¿Te dä za gä pädihu̱ de näꞌä rä milagro bi ja rä Hesu nuꞌmu̱ bi japäbi bi xu yä thuhme?

1. ¿Hanja mi handi yä israelita rä thuhme?

MÄYAꞌMU̱, ha rä hnini Israel himi ꞌme̱di rä thuhme ha yä ngu yä israelita (Gén. 14:18; Luc. 4:4). Hänge ora rä Mäkä Tꞌofo di usa rä noya «thuhme», rꞌabu̱ di signifika nꞌa rä ñhuni (Mat. 6:​11, TNM; Hech. 20:​7, TNM, hyandi rä nota de estudio). Rä Mäkä Tꞌofo udi ge yoho de nuꞌu̱ yä milagro bi ja rä Hesu, ꞌnehe himbi mꞌe̱di rä thuhme (Mat. 16:​9, 10). Ha Juan, rä capítulo 6, di tinihu̱ nꞌa de nuya yä milagro. Ma gä handihu̱ te mä milagroꞌä ꞌne te dä za gä pädihu̱ de gehnä.

2. ¿Hämꞌu̱ bi japäbi mꞌe̱di rä ñhuni yä mꞌotho yä jäꞌi?

² Rä Hesu ꞌne nuꞌu̱ yä apostol xa mi tsabi ngeꞌä xki predika gatꞌho rä pa ꞌne mi japäbi mꞌe̱di dä ntsaya. Hänge nuꞌu̱ bi bo̱xä ha nꞌa rä barko ꞌne bi ma po rä mar de Galilea ha nꞌa rä luga habu̱ xä za xä ntsayahmä. Nuꞌu̱ bi tso̱ni ha nꞌa rä luga tsꞌu̱ zi yabu̱ mi kohi getbu̱ de rä hnini Betsaida (Mar. 6:​7, 30-32; Luc. 9:10). Pe nse̱kitho, yä mꞌotho nuꞌu̱ yä jäꞌi bi fahni rä Hesu. Mäske xa mi tsabi rä Hesu, ko ndunthi rä ñhojäꞌi ꞌne rä mhäte bi mu̱di bi ꞌñuti nuꞌu̱ yä zi jäꞌi de rä Tsꞌu̱tꞌhui Äjuä ꞌne bi yꞌo̱the nuꞌu̱ mi hñeni. Pe koꞌmu̱ ya bi ndee, nuꞌu̱ yä apostol rä Hesu bi mu̱di bi duyämu̱i ꞌne bi mu̱di bi ꞌñenä entre geꞌu̱: «¿Te gä umfu̱ dä ziyu̱?». Rꞌa de geꞌu̱ tal vez tobe mi hñätho yä nze̱di, pe kasi gatꞌho nuꞌu̱ märꞌaa mi ja mꞌe̱di xä ñꞌo ndunthi pa xä dai te xä zi (Mat. 14:15; Juan 6:​4, 5). ¿Pe gi pädi te bi me̱fi rä Hesu? Ma gä handihu̱.

BI JAPÄBI BI XU RÄ THUHME

3. ¿Te bi xipäbi rä Hesu nuꞌu̱ yä apostol ora bi hyandi ge ya bi ndee ꞌne mi ja mꞌe̱di dä ñuni gatꞌho nuꞌu̱ yä jäꞌi mi de̱ni?

³ Rä Hesu bi ꞌñembäbi yä apostol: «Hingo mähyoni gä pe̱hni dä dai te dä ziyu̱. Go dä umfu̱ te dä zi» (Mat. 14:16). ¿Pe gi pädi hängu rä ndunthi nuꞌu̱ yä jäꞌi? Mi 5.000 yä ñꞌo̱ho̱. ꞌNehe, mu̱ xä mꞌede yä ꞌme̱hñä ꞌne yä bätsi mi ngu 15.000 po gatꞌho (Mat. 14:21). Näꞌä rä de̱ni rä Hesu mrä thuhu Andrés bi ꞌñenä: «ꞌMu̱kua nꞌa rä tsꞌu̱ntꞌu̱ hä ku̱tꞌa yä thuhme de gä cebada ꞌne yoho yä zi huä, ¿pe te ri mäñꞌä?» (Juan 6:9). Rä thuhme de gä cebada geꞌä hyaxtho mi tsi yä israelita ꞌne hixmä mädi. ꞌNehe, nuꞌu̱ mi nzäi dä zi nuꞌu̱ yä huä ya xki yꞌotꞌi ꞌne xmä nju̱xꞌu. Pe nuꞌu̱ yä thuhme ꞌne nuꞌu̱ yä peskado mi hñä näꞌä zi tsꞌu̱ntꞌu̱, hingä ma xä uadi pa xä tꞌumbäbi te dä zi gatꞌho nuꞌu̱ yä jäꞌi mi de̱ni rä Hesu.

