Kasin Nepeg Yo A Panisiaan So Trinidad?
Kasin Satan so Malinew a Bangat na Biblia?
1. No tua so Trinidad, akin a satan so nepeg ya ibangat na Biblia a malinlinew?
NO TUA so Trinidad, nepeg a saya so malinew tan naulit-ulit a niparungtal ed Biblia. Akin? Lapud, unong a pinaneknekan na saray apostoles, say Biblia so puyan na Dios ed katooan nipaakar ed inkasikato. Tan lapud kaukolan tayon naamtaan so Dios pian nadayew tayo ed suston paraan, nepeg ya ipaliwawa na Biblia no sikatoy peteg a siopa.
2. Panon so impanmoria na saray inmunan-siglon mananisia ed saray Kasulatan?
2 Saray Kasulatan so inawat na saray inmunan-siglon mananisia a bilang napanmatalkan a puyan na Dios. Satan so letnegan na pananisia ra, say pinal ya autoridad. Alimbawa, sanen nampulong si apostol Pablo ed saray taga-Berea, “inawat da so salita a tekep na baleg a gunaet na kanonotan, tan maalwar dan inusisa so saray Kasulatan ya inagew-agew no kasin peteg so sarayan bengatla.”—Gawa 17:10, 11.
3, 4. Anto so inusar nen apostol Pablo tan si Jesus a bilang letnegan na ibabangat da?
3 Anton autoridad so inusar na saray bantog a totoo na Dios ed saman a panaon? Ibabaga ed sikatayo na Gawa 17:2, 3: “Unong ed ugali nen Pablo . . . sikatoy akikatunongan ed sikara manlapud saray Kasulatan, a nampaliwawa tan amaneknek diad panamegley na saray reperensya a [nanlapud Kasulatan].”
4 Si Jesus a mismo so angiter na alimbawa diad pangusar ed saray Kasulatan a bilang basiyan na panagbangat to, ya inulit-ulit ton inkuan: “Walan nisulat.” “Impaliwawa to ed sikara iray bengatlan nipaakar ed sikato diad amin ed saray Kasulatan.”—Mateo 4:4, 7; Lucas 24:27.
5, 6. (a) Anton autoridad so inter na saray inmunan-siglon mananisia ed saray Kasulatan? (b) Anto so manepeg ya ilaloan tayon naromog ed Biblia no say Trinidad so tua?
5 Sirin si Jesus, Pablo, tan saray inmunan-siglon mananisia so angusar ed saray Kasulatan bilang letnegan na bangat da. Kabat da ya “amin a Kasulatan so inpuyan na Dios tan makagungguna parad panagbangat, panamaat, panametek ed saray bengatla, panagdisiplina ed inkatunong, pian say too na Dios so magmaliw a nagnap, sigpot a nakinlongan ed kada gawan maabig.”—2 Timoteo 3:16, 17; nengnengen met so 1 Corinto 4:6; 1 Tesalonica 2:13; 2 Pedro 1:20, 21.
6 Lapud say Biblia so makayarin ‘mametek ed saray bengatla,’ nepeg ton iparungtal a malinlinew so impormasyon nipaakar ed Trinidad a nibabagan manunan bangat. Balet kasin akoen a mismo na saray teologo tan manag-awaran a saya et malinew a bangat na Biblia?
Say “Trinidad” ta so Walad Biblia?
7-9. (a) Antoy bibidbiren na namparan Protestante tan Katoliko nipaakar ed salitan “Trinidad,” tan kapigan a sayan salita so inmunan pinpatnag ed teolohya na simbaan? (b) Kasin say impangusar nen Tertullian ed Latin a salitan Trinidad et kabaliksan ton imbangat to so doktrina?
7 Sakey a Protestanten publikasyon so angikuan: “Say salitan Trinidad so agnaromog ed Biblia . . . Saya so andian na pormal a pasen ed teolohya na iglesia ya anggad nen koma-4 a siglo.” (The Illustrated Bible Dictionary) Tan sakey a Katolikon autoridad so angikuan a say Trinidad “so aliwan . . . direkta tan agmitukoyan [ed] salita na Dios.”—New Catholic Encyclopedia.
