Kapitulo 3

Panon Kabayag so Pantultuloy na Peles a Sistema?

1. Nipaakar ed saray sipan na Biblia, anto so intepet na dakel ed sikatayo?

NATURAL lambengatla so panlabay a makaamta no panon kabayag so kagawa na saray malinlinew ya adeskribe ed Biblia tan satan et mamantok ed Armagedon. Kapigan so kaderal na peles a marelmeng a sistema? Kasin mabilay itayon makanengneng ed dalin a magmaliw a sakey a pasen a panggayagaan na saray maaro ed inkatunong diad sigpot a kareenan tan kaligenan?

2. (a) Anton miulibay a tepet so intepet na saray apostoles nen Jesus? (b) Kasin kabat tayon eksakto no kapigan so pangangga na peles a marelmeng a sistema? (c) Balet anton makatulong ya impormasyon so intarya nen Jesus?

² Intarya nen Jesu-Kristo so makatantandan detalye a mangebat ed saratan a tepet. Satan so ginawa to sanen intepet na saray apostoles to: “Anto so tanda na kiwawalam tan ed konklusyon na sistema na bengabengatla?” Nipaakar ed aktual a kadederal na peles a marelmeng a sistema, mabitar ya imbaga nen Jesus: “Nipaakar ed satan ya agew tan oras, anggapo so mikabat, nisaray angheles ed katawenan nisay Anak na too, noagta say Ama lambengat.” (Mateo 24:3, 36) Ingen ta dineskribe to ed malaknab a detalye so kapolian a makanengneng “ed konklusyon [Griego: syn·teʹlei·a] na sistema na bengabengatla,” say panat na panaon a mangipaarap “ed anggaan [Griego: teʹlos].” Basaen mo ed Bibliam diad Mateo 24:3-25:46, ontan met ed miparan salaysay ed Marcos 13:4-37 tan Lucas 21:7-36.

3. Panoy pikabat tayo a say ebat nen Jesus so aglambengat manideskribe ed saray agawgawa nen inmunan-siglo?

³ Legan a basaen mo irayan salaysay, namoriam a, diad kabiangan lambengat, et dedeskribien nen Jesus iray nagawgawan mangipaarap ed tan katekep to so kadederal na Jerusalem tan say templo to nen 70 K.P. Mapatnag a wala met ed kanonotan to so bengatlan lalon arawi-dampoten. Akin? Lapud diad Mateo 24:21 et sasalitaen to so “baleg a kairapan ya agni agawa nanlapulad gapo na mundo ya anggad natan, andi, nisay nagawa lamet.” Satan so mankaukolan na mas nen say kadederal na sakey a syudad tan saray totoon akulong ditan. Tan diad Lucas 21:31 et saray nagawgawan adeskribe so nibagan mangituturo ed onsasabin abayaglan-aalagden a “panarian na Dios.” Anto so makatantandan “tanda” a sinalita nen Jesus a talaranan?

Sakey ya Atugyop a Tanda

4. Anton “tanda” so inter nen Jesus?

⁴ Impasakbay toray bakabakal, kakisiran na tagano, laganap a salot, angkakabaleg iran yegyeg, tan andian-na-aron espiritu kaleganan na sakey a panaon ya ondaraak a kaugsan, balet anggapoy sakey ed saraya lambengat “so tanda.” Amin na saray nagawgawan nipasakbay so nepeg a nasumpal diad dukey-na-bilay na sakey a kapolian pian say retrato so nakumpleto. Apisakup, met, et say “irap na nasyones ya agda amta so dalan a pawayan . . . bangta saray totoo so napunaw ed takot” lapud saray nagagawgawa ed katawenan ed tagey tan diad saray kadayatan ed kaliberliber da. (Lucas 21:10, 11, 25-32; Mateo 24:12; ipareng so 2 Timoteo 3:1-5.) Diad piduma ed amin na saya, balet bilang kabiangan na tanda, impasakbay nen Jesus so sankagloboan a panagpulong ed maong a balita na Panarian na Dios anggaman ed saray internasyonal a panamasegsegang ed saray patumbok to. (Marcos 13:9-13) Kasin satan ya atugyop a salaysay so espesipikon onnepeg ed panaon a pambibilayan tayo?

5. Anto so manggawa a sarayan nagawgawa so aliwa lambengat a kaulit na awaran?

⁵ Saray managludlurey so nayarin manelek, a kuan dan walaray bakabakal, eraeras, yegyegyeg, tan arum nira, a naulit-ulit ed awaran na too. Balet saray ontan a nagawgawa so walaan na nikadkaduman kabaliksan sano sikaran amin so mankakasakey ya ompatnag, aliwa lambengat ed pigaran nipueran pasen, noagta diad sankagloboan a kalaknab ed sakey a panat na panaon ya onggapo ed sakey a taon ya abayaglan impasakbay nensaman.

