhafunikira mwamuna wakukhwimika ninga Zuze kuti alambe mayezo yamweya. (Genesesi 39:9, 12) Kodi mulumbwanayo angadakwanisa kulamba mayezoyo?
w00 15/11 tsa. 31 ndi. 2
“Mbakoya Malamulo Yangu Kuti Ukhale na Moyo”
Mulumbwanayo adatazira kulamba. Iye alibe kukumbuka bza kutsogolo, koma adandoyamba kutewera mkaziyo “ninga mkono wa ng’ombe omwe ukuyenda kukaphedwa.” Ninga momwe munthu wakumangidwa ambatazirira kuthawa, mulumbwanayo adataza kuthawa pikadoyo. Iye alibe kuwona ngozi ya bzimwebzo mpaka pomwe msewe udamubowola ciropa ayai kuti mpaka pomwe iye adakhala na cironda comwe cingadamucitisa kuti afe. Iye angadafa na matenda yakupasirana ayai “angadafa mwauzimu.” Iye angadagumana na mabvuto kwene-kwene pa moyo wace ndipo angadaphonyerambo Mulungu. Iye adafendera pafupi na infa ninga mbalame yomwe ikumbulukira komwe kuna gango!
Cuma Cauzimu
w00 15/11 tsa. 29 ndi. 1
“Mbakoya Malamulo Yangu Kuti Ukhale na Moyo”
Salomau adapitiriza kulewa kuti: “Yamangirire [malamulo yangu] m’bzala bzako; ndipo yanembe mu mtima mwako.” (Mimwani 7:3) Ninga momwe bzala bzathu bzimbatithandizira kucita bzomwe tikufuna ntsiku zentse, bzomwe timbapfunza m’Bibliya bzin’funika kumbatikumbusa na kumbatitsogolera pa bzomwe timbacita. Tin’funika kumbabzinemba mu mtima mwathu bzicicita mbali ya moyo wathu.
7-13 ABRIL
CUMA CA M’FALA LA MULUNGU MIMWANI 8
Tetekerani Nzeru za Jezu
cf tsa. 131 ndi. 7
“Nimbafuna Baba”
7 Pa vesi 22, nzeruyo imbalewa kuti: “Yahova adandilenga ninga ciyambi ca basa lace, ndine wakuyamba pa bzinthu bzomwe adabzilenga kale-kale.” Bzikuwonekeratu kuti pamwepa akulewa lini bza nzeru caiyo, thangwe khalidwe limweri liribe kucita “kulengedwa.” Iro liribe kukhala na ciyambi thangwe Yahova alibe ciyambi ndipo iye nthawe zentse ngwanzeru. (Salimo 90:2) Tsono Mwana wa Mulungu ndiye “wakuyamba kubadwa m’cirengedwe centse.” Iye adacita kulengedwa ndipo ndiye wakuyambirira pa bzinthu bzentse bzomwe Yahova adalenga. (Akolose 1:15) Mwanayo akhalipo kale pomwe dziko la pantsi na kudzulu bzikhanati kulengedwa ninga momwe bzimbafotokozedwera pa Mimwani. Iye ambacemeredwa Fala thangwe ni Muimikiri wa Mulungu. Bzomwe iye akhacita bzikhalatiza nzeru zomwe Yahova anazo. — Juwau 1:1.
