November

Arha ga i Jehova, o mwurun ọwan ẹro taghene i Jehova ọnọ yẹ ọwan i kemru kemru rẹ Adam ọrhẹ Eve i kpare fughwẹ, tobọ te uphẹn re ne nyerẹn bẹmẹdẹ. Adam ọrhẹ Eve i tiẹn uvwele i Jehova fọkime aye e vwo ẹguọlọ okokodo kpahiẹ-ẹn. Udabọ ọrana, Jehova ọ ji ha uphẹn rẹn aye tọ, vwiẹ emọ, jeghwai jurhi ro je rẹ aye rẹn emọ aye. Oborẹ o nerhumu odjẹ aye rhe, o djephia taghene aye ivwidjigbo. Ọmọ aye ọkpako no kpe omizie ro vwo ruẹ emru owuorowu hwu, ọke oru ozighi ọrhẹ ufiuvwele no suẹn ituakpọ. (Gen. 4:8; 6:11-13) Udabọ ọrana, Jehova o vwo izede ro no simi ọsoso emọ Adam ọrhẹ Eve ri guọlọ ga ye. (John 6:38-40, 57) Re yono kpahen oborẹ i Jehova o vwo erhionrin ọrhẹ ẹguọlọ te, ẹguọlọ ọwan re vwo kpahiẹn no kodorhọ. No mwu ọwan vwo omwemẹ ra na tiẹn odjẹ Adam ọrhẹ Eve, jeghwai homakpahontọre rẹn i Jehova. w19.03 2 ¶3; 4 ¶9

Ne wu sabu roro rẹn awọrọ, o fori ne wu damoma vwẹruọ oborẹ ihworho ekrun ọnọ ọrhẹ imizu ri ha uvuẹn ukoko na a dẹrughwaroghwẹ. Djephia taghene wu vwo ọdamẹ kpahen iphuphẹn ri ha uvuẹn ukoko wu havwọ, ere kpomẹ, eri kpako ne ọrhẹ erẹ ihworho aye i vwo ẹguọlọ kpahen i hwuru. Nekpẹn oborẹ oma aye ọ havwọ. Dabu kerhọ ọke aye a ta oborẹ ọ ha uvuẹn ẹhẹn aye. Djephia taghene wu ghini vwẹruọ oborẹ aye a dẹrughwaroghwẹ. Ha userhumu phia lele ekete omẹgbanhuọn o teri. Erhe ru omaran, ne dje obọdẹn ẹguọlọ phia. (1 John 3:18) O fori ne wene lele erhirhiẹ ihworho i havwọ ọke ra guọlọ ha userhumu rẹn aye. Mesoriẹ? Fọkime ukẹro sansan yẹ ihworho a ha ni ebẹnbẹn. Ihworho ezẹko i vwo omwemẹ aye ina ta kpahen ebẹnbẹn aye, awọrọ i vwa guọlọ ta kpahiẹ-ẹn. Omarana, ọwan i guọlọ ha userhumu phia, ọrẹn o fori na kẹnoma rẹn enọ ri na lẹrhẹ ofa ruẹ aye. (1 Thess. 4:11) Aye i rha tobọ ta rẹn ọwan oborẹ ọ ha uvuẹn ọmudu aye, ana mẹrẹnvwrurhe taghene rhẹ ekwakwa ephian aye i tare yẹ ọwan i vwo ekwerhọ kpahe-en. Ọrẹn o fori na karorhọ taghene ọrana yẹ ebẹnbẹn aye. O fori ne rhe kiki kerhọ, ọrẹn e vwe kiki tẹmro-o.—Matt. 7:1; Jas. 1:19. w19.03 19 ¶18-19

Ofẹn o mwuo ọke wa rha ta kpahen urhomẹmro na uvuẹn afiede? Karorhọ i Nehemiah. Nehemiah ọ gare uvuẹn oghwa orodje ọduado owu. Nehemiah no mwuomarhọ fọkime o rhonrin taghene a ghwọghọ ugbomoghwa ọrhẹ anurẹsẹ i Jerusalem. (Neh. 1:1-4) Roro kpahen ofẹn ro mwu i Nehemiah ọke orodje na ọ nọyen oborẹ ọ lẹrheriẹ mwuomarhọ! Ogege, Nehemiah nọ nẹrhomo ọ ki kpahenrhọ rẹn orodje na. Omarana, orodje na nọ ha userhumu rẹn ihworho Osolobrugwẹ. (Neh. 2:1-8) Ji roro kpahen i Jonah. Ọke i Jehova ọ ta rẹn i Jonah no yo ghwoghwo rẹn itu i Nineveh, ofẹn nọ lẹrhẹ i Jonah zẹ. (Jonah 1:1-3) Ọrẹn, Jehova nọ ha userhumu rẹn i Jonah ye ghwoghwo rẹn aye. Habaye, aghwoghwo yi nọ ghini ha userhumu rẹn itu i Nineveh. (Jonah 3:5-10) Udje i Nehemiah o yonirin ọwan taghene ọ ghanranren na nẹrhomo a ki kpahenrhọ enọ. Udje i Jonah o ji yono ọwan taghene i Jehova ọnọ ha userhumu rẹn ọwan ga ye udabọ ofẹnzẹ. w19.01 11 ¶12

Erhe brorhiẹn ra na nyalele urhomẹmro i Baibol na, ọnọ sabu hobọte onyerẹnkugbe ọwan rhẹ igbehian kugbe imizu ọwan. Mesoriẹ? Jesu ọ nẹrhomo kpahen idibo yi, nọ tare: “Ru aye fon nyoma urhomẹmro na; ẹmro ọnọ urhomẹmro.” (John 17:17; ekete ra djokarhọ) Ẹmro na “ru aye fon,” ọnọ ji sabu mevirhọ “ru aye san.” Ọke e rhiabọ dede urhomẹmro na, ne ruru ọwan san nẹ akpọ na, nime ọwan i vwe ruẹ lele ojemẹ akpọ na ghwomara-an. Ihworho ne ni ọwan san, nime iruemru ọwan o wene ne. Ọwan na nyalele irhomẹmro i Baibol na. Dedevwo ọwan a guọlọ suẹ ohra-a, igbehian ọrhẹ imizu ọwan ezẹko ina sabu kẹnoma rẹn ọwan yanghene kparehaso ọwan. Ọnana o vwo gbe ọwan unu-u. Jesu nọ tare: “Itiọrurhomẹmro, evwreghrẹn ohworho ine rhiẹ ihworho ri ha uvwioghwa ọnẹyen.” (Matt. 10:36) Nọ jeghwai yẹ ọwan imwẹro taghene erere ra na mẹrẹn arha dẹ urhomẹmro na, i bun ghwẹ ekwakwa re tiobọnu. w18.11 6 ¶11

