Sikatayo so Relatibon Pauleyan ed Atagtagey a Pakauley
“Wala sirin so kapilitan a rason ed sikayon totoo a pauleyan.”—ROMA 13:5.
1. Anton mairap iran eksperiensia so wala ed Tastasi nen Jehova ed lima na atagtagey a pakauley na Nazi, tan saya kasi so lapud “panggagawa no antoy mauges”?
NEN Enero 7, 1940, si Franz Reiter tan limaran tobonbalon Austriano so naukom ed panagpugot na ulo. Sikaray Bibelforscher, Tastasi nen Jehova, tan sikaray inatey lapud agda nayaryan a matoor a mibakal ed Emperyo nen Hitler. Si Reiter so sakey ed saray nilibon Tastasi ya inatey lapud pananisia kaleganan na komaduan guerra mundial. Dakel ni so nansungdo ed andukey iran taon ed panangipangawan iran kampo. Kasin sarayan amin et nan-eskperiensia ed “kampilan” na atagtagey a pakauley na Nazi lapud “nanggaway mauges”? (Roma 13:4) Seguradon andi! Say ontumbok iran salita nen Pablo nipanengneng a saray Kristianos so tinmulok ed saray ganggan na Dios ed Roma kapitulo 13, anggaman sikaray nanirap ed saray lima na pakauley.
2. Anto so makakombinsen rason a pauleyan ed atagtagey a pakauley?
2 Diad Roma 13:5, insulat na apostol: “Wala sirin so makakombinsen rason parad sikayon totoo a pauleyan, aliwa lambengat ed sanok noagta ontan met ed konsiensia.” Akadkauna, inkuan nen Pablo a satan a pakauley et mitukuyan ed “kampilan” so sakey a maabig a rason a manpauley ed satan. Natan, anggaman kuan, angiter na mabibiskeg a rason: konsiensia. Panggunaetan tayo a manlingkor ed Dios “tekep na malinis a konsiensia.” (2 Timoteo 1:3) Ibabaga na Biblia ed sikatayo a pauleyan ed atagtagey a pakauley, tan ontulok tayo lapud labay tayo a gawaey duga ed mata na Dios. (Hebreos 5:14) Peteg, say nipasal-ed-Biblian konsiensia so mamakiwas ed sikatayon ontulok ed pakauley anggan sano anggapoy toon presentin onnengneng ed sikatayo.—Ipareng so Eclesiastes 10:20.
“Satan No Akin a Manbayar Met na saray Buis”
3, 4. Antoy walan reputasyon na saray Tasi nen Jehova, tan akin a nepeg a saray Kristianos et manbayar na buis?
3 Diad Nigeria pigaran taon ed apalabas, walaray gulo ed panagbayar na saray buis. Pigaran bilay so abalang, tan saray pakauley so anawag ed armada. Saray sundalo so linmosob ed Kingdom Hall no iner a sakey a miting so onaaligwas tan pinilit a kabaten so gagala na panuulopan. Diad impakabat a satan so sakey a panagaral na Biblian miting na saray Tasi nen Jehova, say opisyal ya apabtangan so angibaga ed saray sundalon onalis, inkuan a: “Saray Tasi nen Jehova so aliwan managsulsul.”
4 Saraman a Nigerian Tastasi so walaan na reputasyon a manbibilay a mitunusan ed saray salita nen Pablo: “Ta lapu ed saya manbayar kayo met na saray buis; ta sikara so ministros a manlinkor ed Dios a manpaga lawas ed sayan dilin agamil.” (Roma 13:6) Sanen angiter si Jesus na ganggan, ‘Bayaran ed Caesar so kien nen Caesar,’ sikatoy mansasalita nipaakar ed panagbayar na buis. (Mateo 22:21) Saray sekular a pakauley so mangitatarya na saray kalye, salimbeng na pulis, libraria, sistema na transportasyon, eskuelaan, panagkoreo iran serbisyo, tan dakel ni. Naynay tayon uusaren irayan probisyon. Manepeg lambengat a manbayar tayo parad saratan ed panamegley na buis tayo.