cf matsa. 131-132 ndi. 8-9
“Nimbafuna Baba”
8 N’ciyani comwe Mwanayo adacita pomwe akhanati kubwera pa dziko la pantsi? Vesi 30 imbalatiza kuti iye akhali pa mbali pa Mulungu “ninga misiri.” Kodi bzimwebzi bzikuthandauza ciyani? Akolose 1:16 ambafotokoza kuti: “Thangwe ra iye bzinthu bzinango bzentse bzidalengedwa, kuyambira kudzulu na pa dziko la pantsi . . . Bzinthu bzinango bzentse bzidalengedwa thangwe ra iye kuti bzikhale bzace.” Na tenepo, Yahova adalenga bzinthu bzinango bzentse thangwe ra Mwana wace, omwe ni misiri wa bzinthu bzentse bza kudzulu, ninga anjo, nyenyezi, migwala ya nzou, dzuwa na mwezi. Ndipo ni misirimbo wa dziko la pantsi na bzinthu bza pa dziko, ninga miti, bzirombo na wanthu. Tingandendemezere basa lomwe Yahova na Jezu adacita pabodzi na wanthu awiri. M’bodzi ni nyakudezenyari momwe nyumba ingakhalire ndipo munangoyo ni nyakumanga nyumbayo. Nyakumanga ambakhala munthu wa luso omwe ambakwanisa kumanga nyumba zomwe zadezenyaridwi. Tikambadabwa na bzinthu bza m’cirengedwe timbakhala tikutumbiza Nyakudezenyari Mkulu, omwe ni Yahova. (Salimo 19:1) Tsono tingakumbukire basa lakudeka lomwe Mulengi na “misiri” wace adacita pabodzi.
9 Wanthu awiri wakuperewera akakhala akuphata basa pabodzi, nthawe zinango ambanesana. Bzimwebzi bziribe kucitika pakati pa Yahova na Jezu. Jezu adamala magole mazinji akuphata basa na Pai wace, ndipo iye adalewa kuti: “Inembo ndikhakondwa pa maso pace nthawe zentsene.” (Mimwani 8:30) Iye akhakomedwa na Pai wace ndipo Pai wacewo akhakomedwambo na iye. Bzimwebzi bzidacitisa kuti Mwanayo andendemerane kwene-kwene na Pai wace, thangwe ambatewezera makhalidwe yace. Ndipopa Yahova na Jezu ali pa uxamwali bwa ponda ndipondembo! Tingalewe kuti bumwebu ni uxamwali bwamphanvu kwene-kwene mu cirengedwe centse.
w09 15/4 tsa. 31 ndi. 14
Mbatendani Jezu Omwe ni Davide Mkulu na Salomau Mkulu
14 Pana munthu m’bodzi basi omwe adaposa Salomau nzeru. Munthu umweyu ni Jezu Kristu, omwe adabzilewa yekha kuti ni “mkulu kuposa Salomau.” (Mateu 12:42) Jezu adalewa “mafala ya moyo wakusaya kumala.” (Juwau 6:68) Pa Nkhani yace ya pa Phiri, iye adabvekesa nfundo zinango zomwe Salomau adazilewa mu bukhu la Mimwani zomwe zimbacitisa kuti atumiki wa Yahova akhale wakukondwa. (Mimwani 3:13; 8:32, 33; 14:21; 16:20) Jezu adabvekesa kuti mpfatso caiwo umbabwera thangwe ra kutumikira Yahova na kukwanirisidwa kwa mapiciro yace. Iye adati: “An’kondwa mbale omwe ambadziwa kuti an’funika kutsogoleredwa na Mulungu, pakuti Umambo bwa kudzulu ni bwawo.” (Mateu 5:3) Wale omwe ambaphatisa basa nfundo zomwe Jezu adapfunzisa ambakhala axamwali wa Yahova, omwe ni “ntsantsa ya moyo.” (Salimo 36:9; Mimwani 22:11; Mateu 5:8) Bzomwe Jezu adacita bzimbalatiza “nzeru ya Mulungu.” (1 Akolinto 1:24, 30) Pakuti iye ni Mambo wa Umambo bwa Mulungu, ‘ambabvesesa bzinthu.’ — Zaiya 11:2.
Cuma Cauzimu
g 14/5 tsa. 16
Kodi Mungatetekere ‘Nzeru Yomwe Ikukuwa’?