Ọnyikọ Paul o vwo ọdaremẹro kpahen oborẹ imizu na i ru riẹn, nọ jeghwai dje yi phia nyoma oborẹ ọ tẹmro rẹn aye lele. Ọ kpẹmẹ Osolobrugwẹ ọke ephian uvuẹn ẹrhomo ọnẹyen fọkiẹ aye. Ọ jeghwai dje ọdaremẹro phia nyoma ileta rọ ya vwe aye. Uvuẹn i Romans urhomu-ẹmriẹn 16 oghwẹmriẹn ọrukaro ye te ọrẹ 15, Paul ọ hunute edẹ imizu awan 27. Paul ọ tobọ ta taghene i Prisca ọrhẹ Aquila i “fi arhọ aye rhẹ erhirhiẹ imwofẹn” fọkiẹ ọye, nọ ji ta taghene i Phoebe “o mevi chochọn ihworho buebun,” tobọ te i Paul. O jiri imizu enana ri vwo ẹguọlọ ra ji wian gbangbanhon na. (Rom. 16:1-15) Paul o rheri taghene imizu ukoko na a gba-a, nọ tẹnrovi emamọ iruemru aye. Roro kpahen oborẹ oma ọnọ merhen imizu enana te, ọke ene se ileta i Paul ọ yare rẹn ọsoso ukoko na! Itiọrurhomẹmro, ọnana ọnọ lẹrhẹ onyerẹnkugbe aye ọrhẹ i Paul gbanhonrhọ. We dje ọdaremẹro phia rẹn imizu ukoko ọnọ ọke ephian fọkiẹ emamọ ekwakwa aye i tare jeghwai ru? w19.02 16 ¶8-9

Ene vi rhiẹ ihworho ri gbare na ki sabu sẹrorẹ emevigbanhon? Ana sabu rhe roro taghene a sabu ruẹ oborẹ oserhọ-ọ, fọkime ọwan iruedandan. O fo na zofẹ-ẹn, fọkime Jehova ọ vwọ tẹnrovi orusọ ọwa-an. Baibol na ọrhọ ta: “Orhianẹ orusọ yẹ oborẹ we nẹ, O Jah, ọrọmo, O Jehova, yọ nọ sabu mevi?” (Ps. 130:3) Jehova o rheri taghene ọwan ihworho ri vwa gba, habaye ọ harhomẹ ghwologhwolo. (Ps. 86:5) Habaye, Jehova o rhe ekete omẹgbanhon ọwan o teri, omarana, o vwo fiẹrorhọ taghene e ruẹ oborẹ ọ vrẹn omẹgbanhon ọwa-an. (Ps. 103:12-14) Ẹguọlọ yo mwu idibo i Jehova sẹrorẹ emevigbanhon aye. O fori nẹ ẹguọlọ re vwo kpahen Osolobrugwẹ ọrhẹ ẹga ro nẹ ẹhẹn rhe ra na harẹn Ọsẹ ọwan obẹ odjuwu nọ gba, jeghwai rhiẹ ọrẹ ọsoso. Arha sẹrorẹ aruẹ ẹguọlọ ọrana udabọ edamuni, nọyẹ e vwo emevigbanhon. (1 Chron. 28:9; Matt. 22:37) Ọwan i rheri taghene irhi Jehova i gbare, omarana, ọwan na tẹnroviẹ oborẹ ene ru ruẹ oborẹ ọ merhen i Jehova oma. Ẹguọlọ re vwo kpahiẹn nọ lẹrherẹ ọwan brorhiẹn ro serhọ, jeghwai dje emevigbanhon ọwan phia. w19.02 3 ¶4-5

Arha mẹrẹn erere fọkiẹ orhorhomu re ruru, esegburhomẹmro ọwan nọ gbanhanrhọ. (Jas. 1:2, 3) Oma nọ merhen ọwan nime i Jehova o serẹ ọwan emọyen, ọwan na jeghwai ruẹ omwemẹ re ne ru oborẹ o je yi nọ gbanhanrhọ. (Prov. 27:11) Arha dẹrughwaroghwẹ ọdamuni, ọwan ne vwo uphẹn re ne djephia rẹn i Jehova taghene ọwan i guọlọ ha ẹga ro fiotọre riẹn. (Ps. 119:113) Habaye, ọwan ne djephia taghene a ga i Jehova rhẹ ọmudu ọsoso rọ guọlọ nyalale irhi enẹyen ephian jeghwai ruẹ ọhọriẹ. (1 Ki. 8:61) Ọwan ina sabu ru sọ? Ee, nime ọwan ihworho ri vwa gba. Ọwan i rhe ru sọ, karorhọ udje Orodje Hezekiah. Ọye o ru sọ. Ọrẹn, nọ ghwẹriẹre jeghwai ga i Jehova rhẹ “ọmudu ọsoso.” (Isa. 38:3-6; 2 Chron. 29:1, 2; 32:25, 26) Omarana, jenẹ a tiẹn omẹdamu Echu rọ nọ riẹriẹ ọwan ne vwo iroro yi. O fori na nẹrhomo na sabu vwo “ọmudu rọ huvwele” jeghwai sabu fuevwan kpahen i Jehova.—1 Ki. 3:9; Ps. 139:23, 24. w19.01 18-19 ¶17-18

