Amin a Tuan Kristianos so Nepeg ya Ebanghelisador
“Gawam so kimey na sakey ya ebanghelisador [odino, misionero].”—2 TIMOTEO 4:5, paimano ed leksab.
1. Anto so maong a balita ya impulong na saray ebanghelisador nen inmunan siglo?
ANTO so kabaliksan natan na pagmaliw a sakey ya ebanghelisador? Kasin sakey kayon ebanghelisador? Say salitan “ebanghelisador” so nanlapud Griegon salitan eu·ag·ge·li·stesʹ, a kabaliksan to so “sakey a managpulong na maong a balita.” Nanlapulad inkiletneg na Kristianon kongregasyon nen 33 K.P., impabitar na Kristianon maong a balita so paraan na Dios ed kilalaban tan angiyabawag a si Jesu-Kristo so ompawil ed saginonor a panaon pian igapo so uley na Panarian to ed katooan.—Mateo 25:31, 32; 2 Timoteo 4:1; Hebreos 10:12, 13.
2. (a) Panon a say lugan na maong a balita so apayaman ed agew tayo? (b) Anton obligasyon so akasaral ed amin a tuan Kristianos natan?
2 Nanlapulad 1914 a manpatuloy, ginmapon dinmaak so ebidensya a say tandan inter nen Jesus nipaakar ed ipawil tan agnanengneng a kiwawala to so nasusumpal. (Mateo 24:3-13, 33) Maminsan lamet, isakup na maong a balita so balikas a “say panarian na Dios so asingger la.” (Lucas 21:7, 31; Marcos 1:14, 15) On, sinmabi la so panaon parad engranden kasumpalan na propesiya nen Jesus a nirekord ed Mateo 24:14: “Sayan maong a balita na panarian so nipulong ed amin a panaayaman a dalin a pantasi ed amin a nasyones; tan insan onsabi so anggaan.” Kanian, say panag-ebanghelyo natan so mangisakup ed maseseg a panangiyabawag ed niletneg lan Panarian na Dios tan saray bendisyon ya asingger lan itarok to ed matulok a katooan. Amin a Kristianos so niganggan a manggawa’d sayan kimey tan “manggawa na saray babangatan.”—Mateo 28:19, 20; Apocalipsis 22:17.
3. (a) Anto so arum nin kabaliksan na salitan “ebanghelisador”? (Nengnengen so Insight on the Scriptures, Tomo 1, pahina 770, egpang 2, parapo 2.) (b) Antoran tepet so palesaen na saya?
3 Niarum ed inkalapagan a panagpulong na maong a balita, uusaren na Biblia so terminon “ebanghelisador” ed nikadkaduman pantalos nipaakar ed saramay tinmaynan ed inmunan teritorya ra pian ipulong so maong a balita diad saray pasen ya agni apulongan. Nen inmunan siglo, walaray dakel a misioneron ebanghelisador, a singa di Filipe, Pablo, Bernabe, Silas, tan Timoteo. (Gawa 21:8; Efeso 4:11) Balet komusta so nikadkaduman panaon tayo nanlapulad 1914? Kasin inyopresi na saray Tasi nen Jehova natan so inkasikara bilang lokal ontan met bilang misioneron ebanghelisador?
Iyaaligwas Nanlapulad 1919
4, 5. Antoray ilalo parad panag-ebanghelyon kimey kayarin tuloy na 1914?
4 Sanen manasampot so Guerra Mundial I nen 1918, asagmak na ariripen nen Jehova so ondaraak ya isusumpa manlapud saray apostata tan ed klero na Kakristianoan tan mapulitikan kakaiba ra. Diad tua, say puron Kristianon panag-ebanghelyo so ngalngalin apatunda nen Hunyo 1918 sanen saray manunan opisyal na Watch Tower Society ed Estados Unidos so asentensyaan na 20 taon a kipangaw lapud saray palson dalem. Kasin saray kakabusol na Dios so tinmalonan mamatunda ed panagpulong na maong a balita?
5 Ag-inilaloan, nen Marso 1919 saray opisyal na Sosyedad so nibulos tan saginonor et pinaandi-kasalanan ed saray palson dalem a sengegan na inkipangaw da. Tekep na balon-aromog a kawayangan da, amoria na sarayan alanaan a Kristianos a siansian walay daakan a kimey a nepeg a gawaen sakbay iran natipon ed mangatatawen a tumang da bilang kaiban tumatawir ed Panarian na Dios.—Roma 8:17; 2 Timoteo 2:12; 4:18.
6. Panon ya inmaligwas so panag-ebanghelyon kimey ed baetan na 1919 tan 1939?
6 Sanen 1919 wala so mas daiset nen 4,000 a nanreport a mibibiang ed panangikayat na maong a balita. Legan na tinmumbok a duaran dekada, dakel a lalaki so angiyopresi na inkasikara bilang misioneron ebanghelisador, tan arum so nibaki diad saray bansa ed Aprika, Asia, tan Europa. Diad 1939, kayari 20 taon a panagpulong na Panarian, saray Tasi nen Jehova so dinmaak ed masulok a 73,000. Sayan matalonggaring ya indaak, ya agawa anggaman ed dakel a panamasegsegang, so mipadpara ed agawa diad asasakbay iran taon na Kristianon kongregasyon.—Gawa 6:7; 8:4, 14-17; 11:19-21.