4. ¿Te dä za gä pädihu̱ de näꞌä pede Juan 6:​11-13? (Hyandi ꞌnehe yä kꞌoi).

⁴ Rä Hesu bi ne bi ꞌñudi rä ñhojäꞌi ꞌne rä mhäte po nuꞌu̱ yä zi jäꞌi, hänge bi ꞌñembäbi ge dä muntsꞌi de gä zi tꞌu̱kä grupo ꞌne dä hñudi (Mar. 6:​39, 40; hñeti Juan 6:​11-13). Rä Mäkä Tꞌofo udi ge rä Hesu mꞌe̱tꞌo bi umbäbi njamädi rä Zi Dada Jeoba po näꞌä rä thuhme ꞌne po nuꞌu̱ yä zi peskado. ¿Por hanja? Ngeꞌä mi pädi xä ñho ge go Geꞌä uni te dä tsꞌi. ¿Te dä za gä pädihu̱ de gehnä? Ge mähyoni gä xatuäbihu̱ rä Zi Dada Jeoba änte de gä ñunihu̱. ꞌNepu̱ rä Hesu bi mändabi nuꞌu̱ yä apostol ge dä umbäbi nuꞌu̱ yä thuhme ꞌne nuꞌu̱ yä peskado nuꞌu̱ yä zi jäꞌi. Geꞌä bi me̱fi ꞌne gatꞌho yä jäꞌi bi ñuni asta xa bi niñä. Mꞌe̱fa, rä Hesu bi mända drä mhuntsꞌi gatꞌho näꞌä bi bongi pa njabu̱ hinte xrä fo̱te. ¿Te dä za gä pädihu̱ kongehnä? Ko näꞌä bi me̱fi rä Hesu bi ꞌñutkägihu̱ ge mähyoni gä probechahu̱ xä ñho näꞌä di pe̱ꞌtsihu̱. Yä dada, dä za dä nxadi ko yä zi bätsi näꞌä bi me̱fi rä Hesu ꞌne dä ꞌñuti hanja dä xatuäbi rä Zi Dada Jeoba, dä umbäbi ntsaya ꞌne dä hyoni rä modo hanja dä matsꞌi märꞌaa ko näꞌä pe̱ꞌtsi.

5. ¿Te mi ne dä me̱fi yä jäꞌi, pe te bi me̱fi rä Hesu?

⁵ Yä jäꞌi himi tsa dä gamfri ora mi o̱de hanja rä Hesu mi udi rä Noya Äjuä ꞌne ora mi handi nuꞌu̱ milagro mi ja pa mi o̱the yä jäꞌi. Yä jäꞌi mi pädi ge Moisés xki promete ge rä Zi Dada Jeoba ma xä me̱hni nꞌa rä profeta näꞌä mi nꞌañꞌo de gatꞌho nuꞌu̱ märꞌa yä profeta xki mꞌu̱i, hänge zäi ge yä jäꞌi mi kamfri ge näꞌä profetaꞌä mi geꞌä rä Hesu (Deut. 18:​15-18). Yä jäꞌi zäi ge ꞌnehe mi kamfri ge mu̱ rä Hesu xä thutsꞌi de gä gobernante, xä za ja yä milagro pa xä umbäbi te dä zi gatꞌho yä jäꞌi de rä dähni Israel. Po geꞌä, nuꞌu̱ yä jäꞌi mi ne xä zitsꞌi rä Hesu pa xä hñutsꞌi de gä rey (Juan 6:​14, 15). Ha näꞌä tiempoꞌä, rä dähni Roma go geꞌu̱ mi dominä yä Judío. Hänge mu̱ xä ne rä Hesu, näꞌä xä za xä nthintꞌi ha nuꞌu̱ yä politika mi ja, pe himbi me̱fi njabu̱. Rä Mäkä Tꞌofo enä ge nuꞌmu̱ yä jäꞌi bi ne bi hñutsꞌi de gä rey, rä Hesu bi ꞌmatꞌi de geꞌu̱ ꞌne bi ma ha nꞌa rä tꞌo̱ho̱. Hää, rä Hesu himbi deha toꞌo bi ku̱ꞌti ha yä politika. ¿Hänge nꞌa rä hogä ejemplo pa nuju̱ mäpaya?

