Say Biblia—Kasin Salita na Dios Odino Too?
Kapitulo 7
Kasin Sumlangen na Biblia so Inkasikato?
Say mabetbet a suppiat sumpad Biblia et sumlangen to so inkasikato. Gendagendat, saray totoon mangikuan na onia so agnin peteg akabasa ed Biblia; ulit-uliten da lambengat so nadngel da. Anggaman kuan, aromog na arum, so singa peteg a pansumlangan kanian sikara so nagugulo ed saya.
1, 2. (Isakup so introduksion.) (a) Anto so mabetbet a suppiat sumpad Biblia? (b) Diad pangipareng ed nanduruma iran bersikulo na Biblia, anto so nepeg tayon tandaan? (c) Antoray pigaran rason no akin a nandumaan no maminsan so paraan na panangisalaysay na saray managsulat na Biblia ed parehon ebento?
1 No peteg a Salita na Dios, say Biblia so nepeg a mantutunosan, aliwan mansusumlangan. Sirin, akin ya arum a bersikulo so ompatnag a sumlang ed arum? Diad ebat, nepeg tayon tandaan ya, anggaman say Biblia et Salita na Dios, insulat itan na nanduruman lalaki ed loob na pigaran siglos. Sarayan managsulat so walaan na nanduruman lapuan, estilo na panagsulat, tan langkap, tan amin na sarayan pandurumaan so nipatnag ed insulat da.
2 Nagkalalo ni, no duara odino onsulok ni so mangisalaysay ed parehon agawa, nayarin isakup na sakey iray detalyen inekal na sananey. Niarum ni, say sakey a tema so nayarin iparungtal na nanduruman managsulat ed nanduruman paraan. Nayarin isulat itan na sakey unong ed alasir na panaon (chronologically), bangta duman uksoy so nayarin tumboken na sananey. Diad sayan kapitulo, iparungtal mi so arum ya inkuan iran pansusumlangan ed Biblia tan kunsideraen no panon irayan mantunosan, a tukoy ed abitla ed tagey.
Tastasin Ag-nannununong
3, 4. No nipaakar ed senturion a mansasakit so aripen ton laki, anton mapatnag a pansumlangan so walad baetan na salaysay nen Mateo tan Lucas, tan panon a sarayan salaysay so pantunosan?
3 Onlesa so arum a “pansusumlangan” sano wala so duara odino masulok a salaysay ed parehon agawa. Alimbawa, nabasa tayo ed Mateo 8:5 a nen linma si Jesus ed Capernaum, “sikatoy inabet na sakey senturion, akikasi ed sikato,” a kinmerew a tambalen nen Jesus so aripen ton laki. Ingen diad Lucas 7:3, nabasa tayo a sayan senturion so “angibaki na mamatatken a Judios a mikasi ed si [Jesus] pian onla tan iliktar so aripen to.” Kasin akitongtong so senturion ed si Jesus, odino angibaki na mamatatken?
4 Malinew, say ebat et imbaki na laki iray mamatatken a Judios. Sirin, akin ya inkuan na Mateo a say lakin mismo so akikasi ed si Jesus? Lapud, diad tua, say laki so akikasi ed si Jesus diad panamegley na mamatatken a Judio. Saray mamatatken so pinagkasangiyan to.
5. Akin ya ikuan na Biblian impaalagey nen Solomon so templo, anta say aktual a kimey so ginawa na saray arum?
5 Diad pangiyilustra ed saya, nabasa tayo ed 2 Awaran 3:1: “Kaunoran inggapo nen Solomon ya ipaalagey so abung nen Jehova ed Jesusalem.” Diad saginonor, nabasa tayo: “Et asumpal nen Solomon so abung nen Jehova.” (2 Awaran 7:11) Kasin impaalagey a mismo nen Solomon so templo manlapud gapo anggad inkasumpal to? Siempre andi. Say aktual a kimey na panagpaalagey so ginawa na saray onsiano tan ordinaryon kumikimey. Balet si Solomon so manangorganisa na kimey, say responsabli. Kanian, ibabaga na Biblian impaalagey to so abung. Mipadpara, ibabaga ed sikatayo na Ebanghelyo nen Mateo a say senturion so inmasingger ed si Jesus. Balet inyarum nen Lucas so detalye a sikatoy inmasingger diad panamegley na saray Judion mamatatken.