“Bayaran ya Amin Iray Nabebetangan Da”
5. Anto so kabaliksan na balikas ya “bayaran ya amin so nabebetangan da”?
5 Intuloy nen Pablo: “Bayaran ya amin iray nabebetangan da, dia ed akanbetang na buis, say buis; say impuesto, dia ed akanimpuesto; say ankanbetang na galang, dia ed akan-galang.” (Roma 13:7) Say salitan “amin” so manayakup ed balang sekular a pakauley a satan so publikon aripen na Dios. Anggapo iray pangipuera. Anggano manbibilay tayo ed silong na sakey a politikon sistema a personal ya agtayo labay, manbayar tayo na buis. No saray relihyon et libre ed panaayaman tayo, saray kongregasyon so mangala na bentaha a manlapud saya. Tan singa arum a mibabaley, saray Kristianos so mangusar na antokaman a legal a probisyon ya agawa ed limitasyon na buis a bayaran da. Balet anggapo so Kristiano ya ilegal ya onarawi ed panagbayar na buis.—Ipareng so Mateo 5:41; 17:24-27.
6, 7. Akin a nepeg tayon manbayar na buis anggamano say kuarta so nausar a pangastos ed bengatlan misonian ed odino anggan say pakauley et mamasegsegang ed sikatayo?
6 Singa bilbilang, anggaman, nengneng ya agmakatunungan so buis. Odino anto no say kabiangan na kuarta na buis so nausar ed gastos na bengatlan agtayo pikasakeyan, a singa libren panagpaekal, banko na dala, odino proyekton misumlangan ed neutral a panmoria tayo? Sikatayoy siansian manbayar ed amin a buis tayo. Say pakauley so nepeg a mangala na responsabilidad ed no panon ya usaren so kuarta na buis. Agtayo niganggan a mangukom ed pakauley. Say Dios so “Ukom na say dalin,” tan ed dugan panaon to, sikatoy mamenben na pikuekuentaan ed saray gobierno no panon ya inusar da so pakauley da. (Salmo 94:2; Jeremias 25:31) Anggan nagawa itan, manbayar tayo na buis tayo.
7 Anto no papasegsegangen itayo na pakauley? Sikatayoy siansian manbayar na buis lapud inagew-agew iran serbisyo a nagagawa. Nipaakar ed saray Tasi a manlilikna na pasegsegang ed sakey a bansa na Aprika, say Examiner na San Francisco inkuan: “Nayarin ipasen ira a bilang modelon mibabaley. Bayaran da so buis a masimoon, tambalen iray mansasakit, tatalonaen so iliteresidad.” On, saramay napapasegsegang iran Tasi so manbayar na buis.
“Takot” tan “Galang”
8. Anto so “takot” ya iter tayo ed pakauley?
8 Say “takot” ed Roma 13:7 so aliwan payakot a takot noagta, sakey a respeto parad sekular a pakauley, takot ed isusumlang ed ganggan to. Sayan respeto so niiter lapud kipapasen a nalalanor, aliwan lawas lapud indibidual a nipasen ed satan a posisyon. Say Biblia, sanen mansasalitan mapropetiko ed Romanon emperador a si Tiberius, so ontawag ed sikaton “sakey a nabalaw.” (Daniel 11:21) Balet sikato so emperador, tan diad ontan, say sakey a Kristiano so walan akautang ed sikato na takot tan galang.
9. Anto iray arum a dalan a mangiter tayo na galang ed atooan a pakauley?
9 Nipaakar ed galang, tomboken tayo so ingganggan nen Jesus ya ag mangiter na saray titulon nibased relihyoson posisyon. (Mateo 23:8-10) Balet no nipaakar ed sekular a pakauley, sikatayoy maliket a manawag ed sikara ed antokaman a titulon nayarin kakaukulanen ed pamagalang ed sikara. Inusar nen Pablo so terminon “Sankablian” sano mansasalita ed saray Romanon gobernador. (Gawa 26:25) Tinawag nen Daniel si Nabucodonozor a “katawan ko.” (Daniel 4:19) Natan, saray Kristianos so nayarin mangusar na balikas a “Say Inkakatawan mo” odino “Say Katagyan Mo.” Nayarin onalagey ira sano say ukom so onloob ed kuarto na korte odino marespeton ontuek ed arap na manuley no kaugalian itan.