6. ¿Hanja dä za gä de̱mbäbihu̱ rä ejemplo rä Hesu? (Hyandi ꞌnehe rä kꞌoi).

⁶ Di pädihu̱ ge mäpaya yä jäꞌi hingä ma dä yꞌakägihu̱ gä jahu̱ yä milagro pa gä japäbihu̱ dä xu rä ñhuni, pa gä o̱thehu̱ yä jäꞌi, nixi ma dä ne dä hñuxkägihu̱ de gä rey o de gä gobernante. Pe hää ma dä presionägihu̱ pa dä jakägihu̱ gä nthintꞌihu̱ ha yä politika. Hää, rꞌabu̱ ma dä presionägihu̱ pa gä votahu̱ po nuꞌu̱ yä candidato di thutsꞌi pa dä ngobernante. Yä jäꞌi ne dä kombensegihu̱ ge nuꞌu̱ yä gobernante, ma dä hä nꞌa rä mꞌu̱i xä ñho. Pe rä Hesu bi zogägihu̱ nꞌa rä hogä ejemplo; bi ꞌñutkägihu̱ ge nuꞌu̱ yä de̱ni hindi debe dä nthintꞌi ha yä politika. Hänge näꞌä bi ꞌñenä: «Nu mä mhändaga hingo mähye̱gi ngu nuꞌu̱ jaua ha rä xiꞌmhai» (Juan 17:14; 18:36). Mäpaya di o̱thu̱ ntsꞌe̱di po gä mbenihu̱ ngu di mbeni rä Hesu ꞌne gä pe̱fihu̱ näꞌä bi me̱fiꞌä. Hää, di o̱thu̱ ntsꞌe̱di po gä fatsꞌihu̱ rä Tsꞌu̱tꞌhui Äjuä, po gä utihu̱ märꞌa yä jäꞌi de geꞌä ꞌne di xatuäbihu̱ rä Zi Dada Jeoba pa ya dä mända näꞌä rä Gobiernu nuua ha rä Xiꞌmhai (Mat. 6:10). Pe ma gä sigihu̱ gä pädihu̱ de näꞌä rä milagro bi ja rä Hesu nuꞌmu̱ bi japäbi bi xu yä thuhme.

«HIMI PÄDIꞌU̱ [ . . . ] HANJA XKI JAPI DÄ XU YÄ THUHME»

7. ¿Ndaꞌä näꞌä mä nꞌa rä milagro bi ja rä Hesu ꞌne te bi me̱fi nuꞌu̱ yä apostol? (Juan 6:​16-20).