6, 7. Antoran nagawgawa tan kipapasen na koma-20 siglo so pihon mipetekan ed satan ya atugyop a tanda? (Sano ebatan, usar yo so Biblia yo tan ipanengneng no dinan a kabiangan na propesiya nen Jesus so sisingbaten yo.)

⁶ Imanoen irayan katuaan: Say bakal a tinmerak nen 1914 so ontan lan kalaknab a sikato so naamtaan a bilang say inmunan guerra mundial, tan nanlapulad saman et anggapo la so peteg a kareenan ed dalin. Kayari na Guerra Mundial I et sinmabi so sakey ed saray sankabalgan ya eras ya asagmak na katooan ya anggad natan et 40 milyon a totoo so ompapatey a tinaon diad kakisiran na tagano. Say trankaso Espanyol nen 1918 so anigway na saray bilay ed ontan lan karakel ya andi-kapara ed awaran na sakit, tan anggaman ed sientipikon panagsukimat, pigamplon milyon a totoo natan so nasasalot na kanser, sakit ed puso, makapadimlan sakisakit a beneryal, malaria, snail fever tan river blindness. Say kabetbet na saray angkakabaleg a yegyeg so dinmaak ed ngalngalin 20 danay ed saman so promedio kaleganan na duan libon taon sakbay na 1914. Say takot tan gonigon ed sankagloboan a kalaknab so mamapairap ed totoo diad amin a panaon. Sakey ed saray sengegan et say kagugulo na ekonomya, maruksan krimen tan say kakebbiewan na kadederal diad bakal nuklar ed saray armas ya ipabanton manlapud saray submarino odino manlapud saray katawenan​—bengatlan agbalot posibli sakbay na koma-20 siglo.

⁷ Diad limog na amin na saya et nagagawa so nikadkaduman sankamundoan a panangiyabawag ed maong a balita na Panarian na Dios, a singa impasakbay nen Jesus. Diad masulok a 200 daldalin tan pulpulo na kadayatan, idedeboto na saray Tasi nen Jehova so nilasus milyon ya oras ed kada taon, libre, diad panutulong ed totoo a manlapud amin a nengneng na panagbilay a mantalos ed kabaliksan na sarayan nagagawa ed mundo diad liwawa na Salita na Dios. Magunaet ya ituturo na saray Tasi ed totoo so dalan ed kililiktar diad “baleg a kairapan” a bilang uuleyan na Panarian na Dios. Tan saya so gagawaen na saray Tasi anggaman ed katuaan a, singa imbalita na sakey a peryodiko ed Canada, sikara so “nayarin mangisusungdo na mabiskeg a panamasegsegang nisesengeg ed samet ya impakasumlang nen say anggan dinan nin arum a relihyoson grupo ed mundo.”

8. Anton panat na panaon so apisakup met ed sayan propesiya?

⁸ Nepeg tayo met ya imanoen a, bilang kabiangan na propesiya to, et inturo nen Jesus so panampot na sakey ya espesipikon panaon, a kuanto: “Say Jerusalem so gatin-gatinan na saray nasyones, ya anggad nasumpal so aturon panaon na nasyones.” (Lucas 21:24) Kasin saratan ya “aturon panaon” so anampot la?

“Say Aturon Panaon na Nasyones”

9. (a) Anto so “Jerusalem” ya “igatin-gatin” na saray nasyones? (b) Kapigan so inggapo na satan a ‘panangigatin-gatin’?

⁹ Pian naapresya so ebat, nepeg tayon talosan so kabaliksan na Jerusalem a mismo. Say syudad a pati say maarin ayaman to ed Palandey Sion so asalitan “say baley na baleg ya Ari . . . say syudad nen Jehova.” (Salmo 48:2, 8; Mateo 5:34, 35) Saray arari ed maarin abung nen David so nibagan nanyurong “ed trono nen Jehova.” Sirin say Jerusalem so sakey a nengneng a simbolon angagamilan nen Jehova na pananguley ed dalin. (1 Awaran 29:23) Kanian sanen inabuloyan na Dios so armada na Babilonia a maneral ed Jerusalem, ya idestiero to so ari tan taynanan to so dalin a mankibalatar, sikara so mangigagatin-gatin ed Panarian na Dios a singa naagamil diad panamegley na maaron kapolian nen Arin David. Sanen satan so agawa, nen 607 K.K.P., tinandaan to so gapowan “na aturon panaon na [Gentil] nasyones.” Nanlapulad saman et anggapo lan balot so sakey a kapolian nen David a nanuley bilang ari ed Jerusalem.