▪ Bukhu lakuti The World Book Encyclopedia lidalewa kuti pa dziko lentse la pantsi Bibliya ni “bukhu lomwe lidasanduliziridwa na kudindidwa kwene-kwene kuposa bukhu liri-lentse.” Iro limbagumanika lantero ayai cipande mu bzirewedwe pafupi-fupi 2600 ndipo limbawerengedwa na wanthu azinji kwene-kwene pa dziko la pantsi.
▪ Ndipo “nzeru iri ninga munthu omwe akucemera.” Pa Mateu 24:14, timbawerenga kuti: “Mafala yabwino ya Umambo, yan’dzapaliziridwa pa dziko lentse la pantsi komwe kuna wanthu, ninga umboni kwa mitundu yentse, pamwepo cimaliziro [ca dzikoli] cin’dzafika.”
14-20 ABRIL
CUMA CA M’FALA LA MULUNGU MIMWANI 9
Khalani Wanzeru Sikuti Wakusaya Nzeru
“Tetekerani Mafala ya Wanthu Wanzeru”
4 Kulewa cadidi, bzingatinese kubvuma malango yakucita kupasidwa, ndipo tingakomedwe lini na malangoyo. Thangwe ranyi? Thangwe napo timbadziwa kuti ndife wakuperewera, bzingatinese kubvuma malango, munthu akatiuza kuti taphonya cakuti. (Werengani Mpalizi 7:9.) Tingayambe kubziwonesa ninga kuti tina lazau ndipo tingayambe kukumbukira kuipa munthu omwe watipasa malangoyo ayai kukalipa na momwe malangoyo yaperekedwera. Ndipo tingafike pakulewa kuipa omwe watipasa malangoyo ticiti: ‘Kodi ni mbani iye kuti andipase malango? Kodi iye ambaphonyambo lini?’ Ndipo cinthu cinango n’cakuti malangoyo yakasaya kutidekera, tingayaphatise lini basa, ayai tinganyang’ane munthu munango omwe an’tiuza bzinthu bzomwe bzin’tidekera.
“Tetekerani Mafala ya Wanthu Wanzeru”
12 N’ciyani comwe cingatithandize kubvuma malango? Tin’funika kumbabzicepesa mwa kumbakumbukira kuti ndife wanthu wakuperewera ndipo tingaphonye. Ninga momwe tapfunzira, Djobi adakhalambo na nzeru zakuphonyeka, tsono iye adacinja nzeru zace ndipo Yahova adamusimba. Thangwe ranyi? Thangwe Djobi akhali wakubzicepesa, ndipo iye adalatiza kubzicepesako mwa kubvuma malango yomwe Elihu adamupasa, napo kuti Elihuyo akhali mwana na iye. (Djobi 32:6, 7) Mpsibodzi-bodzimbo na ifepano, kubzicepesa kun’dzatithandiza kuphatisa basa malango, napo pomwe tikuwona kuti tikufunikira lini malangoyo, ayai omwe watipasa malangoyo ni mwana. Mkulu munango wa gwere wa ku Canadá adalewa kuti: “Ifepano timbakwanisa lini kubziwona tekha, ndipopa bzingakhale bzakunesa kuti tikhale wakukhwima tikasaya kupasidwa malango na anzathu.” Inde, tentsenefe tin’funika kukulisa cisapo ca mzimu kuti tikwanise kukhala apalizi na apfunzisi wabwino wa mafala ya Mulungu. — Werengani Salimo 141:5.
13 Mbawonani kuti malango ni lufoyi la Yahova. Yahova ambafuna kuti bzinthu bzitifambire bwino. (Mimwani 4:20-22) Iye akambatipasa malango mwakuphatisa basa Fala lace, mabukhu yomwe yambafotokoza bza Bibliya yomwe gulu lathu limbapereka ayai Akristau wakukhwima ambakhala akulatiza kuti ambatifuna. Ndipo pa Ahebereu 12:9, 10 pambalewa kuti “iye ambacita bzimwebzi kuti bzinthu bzitifambire bwino.”