⁷ Mꞌe̱fa de bi ꞌuini nuꞌu̱ yä mꞌotho yä jäꞌi, rä Hesu bi ꞌñembäbi yä apostol ge dä bo̱xä ha rä barko ꞌne dä ma ha Capernaúm. ꞌNepu̱ rä Hesu bi ma ha nꞌa rä tꞌo̱ho̱, pa njabu̱ himbi deha dä thutsꞌi de gä rey (hñeti Juan 6:​16-20). Ora ya mi pa ha rä barko nuꞌu̱ yä apostol rä Hesu, bi nja nꞌa rä däta bu̱nthi yꞌee ꞌne bi me̱tꞌi ntsꞌe̱di näꞌä rä barko habu̱ mi paꞌu̱. ꞌNepu̱, nuꞌu̱ yä apostol rä Hesu xa bi ntsu, pe mꞌe̱fa bi hyandi ge xä mani rä Hesu mi yꞌo mäñä de yä dehe. Rä Hesu bi ꞌñembäbi rä apostol Pedro ge xä bo̱ni de rä barko pa xä ma xpä tsu̱di (Mat. 14:​22-31). ¿Te bi thogi mꞌe̱fa? Nuꞌmu̱ rä Hesu ya bi bo̱tsꞌe ha rä barko, näꞌä rä bu̱nthi yꞌee bi tsaya. Nubye̱ nuꞌu̱ yä apostol bi ꞌñenä: «¡Xi mäjuäni go geꞌi rä Tꞌu̱ꞌi Äjuä!» (Mat. 14:33).a ¿Gi da ngue̱nda? Yä apostol rä Hesu bi ꞌñembäbi «¡xi mäjuäni go geꞌi rä Tꞌu̱ꞌi Äjuä!» pe asta nuꞌmu̱ bi hyandi ge rä Hesu bi ñꞌo mäñä ha yä dehe. ¿Por hanja hixki xipäbi njabu̱ nuꞌmu̱ bi hyandi ge bi ꞌuini yä mꞌotho yä jäꞌi? Rä Mäkä Tꞌofo thädi ꞌne enä ge ngeꞌä «himi pädiꞌu̱ te mä tsꞌe̱di mi hä, nixi xki zodä yä mfeni hanja xki japi dä xu yä thuhme, ngeꞌä xmä me yä korasoꞌu̱» (Mar. 6:​50-52). Hää, nuꞌu̱ yä de̱ni rä Hesu tobe hixki da ngue̱nda hängu rä tsꞌe̱di xki umbäbi rä Zi Dada Jeoba rä Hesu pa dä ja mä ndunthi yä milagro, ꞌne hingä ho̱nse̱ dä umbäbi te dä zi yä jäꞌi. Himbi thogi ndunthi, rä Hesu bi yo no̱ni näꞌä rä milagro bi ja ora bi japäbi bi xu yä thuhme ꞌne njabu̱ bi ꞌñutkägihu̱ mä nꞌa rä tꞌo̱tꞌe.

8, 9. ¿Por hanja yä jäꞌi mi honi rä Hesu? (Juan 6:​26, 27).

⁸ Nuꞌu̱ yä mꞌotho yä jäꞌi mi de̱ni rä Hesu, mänꞌa mi tuyämu̱i po dä tꞌumbäbi te dä zi ꞌne dä tꞌo̱the de yä hñeni. ¿Por hanja di pädihu̱ njabu̱? Rä hyaxꞌä de nuꞌmu̱ xki tꞌumbäbi te dä zi, nubye̱ nuꞌu̱ yä jäꞌi bi gu̱ nuꞌu̱ yä barko xki ꞌñehe de rä hnini Tiberíades pa bi ma ha rä hnini Capernaúm pa mi honi rä Hesu (Juan 6:​22-24). ¿Pe mi honi rä Hesu ngeꞌä mi ne dä yꞌo̱de näꞌä mi udi de rä Tsꞌu̱tꞌhui Äjuä? Hinä, nuꞌu̱ mi honi ngeꞌä mi ne te dä zi. ¿Por hanja di pädihu̱?

⁹ Rä Mäkä Tꞌofo xikägihu̱ te bi thogi nuꞌmu̱ nuꞌu̱ yä jäꞌi bi zu̱di rä Hesu getbu̱ de rä hnini Capernaúm. Rä Hesu bi ꞌñembäbiꞌu̱: «Gi hongägihu̱ ngeꞌä dä ꞌuiñꞌäꞌihu̱ ꞌne gä niñähu̱». Hää, rä Hesu bi ꞌñembäbi nuꞌu̱ yä jäꞌi ge mi honi po näꞌä rä ñhuni mi thege ꞌne himi dura. ꞌNepu̱ bi nupäbi yä mfeni ge dä yꞌo̱tꞌe ntsꞌe̱di po dä hyoni näꞌä rä ñhuni di dura ꞌne tsitsꞌi ha rä te pa nzäntho (hñeti Juan 6:​26, 27). ꞌNehe bi ꞌñembäbi ge rä Zi Dada Jeoba go geꞌä ma xä umbäbi näꞌä ñhuniꞌä. Zäi ge nuꞌu̱ yä jäꞌi xa bi sorprende ora rä Hesu bi ꞌñembäbi ge näꞌä ñhuniꞌä ma xä umbäbi nꞌa rä te pa nzäntho. ¿Pe ndaꞌä näꞌä ñhuniꞌä ꞌne habu̱ ma xä dini?

