Хӕстытӕ ӕмӕ змӕстытӕ алкӕй цардыл дӕр фӕзынынц
«Дыккаг дунеон хӕсты фӕстӕ абон дунейы цас хӕстытӕ ӕмӕ быцӕутӕ цӕуы, уыйбӕрц никуы цыд, ӕмӕ фӕзындысты 2 миллиард адӕймаджы цардыл, ома адӕмӕн сӕ цыппӕрӕм хайыл»
(Аминӕ Мохаммед, Иугонд Нациты Организацийы Ӕдасдзинады сӕйраг секретары хӕдивӕг, 2023 аз, 26 январь).
Хӕст ӕмӕ змӕстытӕ, гӕнӕн ис, райдайой, сабыр кӕм у, уым дӕр. Хӕст фӕзыны, уырдыгӕй дард чи цӕры, суанг уыдоны цардыл дӕр. Хӕст куы банцайы, уӕд дӕр ма адӕм бирӕ рӕстӕг зындзинӕдтӕ февзарынц. Ӕркӕсӕм цалдӕр цӕвиттонмӕ.
Хӕринаг нӕ фӕфаг кӕны. «Адӕм ӕххормаг ӕййафынц сӕйраджыдӕр алыхуызон быцӕуты аххосӕй. Хӕринаг фаг кӕмӕн нӕй, уыдонӕн сӕ 70 проценты цӕрынц, хӕстытӕ кӕм цӕуы ӕмӕ тыхми арӕх кӕм у, ахӕм рӕтты» (Иугонд Нациты Организацийы ӕппӕтдунеон хойраджы программӕ).
Адӕмы ӕнӕниздзинадыл ӕмӕ психикӕйыл фӕзыны. Адӕм, хӕст кӕй райдайдзӕн, уымӕй куы фӕтӕрсынц, уӕд тынг фӕтыхсынц ӕмӕ фӕмӕт кӕнынц. Хӕст кӕм цӕуы, уым чи цӕры, уыдонӕн тӕссаг вӕййы, куы фӕцӕф уой, уымӕй. Стӕй ма сын тӕссаг вӕййы, психикӕимӕ баст низтӕ сӕм куы фӕзына, уымӕй дӕр. Фӕлӕ сын, хъыгагӕн, уый фадат нӕ вӕййы, цӕмӕй сын дохтыртӕ баххуыс кӕной.
Адӕм сӕ хӕдзӕрттӕй лидзинаг фӕвӕййынц. Иугонд Нациты Организаци куыд фехъусын кодта, афтӕмӕй 2023 азы сентябрмӕ ӕгас дунейы дӕр хӕстыты ӕмӕ тыхмийы аххосӕй йӕ хӕдзарӕй лидзинаг чи фӕци, уыдонӕн сӕ нымӕц у 114 милуанӕй фылдӕр.
Цард фӕуӕззаудӕр вӕййы. Хӕстыты тыххӕй цард фӕуӕззаудӕр вӕййы, зӕгъӕм, алцыдӕр сзынаргъ вӕййы. Адӕм фӕхъизӕмар кӕнынц, уымӕн ӕмӕ хицауад адӕмы ӕнӕниздзинадӕн ӕмӕ ахуырадӕн цы ӕхца рахицӕн кӕны, уыдонӕн сӕ фылдӕр ӕфсадыл ӕмӕ хӕцӕнгарзыл ацӕуы. Ӕмӕ хӕст куы банцайы, уӕд дӕр тынг бирӕ ӕхца фӕхъӕуы, цӕмӕй та алцыдӕр фӕстӕмӕ йӕ къахыл слӕууа.
Ӕрдзӕн зиан ӕрхӕссы. Хӕсты рӕстӕг адӕм ӕрдзӕн барӕй зиан фӕхӕссынц. Дон, уӕлдӕф ӕмӕ зӕхх фӕчъизи кӕнынц ӕмӕ уый тыххӕй бирӕ низтӕ фӕзыны. Стӕй хӕсты фӕстӕ дӕр тӕссаг вӕййы, адӕм минӕты тыххӕй куы фӕцӕфтӕ уой кӕнӕ куы фӕмард уой, уымӕй.
Бӕрӕг у, хӕст адӕмӕн тынг зынаргъ кӕй слӕууы.