10. (a) Anto so kabaliksan na anggaan na ‘kigatin-gatin’? (b) Manlapud anton “Jerusalem” so panuleyan sirin nen Jesus, tan akin?

¹⁰ Anto, sirin, so kabaliksan na pangangga na satan a ‘kigatin-gatin na Jerusalem’? A si Jehova so angitrono lamet na sakey ya arin pinili to, sakey a kapolian nen David, a natan et mangagamil na pakauley, aliwan diad limog lambengat na saray Judios, noagta diad kurakurang na katooan ed interamente. Satan a sakey et say Katawan a Jesu-Kristo. (Lucas 1:30-33) Balet manlapud iner so panuleyan to? Kasin manlapud mangaraldalin a syudad na Jerusalem? Malinlinew ya imbaga nen Jesus a saray pribilehyon misiglaotan ed Panarian na Dios so naekal a manlapud silalaman ya Israel. (Mateo 21:43; nengnengen met so 23:37, 38.) Kayari to, saray managdayew ed tuan Dios so onnengneng “ed Jerusalem ed tagey,” say mangatatawen a muyongan na Dios na matoor iran espiritun pinalsa, bilang ina ra. (Galacia 4:26) Diad satan a mangatatawen a Jerusalem so kitronoan nen Jesus, a pangagamilan na pananguley a pakayari ed dalin. (Salmo 110:1, 2) Satan so nagawa diad panampot na “aturon panaon na nasyones.” Kapigan itan?

11, tan tsart (pahina 30). (a) Panon so impangalkula ed impanampot na “aturon panaon”? (b) Sirin, anto so ginmapo sanen saratan ya “aturon panaon” so angangga? (c) Panoy panmoria na saray manag-awaran ed 1914? (Nengnengen so pahina XX.)

¹¹ Pigamplon taotaon ed sakbay et akabatan a saya so onsabi nen 1914 diad panampot na manunan kasumpalan na “pitoran panaon” na Daniel 4:10-17.a Balet say sigpot a kasumpalan na kabaliksan to so sinmabin nankalkalna kaleganan na saray taon a tinmumbok. Progresibon anengneng na saray estudyante na Biblia a nilulukas ed arap na mata ra iray detalye na atugyop a tandan imbaga nen Jesus a mananda ed mangatatawen a kiwawala to diad pakayari na Panarian. Pinmatnag a sikara, peteg, so linmoob “ed konklusyon na sistema na bengabengatla,” si Kristo so ginmapon manuley bilang Ari nen 1914 tan say anggaan na sayan marelmeng a mundo so onsabi ed loob na kapolian ya akanengneng ed inggapo na sarayan bengatla.

Panon Inkalinew Iray Tatalaranan Yo?

12. Antoran lingon tatalaranan so manggawa ed sayan konklusyon a mairap ed arum ya awaten? (Mateo 24:26, 27; Juan 14:3, 19)

¹² Arum a sikakabat ed sarayan katuaan diad kasumpalan na propesiya nen Jesus so nairapan a mangawat ed konklusyon a pangituturoan na saraya. Akin? Lapud tatalaranan da so sananey a bengatla. Sikara so nibangat a say komaduan isasabi nen Kristo so nanengneng tan mansumpal ed interamentin kakumberte na katooan. Nen inmunan siglo et saray Judios met so walaan na impantalaran ya ag-asumpal. Inilaloan da a say isasabi na Mesias et diad pangipatnag na pakayarin mangibulos ed sikara a manlapud Roma. Nantultuloy ed saray lingon tinalaranan da, impulisay da so dilin Anak na Dios. Agaylan kakulangkulangan so pakaulit ed saman a lingo sano si Kristo so presente la ed pakayari na Panarian! Agaylan mas magmaong so pakanengneng ed peteg ya ibabaga na Kasulatan a mismo!