Ọwan a mẹrẹn erere rẹn omobọ ọwan arha kpahenrhọ onọ uvuẹn uyono ukoko. (Isa. 48:17) Izede ọgo? Ọrukaro, erhe vwo omwemẹ ra na kpahenrhọ onọ, ọnana no no mwu ọwan dabu mwuegbe. Arha dabu mwuegbe, irherhe re vwo kpahen Ẹmro Osolobrugwẹ no kodorhọ. Irherhe ọwan orho kodo ne, na sabu ha oborẹ e yonorin ruiruo vuọnvuọn. Ọreva, ọwan na sabu riamerhen uyono na fọkime e vwobọrhọ ye. Ọresa, ọwan na sabu karorhọ ẹkpahenrhọ omobọ ra haphia ọke uyono o fuen ne, fọkime a dabu ghwọghọ ọke mwuegbe rhọye. Ọwan a ji ha ujiri vwe i Jehova nyoma ẹkpahenrhọ ọwan. Ọnọ sabu mwu ọwan ẹro taghene i Jehova ọ kerhọ ọwan, ọ jeghwai vwo ọdaremẹro kpahen omẹdamu re djephia ra na kpahenrhọ enọ. (Mal. 3:16) Jehova o dje ọnana phia nyoma ọ ha ebrurhọ rẹn ọwan erhe ru oborẹ ọ merhiẹn oma. (Mal. 3:10) O fiotọre taghene o fori na rha kpahanrhọ enọ uvuẹn uyono ukoko. w19.01 8 ¶3; 9-10 ¶7-9

Jehova o dje ẹghwanren phia uvuẹn oborẹ o lele ọwan ruẹ lele. Ukperẹ ọnọ yẹ ọwan irhi buebun, no yono ọwan na nyalele urhi ọrẹ ẹguọlọ na. Ọ guọlọre na ha iruemru-urhi Baibol ruiruo, na jeghwai vwo utuoma kpahen oborẹ obiomurun. Ẹmro i Jesu ọ haphia oberun ugbenu ọ ji ta kpahen oborẹ ọsoriẹ ihworho e ruẹ oborẹ obiomurun. (Matt. 5:27, 28) Jesu ro rhiẹ Orodje Uvie Osolobrugwẹ ono yono ọwan uvuẹn akpọ ọkpokpọ na, neneyo ọwan i vwo iruemru ọvwata ọrhẹ uruemru ra nyalele urhi jerẹ ọye. (Heb. 1:9) Jesu no no ji ruie na sabu rhiẹ ihworho ri gbare ọrẹ ugboma ọrhẹ iroro. Roro kpahiẹn, ọke ọrana wu rhe ruẹ ọdandan yanghene rhiẹromẹrẹn oborẹ o nerhumu ọdandan sa-a. Ọke ọrana, wu ne vwo ugbomọphẹ ri Jehova o vive yi wẹn. (Rom. 8:21) Itiọrurhomẹmro, a sabu vwo ugbomọphẹ ro vwo vwo ughru-u. Ọrẹn, ugbomọphẹ ọwan ọnọ sabu rhiẹ ọrẹ obọdẹn orhianẹ ẹguọlọ Osolobrugwẹ yo suẹn ọwan.—1 John 4:7, 8. w18.12 23 ¶19-20

Onyẹ Israel ọnọ sabu forọnmo ọrhọ mẹrẹnvwrurhe taghene aniẹ “o ru emru aghwa.” Urhi na ọ hunute oborẹ o rhiẹ “emru aghwa” na-a. Ọkezẹko, o sekpahen emru ofa yanghene ọdandan ọghwaghwa, orhiẹ ibiẹ orusọ-ọ. (Deut. 23:14) Ọrẹ omemwurhọ, uvuẹn ẹdẹ i Jesu itu i Jew buebun na forọnmo ọrẹ “kizede kizede.” (Matt. 19:3) O fo ne vwo aruẹ uruemru ọrana-a. Ọmẹraro Malachi o dje ukẹro i Jehova ọ ha ni orọnmo ẹfan phia. Ọke ọrana, ehworhare buebun i vwo uruemru rẹ aye a ha ọkon forọnmo aye, neneyo aye i sabu rọnmọ ọgbọtọ ro rhiẹ ọgehọ. Malachi nọ ta kpahen ukẹro ri Jehova ọ ha nie, nọ tare: “Mi vwo utuoma kpahen orọnmo ẹfan.” (Mal. 2:14-16) Ọnana nọ ghwai serhọ rhẹ oborẹ i Baibol na ọ ta kpahen orọnmo ọrukaro na: “Ọhworhare ọnọ nyajẹ ọsẹ ye ọrhẹ izie vwo nẹ ono tigban aniẹ, aye ni ne rhiẹ ugboma owu.” (Gen. 2:24) Jesu o ji vwo aruẹ ukẹro i Jehova ọ ha ni orọnmo ọke rọ ta: “Oborẹ Osolobrugwẹ ọ tan kugbe ne, e vwe jenẹ ohworho owuorowu hẹriẹ ye-e.”—Matt. 19:6. w18.12 11 ¶7-8

Erhirhiẹ imizu ezẹko ọ ha uphẹn rẹn aye sabu homakpahontọre ya sa awọrọ erhumu uvuẹn ekete iseseri. Aye i họhọ ọmẹraro Isaiah. Ọke i Jehova ọ nọ “Ọrọmo mi ne dje, ọrọmo yọ nọ nya harẹn ọwan?” Isaiah nọ tare: “Mẹmẹ na! Dje mẹ!” (Isa. 6:8) Wu vwo omwemẹ ọrhẹ erhirhiẹ rọ nọ lẹrhuọ ha userhumu rẹn ukoko i Jehova? Sekpahen owian aghwoghwo na, Jesu nọ tare: “Omarana, are i gba rẹ Onini ọrẹ orhọ na no dje ihworho ya wian uvuẹn orhọ ye.” (Matt. 9:38) Wu na sabu ya ga ekete ra mai guọlọ userhumu jerẹ ọkobaro? Wu na sabu ha userhumu rẹn ohworho sabu ya ga uvuẹn aruẹ ekete erana? Imizu buebun i mẹrẹnvwrurhe ne taghene izede rọ mai serhọ rẹ aye ine dje ẹguọlọ rẹn Osolobrugwẹ, yẹ ọrẹ aye ina ga ẹrhẹ ọkobaro uvuẹn ekete ra mai guọlọ ighwoghwẹmro Uvie na. Wu na sabu roro kpahen izede erọrọ wu ne ru sabu kerabọ iruo Uvie na? A mẹrẹn omamerhomẹ erhe ru te omaran. w18.08 27 ¶14-15