Relatibon Pauleyan
10. Panon ya impanengneng nen Jesus a walaray limitasyon ed no antoy kerewen na atooan a pakauley ed sakey a Kristiano?
10 Lapud saray Tasi nen Jehova so asakupan na atooan a pakauley, akin a si Franz Reiter tan dakel nin arum et manirap unong a ginawa da? Lapud say pauley tayo so relatibo, tan aglawas bidbiren na pakauley a walaray niletneg iran Biblikon limitasyon ed no antoy nakerew. No say pakauley et mankaukolan na bengatlan makapasakit ed sakey a nipasal a Kristianon konsiensia, satan so labas na inter-Dios a limitasyon. Inturo nen Jesus iya sanen inkuanto: “Bayaran . . . bengatlan kien nen Caesar, balet saray bengatla na Dios ed kien na Dios.” (Mateo 22:21) Sano mankaukolan si Caesar no antoy kien na Dios, nepeg tayon bidbiren a wala so akadkaunan kekerewen na Dios.
11. Anton prinsipyo so mangidemostra a walaray limitasyon ed no antoy kerewen na atooan a pakauley et malaknab ya awaten?
11 Kasin sayan posisyon et manangibales odino mapalikdo? Aliwan amin ya ontan. Satan so, ed katuaan, et sakey a panangilaknab na sakey a prinsipyon bibidbiren na kaslakan a sibilisado iran nasyones. Nen koma-15 siglo, sakey a Peter von Hagenbach so inyan ed bista lapud pangisagyat na uley na kebbiew ed pasen na Europa a diad satan et walaan na pakauley. Say depensa to, a sikato lambengat so ontotombok ed saray ganggan na katawan to, say Duke na Burgundy, so nipulisay. Say ibabaga a say sakey a toon manggagawa na iyaalsa so agmikuentaan no sikatoy ontotombok ed saray ganggan na atagtagey a pakauley so walan agawa nanlapulad saman ed dakel a danay—nagkalalo na saray kriminal na guerra na Nazi kasakbayan na Internasyonal a Tribunal ed Nuremburg. Say ibabaga so gendagendat a nikaindan. Say Internasyonal a Tribunal so angikuan ed pangukom to: “Saray indibidual so walaan na internasyonal a kimey ya onlampas ed nasyonal iran obligasyon na katutulok a nipakseb na sinansakey ya estado.”
12. Anto iray arum a Makasulatan ya alimbawa na ariripen na Dios a mangikaindan ya ontulok ed agmakatunungan iran kerew na pakauley?
12 Saray ariripen na Dios so walan naynay a mamidbir a walara so nigeter a pamasakup a sikaray matoor ya onotang ed atagtagey a pakauley. Ngalngali ed panaon a si Moises so nianak ed Ehipto, si Paraon ingganggan to so duaran Hebreon manangyanak a pateyen ya amin so kapananak iran Hebreon lalaki. Saray manangyanak, anggaman ontan, so angipreserba ed saray kapananak a mabilay. Kasin sikaray aliwa ed intunganga ed Paraon? Andi, sikaray ontotombok ed inter-Dios a konsiensia ra, tan benendisyonan ira na Dios parad satan. (Exodo 1:15-20) Sanen say Israel so akobkob ed Babilonia, si Nabucodonozor so nankaukolan a saray opisyales to, a pati saray Hebreon si Shedrak, Meshak, tan Abednego, ya ontuek ed arap na sakey a talintao ya impasen to ed patar na Dura. Saray taloran Hebreo so inmarawi. Kasin sikaray aliwa? Andi, ta say itotombok ed ganggan na ari so mankabaliksan na itutunganga ed ganggan na Dios.—Exodo 20:4, 5; Daniel 3:1-18.