14 Kumbukirani bwino-bwino malangoyo, sikuti momwe yaperekedwera. Nthawe zinango, ifepano tingawone kuti malango yomwe tapasidwa yalibe kuperekedwa bwino. N’cadidi kuti ali-wentse omwe an’funa kupereka malango, an’funika kucita ciri-centse kuti malango yaceyo yakhale yakusaya kunesa kuyabvuma. (Agalatiya 6:1) Tsono penu tikutambira malango, tingacite bwino kukumbukira bzomwe tingapfunze na malangoyo, napo penu tikuwona kuti yalibe kuperekedwa bwino. Bzibvunzeni kuti: ‘Kodi ciripo comwe ningapfunze na malango yamweya, napo kuti ndiribe kukomedwa na momwe yaperekedwera? Kodi ningaleke kundowona bzomwe ningapfunze na malangoya, sikuti kuphonya kwa omwe andipasa malangoyu?’ Bzingakhale bwino kwene-kwene kwa ifepano kucita ciri-centse kuti tigumane phindu na malango yomwe tapasidwa. — Mimwani 15:31.
w01 15/5 tsa. 30 ndi. 1-2
‘Nzeru Zin’dzacitisa Kuti Ntsiku Zathu Zikhale Zizinji’
Bzomwe munthu wanzeru ambacita akatsimulidwa mpsakusiyana na bzomwe munthu wakunyoza ambacita. Mambo Salomau adati: “Tsimula munthu wanzeru ndipo iye an’dzakufuna. Pasa malango munthu wanzeru ndipo iye an’dzapitiriza kukhala wanzeru.” (Mimwani 9:8b, 9a) Munthu wanzeru ambadziwa kuti “timbakomedwa lini pa nthawe yomwe tikupasidwa malango thangwe bzimbawawa. Tsono napo bziri tenepo, wale omwe ambabvuma kupfunzisidwako, na kupita kwa nthawe malangoyo yambabala bzisapo bza mtendere mwakubverana na cirungamo.” (Ahebereu 12:11) Napo kuti malangoyo yangakhale yakuwawa, tin’funika lini kunyang’ana mathangwe kuti tiyalambe penu tikudziwa kuti tikayaphatisa basa tingakhale wanzeru.
Mambo Salomau adapitiriza kulewa kuti: “Pfunzisa nyakulungama ndipo iye an’dzapitiriza kupfunza bzizinji.” (Mimwani 9:9b) Palibe munthu omwe angapfunzisidwe lini thangwe rakuti ana nzeru kwene-kwene ayai ngwacikulire. Bzimbakhala bzakudekeza kwene-kwene kuwona acikulire akupfunza cadidi acibzipereka kwa Yahova na kubatizidwa! Tenepo, bwerani tentse ticite nyongo kuti tikhale wanthu wakubvuma kupfunzisika.
w01 15/5 tsa. 30 ndi. 5
‘Nzeru Zin’dzacitisa Kuti Ntsiku Zathu Zikhale Zizinji’
Kucita nyongo kuti tikhale na nzeru ni udindo bwathu. Kuti abvekese nfundo imweyi, Mambo Salomau adalewa kuti: “Ukakhala wanzeru, bzinthu bzin’dzakufambira bwino, tsono ukakhala nyakunyoza, ndiwepo omwe un’dzabonera.” (Mimwani 9:12) Munthu akakhala na nzeru phindu limbakhala lace, ndipo munthu nyakunyoza ambabzicitisa yekha kuti abonere. Munthu ambabvuna bzomwe ambabzala. Tenepo, bwerani tentse ‘titetekere nzeru.’ — Mimwani 2:2.
Cuma Cauzimu
w06 15/9 tsa. 17 ndi. 5
Nfundo Zikulu-zikulu za m’Bukhu la Mimwani
9:17 — Kodi “madzi yakuba” n’ciyani, ndipo thangwe ranyi “njakutapira”? Pakuti Bibliya limbandendemezera malume ya pa mphasa m’banja na madzi yakudjedjera bwino, madzi yakuba yambathandauza malume ya pa mphasa yomwe yambacitidwa na wanthu awiri wakusaya kulowolana mwakabise-bise. (Mimwani 5:15-17) Kukomedwa komwe iwo ambakhala nako thangwe ra kudziwa kuti alibe kuphatiwa ndiko kumbandendemezeredwa na kutapira.