Iyẹnrẹn ri sekpahen akpenyerẹn i Jesu, i ta rẹn ọwan kpahen ukẹro ri Jehova ọ ha ni ekwakwa ugboma. Osolobrugwẹ yọ djẹ ihworho ri ne vwiẹ Ọmọyen, nọyẹ esa ọrhẹ ane ri vwe vwo igho bun. (Lev. 12:8; Luke 2:24) Ọke i Mary o vwiẹ i Jesu, nọ kpareriẹ “rhẹ uvuẹn ekete re fi odin eranmo a ria rhọ, fọkime o vwo oghwa aye ine rhirhiẹ uvuẹn ekete re jedọn rhọ-ọ.” (Luke 2:7) Orhianẹ i Jehova ọ guọlọre, manẹ ọ sabu ruie neneyo aye i mẹrẹn omamọ oghwa re ne vwiẹ Ọmọyen rhọ. Ukpomaran, oborẹ ọ mai ghanren riẹn, yẹ ọrẹ ene vwiẹ i Jesu jeghwai hẹrote yi uvuẹn ekrun ra ha i Jehova karo. Nyoma ikuegbe ọnana, e me rhe aruẹ ukẹro ri Jehova ọ ha ni ekwakwa ugboma ne. Emiemọ ezẹko i guọlọre nẹ emọ aye i vwo ekwakwa ugboma bun, ọrhọ tobọ rhianẹ onyerẹnkugbe emọ na rhẹ i Jehova ọ rioja. Ọrẹn, o fiotọre taghene i Jehova o nirien taghene onyerẹnkugbe re ne vwo rhẹ ọye yọ mai ghanren. We roro jerẹ i Jehova? Me yẹ irueruo enọ e djephia? w18.11 24 ¶7-8

Fọkime Jehova yẹ Esiri omamerhomẹ, nọ guọlọre nẹ oma ọ merhen ọwan, ọye nọ yẹ ọwan ekwakwa buebun ri na lẹrhẹ oma merhen ọwan. (Deut. 12:7; Eccl. 3:12, 13) Inyenana, ọ bẹn nẹ oma ọ merhen ihworho. Mesoriẹ? Orọnmo ẹfan, iruo rọ varẹ ọwan obọ, ohworho re vwo ẹguọlọ kpahen ro hwuru yanghene ohworho ọwan re le nẹ ukoko, ọnọ sabu lẹrhẹ ẹhẹn ọwan seriotọre jeghwai lẹrhẹ ọwan je vwo omamerhomẹ. Ẹghwọ uvuẹn ekrun ọrhẹ unuẹkọ ọnọ sabu lẹrhẹ ọwan mwuomarhọ. Echẹdjẹ nẹ abọ ihworho re lele wian, ihworho re lele riẹ isukuru, ẹkparehaso nẹ abọ ilori ẹga yanghene ekanron, ina sabu hobọte omamerhomẹ ọwan. Omaran ji te emiamọ egbogbanhon yanghene ẹhẹn ro seriotọre. Ọrẹn, Jesu Kristi ro rhiẹ “Ohworho rẹ oma ọ merhan ro no sun na,” o vwo ọdamẹ rọ nọ yẹ ọwan omamerhomẹ ọrhẹ urhebro. (1 Tim. 6:15; Matt. 11:28-30) Ọke i Jesu ọ tẹmro uvuẹn oberun Ugbenu na, nọ hunute iruemru ri na sabu yẹ ọwan omamerhomẹ uvuẹn akpọ Echu ọnana rọ bẹn enyerẹn na. w18.09 17-18 ¶1-3

Irueruo ri vwe nẹ i Baibol na rhe, i ha usuẹn oborẹ ọ mai bẹn ihworho ezẹko e tiobọnu. (Prov. 23:23) Dedevwo ihworho ezẹko e kiki tiobọnie, ọrẹn, awọrọ a zofẹn fọkiẹ ọhiẹn ekrun, igbehian, ọrhẹ ihworho rẹ aye e lele wian. Erhirhiẹ na ọnọ sabu gbanhon rhọ, maido orho sekpahen irueruo re ruẹ rẹn irimi. Idje ihworho ri fiudugbere ne, ina ha userhumu rẹn ọwan ruẹ ewene. Me yẹ ihworho re ruẹ irueruo imajiki bi ri ghwẹriẹre obọ uvuẹn Ephesus, i ruru fọkiẹ urhomẹmro na? Baibol na nọ tare: “[Aye] ni koko ẹbe aye jeghwai torhẹ aye obaro ihworho ephian. Aye ni roro uchunu igho ẹbe na, aye i te idọlọ efuanfon 50,000.” (Acts 19:19, 20) Ilele Kristi enana i tiobọnu ekwakwa eghoghanren nẹ aye i sabu vwo ebrurhọ eduado. w18.11 7 ¶15-16

Ọgege emọ Israel a dan urhie i Jordan vrẹn, Joshua nọ mẹrẹn ọhworhare rọ mọrọn odan ọlọkọ. Ọhworhare na yẹ “olotu isodja i Jehova” ro mwuegbe rọ nọ chochọn ihworho Osolobrugwẹ. (Josh. 5:13-15) Jehova ọ yẹ i Joshua ọkpọvi sekpahen oborẹ ono ru fi Jericho kparobọ. Ukukaro, ọnọ sabu họhọ taghene ọkpọvi erana i sabu wia-an. Jerẹ udje, Jehova o jurhi taghene a samo ọsoso ehworhare emọ Israel na, ọnana ọnọ lẹrhẹ oma ghwọghọ aye ẹdẹ buebun. (Gen. 34:24, 25; Josh. 5:2) O vwo ẹfro-o, isodja Israel erana ine rhe roro kpahen oborẹ aye ine ru sẹrorẹ ekrun aye orhianẹ evwreghrẹn aye i rhe ma wọnrọn aye. Ọrẹn, ogege aye ni rhonrin taghene “a kanren ighwe amwa i Jericho fọkiẹ emọ Israel na.” (Josh. 6:1) Ẹruẹhaso aye i vwo kpahen ọkpọvi Jehova ọnọ gbanhonrhọ fọkiẹ iyẹnrẹn ọrana aye i rhonrin na. w18.10 23 ¶5-7