13. Antoran nagawgawa so insiglaot na Biblia a mismo ed kiwawala nen Kristo?

¹³ Ipapanengneng na Biblia a diad utel na kakabusol to so gapoan nen Kristo a manuley. (Salmo 110:1, 2) Ibabaga to so kibantak nen Satanas tan saray demonyos to a manlapud tawen diad kabangibang na dalin kayari na kiiter na pakauley na Panarian ed si Kristo; sirin wala so sakey a panaon na apadaak ya irap ed dalin. (Apocalipsis 12:7-12) Kaleganan na satan a panaon et wala so mabiskeg a kipulong na mensahe na Panarian, pian naikdan so totoo na pankanawnawan onkiwas a tekep na ilalo ed pakaliktar. (Mateo 24:14; Apocalipsis 12:17) Balet kasin satan so mansumpal ed kakumberte na mundo? Diad kasuniyan, ipapanengneng na Biblia a satan so tumboken na kadederal ya andi-kapara ed awaran na too. Anggaman agbalot nanengneng na totoo so niglorian Jesu-Kristo diad saray pisikal a mata ra, amin ya aliwan mabulos a mangawat ed katuaan nipaakar ed maarin kiwawala nen Kristo so napaskar a “makanengneng” a sikato, singa nipasakbay, so mangitarok na kadederal ed sikara.​—Apocalipsis 1:7; Mateo 24:30; ipareng so 1 Timoteo 6:15, 16; Juan 14:19.

14, 15. Akin a say inlabas na saray taon nanlapulad 1914 so agmangiter na rason ed panduaruwa a sikatayo la so peteg a wala ed “kaunoran iran agew”?

¹⁴ Balet agta say inlabas natan na 72 taon nanlapulad 1914 so mangipanengneng a nayarin wala so bengatlan panduaruwa nipaakar ed no kasin sikatayo so peteg a wala la “ed kaunoran ya agew” nanlapulad saman a taon tan no kasin say isasabi nen Kristo a bilang manamatey so asingger la? Andin balot! Nipaakar ed saraman so makanengneng ed kasumpalan “na tanda” a nanlapud inggapo to, a ginmapo nen 1914, inkuan nen Jesus: “Tua kua ko ed sikayo a sayan kapolian so agbalot napaso ya anggad amin na sarayan bengatla so nagawa.” (Marcos 13:30) Saray membro na satan a kapolian so siansia nin wadia, anggaman maples ya ondaraiset ed bilang.

¹⁵ Tua a saray estatista so mangipanengneng a say promedio na karukey-na-bilay ed sankagloboan a letnegan et 60 anyos lambengat natan, balet minilmilyon a totoo so nambilay ed lampas na satan ya edad. Unong ed walan estatista, nen 1980 et ngalngalin 250,000,000 ed saraman so mabilay nen 1914 so siansia nin mabilay. Satan a kapolian so agni naupot. Makapasagyat, anggaman kuan, diad saraman so nianak nen 1900 odino asasakbay, say bilang ya impalapag na Nasyones Unidas so mangipanengneng a wala lambengat so kinalkulan 35,316,000 a mabilay ni nen 1980. Sirin say bilang so maples a dinmaiset legan a saray sinansakey so akasabi ed pitumplo tan walumplo. Sano imanoen a tekep na amin a detalye na mapropetikon tanda nen Jesus, sarayan katuaan so mabiskeg a mangipanengneng a say anggaan so asingger la.​—Lucas 21:28.

16. Sirin, anto so nepeg ya awawey tayo?

¹⁶ Natan so aliwan panaon na agpananginenen. Sikato so sakey a panaon na ikiwas a tekep na pankaganatan! A singa impasakbay nen Jesus ed saray babangatan to: “Paneknekan yo so inkasikayo ya akaparaan, lapud diad oras ya agyo iisipen et nagawa, say Anak na too [si Jesu-Kristo] so onsabi.”​—Mateo 24:44.

[Paimano ed Leksab]

No Panon So Panmoria na Saray Manag-awaran ed 1914

Nisesengeg ed maabig iran rason, say bakal a ginmapo nen 1914 so tinawag na Baleg a Bakal tan Guerra Mundial I. Anggapo so bakal ya agawa ed sakbay to ed ontan lan baleg ya impanderal. Saray bakal a nanlapulad saman so angitultuloy lambengat ed saman so ginmapo nen 1914. Imanoen irayan komento nipaakar ed epekto na saman a makatantandan taon:

● “Aliwa lambengat a say bakal so anguman ed mapa na Europa tan angigapo na saray rebolusyon ya aneral ed taloran imperyo, ingen say direkta tan aliwan-direktan epekto to so linmampas ni ed satan diad ngalngalin amin a lawak. Kayari na bakal et namparan saray pulitikos tan saray arum so analin mamatantan odino mamatunda ed ebolusyon tan ipawil da lamet iray bengatla ‘normal,’ diad mundo a wala la sakbay na 1914. Balet saman so imposibli. Say yegyeg so sankaugesan a tuloy tan mantutultuloy a say daan a mundo so nagba ed pundasyon to. Anggapo so sakey a makayarin mangipaalagey-lamet ed satan a singa dati to nensaman, tekep na saray sosyal a sistema to, saray ideya to ed mundo tan saray prinsipyo to ed moral.