21-27 ABRIL
CUMA CA M’FALA LA MULUNGU MIMWANI 10
Kodi Tingakhale Tani na Moyo Wakukondwa?
w01 15/7 tsa. 25 ndi. 1-3
‘Wanthu Wakulungama Ambasimbidwa’
Munthu wakulungama ambasimbidwa mu njira inango. Bibliya limbati: “Manja ya mtofu yambasaukisa, tsono manja yomwe yambaphata basa mwanyongo yambadaza. Mwana omwe ambacita bzinthu mwakuzindikira ambabvuna pa nthawe ya cirimo, tsono mwana omwe ambacita bzinthu mwakupasa manyazi ambagona kwene-kwene nthawe yakubvuna.” — Mimwani 10:4, 5.
Wanthu omwe angabvesese bwino mafala yamweya ni wale omwe ambacita basa la kulima. Nthawe ya kulimba ni nthawe lini ya kugona. Ni nthawe ya kuphata basa na nyongo na yakucita bzinthu mwakamfulumize.
Pakulewa bza nkhani yakubvuna wanthu sikuti bzinthu bza m’munda, Jezu adauza anyakupfunza wace kuti: “Basa lakubvuna ndikulu, koma anyabasa mbakucepa. Tenepo, kumbirani Mwenekaciro munda [Yahova Mulungu] kuti atumize anyabasa kuti adzabvune.” (Mateu 9:35-38) Mu gole la 2000, wanthu wakupitirira mamidyau 14 adabwera pa msinda wakukumbukira infa ya Jezu. Numero imweyi ikupitirira kawiri numero ya Mboni za Yahova zentse. Tenepo, mbani angagaze kuti ‘bzinthu bzakhuma kale kuti bzibvunidwe’? (Juwau 4:35) Atumiki wacadidi wa Yahova ambakumbira Mwenekaciro munda kuti athumizire anyabasa, pomwe iwo akucita basa la kupfunzisa wanthu mwa nyongo, mwakubverana na mipembo yawo. (Mateu 28:19, 20) Ndipo Yahova akuwasimba kwene-kwene! Mu gole la basa la 2000, wanthu wakupitirira 280 000 adabatizidwa. Wanthu amwewa akucita nyongo kuti apfunzisembo anzawo mafala ya Mulungu. Mbatikhaleni wakukondwa pa nthawe ya kubvuna ino, mwa kucita nyongo ya kupalizira na kupfunzisa wanthu.
w01 15/9 tsa. 24 ndi. 3-4
Fambani mu ‘Njira ya Munthu Wakulungama’
Mambo Salomau adabvekesa phindu la kukhala munthu wakulungama. Iye adati: “Cuma ca munthu wakudala ni mzinda wace wakukhotcereredwa bwino. Tsono nyakusauka ambabonera thangwe alibe cinthu. Mabasa ya munthu wakulungama yambayendesa ku moyo; tsono bzomwe munthu wakuipa ambacita bzimbayendesa ku pikado.” — Mimwani 10:15, 16.
Cuma cingakhotcerere munthu pa bzinthu bzinango, ninga momwe mzinda omwe una mpanda umbacitisira kuti wanthu omwe ambakhala m’mwemo abzibve kuti mbakukhotcerereka pang’ono. Ndipo kusauka kumbacitisa kuti munthu abonere kwene-kwene pakacitika bzinthu bzakusaya kudikhiririka. (Mpalizi 7:12) Tsono mambo wa nzeruyi adalewambo bza ngozi yomwe imbakhala iripo kwa munthu wakudala na wakusauka kubodzi. Nyakudala angathembe kwene-kwene cuma cace, acimbakumbuka kuti cingamukhotcerere. (Mimwani 18:11) Ndipo nyakusauka angakumbuke kuti bzinthu bzingacinje lini ndipo an’khala tenepo mpaka kufa kwace. Tenepo, wentsewo akucita lini bwino pamaso pa Mulungu.