Marhẹ ene ru hẹrokele omeriotọre i Paul? Ọrukaro, o fori na kẹnoma rẹn uruemru re rhiabọ dede ujiri yanghene uruemru re fiẹrorhọ ujiri fọkiẹ oborẹ i Jehova ọ ha userhumu rẹn ọwan ru. O fori nẹ owuowọnwan ọ nọ omayen: ‘Ukẹro ọgo mia ha ni ihworho mie ghwoghwo riẹn? Mie ni ihworho ruẹ jerẹ oborẹ ihworho ri ha ekete mie rhirhiẹ e ruẹ?’ Ọrẹ omamerhomẹ, Iseri Jehova ekete akpọ na o keri te, a dabu guọlọ ihworho ri vwo omamerhomẹ kpahen i Baibol na. Ọkezẹko ọnana o sekpahen ọrẹ aye ine yono edjadjẹ ọrhẹ irueruo ihworho rẹ awọrọ e nẹ sakamu. O fo nẹ imizu enana i ni ihworho rẹ aye e ghwoghwo riẹn sakamu-u. Ukpomaran, o fori nẹ aye i damoma vwẹruọ ihworho na neneyo aye i sabu ghwoghwo iyẹnrẹn esiri na te ọmudu aye. w18.09 5 ¶9, 11

Itu i Rome ni kpe i Judas hwu. Itu i Jew ezẹko i tobọ gbozighi nẹ aye i sabu vwo ugbomọphẹ, omaran ji te itu i Jew buebun ra ji hẹrhẹ ọke i Messiah ro no vwobọrhọ usun oseghe ọnọ rhe. Nọyẹ, aye e fiẹrorhọ taghene i Messiah na ọrhọ rhe, nẹ ọnọ lẹrhẹ aye rharhumu rhiẹ agbamwa rode jeghwai tiẹ aye nẹ osehiẹn usun i Rome. (Luke 2:38; 3:15) Buebun aye i vwo esegburhomẹmro taghene Messiah na ọrhọ rhe, ọnọ ha uvie ọnẹyen mwu uvuẹn Israel. Orho ruẹ omaran, itu i Jew buebun ri ha ekete erọrọ ni na ghwẹrioma rhiẹ Israel. Ọke owu, John ro Brawanrhame nọ nọ i Jesu: “Wẹwẹ yẹ Ohworho rọ sa na, gbinẹ ame e ji fiẹrorhọ ohworho ọrọrọ?” (Matt. 11:2, 3) Ọkezẹko, John ọ guọlọ rhe sẹ ọwọrọ yọ nọ yẹ emọ Israel na ugbomọphẹ. Idibo awanva ri vwa i Jesu rọ rhọmọnuhwu na ọke aye e riẹ Emmaus, e ji fiẹrorhọ taghene i Messiah na yo no simi agbamwa Israel. (Luke 24:21) Ọke oru, idibo i Jesu ni nọ riẹn: “Ọrovwori, wu na ha Uvie na mwu uvuẹn Israel ọke ọnana?”—Acts 1:6. w18.06 4 ¶3-4

O fori na dabu jomarhotọre maido erhe rhon iyẹnrẹn kpahen ihworho i Jehova. Karorhọ taghene Echu yẹ ohworho rọ mọrenfian banrẹn idibo Osolobrugwẹ. (Rev. 12:10) Omarana, Jesu nọ ha orhetio phia taghene ihworho ra kparahaso ọwan ina “mọrenfian banrẹn” ọwan. (Matt. 5:11) Arha karorhọ ọnana, ọ vwọ samọ gbe ọwan unu erhe rhon erharhere iyẹnrẹn kpahen ihworho i Jehova-a. Wẹwẹ ohworho ro dje urhomu vwe igbehian ọrhẹ imizuo nyoma ifonu yanghene ikọmputa? Orho rhiẹ omaran, wu rhe rhon iyẹnrẹn, wu na sabu vwo omwemẹ wu ne rhiẹ ohworho ọrukaro rọ ha iyẹnrẹn na phia. Ọrẹn, wu ne ki dje urhomu ọrana, gba nọ oma: ‘O ghini mwumẹro taghene iyẹnrẹn mia guọlọ kerabọ ye na urhomẹmro? Mi ghini guọlọ otọriẹ ne?’ Orhianẹ o mwuo ẹro-o, ọnọ sabu lẹrhuọ rhe kerabọ iyẹnrẹn efian uvwre imizu ukoko na. Wu rhe vwo ẹhẹn eveva, ti iyẹnrẹn na nẹ ifonuo ukperẹ wu ne dje yi vwe awọrọ. w18.08 3 ¶3; 4 ¶6-7

