Manlapud Inan Dalin ya anggad Saray Diosa na Inkamabuna

NABIDBIR mo ta so niretraton diosa ed apis na sayan magasin? Satan si Isis, kadaanan ya inan-diosa na Ehipto. No akapasyar kayo la ed sakey a museo o ninmenneng ed sakey a libro ed kadaanan ya awaran, nayarin anengneng yo la iray talintao a kaparpara na saya. Anggaman kuan isipen pa iya: Ondakmomo ta kayo tan dayewen so diosan Isis?

No kabiangan kayo na sakey ed saray relihyon na Kakristianoan, ompatnag itan a makapakelaw a tepet. Nayarin ipilit yo a sikayoy mandadayew ed Amalsa, say Sakey a tatawagen ya, “Ama min walad tawen.” (Mateo 6:9, King James Version) Say ideya ed idakmomo ed inan-diosa so ompatnag a makapakelaw, makapadimla ni ingen. Anggaman kuan, say ontan a panagdayew so walan linmaknab ed interon awaran, tan nayarin sikayo so nabigla a makamta no siopa so mandadayew ed baleg ya inan-diosa natan.

Anggaman ontan, sakbay a singbaten itan, nengnengen tayo so pigaran abenegan diad pangonsidera ed laknab na panagdayew ed inan-diosa ed kadaanan a panaon. Sayan nengneng na panagdayew so ompatnag ya asasakbay a tuloy a porma na palson relihyon. Saray estatua tan imahen na labos ya inan-diosas so akotkot na saray arkeologo ed kadaanan iran pasen ed interon Europa tan manlapud Mideteranean daldalin ya anggad India.

Say Inan Dalin so tatangayen a bilang say lawas lapuan na amin a nengneng na bilay, mangiter na bilay tan insan babawien to itan ed inkasikato diad ipatey da. No ontan, sikato so aglabat adayew noagta tatakotan. Diad gapuy-gapo sinisia itan a saray managparakel a pakayari to et andian na sekso. Insan, unong ed mitolohiya, sikato so nananak ed lakin Aman Tawen tan nagmaliw ya asawa ton bii. Sayan sanasawa so angitarok na agnabilang iran arum a dirios tan diosas.

Say Binababilonian Kaolibay

Diad bibidbiren iran dirios ed Babilonia si Ishtar so manunan diosa, a mipadpara ed diosa na inkamabuna a si Innanna na Sumeria. Ompatnag a mansumlangan ingen nayarin tua a sikato so namparan diosa na bakal tan diosa na aro tan inkagalante. Diad libro ton Les Religions de Babylonie et d’Assyrie, (The Religions of Babylonia and Assyria), inkuan na eskolar a Pranses a si Édouard Dhorme ed si Ishtar: “Sikato so diosa, say marikit, say mapangasin ina ya ontalineng ed pikakasi tan mamegley ed saray mamapasnok a dios tan mamaulimek ed sikara. . . . Sikato so nipaatagey ed amin, sikato so nagmaliw a diosa na saray diosa, say reyna na amin a dirios, say soberano na dirios ed tawen tan dalin.’

Tatawagen na saray managdayew na Ishtar a bilang “say Birhen,” “Masanton Birhen,” tan “Inan Birhen.” Salitaen na kadaanan a Sumerian tan Akkadian a “Pikakasi na Tagleey ed si Ishtar”: “Manpikasi ak ed sika, O Marikit na saray mamarikit, diosa na saray diosa. O Ishtar, reyna na amin a totoo. . . . O makankayaryan na amin a dibinon pakayari, ya abalangetan na pakauley. . . . Mangimano ka ed saray kapelya, masanton paspasen, sagradon lugalugar, tan saray altar. . . . Iner iray kaparparam ya agpinarakep? . . . Nengneng moak O say Marikit ko; awat moray pikakasik.”a

Say Panagdayew ed Inan-Diosa so Kinmayat

Say eskolar ed Oriental a si Édouard Dhorme so nansalita ed “inlaknab na panagdayew ed si Ishtar.” Kinmayat itan ed interon Mesopotamia, tan balanglan si Ishtar a mismo o diosas iran walaan na duman ngaran balet mipadparan indengan so adayew ed Ehipto, Phoenicia, tan Canaan, tan ontan met ed Anatolia (Asia Minor), Gresya, tan Italya.