“. . . Aliwan melag so kaimportantian to et say impanguman na saray kablian ya agawa tan angiletneg na kumpleton balon estandarte na kablian ed dakel iran lawak. . . . Aliwa lambengat a saray sundalo ed lawak na bakalan so dinuksa tan andian na panangasikaso ed kayarian na kakaabay. Aliwa lambengat a walaray dakel a panamalikdo, dakel a panangiduma tan dakel iran palson kablian a nagba noagta ontan met ed dakerakel iran tradisyonal ya estandarte ed bilay tan ugugali ed sosyal. Saray kablian so manguuman, amin a bengatla so singa ompapalir, a singano saray bengatla so andian la na aralem a lamut​—ontan met ed sistema na pinansyal tan diad seksual a moralidad, diad saray prinsipyo ed pulitika tan ontan met ed saray ganggan na arte. . .

“Say pundamenton agkaligenan a niyugali ed panaon so nagkalautlan naimano ed lawak na ekonomya. Dia et maruksan dineral na bakal so asaganet, manatnat tan asimbang a tuloy a sisteman walaan na saray mapeget a ganggan tan maligen a kablian. . . . Nisay diad sayan lawak et posibli so ipawil ed ‘normal.’”​—Världshistoria​—Folkens liv och Kultur (Stockholm; 1958), Tomo VII, pahina 421, 422.

● “Linmabas la so kapalduan siglo, ingen say tandan intilak na trahedya na Baleg a Bakal ed laman tan kamarerwa na nasyones so agkinmupas . . . Say pisikal tan moral a kalaknab na sayan nasasagmak so pareho a singa nensaman. Say sosyedad ed interamente to: sistema na gobierno, ketegan na nasyon, saray leyes, armadon puersa, saray siglaotan na estado, noagta ontan met ed saray ideolohya, bilay na pamilya, saray kapalaran, posisyon, personal a relasyon​—amin a bengatla so nauman a manlapud tuktok ya anggad kaaralman. . . . Abalang ed kaunoran na totoo so inkasimbang to, ya aglan balot napapawil ya anggad sayan agew.”​—General Charles de Gaulle, a nansalita nen 1968 (Le Monde, Nobyembre 12, 1968).

● “Nanlapulad 1914, amin a sinononot ed kurang diad mundo so agonigon a tuloy ed saman so singa sakey a kapalaran tan inggeter-lan-akauna a martsan mamaarap ed mas lalon babaleg a desyang. Dakel a seryoson totoo so sinmabin nanlikna ya anggapo so nagawaan a pangamper diad kigalasugos ed kadederal. Nanenengneng da so rasa na too, a singa say bayani na sakey a Griegon trahedya, ya inablog na saray sinmanok a dirios tan aliwa lan katawan na kapalaran.”​—Bertrand Russell, New York Times Magazine, Setyembre 27, 1953.

● “Onlingaw a manlapud pantok na peles et nanengneng tayon malinlinew natan a say interak na Guerra Mundial I so angipaloob ed koma-duamplon siglo na ‘Panaon na Gonigon’​—diad mabalikas a termino nen Arnold Toynbee a historyador a British​—a manlapud’tan et say sibilisasyon tayo so agnin balot inminmuas. Direkta odino aliwan-direkta et amin na saray gonigon ed unor a kapalduan siglo so ginmapo nen 1914.”​—The Fall of the Dynasties: The Collapse of the Old Order (New York; 1963), nen Edmund Taylor, pahina 16.

Balet anto so makasengeg ed saratan a manamayegmeg-mundon impanguman na saray agawgawa?

Biblia lambengat so mangiter na makapnek a paliwawa.

1914​—Taon a Tinandaan na Kronolohya na Biblia tan Saray Nagawgawa ed Mundo

Kronolohya

→ Anggaan na “pitoran panaon”: 1914 K.P.

Ginmapo so kaunoran iran agew (2 Timoteo 3:1-5)

Nagawgawan Nipasakbay a Mananda ed Kaunoran Iran Agew

Deralen na Dios so peles a mundon marelmeng sakbay a napaso so kapolian ya akanengneng ed 1914 (Mateo 24:3-34; Lucas 21:7-32)