Jesu ọ guọlọre nẹ oma ọ merhen ọwan nyoma uruemru ghwologhwolo ọwan. Ihworho buebun i guọlọre ne dje uruemru ghwologhwolo rẹn aye. E rheri taghene o rhiẹ ihworho ephian yi ne vwo omamerhomẹ kpahen uruemru ghwologhwolo ọwa-an, ọrẹn, aye i rha kpahenrhọ ye, ọdaremẹro aye ọnọ sabu lẹrhẹ awọrọ ji vwo uruemru ghwologhwolo. Omarana rhe tiobọnẹ, sẹ ihworho i vwo ọdaremẹro kpahiẹn yanghene aye e vwo-o. Ọgbọ owu re dje uruemru ghwologhwolo phia ọnọ sabu lẹrhẹ ekwakwa irhorhomu buebun homaphia. Itiọrurhomẹmro, ihworho ghwologhwolo i vwe tiobọnẹ rhẹ ẹhẹn taghene ana rharhumu kwosa rẹn aye-e. Jesu o vwo ọnana rhẹ ẹhẹn ọke rọ ta: “Wa rha riorẹ, ha use rẹn ivwiegbere na, eri krabọ, ikpolo, eri tuẹro; oma nẹ ọnọ merhuọn, fọkime aye e vwo oborẹ aye ina ha kwosa wẹ-ẹn.” (Luke 14:13, 14) Baibol na ọrhọ ta: “Ohworho ro tiobọnẹ ghwologhwolo ọnọ mẹrẹn ebrurhọ.” Ọbo ijoro owu nọ tare: “Omamerhomẹ ọ havwiẹ rẹn ohworho ro dje arodọmẹ rẹn ovwiegbere.” (Prov. 22:9; Ps. 41:1) Itiọrurhomẹmro, oma ọnọ ghini merhen ọwan erhe tiobọnu rẹn awọrọ. w18.08 21-22 ¶15-16

Inyenana, ọ bẹn omamọ ra na sabu rhe ọsosọ iyẹnrẹn na jeghwai ni aye fiotọre, fọkime iyẹnrẹn buebun i vuọnren rhẹ efian yanghene ibiẹ urhomẹmro, habaye ọwan ihworho ri vwa gba. Me yọ nọ ha userhumu rẹn ọwan uvuẹn erhirhiẹ ọnana? O fori ne rhe jeghwai ha iruemru-urhi Baibol ruiruo. Uruemru-urhi owu yẹ ọrẹ ọ tare taghene ọvwidjigbo yọ kpahanrhọ ẹmro vwẹre ọ ki guọlọ otọriẹ. (Prov. 18:13) Uruemru-urhi ọrọrọ ọ karorhọ ọwan taghene o fo ne kwerhọ i kemru kemru re rhonri-in. (Prov. 14:15) Ọrọkẹta, o vwo oborẹ e jiri te uvuẹn ukoko na ne-e, o fo na hẹroso irherhe omobọ ọwa-an. Iruemru-urhi Baibol ina sẹrorẹ ọwan orhianẹ a ha iyẹnrẹn ri gbare ruiruo jeghwai brorhiẹn ri gbare. w18.08 7 ¶19

Erhe bromarhame, ne djephia rẹn ihworho ephian taghene i Jehova yo vwori ọwan, a ji guọlọ ruẹ ọhọre ọnẹyen. Jesu o ji ruẹ aruẹ emru ọnana ọke ro bromarhame, nọ hariẹ ta rẹn i Jehova: “O Osolobrugwẹ mẹ, oma ọ merhen mẹ mi ne ru ọhọre ọnọ.” (Ps. 40:7, 8) Me yi Jehova o ruru ọke i Jesu o bromarhame? Baibol na ọrhọ ta: “Idjuwu na ni rhie firhọ, nọ mẹrẹn ẹhẹn ọfuanfon Osolobrugwẹ rọ ruotọre jerẹ ilekuku, ro bruie sa. Nughe! Uvwele owu no nẹ idjuwu na rhe, nọ tare: ‘Ọnana Ọmọ mẹ mi vwo ẹguọlọ kpahen, ọrẹ mi djẹha na.’” (Matt. 3:16, 17) Dedevwo i Jehova yo vwo i Jesu, oma ọ ji merhiẹn rọ mẹriẹn taghene ọmọyen ọ homakpahontọre ro no ru ọhọre Ọnẹyen. Oma ọ ji merhen i Jehova arha homakpahontọre riẹn, ọye ọnọ ji yẹ ọwan ebrurhọ.—Ps. 149:4. w18.07 23 ¶4-5

Nyoma ẹmro erana, ọkezẹko Moses ọ rionbọrhọ omayen ọrhẹ Aaron. Ẹmro i Moses i djephia taghene ọ họghọ rẹn i Jehova ro ruẹ igbevwunu na-a. Psalm 106:32, 33 ọrhọ ta kpahen erhirhiẹ na: “Aye i lẹrhẹ evwan biomie uvuẹn ekete ame ọrẹ i Meribah, omarana, ekwakwa ni biomu rẹn i Moses fọkiẹ aye. Aye i lẹrheriẹ tuekwẹre gbangbanhon, omarana, nọ ha unuie ta erharhere ẹmro.” (Num. 27:14) Kerhirhiẹ kerhirhiẹ, uruemru i Moses ọ lẹrhẹ ihworho na họghọ ro fori rẹn i Jehova-a. Jehova nọ ta rẹn i Moses ọrhẹ Aaron: “Are awanva i kparehasuẹ urhi mẹ.” (Num. 20:24) Ọrana ghini ọdandan ọghwaghwa! Ọke owu, Jehova o kwe nẹ ihworho buebun usuẹn emọ Israel na i ruẹ otọre i Canaan fọkiẹ ẹkparehaso aye-e. (Num. 14:26-30, 34) Omarana, no fori ni Jehova ọ ji yẹ i Moses aruẹ ọghwọghwu rọ yẹ ihworho erana. Jerẹ emọ Israel erana ri kparehaso na, Jehova o kwe ni Moses ọ ji ruẹ Otọre Ive na-a. w18.07 14 ¶9, 12; 15 ¶13

Wu vwo omwemẹ wu na sẹrerhumuji ekwakwa ezẹko re jo, orhianẹ ọnọ sabu rhiẹ ukọ rẹn omizu ọrọrọ rẹ ẹhẹn obrorhiẹn yen ọ vẹnẹ ọnọ? O fori ne ru omaran. Ihworho ezẹko ri me rhiẹ Ilele Kristi idinyo bi, ọrẹn, vwarana, aye i brorhiẹn aye ina kẹnoma rẹn enyo ne. Itiọrurhomẹmro, o fo ne toroba oborẹ ọnọ lẹrhẹ imizu ọwan ruẹ oborẹ ọnọ ha ẹkuọn vwe aye-e. (1 Cor. 6:9, 10) Omarana, o rhiẹ emru ẹguọlọ rẹ omizu ro mwuegbe akpẹriọ, ọnọ ha ohiẹn rẹn omizu ọrọrọ rọ tare taghene ọ da enyo-o. Ọkezẹko, ọke i Timothy ọ ha emrẹ ẹgbukpe 18 riẹ 22 yọ samu, fọkime ọ guọlọ rhiẹ ukọ rẹn itu i Jew ro ghwoghwo riẹn na-a. Uruemru i Timothy ọ họhọ ọrẹ ọnyikọ Paul. (Acts 16:3; 1 Cor. 9:19-23) Jerẹ i Timothy, wu mwuegbe wu na sẹrerhumuji ojemẹ omobọ fọkiẹ erhumu awọrọ? w18.06 18-19 ¶12-13