6, 7. Panon tayon pantunosan so duaran nandumaan a salaysay na Ebanghelyo nipaakar ed kerew na ilalak a lalaki nen Zebedeo?
6 Nia so mipadparan alimbawa. Nabasa tayo ed Mateo 20:20, 21: “Sinmingger ed [si Jesus] so ina na saray ilalak nen Zebedeo a pati saray anak to, a dinmakmomo tan mikekerew na sakey a bengatla ed sikato.” Kinerew ton nawalaan iray anak to na sankatalonaan a kipapasen sano onsabi Jesus ed Panarian to. Diad salaysay nen Marcos ed parehon agawa, nabasa tayo: “Si Santiago tan Juan, say duaran ilalak a lalaki nen Zebedeo, so sinmingger ed [Jesus] tan inkuanda ed sikato: ‘Managbangat, kaliktan min gawaen mo so antokaman a kerewen mi ed sika.’” (Marcos 10:35-37) Kasin say duaran ilalak a lalaki nen Zebedeo, o say ina da, so akikasi ed si Jesus?
7 Malinew, say duaran ilalak a lalaki nen Zebedeo so akikasi, unong ya ibabaga nen Marcos. Balet saya so ginawa ra diad panamegley nen ina ra. Sikato so pinagkasangiyan da. Susuportaan iya na report nen Mateo a sanen nadngelan na arum ya apostol so ginawa na ina na saray ilalak a lalaki nen Zebedeo, asanokan ira, aliwan diad ina, noagta “diad sanagi.”—Mateo 20:24.
8. Panon a mandumaan so duaran nansian a salaysay ed namparan agawa tan ingen et siansian namparan katuaan?
8 Kasin akadngel kayo la na duaran totoon manideskribe ed ebenton namparan atasian da? No ontan, agyo ta naimanon idadanet na balang sakey iray detalyen akasagyat ed sikato? Nayarin walaray bengatlan ag-abitla na sakey a nisalaysay na sananey. Anggaman kuan, sikaray namparan mangibabaga na katuaan. Mipadpara itan ed salaysay na apatiran Ebanghelyo ed ministeryo nen Jesus, tan ontan met ed arum nin maawaran iran ebento ya inreport na masulok nen sakey a managsulat na Biblia. Amin so angisulat na suston impormasyon anggaman sasalambiten na sakey iray detalyen ag-sinalambit na sananey. Diad pangunsidera ed amin a salaysay, nagamoran so mas malinew a pakatalos ed agawa. Say ontan a pandurumaan so mamaneknek a saray salaysay so ag-nannununongan. Tan say makanan inpantutunosan da so mamaneknek a saratan so tua.
Basaen so Konteksto
9, 10. Diad anton paraan a say konteksto so ontulong ed sikatayon makatalos no iner so angalaan nen Cain na asawa to?
9 Mabetbet, naresolbi so mapatnag iran pansumlangan no basaen tayo so konteksto. Alimbawa, kunsideraen so mabetbet-ya-onlesan problema nipaakar ed asawa nen Cain. Nabasa tayo ed Genesis 4:1, 2: “Et inyanak nen [Eva] si Cain tan kuanto: ‘Angiyanak ak na sakey a laki ed tulong nen Jehova.’ Diad saginonor sikato so angiyanak lamet, say agi ton Abel.” Unong a kabkabat, pinatey nen Cain si Abel; balet kayari na atan, nabasa tayon awalaan na asawa tan ilalak si Cain. (Genesis 4:17) No si Adan tan Eva so walaan lambengat na duaran anak a lalaki, iner so angalaan nen Cain na asawa to?
