Ӕмбырд «Сурабая». 1954 аз
ИНДОНЕЗИ
Фыццаг миссионертӕ
1951 азы июлы Джакартӕйы гыццыл ӕмбырд ӕнхъӕлмӕ кастысты Петер Вандерхагены ӕрцыдмӕ. Галаады скъола каст чи фӕци, уыцы миссионертӕй фыццаг уый ӕрлӕууыд Индонезийы зӕххыл. Уыцы азы кӕронмӕ ма Австралийӕ, Германийӕ ӕмӕ Нидерландтӕй ӕрцыд ноджыдӕр 13 миссионеры, ӕмӕ уый фӕрцы хъусынгӕнджыты нымӕц дыууӕ хатты фӕфылдӕр.
«Мӕ цӕстытыл-иу уад, адӕмӕн къухтӕй цыдӕртӕ амонгӕйӕ хӕдзарӕй-хӕдзармӕ куыд хъусын кӕндзынӕн. Фӕлӕ дзы тынг бирӕтӕ нидерландаг ӕвзагыл кӕй дзырдтой, уымӕ гӕсгӕ фыццаг фылдӕр хъусын кодтон уыцы ӕвзагыл»,– дзырдта миссионер-хо Нидерландтӕй Фредрикӕ Ренскерс. Ӕфсымӕр Роналд Джака, Австралийӕ, дзырдта: «Чидӕртӕ нӕ пайда кодтой уацамынды карточкӕтӕй. Цыбыртӕй дзы фыст уыдис хорз хабар индонезиаг ӕвзагыл. Дуар бахойыны размӕ-иу, карточкӕйы цы фыст уыд, уый ногӕй бакастӕн, цӕмӕй йӕ мӕ бон ӕнӕ кӕсгӕйӕ зӕгъын уыдаид».
Миссионерты хорз разамынды фӕрцы, афӕдзмӕ хъусынгӕнджыты нымӕц 34-ӕй сырӕзт 91-мӕ. 1951 азы 1 сентябры Андре Элиасы хӕдзары Джакартӕйы сӕйраг хайы скодтой Хъахъхъӕнӕн Мӕсыджы Ӕхсӕнады филиал. Филиалы лӕггадгӕнӕгӕй снысан кодтой Роналд Джакайы.
Фӕзынд ног фадӕттӕ
1951 азы ноябры Петер Вандерхагены снысан кодтой горӕт Манадомӕ, провинци Цӕгат Сулавесимӕ. Уым Тео Рату ӕмӕ йӕ бинойнаг скодтой гыццыл къорд. Бынӕттон цӕрджытӕн сӕ фылдӕр сӕхи хуыдтой чырыстӕттӕ ӕмӕ Хуыцауы Ныхасӕн тынг аргъ кодтой. Бирӕтӕ-иу сӕ мидӕмӕ бахуыдтой ӕмӕ-иу сын загътой, цӕмӕй сын Библийы ахуырӕдтӕ бамбарын кӕной. Кӕимӕ-иу ныхас кодтой, уыдон-иу арӕх уыдысты дӕс адӕймаджы бӕрц. Фынддӕс минуты фӕстӕ та-иу баисты иу-50 адӕймаджы. Уыдис-иу афтӕ дӕр, ӕмӕ-иу сахаты фӕстӕ хӕдзарӕй кӕртмӕ рахызтысты, уымӕн ӕмӕ-иу баисты 200 бӕрц.
1952 азы райдианы Сурабаяйы (Скӕсӕн Явӕ), Индонезийы стырдӕр горӕттӕй дыккаджы, Алберт ӕмӕ Джин Молтби скодтой миссионерты хӕдзар. Уым ма сӕм ӕрбаиу сты ӕхсӕз миссионеры: Гертруд Отт, Фредрикӕ Ренскерс, Сюзи ӕмӕ Мэриан Стувэ, Эвелин Платт ӕмӕ Мими Харп. Фредрикӕ Ренскерс дзуры: «Бынӕттон цӕрджытӕн сӕ фылдӕр уыдысты пысылмӕттӕ, фӕлӕ сӕ дины ӕгъдӕуттыл тынг ӕнувыд нӕ уыдысты. Ахӕм хӕларзӕрдӕ уыдысты, ӕмӕ диссаг. Библи ахуыр кӕнын райдайын семӕ тынг ӕнцон уыд, раст цыма рӕстдзинадмӕ рагӕй ӕнхъӕлмӕ кастысты, уыйау. Ӕртӕ азы фӕстӕ Сурабаяйы ӕмбырды хъусынгӕнджытӕ уыдысты 75 бӕрц».
Миссионерты хӕдзар Джакартӕйы
Уыцы рӕстӕг иу пысылмон нӕлгоймаг, Азис, горӕт Падангӕй, сакъадах Суматрӕйы ныгуылӕн хайӕ, филиалмӕ ныффыста, цӕмӕй йемӕ Библи ахуыр кӕнын райдыдтаиккой. 1930-ӕм азты Азис Библи ахуыр кодта Австралийӕ ӕрцӕуӕг пионертимӕ, фӕлӕ япойнаг ӕфсад Индонези куы бацахста, уӕд кӕрӕдзи нал федтой. Иу цасдӕры фӕстӕ йӕм кӕцӕйдӕр ӕрбафтыд Йегъовӕйы Ӕвдисӕнты уагъд буклет. Азис ныффыста: «Буклеты, Джакартӕмӕ кӕдӕм ныффыссӕн ис, уыцы адрис куы федтон, уӕд тынг бацин кодтон!» Филиал уайтагъд Падангмӕ арвыста районон цӕстдарӕг Франс ван Влиты. Уый уырдӕм куы ’рцыд, уӕд базыдта, Азис-иу кӕй ныхас кодта йӕ сыхаг Назар Рисимӕ. Назар куыста хицауӕй ӕмӕ йӕ тынг фӕндыд рӕстдзинад базонын. Дыууӕ нӕлгоймаджы дӕр ӕмӕ сӕ бинонтӕ дӕр рӕстдзинады фӕндагыл слӕууыдысты. Ӕфсымӕр Азис сси хистӕр нӕлгоймаг. Назар Рис та сси сӕрмагонд пионер, ӕмӕ йӕ сывӕллӕттӕн та сӕ фылдӕр абон иузӕрдионӕй Йегъовӕйӕн лӕггад кӕнынц.