10. ¿Te bi xipäbi rä Hesu yä jäꞌi ge mi debe xä me̱fi pa xä hñäni rä te pa nzäntho?

¹⁰ Po̱de nuꞌu̱ yä judío mi huyämu̱i ge mi debe dä me̱fi näꞌä mi mända rä Ley Moisés pa xä za xä tꞌumbi näꞌä ñhuniꞌä. Pe rä Hesu bi ꞌñembäbiꞌu̱: «Nuꞌä mähyoni gi yꞌo̱thu̱ [ . . . ], kamfrihu̱ nuꞌä toꞌo xpä me̱hniꞌä» (Juan 6:​28, 29). Hää, pa xä za xä me̱ꞌtsi rä «te pa nzäntho», nuꞌu̱ mi debe dä gamfri näꞌä rä mꞌe̱hni rä Zi Dada Jeoba. De echo, rä Hesu ya xki ñä de gehnä änte (Juan 3:​16-18, 36). ꞌNe mꞌe̱fa, mänꞌaki bi mää te di debe gä pe̱fihu̱ pa dä za gä pe̱ꞌtsihu̱ rä te pa nzäntho (Juan 17:3).

11. Ha nuꞌu̱ yä pa rä Hesu, ¿hanja di handihu̱ ge nuꞌu̱ yä judío mänꞌa mi tupäbi yä mu̱i po dä tꞌumbäbi te dä zi? (Salmo 78:​24, 25).

¹¹ Pe nuꞌu̱ yä judío, himbi asepta ge mi debe dä gamfribye̱ rä Hesu. Hänge nuꞌu̱ bi ꞌñembäbi rä Hesu: «¿Te mä dängä ntꞌudi dä za gi yꞌo̱tꞌe pa gä hanthe ne ga kamfriꞌihe?» (Juan 6:30). ꞌNepu̱ nuꞌu̱ yä judío bi bembäbi rä Hesu hanja mäyaꞌmu̱ ha yä pa Moisés, bi dagi de mähetsꞌi näꞌä rä thuhme mi fädi ngu rä maná ꞌne geꞌä bi zi hyaxtho yä israelita (Neh. 9:15; hñeti Salmo 78:​24, 25). Ja ngu di handihu̱, nuꞌu̱ yä judío ho̱nse̱ mi beni rä ñhuni. Di pädihu̱ njabu̱ ngeꞌä ora rä Hesu bi ꞌñembäbi nuꞌu̱ yä judío ge nuꞌu̱ xki ꞌme̱mpäbibye̱ näꞌä «rä thuhme de mähetsꞌi nuꞌä ungä rä te pa nzäntho», nuꞌu̱ nixi bi dupäbi yä mu̱i po dä yꞌambäbi te ri bo̱ni nuꞌu̱ yä noyaꞌu̱ (Juan 6:32). Hää, nuꞌu̱ yä judío mi de̱ni rä Hesu ngeꞌä mi umbäbi te dä zi o mi o̱the, pe hingä ngeꞌä mi ne dä yꞌo̱de näꞌä mi udiꞌä. ¿Te dä za gä pädihu̱ de gehnä?

NDAꞌÄ MÄNꞌA TUPKÄGIHU̱ MÄ MU̱IHU̱

12. ¿Hanja bi ꞌñudi rä Hesu ge mänꞌa xa mähyoni gä o̱tehu̱ rä Zi Dada Jeoba ꞌne gä suhu̱ näꞌä rä ntsitsꞌi di pe̱ꞌtsihu̱ Kongeꞌä?

¹² ¿Te mänꞌa dä za gä pädihu̱ de näꞌä di tinihu̱ ha Juan, rä capítulo 6? Ge di debe mänꞌa gä tumämu̱ihu̱ po gä o̱tehu̱ rä Zi Dada Jeoba ꞌne gä suhu̱ näꞌä rä ntsitsꞌi di pe̱ꞌtsihu̱ Kongeꞌä. Geꞌä ya xki ꞌñudi rä Hesu nuꞌmu̱ nꞌa rä pa bi rechaza näꞌä rä tentasio bi hñuꞌtsuäbi rä Zithu ora bi ꞌñembäbi ge dä japäbi dä nthuhme rꞌa yä do (Mat. 4:​3, 4). Mä nꞌa rä pa ya xki ꞌñudi rä Hesu ge di debe mꞌe̱tꞌo gä honihu̱ Äjuä (Mat. 5:3). Hänge kada nꞌa de gekhu̱ mähyoni gä ñꞌanise̱hu̱: «Po näꞌä rä modo hanja di ꞌmu̱i, ¿di udi ge mänꞌa di tumämu̱i po mä ñhose̱ ke po gä tede näꞌä rä ntsitsꞌi di pe̱ꞌtsi ko rä Zi Dada Jeoba?».