“Tuloken so Dios bilang Manuley”
13. Anton alimbawa na asasakbay iran Kristiano so angitarya nipaakar ed relatibon katutulok ed atagtagey a pakauley?
13 Mipadpara, sanen say Judion pakauley so anginganggan ed si Pedro tan si Juan ya ontundan manpulong nipaakar ed si Jesus, inmebat ira: “Balanglan satan so matunong ed arap na Dios ya ontalineng ed sikayo imbes ed Dios, ukomen so inkasikayo.” (Gawa 4:19; 5:29) Agda nayarian so mansiansian mareen. Say magasin a The Christian Century so mangipaimano ed sananey a matoor a talindeg na asakbay iran Kristiano sanen inkuanton: “Say sankasakbayan iran Kristianos so agnanserbi ed puersa na armada. Naimano nen Roland Bainton ‘a manlapud sampot na peryodo na Balon Sipan ya anggad dekada na A.D. 170-180 anggapo so paneknek ed antokaman iran Kristianon armada’ (Christian Attitudes Toward War and Peace [Abingdon, 1960], pp. 67-8). . . . inkuan nen Swift ed si Justin Martyr ‘say panasali bilang sakey a pamaakaran a kurso ya ontunda iray Kristianos a manlapud marawal iran kiwas.”
14, 15. Anto iray arum a prinsipyos na Biblia so manguley ed relatibon katutulok ed asakbay iran Kristianos ed atooan a pakauley?
14 Akin a saray asakbay a Kristianos so angnanlinkor a bilang sundalo? Agpanduwaruwaan, a balang sakey so maalwar a nanaral na Salita na Dios tan saray ganggan tan nangagawa na personal a desisyon a nibased nipasal-ed-Biblian konsiensia to. Sikaray neutral, “agkabiangan na mundo,” tan say inka-neutral da so mangipulisay ed sikaran manpili na dapag ed sayan kolkolan na mundo. (Juan 17:16; 18:36) Niarum ni, kien ira na Dios. (2 Timoteo 2:19) Diad pangitalaga da ed saray bilay da ed Estado so mankabaliksan ya iiter da ed Caesar no antoy kayaryan na Dios. Nagkalalo ni, sikaray kabiangan na sakey ya internasyonal a sanaagi ya abedberan na pankakasakey ed aro. (Juan 13:34, 35; Colosas 3:14; 1 Pedro 4:8; 5:9) Agda sarag ed maabig a konsiensia a mangala na ayura dingan na posibilidad a mamatey na sakey a kaparan Kristiano.
15 Niarum ed saya, saray Kristianos so agnayarin misayaw ed bantog iran relihyoson okasyon, a singa panagdayew ed emperador. Bilang resulta, sikaray amoria bilang “duma tan peligro iran totoo, tan say arum ed populasyon to et natural a mansuspetsa ed sikara.” (Still the Bible Speaks, nen W. A. Smart) Anggaman si Pablo so nansulat a saray Kristianos so nepeg ‘a mangiter ed sikato a mantawag na takot, ed ontan a takot,’ agda nalingwanan so babaleg a takot da, odino respeto parad, si Jehova. (Roma 13:7; Salmo 86:11) Si Jesus a mismo so angikuan: “Agkayo ontakot ed saramay mamatey na laman balet agmamatey na kamarerwa; balet imbes ontakot ed sikaton makaderal na namparan kamarerwa tan laman ed Gehena.”—Mateo 10:28.
16. (a) Diad anto iran pasen a walan singbaten a maalwar na saray Kristianos ed pamauley da ed atagtagey a pakauley? (b) Anto so iyulustra na kahon ed tagey?
16 Bilang saray Kristianos, nidunget tayo ed mipadpara iran angat natan. Agtayo nayarin mibiang ed anggan dinan a modernon bersyon na panagtalintao—balanglan mandayew ed sakey a talintao odino simbolo odino say pangiteen na kilalaban ed sakey a too odino sakey a muyongan. (1 Corinto 10:14; 1 Juan 5:21) Tan singa saray inmunan Kristianos, agtayo makapankompormiso ed Kristianon neutralidad tayo.—Ipareng so 2 Corinto 10:4.