Франс ван Влит ӕмӕ йӕ кӕстӕр хо Нел
Иу цасдӕры фӕстӕ Франс ван Влит бабӕрӕг кодта, рагӕй чи нал хъусын кодта, иу ахӕм ӕфсымӕры Нидерландтӕй. Уыцы ӕфсымӕр Баликпапаны, Калимантаны сакъадахы скӕсӕн хайы, цалцӕг кодта, хӕсты рӕстӕг чи ныппырх, ахӕм нефты завод. Франс-иу ӕй йемӕ уацамынды акодта ӕмӕ-иу ын дзырдта, цӕмӕй, рӕстдзинад кӕй бацымыдис кодта, цалдӕр ахӕм адӕймагимӕ Библи ахуыр кӕнын райдыдтаид. Фӕстӕдӕр уыцы ӕфсымӕр Нидерландтӕм аздӕхт. Фӕлӕ уӕдмӕ Баликпапаны скодта иу гыццыл къорд.
Цасдӕры фӕстӕ Банджармасинмӕ, Калимантаны хуссар хаймӕ, ӕрцыд, донаргъуыд ӕрӕджы чи райста, ахӕм хо Тити Кутин. Уым Тити хъусын кодта йӕ хӕстӕджытӕн. Уыдон уыдысты даяктӕ, Калимантаны бынӕттон цӕрджытӕ, ӕмӕ дзы бирӕтӕн рӕстдзинад базонынӕн баххуыс кодта. Уыдонӕй чидӕртӕ фӕстӕмӕ сӕ райгуырӕн хъӕутӕм Калимантаны дард къуымтӕм аздӕхтысты ӕмӕ дзы къордтӕ скодтой. Фӕстӕдӕр уыцы къордтӕй рауад стыр ӕмӕ фидар ӕмбырдтӕ.
Литературӕ индонезиаг ӕвзагыл
Хъусын кӕныны хъуыддаг стыр къахдзӕфтӕй размӕ цыд ӕмӕ уымӕ гӕсгӕ хъуыд ноджы фылдӕр литературӕ индонезиаг ӕвзагыл. 1951 азы индонезиаг ӕвзагмӕ тӕлмацгонд ӕрцыд чиныг «Хуыцау у иузӕрдион». Фӕлӕ индонезиаг ӕвзаджы орфографийы ӕгъдӕуттӕ фӕивтой, ӕмӕ филиалы бахъуыд тӕлмацмӕ ногӕй ӕркӕсынa. Ӕппынфӕстаг чиныг мыхуыры куы рацыд, уӕд индонезиӕгты зӕрдӕмӕ тынг фӕцыд.
1953 азы филиал ныммыхуыр кодта журнал «Хъахъхъӕнӕн мӕсыг» индонезиаг ӕвзагыл, йӕ тираж уыди 250 экземпляры. Фӕстаг хатт журнал Индонезийы куы ныммыхуыр кодтой, уымӕй рацыд 12 азы. Раздӕр ӕй мыхуыр кодтой мимеографыл. Уыди дзы 12 фарсы, ӕмӕ дзы уыд ӕрмӕстдӕр ахуыргӕнӕн статьятӕ. Ӕртӕ азы фӕстӕ журнал мыхуыр кодтой коммерцион типографийы, уӕд та дзы уыди 16 фарсы, йӕ алы мӕйы тираж та схызт 10 000 экземплярмӕ.
1957 азӕй фӕстӕмӕ индонезиаг ӕвзагыл алы мӕй дӕр цӕуын райдыдта журнал «Райхъал ут!». Йӕ тираж уайтагъд схызт 10 000 экземплярмӕ. Бӕстӕйы мыхуыргӕнӕн гӕххӕтт фаг кӕй нӕ уыд, уымӕ гӕсгӕ ӕфсымӕрты хъуыди лицензи райсын гӕххӕтт ӕлхӕнынӕн. Ӕфсымӕрты курдиатмӕ цы хицауады кусӕг хъуамӕ ӕркастаид, уый сын загъта: «Мӕнмӕ гӕсгӕ, „Менара Пенгавал“ („Хъахъхъӕнӕн мӕсыг“) у Индонезийы ӕппӕты хуыздӕр журналтӕй иу, ӕмӕ уын лицензи райсынӕн ӕхсызгонӕй баххуыс кӕндзынӕн».
a 1945 азӕй фӕстӕмӕ индонезиаг ӕвзаджы орфографийӕн скодтой дыууӕ стыр реформӕйы. Сӕ сӕйраг нысан уыди, цӕмӕй нидерландаг ӕвзаджы орфографион ӕгъдӕуттӕй индонезиаг ӕвзаджы мацыуал баззадаид.