13. a) ¿Por hanja hinxä ntsꞌo ora di nehu̱ gä disfrutahu̱ de nꞌa rä ñhuni? b) ¿Te mä konseho debe xa gä jamäsuhu̱ mäpaya? (1 Corintios 10:​6, 7, 11).

¹³ Ko näꞌä ya dä handihu̱, hindi signifika ge hindi debe gä apäbihu̱ rä Zi Dada Jeoba näꞌä di jakägihu̱ mꞌe̱di (Luc. 11:3). Rä Mäkä Tꞌofo udi ge di mpe̱fihu̱ pa gä ñunihu̱ ꞌne gä johyahu̱ ngeꞌä nunä nꞌa rä jäpi «bi ehe de rä yꞌe̱ näꞌä xa mäjuäni Äjuä» (Ecl. 2:24; 8:15; Sant. 1:17). Pe mäske nunä nꞌa rä jäpi, mähyoni gä nsuhu̱ pa hingä ho̱nse̱ nuya yä tꞌo̱tꞌe gä honihu̱. Geꞌä bi bembäbi rä apostol Pablo nuꞌu̱ yä kristianu mi ꞌmu̱i ha Corinto. Ha näꞌä rä karta bi yꞌopäbi nuꞌu̱ yä kristianu, bi bembäbi te bi thogi ko yä israelita nuꞌmu̱ bi thogi getbu̱ de rä tꞌo̱ho̱ Sinaí. ꞌNepu̱ bi ꞌñembäbi ge hindä me̱fi «nuꞌu̱ yä tꞌo̱tꞌe xä ntsꞌo, ngu nuꞌä bi yꞌo̱tꞌeꞌu̱» (hñeti 1 Corintios 10:​6, 7, 11). Koꞌmu̱ nuꞌu̱ yä israelita mänꞌa bi duyämu̱i po te dä zi, bi japäbi ge nuꞌu̱ yä milagro bi ja rä Zi Dada Jeoba bi nheki ngu nꞌa rä «tꞌo̱tꞌe xä ntsꞌo» (Núm. 11:​4-6, 31-34) Geꞌä bi thogi ꞌnehe nuꞌmu̱ bi ñuni, bi zi yä ithe ꞌne bi diberti mentä mi ndäne nꞌa rä tꞌu̱kä doro de gä oro (Éx. 32:​4-6). ¿Por hanja rä apostol Pablo bi bembäbi näꞌä xki thogi nuyu̱ yä kristianu? Ngeꞌä ya himi ꞌme̱di ndunthi pa dä ꞌñehe nuꞌu̱ yä me Roma ꞌne dä huati Jerusalén ha rä je̱ya 70. Mäpaya, nuju̱ ꞌnehe ya xa di ꞌmu̱ihu̱ getbu̱ de rä fin, hänge xa mähyoni gä jamäsuhu̱ nunä rä konseho bi uni rä apostol Pablo.

14. ¿Te mää rä Mäkä Tꞌofo de rä ñhuni xti zo̱ho̱ rä Paraiso?