Jehova o se ihworho rhiẹ ukoko ọnẹyen, no ji tiẹ ihworho ri vwo omamọ ẹhẹn rhiẹ ogame urhomẹmro. (John 6:44) Wu rha vwa ohworho rọ vwọ ha ukoko na, me ye wu rhe kpahiẹn? Ọkezẹko, odẹ ye ọrhẹ oborẹ ọ havwọ uvuẹn ugboma ọvo ye wu rheri. Ọrẹn, o rhiẹ omaran rẹn ohworho rọ ga i Jehova ro ji vwo ẹguọlọ kpahiẹ-ẹn. Ọrhọ tobọ rhianẹ ohworho na o nẹ ekete ọrọrọ rhe, yanghene uvwiẹ, irueruo ọrhẹ amwa yen ọ vẹnẹrẹn, are i rhe ekwakwa buebun kpahen omoma are ne! Jerẹ udje, wu rheri taghene are a djẹ “edjadjẹ” owu, nọyẹ edjadjẹ ro fiotọre ọrẹ urhomẹmro na. Fọkiẹ ọrana, ni we rhe oborẹ ọreva na o vwo ekwerhọ kpahen, nọyẹ Osolobrugwẹ rọ ga, irhi enẹyen, ọrhẹ ifiẹrorhọ kpahen obaro na. Itiọrurhomẹmro, enana yẹ ekwakwa ri mai ghanren re ne rhe kpahen ohworho, nime enana ya lẹrhẹ ọwan sabu hẹroso ohworho na. Aye na jeghwai lẹrhẹ ọwan sabu vwo onyerẹnkugbe rọ kpẹnkpẹnren. w18.12 21 ¶9-10

Nyoma ọkpọvi Kristi, ugboma usuon na ni dabu djeyi fiotọre taghene o fo na gba Ilele Kristi ri vwe rhiẹ itu i Jew samo-o. (Acts 15:19, 20) Ọrẹn, ẹgbukpe buebun a nyavrẹn ọke e brorhiẹn ọnana hin, itu i Jew buebun na ji samo emọ aye. ‘Mesoriẹ i Jesu o kwe nẹ oghwẹmro ọnana ọ daji jijiri, dedevwo uhwu ọnẹyen o tiẹ Urhi Moses notọre ne?’ (Col. 2:13, 14) Harẹn ihworho ezẹko, ọ ha ọke aye e ki wene oborẹ aye i vwẹruọ ye. Itu i Jew ri rhiẹ Ilele Kristi i ji guọlọ ọke nẹ aye i sabu wene iroro aye. (John 16:12) Ọ bẹnren rẹ ezẹko ine kwerhọ ye taghene osamo o rhiẹ izede aye ine vwo onyerẹnkugbe oghẹnrensan rhẹ Osolobrugwẹ ghwomara-an. (Gen. 17:9-12) Fọkiẹ ofẹn ẹkparehaso, ezẹko e kwe nyalele ọkpọvi ọnana uvuẹn emwa itu i Jew na-a. (Gal. 6:12) Ọrẹn, ọke oru, Kristi no tiobọnu ọkpọvi nyoma ileta rẹ ọnyikọ Paul ọ yare.—Rom. 2:28, 29; Gal. 3:23-25. w18.10 24-25 ¶10-12

Caiaphas no dje isodja nẹ aye i ye mwu i Jesu uvuẹn ason. Jesu o rhe kpahen ọnana, omarana, ọke rọ riẹ emaren rọ kẹta rhẹ inyikọ na, nọ ta rẹn aye nẹ aye i ha edan ọlọkọ ezẹko lele oma. Ọ guọlọ ha edan ọlọkọ eva na yono aye uyono ọghoghanren. (Luke 22:36-38) Ọke oru, uvuẹn ason ọrana, Peter nọ ha odan ọlọkọ na bru owuọwan usuẹn ihworho ri me mwu i Jesu na. O vwo ẹfro-o, ọ tuekwẹre fọkiẹ irueruo osehiẹn rẹ aye e me mwu i Jesu uvuẹn ason. (John 18:10) Ọrẹn, Jesu nọ ta rẹn i Peter: “Fi odan ọlọkọ ọnọ rhẹ ekete rọ havwọ bi, fọkime ihworho re ha odan ọlọkọ wọnrọn, aye ine hwuo nyoma odan ọlọkọ.” (Matt. 26:52, 53) Uyono ọghoghanren ọnana o serhọ rhẹ ẹrhomo i Jesu ọ nẹren uvuẹn ason e ki mwuie, ọke rọ ta taghene aye a ha usuẹn akpọ na-a. (John 17:16) Jehova ọvo yọ nọ wọnrọn hasuẹ ihworho re sehiẹn awọrọ. Omarana, ọwan na sẹrorẹ ufuoma ọrhẹ okugbe ọwan. Itiọrurhomẹmro, oma ọ merhen i Jehova ọke rọ mẹrẹn ọwan ra sẹrorẹ okugbe.—Zeph. 3:17. w18.06 7 ¶13-14, 16