8 Nankomento met so The Catholic Encyclopedia: “Diad Kasulatan et anggapo ni so anggan sakey a terminon mangikakasakey ed Taloran Dibinon Persona. Say salitan τρίαςς [triʹas] (ya impatalos a trinitas ed Latin) so inmunan nalmoan ed si Teophilus na Antioquia nen ngalngali A. D. 180. . . . Ag-abayag saya so linmetaw ed Latin a porman trinitas ed si Tertullian.”
9 Anggaman ontan, aliwan prueba iya a say Trinidad so imbangat nen Tertullian. Alimbawa, ibabaga na ginaway Katolikon Trinitas—A Theological Encyclopedia of the Holy Trinity a diad saginonor arum ed saray salita nen Tertullian so inusar na arum pian ideskribe so Trinidad. Tan sikatoy amasakbay: “Balet ta saray tamtampol a konklusyon so agnayarin aonen diad inkiusar to, lapud agto iyaaplika iray salita ed Trinitaryon teolohya.”
Paneknek na saray Hebreon Kasulatan
10, 11. Anto so bibidbiren na duaran encyclopedia nipaakar ed Hebreon Kasulatan tan say Trinidad?
10 No say salitan “Trinidad” so anggapo ed Biblia, agto ta ibabangat so anggan ideya lambengat na Trinidad? Alimbawa, anto ta so ipaparungtal na saray Hebreon Kasulatan (“Daan a Sipan”)?
11 Binidbir na The Encyclopedia of Religion: “Saray teologo natan so nanpapakna a say Biblian Hebreo so agnankarga na sakey a doktrinan Trinidad.” Tan inkuan met na New Catholic Encyclopedia: “Say doktrinan Masanton Trinidad so ag-ibabangat ed D[aan] a S[ipan].”
12. Panon so impankomento na sakey a parin Jesuita ed paneknek na saray Hebreon Kasulatan?
12 Mipadpara, inamin nen Jesuitan Edmund Fortman ed libro ton The Triune God: “Say Daan a Sipan so. . . andian na malinew ya ibabaga odino manepeg a panangipabidbir nipaakar ed Dios a Talora-ed-sakey a sikatoy namparan Ama, Anak, tan Espiritu Santo. . . . Anggapo so ebidensya a siopaman a sagradon managsulat so nanpalbeng ed kiwawala na sakey a [Trinidad] ed inka-Dios. . . . Anggan nengnengen ed [say “Daan a Sipan”] saray panangisuheri odino panangiyanino odino ‘maamot iran tanda’ na saray persona na trinidad, so pamikewet ed saray salita tan getma na saray sagradon managsulat.”—Kien mi so italiko.
13. Anto so ipapanengneng na impangusisa ed saray Hebreon Kasulatan?
13 Say panusisa a mismo ed saray Hebreon Kasulatan so mamaneknek ed sarayan komento. Kanian, anggapo so malinew a bangat na Trinidad ed ununan 39 iran libro na Biblia a manitibukel ed tuan canon na apuyanan a Hebreon Kasulatan.
Paneknek na saray Griegon Kasulatan
14-16. Anto so ibabaga na saray duaran sengegan nipaakar ed Trinidad tan say Kristianon Griegon Kasulatan?
14 Bueno, natan, kasin say Kristianon Griegon Kasulatan (“Balon Sipan”) so malinew a manasalambit ed sakey a Trinidad?
15 Inkuan na The Encyclopedia of Religion: “Saray teologo so mipakna met a say Balon Sipan so agnankarga na malinew a doktrina na Trinidad.”
16 Ikuan nen Jesuitan Fortman: “Saray managsulat na Balon Sipan . . . so ag-angiyarap na pormal odino tinugyop a doktrinan Trinidad, anggapo so malinew a bangat a diad sakey a Dios et walay taloran nampaparan dibinon persona . . . Anggapo ditan so naromog tayon trinitaryon doktrina a diad saksakey ya inka-Dios et walay taloran nambibiigan a persona na madibinon bilay tan kimey.”