¹⁴ Ha näꞌä rä sadi de rä padrenuestro nuꞌmu̱ rä Hesu bi ꞌñenä «rꞌakägihe mä thuhmehe pa nunä rä pa», rä Hesu ꞌnehe bi mää de näꞌä rä tiempo ma dä zo̱ho̱ nuꞌmu̱ rä bolunta rä Zi Dada Jeoba ma dä tꞌo̱tꞌe ha rä Xiꞌmhai ngu bi tꞌo̱tꞌe ha mähetsꞌi (Mat. 6:​9-11, TNM). ¿Xkä imäjinä te mä mꞌu̱i ma dä nja xti zo̱ho̱ näꞌä rä paꞌä? Rä Mäkä Tꞌofo udi ge rä bolunta rä Zi Dada Jeoba, eske po gatꞌho rä Xiꞌmhai ma dä nja te dä tsꞌi. Ha Isaías 25:​6-8 rä Zi Dada Jeoba di promete ge xti hä rä Gobiernu nuua ha rä Xiꞌmhai, ma dä nja yä hogä ñhuni pa gatꞌho yä jäꞌi. ꞌNe ha Salmo 72:16 mää ge «asta ha yä ndehe yä tꞌo̱ho̱ xa ma dä nja yä sofo». ¿Xkä imäjinä ge ya gi ꞌmu̱i ha rä Paraiso ꞌne gi hoki nꞌa rä thuhme o nꞌa rä ñhuni ko näꞌä gä xofo? ¿O xkä imäjinä ge gi tsipäbi yä fruta nuꞌu̱ yä planta xkä u̱tꞌi? (Is. 65:​21, 22). ¡Gatꞌho nuꞌu̱ ma dä mꞌu̱i ha rä Paraiso, ma dä disfruta de nuya yä jäpi!

15. ¿Te mähyoni dä bädi gatꞌho nuꞌu̱ yä jäꞌi ma dä nangi de rä du? (Juan 6:35).

¹⁵ (Hñeti Juan 6:35). ¿Te ma dä thogi ko nuꞌu̱ yä mꞌotho bi ꞌuini rä Hesu mi mꞌu̱kua ha rä Xiꞌmhai? Xti zo̱ho̱ rä pa nuꞌmu̱ ma drä ju̱tsꞌi gatꞌho nuꞌu̱ xä du, zäi ge ma gä konosehu̱ rꞌa de geꞌu̱. Tal vez ma dä nuhu de rä du, mäske ha näꞌä tiempoꞌä himbi gamfribi rä Hesu (Juan 5:​28, 29). Xti mꞌu̱kua ha rä Xiꞌmhai nuꞌu̱ yä jäꞌi, pe̱ꞌtsi te ma dä bädi te di signifika nuꞌu̱ yä noya bi mää rä Hesu nuꞌmu̱ bi ꞌñenä: «Nuga go gekägi drä thuhme de gä te pa nzäntho. Nuꞌä toꞌo dä ꞌñe dä zu̱kägi hiñhaꞌmu̱ dä zu̱ rä thuhu». ꞌNehe, pe̱ꞌtsi te dä ꞌñudi ge kamfri näꞌä rä sacrificio bi uni rä Hesu ꞌne pe̱ꞌtsi te dä gamfri ge näꞌä bi uni rä bida po geꞌu̱ ꞌnehe. Gatꞌho nuꞌu̱ ma dä nangi de rä du ꞌne nuꞌu̱ yä bätsi ma dä mꞌu̱i, ma dä tꞌuti de rä Zi Dada Jeoba ꞌne de rä bolunta. ¿Hänge xa ma dä rꞌakägihu̱ rä johya gä pe̱ꞌtsihu̱ rä däta nsu de gä utihu̱ nuyu̱ yä zi jäꞌi? Hää, näꞌä rä johya ma gä tinihu̱ mänꞌa rä dängi ke näꞌä rä johya rꞌakägihu̱ rä ñhuni. Gä xo̱kämbenihu̱ rä Zi Dada Jeoba ꞌne gä pe̱päbihu̱ rä bolunta, geꞌä rä tꞌo̱tꞌe mänꞌa xa mähyoni ma gä pe̱fihu̱ ha rä rꞌayꞌo Xiꞌmhai.

16. ¿Te ma gä handihu̱ ha näꞌä rä ntꞌudi xä ꞌñepu̱?

¹⁶ Ha nunä ntꞌudi dä nxadihu̱, dä pädihu̱ ho̱nse̱ nꞌa tu̱i de rä mfistꞌofo Juan rä capítulo 6. Pe rä Hesu mi ja ndunthi te dä mää de rä «te pa nzäntho» ꞌne nuꞌu̱ yä judío mi debe xa dä yꞌo̱de ꞌne xä jamäsu. Geꞌä ꞌnehe di debe gä pe̱fihu̱ mäpaya. Hänge ha näꞌä rä ntꞌudi xä ꞌñepu̱, ma gä sigihu̱ gä pädihu̱ de rä mfistꞌofo Juan rä capítulo 6.