Say manunaan a dinayew ya inan-diosa ed Ehipto et si Isis. Insulat na manag-awaran a H. G. Wells: “Akatangguyor si Isis na dakel iran debosyonado, ya insamba daray bilay da ed sikato. Saray talintao to so akatanyareg ed say templo, abalangetan a bilang say Reyna na Tawen tan sankaampopo to so ugaw a Horus. Saray kandila so linmiab tan tinmuro ed arap to, tan saray sinambaan a bagat a ginawad kandila so insabit ed altar.” (The Outline of History) Say panagdayew ed Isis so kabkabat a maong ed Ehipto. Kinmayat met ed interon pasen na Mediteraneo, nagkalautla ed Gresya tan Roma, ya anggan akasabi ed mamasagur tan mamaamianen na Europa.

Diad Phonecia tan Canaan, say panagdayew ed inan-diosa so nipaarap ed Ashtoreth, o Astarte, ya inkuan ya asawa nen Baal. Singa say Babilonian kasimbangan a si Ishtar, sikato so namparan diosa na inkamabuna tan bakal. Diad kadaanan ya inskripsyon ed Ehipto et aromog si Astarte ya atawag a marikit na tawen tan reyna na katawenan. Saray Israelitas so naynay a mibakal sumpad makapaabeban impluensya ed panagdayew ed sayan diosa na inkamabuna.

Diad amianen-sagur na Anatolia, say kasimbangan nen Ishtar et si Cybele, kabkabat a bilang say Baleg ya Ina na dirios. Sikato met so atawag a Manamalesad-Amin, say Managsustined-Amin, say Ina na amin ya Abendito. Manlapud Anatolia say kulto na Cybele so kinmayat ya inmuna ed Gresya tan insan ed Roma, a ditan nansiansia anggad Komon a Panaon. Say panagdayew ed sayan diosa na inkamabuna so mangilaktip ed panagsayaw, panagsalger na papari, dilin panagkapon na saray kandidato ed panag-pari, tan saray prosesyon a no iner a say estatua na diosa so narlangan.b

Say primitibon panagdayew na saray Griego ed Inan-Dalin a diosan tatawagen a Gaea. Balet asabin say bibidbiren dan dirios et angitekep ed nengneng-Ishtar a diosas, a singa say Aphrodite, say diosa na inkamabuna tan aro; Athena, say diosa na bakal, tan Demeter, say diosa na panagtanem.

Diad Roma, si Venus so diosa na aro tan, diad ontan et mipetekan ed Griegon Aphrodite tan say Babilonian Ishtar. Anggaman ontan, saray Romano, so nandayew met ed saray diosan, Isis, Cybele, tan Minerva (Griegon Athena), amin da so mangidalangirang ed sakey a dalan odino sananey ed Binababilonian modelo a si Ishtar.

Malinlinew, diad loob na nilibon taon, say panagdayew ed inan-diosa so mabiskeg a mansasamsam ed puron panagdayew ed baleg ya Amalsa, si Jehova. Kasin say panagdayew ed baleg ya inan-diosa so tinmunda la? Odino kasin nansiansia ni anggad kaplesan ya agew tayo? Ipangasin ituloy a basaen.

[Saray paimano ed leksab]

[Litrato ed pahina 3]

Say Binababilonian ISHTAR pinersona a bilang bitewen

[Credit Line]

Courtesy of The British Museum

[Litrato ed pahina 4]

ISIS na Ehipto a pati say kapananak a dios a Horus

[Credit Line]

Musée du Louvre, Paris