17, 19. Antoran impormasyon so nayarin nausar diad pangipanengneng a say Trinidad so ag-imbangat ed Kristianon Griegon Kasulatan?
17 Ipapaliwawa na The New Encyclopædia Britannica: “Ag-ompapatnag so salitan Trinidad ed Balon Sipan nisay say malinew a doktrina to.”
18 Ibabaga nen Bernhard Lohse ed A Short History of Christian Doctrine: “No say Balon Sipan so pantotongtongan, agnaromog ditan so aktual a doktrina na Trinidad.”
19 Miulibay a salitaen na The New International Dictionary of New Testament Theology: “Say B[alon] S[ipan] so agnankarga na atibukel a doktrina na Trinidad. ‘Anggapo ed Biblia so malinew a panangiyabawag a say Ama, Anak, tan say Espiritu Santo so walaan na parehon kabaliksan’ [inkuan nen Protestanten Teologo a si Karl Barth].”
20, 21. A singa impanengneng na duaran manag-awaran, kapigan so inmunan inkibangat na Trinidad ed Kakristianoan?
20 Pinaletan na propesor na Yale University a si E. Washburn Hopkins: “Mapatnag ya agkabat nen Jesus tan Pablo so doktrinan trinidad; . . . anggapo so sasalambiten da nipaakar ed saya.”—Origin and Evolution of Religion.
21 Naimano nen manag-awaran a si Arthur Weigall: “Agbalot sinalambit nen Jesus so ontan a kanonotan, tan agbalot naromog so salitan ‘Trinidad’ inerman ed Balon Sipan. Say ideya so inadapta lambengat na Iglesia talonlasus a taon kayari impatey na Katawan tayo.”—The Paganism in Our Christianity.
22. Say ebidensya so mangitonton ed anton konklusyon?
22 Sirin, anggan diad 39 iran libro na Hebreon Kasulatan nisay diad canon na 27 apuyanan iran libro na Kristianon Griegon Kasulatan so agmangiyaarap na antokaman a malinew a bangat na Trinidad.
Imbangat na saray Inmunan Kristianos?
23-26. Kasin imbangat na saray inmunan Kristianos so Trinidad?
23 Imbangat ta na saray inmunan Kristianos so Trinidad? Imanoen so onggendan iran komento na saray manag-awaran tan teologo:
24 “Say inmunan Inkakristiano so andian na malinew a doktrinan Trinidad ed nengneng a pinalaknab na saray kredo ed saginonor.”—The New International Dictionary of New Testament Theology.
25 “Anggaman kuan, diad gapo ag-inisip na saray inmunan Kristianos ya iyaplika so ideya [na Trinidad] ed dilin pananisia ra. Initer da so debosyon da ed Dios Ama tan ed kinen Jesu-Kristo, say Anak na Dios, tan binidbir da so . . . Masanton Espiritu; balet agda inisip a sarayan talo so sakey ya aktual a Trinidad, namparpara tan nanuulop ed Sakey.”—The Paganism in Our Christianity.
26 “Diad gapo say pananisian Kristiano so aliwan Trinitaryo . . . Aliwan ontan nen apostoliko tan sakbay-apostolikon panaon, a singa nipatnag ed B[alon] S[ipan] tan arum iran asasakbay a Kristianon sulsulat.”—Encyclopædia of Religion and Ethics.
27. Say bangat a Trinidad so niletneg lambengat ed kayari na anton peryodo na panaon?
27 “Say pormulan ‘sakey a Dios ed taloran Persona’ so agpinaletan a niletneg, tan peteg ya agnagnap ya inawat ed Kristianon panagbilay tan panangipatnag na pananisia, sakbay na kasampotan na koma-4 a siglo . . . Diad limog na saray Apostolikon Pari, anggapoy anggan melmelanting a kapara na ontan a pananisia odino panmoria.”—New Catholic Encyclopedia.
No Anto so Imbangat na Papari Sakbay na say Nicaea?