10 Say ebat et si Adan tan Eva so walaan na masulok nen duara ya ananak. Unong ed konteksto, awalaan ira na baleg pamilya. Nabasa tayo ed Genesis 5:3 a nanilalak lamet si Adan na sakey a laki a nginaranan to na Set tan, nabasa tayo ed ontumbok a bersikulo: “Sikato so nanilalak na lalaki tan bibii.” (Genesis 5:4) Kanian nayarin inasawa nen Cain so sakey ed saray agagi to o kakaanakan to. Diad atan ya asasakbay a panaon ed awaran na too, ya asingsingger ni so katooan ed inkayadyari, say ontan a panangasawa so mabitar ya aliwa nin mapeligro ed saray anak a singa natan.
11. Anton singa pansumlangan ed baetan nen Santiago tan apostol Pablo so ituturo na arum?
11 Say pangunsidera tayo ed konteksto so ontulong met pian natalosan tayo so ibabaga na arum a pansumlangan ed baetan nen apostol Pablo tan Santiago. Diad Efeso 2:8, 9, ibabaga nen Pablo a nilaban iray Kristianos diad panamegley na pananisia aliwan diad panamegley na gawa. Inkuanto: “Nilaban kayo ed panamegley na pananisia . . . aliwan diad saray gawa.” Anggaman kuan, indanet nen Santiago so kaimportantian na saray gawa. Insulat to: “Unong a say kamarerwan andian na espiritu et inatey, ontan met say pananisian andian na gawa so inatey.” (Santiago 2:26) Panon a pantunosan iyan duaran balikas?
12, 13. Imbes ya onsumlang, panon a say balikas nen Santiago so mangarum ed inkuan nen apostol Pablo?
12 No kunsideraen tayo so konteksto na saray balikas nen Pablo, naromog tayon say sakey a balikas so kaaruman na sananey. Tutukoyen nen apostol Pablo so gunaet na Judios a tumboken so Mosaicon Ganggan. Sisiaen dan napatunong ira no tumboken da so amin a detalye na Ganggan. Indanet nen Pablo a saya so imposible. Agtayon balot magmaliw a matunong—tan sirin et manepeg ed kilalaban—ed saray dilin gawa tayo, lapud sipor itayon makasalanan. Nilaban itayo lambengat diad panisia ed dondon bagat nen Jesus.—Roma 5:18.
13 Anggaman kuan, inyarum nen Santiago, so makanan punto a say pananisian mismo so andi-kana no ag-tekepan na saray gawa. Say toon mangikuan a manisia ed si Jesus so nepeg a mamaneknek ed atan diad panamegley na gawa to. Say aliwan-aktibon pananisia so inatey a pananisia tan agmangitonton ed kilalaban.
14. Diad anto iran bersikulo ya ipapanengneng nen apostol Pablo a sikatoy mipaknan sigpot ed prinsipyon say mabilay a pananisia so nepeg a paneknekan na saray gawa?
14 Mipaknan sigpot si apostol Pablo ed saya, tan mabebet ton salambiten iray nengneng na gawan nepeg ya ipanengneng na saray Kristianos ed pananisia ra. Alimbawa, insulat to ed saray taga-Roma: “Agamilen na too ed puso to so pananisia ed inkatunong, balet say sangi so mapublikon mangiyabawag na onkana ed kilalaban.” Say “mapublikon panangiyabawag”—panginabang na pananisia tayo ed arum—so makana ed kilalaban. (Roma 10:10; nengnengen met so 1 Corinto 15:58; Efeso 5:15, 21-33; 6:15; 1 Timoteo 4:16; 2 Timoteo 4:5; Hebreos 10:23-25.) Anggaman kuan, antokaman a gawan gawaen na sakey a Kristiano, tan seguradon antokaman a gunaet a panumpal ed Ganggan nen Moises, so agmangitarok ed sakey na kanepegan ed andi-anggaan a bilay. Saya so “langkap ya iter na Dios” ed saramay angagamil na pananisia.—Roma 6:23; Juan 3:16.