it-1 tsa. 340
Bzisimbo
Yahova Ambasimba Wanthu. “Bzisimbo bza Yahova ndibzo bzomwe bzimbadaza, ndipo bzisimbobzo bzimbabweresa lini kuwawa.” (Mim 10:22) Yahova ambasimba wanthu omwe iye ambakomedwa nawo mwa kuwakhotcerera, kuwatsogolera, kuwathandiza na kuwapasa bzomwe iwo akufunikira.
Cuma Cauzimu
w06 15/5 tsa. 30 ndi. 18
Kukhala Wakukhulupirika Kumbaticitisa Kuti Tikondwe
18 “Bzisimbo bza Yahova ndibzo bzomwe bzimbadaza, ndipo bzisimbobzo bzimbabweresa lini kuwawa.” (Mimwani 10:22) Tsono, thangwe ranyi atumiki wakukhulupirika wa Mulungu ambagumana na mazunzo yomwe yambacitisa kubva kuwawa? Timbagumana na mabvuto pa mathangwe matatu aya: (1) Kuperewera kwathu. (Genesesi 6:5; 8:21; Tiyago 1:14, 15) (2) Sathani na madimonyo yace. (Aefezo 6:11, 12) (3) Dziko lakuipali. (Juwau 15:19) Napo kuti Yahova ambalekerera kuti bzinthu bzakuipa bziticitikire, ndiye lini omwe ambabzicitisa. Bibliya limbati: “Mphaso iri-yentse yabwino na yakulungama imbacokera kudzulu kwa Baba wa ceza.” (Tiyago 1:17) Bzisimbo bza Yahova bzimbacitisa kuti munthu aleke kubva kuwawa.
28 ABRIL–4 MAIO
CUMA CA M’FALA LA MULUNGU MIMWANI 11
Lekani Kulewa Bzimwebzi!
w02 15/5 tsa. 26 ndi. 4
Wanthu Wakulungama Ambatsogoleredwa na Kukhulupirika
Kukhulupirika kwa wanthu wakulungama na makhalidwe ya wanthu wakuipa bzimbacitisa kuti wanthu winango akhale na moyo wabwino ayai agumane na mabvuto. Mambo Salomau adalewa kuti: “Munthu wakupanduka ambadzonga mwanzace na mulomo wace, koma wanthu wakulungama an’dzapulumuka thangwe ra nzeru.” (Mimwani 11:9) Mbani angagaze kuti kulewa kuipa wanthu winango, magunkha na mafala ya unzazi bzimbadzonga? Tsono munthu wakulungama ambasankhula bwino mafala yomwe an’funa kulewa ndipo ambalewalewa bwino. Akakhala akulewedwa kuipa, nzeru ndizo zimbamuthandiza thangwe kukhulupirika kwace kumbacitisa kuti wanthu azindikire kuti bzomwe akulewedwabzo mpsakunama.
w02 15/5 tsa. 27 ndi. 2-3
Wanthu Wakulungama Ambatsogoleredwa na Kukhulupirika
Wanthu omwe ambacita bzinthu bzakulungama m’mudzi omwe ambakhala ambathandizira kuti m’mudzimo mukhale na mtendere. Bzimwebzi bzimbacitisa kuti mudziyo ulemekezedwe ndipo bzinthu bzimbafamba bwino. Wanthu omwe ambalewa kuipa anzawo, omwe ambalewa bzinthu bzakudzonga na bzakuipa ambacitisa kuti mudzi omwe ambakhala ukhale na phiringu, kusaya kukhulupirana, kusaya kubverana na mabvuto. Bzimwebzi bzimbacitika kwene-kwene penu wanthu omwe ana maudindo m’mudzimo ndiwo ambacita bzimwebzi. Mudzi ninga umweyu umbandokhala na baludya nthawe zentse, wanthu wace ambakhala wakusauka ndipo ambakhala alibe makhalidwe yabwino.