“Mauyamo tan Aralem a Respeto”
17. Anton simbawa so inter nen Pedro ed saramay manirap lapud konsiensia?
17 Insulat nen Pedro so matoor a talindeg tayo tan inkuan: “No siopaman, lapud konsiensian mamaarap ed Dios, so manalimbeng ed silong na grabe iran bengatla tan manirap na agmatunong, saya so makapaliket a bengatla.” (1 Pedro 2:19) On, satan so makapaliket ed Dios sano sakey a Kristiano so ontalindeg met anggaman ed pasegsegang, tan wala so kaaruman iran benepisyo a say Kristianon pananisia so apabiskeg tan adalisay. (Santiago 1:2-4; 1 Pedro 1:6, 7; 5:8-10) Insulat met nen Pedro: “No sikayoy manirap nisesengeg ed inkatunong, sikayoy maliket. Anggaman ontan, say puntirya na takot da agto takotan, nisay magmaliw a mapaga. Noagta iyalangon si Kristo bilang Katawan ed kapusoan yo, lawas akaparaan a mangidepensa ed arap na balang sakey a mankaukolan ed sikayo na katunongan parad ilalo ed sikayo, balet gagawaen a mikasakey ed kaumildian tan aralem a respeto.” (1 Pedro 3:14, 15) Peteg a makatulong a konseho!
18, 19. Panon a say awawey na aralem a respeto tan inkatunong so makatulong no say pakauley et nanlimita ed kawayangan tayo ed panagdayew?
18 Sano onlesa so pasegsegang lapud agpitatalosan na pakauley ed Kristianon kipapasen odino lapud papangulo na relihyoson Kakristianoan so walan aliwan nipresenta iray Tasi nen Jehova ed pakauley, ya ipaparungtal iray katuaan ed pakauley a nayarin manresulta ed sakey a mamawas na detdet. Walaan na kaumildian tan aralem a respeto, say sakey a Kristiano et ag-ombales ed pisikal a sumpad saray managpasegsegang. Sikato, bangbalet, so mangusar na amin a legal a tulong a nayarin mangidepensa ed pananisia to. Insan ipalima toray bengatla ed lima nen Jehova.—Filipos 1:7; Colosas 4:5, 6.
19 Say aralem a respeto so mangitonton met ed sakey a Kristiano ya onlabas ed nayarian to, ya agsumpad konsiensia to, pian tuloken so pakauley. No, alimbawa, et saray pantitipon ed kongregasyon so apatunda, makaromog iray Kristiano ed maamot a dalan a mantultuloy a mangan ed lamisaan nen Jehova. Say Supremon Autoridad, si Jehova a Dios, so mangibabaga ed panamegley nen Pablo: “Manpapagalangan tayo ed sinansakey pian manaayatan ed aro tan maabig iran gawa, ya agpapaulianan iray panmomoyong ed inkasikatayon nankakasakey, unong ya ugali na arum.” (Hebreos 10:24, 25) Balet say ontan a pankakasakey so nayarin nagawan maamot. Anggano datdaiset so prensenti lambengat, sikatayo so matalek a bendisyonan na Dios so ontan iran areglo.—Ipareng so Mateo 18:20.
20. No say inkalapagan a panagpulong na maong a balita so asebelan, panon a saray Kristianos so mideneng ed ontan a kipapasen?
20 Mipadpara, pigaran pakauley so walan anebel ed lapag a panagpulong na maong a balita. Saray Kristianos a manbibilay ed silong da nonoten a, diad panamegley nen Jesus a mismo, say Supremon Autoridad angikuan: “Ed amin na saray nasyones say maong a balita so nipulong ya ununa.” (Marcos 13:10) Sirin, tuloken da so Supremon Autoridad ed antokaman a pankaukolan ed inkasikara. Inerman a posible, manpulong iray apostoles ed inkalapagan tan kabkaabungan, balet walaray arum a dalan a a nadampot iray totoo, a singa inpormal a panagtasi. (Juan 4:7-15; Gawa 5:42; 20:20) Maparanay ya agmibabali iray pakauley ed panagpulong a kimey no say Biblia so nausar lambengat—a mangiparungtal na pankaukolan ed amin a Tastasi a magmaliw a nipasal a maong a mikatunungan a manlapud Kasulatan. (Ipareng so Gawa 17:2, 17.) Diad pagmaliw a makpel, ingen marespeto, saray Kristianos so nayarin naynay a makaromog na dalan ya ontulok ed si Jehova ya ag mangimbita na sanok ed atagtagey a pakauley.—Tito 3:1, 2.