28-30. Panon so impanmoria na saray komaduan-siglon relihyoson managbangat a di Justin Martyr tan Ireneo ed Dios tan si Kristo?
28 Saray Papari sakbay na Nicaea so binidbir a bilang manunaan a relihyoson managbangat ed saray asasakbay a siglos kayari inkianak nen Kristo. Makapasagyat a kabaten no anto so imbangat da?
29 Si Justin Martyr, ya inatey nen 165 K.P., so anukoy ed sakbay-toon Jesus, a bilang pinalsan anghel a “niduma ed Dios ya amalsa na amin a bengatla.” Inkuan to a si Jesus so abebbeba nen say Dios tan “agbalot makapanggawa na antokaman noag samay . . . ginetma na Manamalsa a pagawad sikato tan ibaga.”
30 Si Ireneo, ya inatey nen 200 K.P., so nankuan a say sakbay-toon Jesus so walaan na kiwawalan biig tan abebbeba nen say Dios. Impanengneng to a si Jesus so agmipara ed samay “Sakey a tua tan alenleneg a Dios,” a sikatoy “sankatagyan ed amin, tan likud ed sikato anggapo la so sananey.”
31, 32. Antoran panmoria so wala ed si Clemente na Alexandria tan si Tertullian?
31 Si Clemente na Alexandria, ya inatey nen 215 K.P., so anawag ed si Jesus ed sakbay-toon kiwawala to a “palsa” bangta anukoy ed Dios a “say ag-pinalsa tan ag-ompatey tan alenleneg a tuan Dios.” Inkuanto a say Anak “so komadua ed makapanyarin-amin ya Ama” balet ta agto kapara.
32 Si Tertullian, ya inatey nen ngalngalin 230 K.P., so nambangat nipaakar ed katagyan na Dios. Naimano to: “Say Ama so duma ed Anak (sananey), lapud sikatoy babaleg; unong a say makan-anak so duma ed samay inyanak; samay angibaki, duma ed samay imbaki.” Inkuanto met: “Wala so panaon sanen say Anak so anggapo . . . Sakbay na amin a bengatla, say Dios so manbukbukor.”
33, 34. Antoran komento so ginawa nen Hipolito tan Origen nen komatlon siglo?
33 Si Hipolito, ya inatey nen 235 K.P., kuanto a say Dios so “sakey a Dios, say inmuna tan alenleneg a Sakey, say Managgawa tan Katawan na amin,” ya “anggapoy [kataonan to] . . . Ingen sikatoy Sakey, bukbukor ed inkasikato; ya, unong ed linawa to, so amawala ed datin anggapo, a singa say apalsan sakbay-toon Jesus.
34 Si Origen, ya inatey nen 250 K.P., so nankuan a “say Ama tan Anak so duaran elemento . . . duaran bengatla unong ed kabaliksan da,” tan no “ipareng ed Ama, [say Anak] so sakey a melag a tuloy a liwawa.”
35. Panon so impansegek na sakey a manag-awaran ed saray ebidensya nipaakar ed Trinidad?
35 Diad pansegek ed maawaran ya ebidensya, ikuan nen Alvan Lamson ed The Church of the First Three Centuries: “Say modernon kabkabat a doktrina na Trinidad . . . so andian na letnegan ed saray salita nen Justin [Martyr]: tan nilaknab iyan obserbasyon ed amin a Papari sakbay na Nicaea; salanti, diad amin a Kristianon managsulat ed taloran siglos kayari inkianak nen Kristo. Tua, nansalita ra nipaakar ed Ama, Anak, tan . . . masanton Espiritu, balet ta aliwan namparpara, aliwan saksakey ed bilang, aliwan Talora ed Sakey, a singa paliwawa na saray Trinitaryo natan. Say mismon kasuniyan to so katuaan.”
36. Anto so malinew manlapud paneknek na Biblia tan say awaran?
36 Kanian, papalinewen na paneknek na Biblia tan say awaran a say Trinidad so agkabat ed interon panaon na Biblia tan pigaran siglo kayari na satan.