Nfundo yomwe iri pa Mimwani 11:11 imbaphatambo basa kwa atumiki wa Yahova. Momwe iwo ambacitira bzinthu na abale na mpfumakazi zawo mpsakundendemerana na momwe wanthu ambacitira bzinthu na wanthu wa m’mudzi mwawo. Gwere likakhala na wanthu wakulungama na wakukhulupirika omwe ambateweza nfundo za m’Bibliya, abale ambakhala wakukondwa, ndipo ambacita bzizinji kuti alemekeze Mulungu. Yahova ambasimba gwerero ndipo iro limbakula mwauzimu. Nthawe zinango, wanthu winango angakhale lini wakukondwa, ndipo angambalewe kuti bzinthu bzikufamba lini bwino. Wanthu amwewa ambakhala ninga “muzi wa veneno” omwe ungakule ucidzonga wanthu winango. (Ahebereu 12:15) Wanthu amwewa kawiri-kawiri ambafuna kukhala na udindo kuti awonekere. Iwo ambalewa kuti akulu wa m’gweremo akucita bzinthu bzakusaya kulungama ndipo ana tsankhulo. Bzomwe iwo ambalewabzo bzingagawe gwere. Ifepano tin’funika lini kutetekera nkhani zimwezi, koma tin’funika kucita nyongo kuti tikhale wanthu wauzimu omwe ambathandizira kuti m’gwere mukhale na mtendere na ciphatano.
w02 15/5 tsa. 27 ndi. 5
Wanthu Wakulungama Ambatsogoleredwa na Kukhulupirika
Munthu omwe ambakumbuka lini bwino ambabweresa mabvuto mazinji kwa anzace. Iye ambalewa magunkha kuti munthu munango awonedwe kuipa na anzace. Akulu an’funika lini kulekerera khalidwe limweri m’gwere. Mwakusiyana na munthu omwe ambakumbuka lini bwino, munthu wakuzindikira ambadziwa nthawe ya kunyamala. Iye ambazimbula lini nkhani za cintsintsi, koma ambazibisa. Pakuti ambadziwa kuti kundolewalewa mwakusaya kukumbuka bwino kumbabweresa mabvuto, munthu wakuzindikira “ambakhala wakukhulupirika.” Iye ambakhala wakukhulupirika kwa abale wace wacikristau ndipo ambazimbula lini nkhani za cintsintsi zomwe zingawacitise kuti agumane na mabvuto. Mpsabwino kwene-kwene kukhala na abale ninga amwewa m’gwere!
Cuma Cauzimu
g20.1 tsa. 11, kwadru
Kodi n’Ciyani Comwe Mungacite Mukakhala na Thupo?
“KUDEKA MTIMA KUNGAMALISE THUPO”
“Munthu wabwino ambabzibweresera phindu, tsono munthu wakuipa ambabzibweresera tsoka yekha.” — MIMWANI 11:17.
Bukhu lakuti Overcoming Stress lina msolo wakuti kuti “Kudeka Mtima Kungamalise Thupo.” Munembi munango wa mabukhu wakucemeredwa Tim Cantopher adalewa kuti kucitira bzinthu bzabwino wanthu kumbatithandiza kukhala na thanzi labwino ndipo kumbatikondwesa. Tsono munthu omwe ambacitira bzinthu bzakuipa wanthu winango, ambakhala lini wakukondwa thangwe palibe omwe ambafuna kucita naye tsantsa.
Tikambabzidekera mtima tekha, tingabzitsangalazembo tikakhala na thupo. Tin’funika lini kumbabziwona kuti ndife lini wakufunika. Jezu adati: “Umbafune mwanzako ninga momwe umbabzifunira wekha.” — Marko 12:31.