21. No mantultuloy si Caesar ed panamasegsegang to, anton kundang so nepeg a pilien na saray Kristianos?
21 No maminsan, angaman kuan, say pakauley so ag-ontundan mamasegsegang ed saray Kristianos. Insan, ed malinis a konsiensia, sikatayo lambengat so makapansungdo ed panggawa no antoy duga. Si tobonbalon Franz Reiter so nipaarap ed panpili: ikompormiso to so pananisia odino patey. Lapud agto nayaryan ya ontundan mandayew ed Dios, sitetepel ton inmarap ed patey to. Diad labi sakbay na ipatey to, insulat nen Franz ed ina to: “Siak so nahusga nabuas na kabuasan. Walaan ak na biskeg a nanlapud Dios, mipara unong a lawas ed amin a tua iran Kristianos ed apalabas . . . No sikayo so ontalindeg a mabiskeg ya anggad patey, sikatayo so makapannengnengan lamet ed kioli.”
22. Antoy walan ilalo tayo, tan panon so nepeg ya ituloy tayo natan?
22 Onsabi so panaon, ya amin a katooan so magmaliw a walad silong na saksakey lambengat a ganggan, satan ed si Jehova a Dios. Anggad satan, nepeg tayon tuloken ed maabig a konsiensia iray areglo na Dios tan mansiansian relatibon pauleyan ed atagtagey a pakauley bangta tutuloken tayo so Soberanon Katawan a Jehova ed amin a bengabengatla.—Filipos 4:5-7.
Kasin Nanonotan mo?
◻ Anto so makakumbinsen rason a pauleyan ed atagtagey a pakauley?
◻ Akin ya agmanmantine ed panbayar na buis tayo ya inuempuesto nen Caesar?
◻ Anton nengneng na galang so nepeg ya ipabtang ed pakauley?
◻ Akin a say pauley tayo ed Caesar so relatibo lambengat?
◻ No sikatayo so napasegsegang lapud kerewen nen Caesar no antoy betang na Dios, panon so pangebat tayo?
[Kahon ed pahina 22]
Manrespeto, agmandayew
Sakey a kabuasan kaleganan na klase, si Terra, sakey a tobonbolan Canadian a Tasi nen Jehova, naimanon angitagar so maestra to ed sakey a kaparan estudyante ed paway na panagaralan a kuarto ed pigaran panaon. Kayarin tampol na saman, marendeen a kinerew na maestra ed si Terra ya ibaan to ed opisina na prinsipal.
Nen sinmabi diman, naimano nen Terra a sakey a Canadian a bandera so niiyan ed lamisaan na prinsipal. Imbaga na maestra ed si Terra a manlukda ed bandera! Insuheri to ed si Terra ta agmangansion na nasyonal antem odino mansaludo ed bandera, anggapoy nikatunongan no akin ya agto gawaen itan. Agnilabay nen Terra, isasalysay ya anggaman saray Tasi nen Jehova et agmandayew ed bandera, rerespetoen da itan.
Ompawil ed klase, inyanunsyo na maestra a sikato lambengat so angikondukta na sakey ya eksperimento. Sikato so angala na duaran estudyante a nantombokan ed opisina na prinsipal tan inggangan iran manlukda ed bandera. Say ununa so mibiang ed patriotiko iran seremonya, balet sikatoy nanlukda ed bandera sanen imbagan gawaen to itan. Misonian, si Terra so ag mangakansion na pangnasyonal a kansion odino mansaludo na bandera; anggaman kuan, ikaindan to so agpamagalang ed bandera ed sayan dalan. Inturo na maestra a si Terra so sakey ya angipanegneng na manepeg a respeto.—1990 Yearbook of Jehovah’s Witnesses.