Haba ifi sansan rẹ Echu ọ ha ruiruo, o ji sehiẹn ọwan neneyo a ja rha sẹrorẹ atamwu ọwan kpahen i Jehova. Jerẹ udje, ọnọ sabu riẹriẹ igọmẹti nẹ aye i dobọ owian aghwoghwọ ọwan ji. Habaye, ọnọ ji sabu riẹriẹ ihworho re lele wian yanghene ihworho re lele riẹ isukuru, nẹ aye i ha ọwan djechẹẹ, fọkime, a nyalele iruemru-urhi Baibol. (1 Pet. 4:4) Ọnọ ji sabu nyoma ihworho ekrun ọwan ri vwe vwo omamerhomẹ kpahen urhomẹmro na lẹrhẹ oruru uyono ẹnya re vwori seriotọre. (Matt. 10:36) Marhẹ ene ru sabu nyerẹn ghele aye? Ọrukaro, o fori ne rhe fiẹrorhọ aruẹ ẹkparehaso enana, fọkime, Echu ọ tuekwẹre kpahen ọwan. (Rev. 2:10) Omarana, o fori na tẹnrovi oborẹ ọ lẹrhẹ ekwakwa enana phia, nime, Echu ọ tare taghene a ga i Jehova ọke ekwakwa e rhomu rẹn ọwan ọvo. Ọ tare taghene arha kparehasuẹ ọwan, ana sẹrerhumuji Jehova. (Job 1:9-11; 2:4, 5) Ọrọkẹta, o fori na hẹrosuẹ i Jehova taghene ọnọ yẹ ọwan omẹgbanhon ra na dẹrughwaroghwu erhirhiẹ na. Karorhọ, Jehova ọ sẹrerhumuji ọwa-an.—Heb. 13:5. w18.05 26 ¶14

Ọrhọ tobọ họhọ taghene iyẹnrẹn esiri Uvie na re ghwoghwo o vwo te ọmudu ihworho na-a, a vwa ha ukẹro sakamu ni owian aghwoghwo na-a. Itiọrurhomẹmro, buebun ihworho i vwa kerhọ ọwa-an, ọrẹn, aye e ni ọwan sua. Aye a djokarhọ osẹme ọwan, omamọ uruemru ọwan, ọrhẹ ughwaro ọwan sasasa. Ọkezẹko, uruemru ọwan ọnọ sabu ha userhumu rẹn ihworho ezẹko wene iroro esọsọ aye i vwo kpahen ọwan. Sergio ọrhẹ Olinda ri rhiẹ ekobaro ni tare: “Fọkiẹ emiamo, ame a sabu ye ghwoghwo uvwre ọke owu-u. Ọke ame a rharhumu tonrhọ, ihworho ra nyavrẹn na nọ, ‘Me yọ phiare? O jiri ne ame i mẹrenrẹ are.’” Itiọrurhomẹmro, erhe “fiobọrhotọre” re ne ghwoghwo-o, ene vwo obọdẹn erere uvuẹn owian re ne se “oseri harẹn egbamwa na.” (Matt. 24:14) Ọrọ mai ghanren, ene vwo obọdẹn aghọghọ, re rhe taghene e vwo ekwerhọ i Jehova, fọkime ọye o vwo ẹguọlọ kpahen “ihworho ra mọ emamọ rhẹ edirin”!—Luke 8:15. w18.05 16 ¶16-18

Avwọke ituakpọ e serhẹ erhirhiẹ ọdandan ọrhẹ uhwu, yi Jehova o dje omayen rhẹ Osolobrugwẹ urhebro. Ogege a kparehasuiẹ uvuẹn Eden, no ruẹ ẹkwaphiẹrhotọre neneyo emọ Adam i sabu vwo uduẹharhaghwẹ ọrhẹ ifiẹrorhọ. Ive rọ ha uvuẹn i Genesis 3:15, ọnọ yẹ ituakpọ ifiẹrorhọ taghene ana ghwọghọ “obodirin ahwanren na,” ro rhiẹ Echu yanghene i Dẹbolo, ọrhẹ ọsoso ewian enẹyen. (Rev. 12:9; 1 John 3:8) Noah ro rhiẹ odibo i Jehova o nyerẹnren uvuẹn ọke rẹ ekrun ọnẹyen ọvo a ga i Jehova. Fọkiẹ irueruo ọfanrhiẹn ọrhẹ ozighi egbe ihworho na, manẹ ẹhẹn i Noah ọ sabu seriotọre. (Gen. 6:4, 5, 9, 11; Jude 6) Jehova ọ ta rẹn i Noah taghene ọ samọ ghwọghọ akpọ ọkon ọrana, nọ ji ta riẹn oborẹ ọye ọrhẹ ekrun ọnẹyen ine ruo nẹ aye i sabu vwo esimirhọ. (Gen. 6:13-18) Jehova no rhiẹ Osolobrugwẹ urhebro rẹn i Noah. w18.04 15 ¶1-2

O fo ne roro taghene a sabu ha urhebro phia fọkime e tẹn ona ẹmro ẹta-a. Ọ ghwai rhiẹ oborẹ ọ bẹnren ra na ha urhebro phia-a, fọkime ana sabu ru ọnana nyoma a chẹẹ ibiesuọn ọke ra mroma ohworho. Ohworho na ọrhọ mroma ọwan rhẹ ẹchẹẹ-ẹ, ọnọ sabu mevirhọ taghene ekwakwa e serhọ riẹ-ẹn, habaye, arha kerhọ ohworho ọrana ọnọ sabu ha urhebro riẹn. (Jas. 1:19) Ọwan ephian ina sabu ha urhebro rẹn imizu ri ha uvuẹn ukoko na. Orodje Solomon nọ tare: “Ẹmro ra tare ọke ro fori, marhẹ o rhomu te! Ughwaro rọ sasare ọ lẹrhẹ ọmudu na ghọghọ; Omamọ iyẹnrẹn ọ lẹrhẹ usuaso na gbanhan.” (Prov. 15:23, 30) Paul ọ tobọ ta taghene arha so ijoro ukoko na kugbe, ọ ji sabu ha urhebro rẹn ọwan. (Col. 3:16; Acts 16:25) O fori na rha ha urhebro phia maido ra mẹriẹn taghene ẹdẹ i Jehova o “tiẹ kẹrẹ ne na.”—Heb. 10:25. w18.04 23 ¶16; 24 ¶18-19