7. Diad saray taon 47 K.P. tan 1939, anton mipadparan kipapasen so niwala nipaakar ed Kristianon panag-ebanghelyon kimey?
7 Anggaman kuan, karaklan ed saray Tasi nen Jehova ed saman a panaon so angiyapasakey ed Ingles-pansasalita iran bansan Protestante. Diad tua, masulok a 75 porsiento ed 73,000 manangipalapag na Panarian so nanlapud Australia, Britanya, Canada, New Zealand, tan say Estados Unidos. Ontan met so kipapasen nen 47 K.P., wala so bengatlan nakakaukolan pian napaseseg iray ebanghelisador a nagkalalon mangimano ed agtanton napupulongan iran bansa ed dalin.
8. Anggad 1992, anto so agawaan na Eskuelaan na Gilead?
8 Saray panameget tan panamasegsegang ed panaon na bakal so agmakapatunda ed mabiskeg a masanton espiritu nen Jehova diad pamabayubo ed ariripen to a manparaan parad babaleg ya ilaknab. Nen 1943, legan a mamapantok so Guerra Mundial II, inletneg na organisasyon na Dios so Watchtower Bible School of Gilead diad getman pangitayak a malalaknab ed maong a balita. Diad Marso 1992, sayan eskuelaan so angibaki na 6,517 misioneros ed 171 nanduruman bansa. Niarum ni, nipasal iray lalakin mangasikaso ed saray sanga na Sosyedad na Watch Tower ed biek-taew a daldalin. Anggad 1992, diad 97 iran coordinator ed Komite na Sanga, 75 so nipasal ed Gilead.
9. Antoran panangipasal a programa so akatulong diad aligwas na panag-ebanghelyo tan panaggaway-babangatan a kimey?
9 Likud ed Eskuelaan na Gilead, saray arum nin manangipasal a programa so anginlong ed totoo nen Jehova pian palaknaben tan paaligwasen so panag-ebanghelyon kimey da. Alimbawa, say Eskuelaan ed Teokratikon Ministeryo so nipapakurang ed saray kongregasyon na Tastasi nen Jehova ed interon dalin. Sayan oksuyan, a pati say sinimban Tipon ed Serbisyo, so angipasal ed nilaksan manangipalapag na Panarian pian magmaliw ya epektibo ed publikon ministeryo. Wadtan met so Eskuelaan ed Ministeryo na Panarian, a mangiiter na makanan panangipasal ed mamatatken tan ministeryal ya ariripen pian naasikason maong na saraya so ombabaleg iran kongregasyon. Say Eskuelaan ed Payunir a Serbisyo so akatulong ed dakel iran sigpot-panaon ya ebanghelisador pian magmaliw a lalon epektibo ed panagpulong a kimey da. Agano ni, say Eskuelaan ed Ministeryal a Panangipasal so nipakurang ed saray nanduruman bansa pian tulongan iray anggapoy-asawan mamatatken tan ministeryal ya ariripen pian magmaliw a modernon-agew iran Timoteo.
10. Anto so resulta na amin ya ekselentin panangipasal a nitarya diad panamegley na organisasyon na Dios? (Isakup so impormasyon ed kahon.)
10 Anto so resulta na sayan amin a panangipasal? Nen 1991, adampot na saray Tasi nen Jehova so pantok a masulok ya apatiran laksan manangiyabawag na Panarian ya aktibo ed 212 iran bansa. Anggaman kuan, miduma ed kipapasen a niwala nen 1939, masulok a 70 porsiento ed saraya so nanlapud Katoliko, Ortudoks, aliwan-Kristiano, odino arum a daldalin, no iner a say Ingles so aliwan matalonan lenguahe.—Nengnengen so kahon ya “Inlaknab Nanlapulad 1939.”
No Akin a Matalona
11. Diad siopa so angipaarapan nen apostol Pablo a sengengan na aligwas to bilang ministro?
11 Ag-aakoen na saray Tasi nen Jehova so dayew ed sayan inlaknab. Imbes, moriaen da so kimey da diad paraan na impanmoria nen apostol Pablo, unong ya impaliwawa to diad sulat to ed saray taga-Corinto. “Siopa, sirin, si Apolos? On, siopa si Pablo? Ministros a lapud sikara et nagmaliw kayon mananisia, unong ya inter na Katawan ed balang sakey. Siak so angitanem, si Apolos so nansalog, balet say Dios so mamabaleg; kanian say mantanem na antokaman nisay manalog andi gapo’ra, noagta say Dios so mamabaleg. Ta sikamiray kakimeyan na Dios. Sikayon totoo so uma a bayuboan na Dios, abung na Dios a paalageyen to.”—1 Corinto 3:5-7, 9.
12. (a) Anton betang so kiwasan na Salita na Dios diad maaligwas a Kristianon panag-ebanghelyo? (b) Siopa so aturo bilang Ulo na Kristianon kongregasyon, tan anto so sakey ya importanten paraan diad pangidemostra na katutulok tayo ed inkaulo to?
12 Anggapoy duaruwan say makatantandan ibubulaslas ya asagmak na saray Tasi nen Jehova et lapud panamendisyon na Dios. Atan so kimey na Dios. Diad panamidbir ed sayan katuaan, itutultuloy dan sigugunaet so maparanay a panagaral ed Salita na Dios. Amin ya ibabangat da ed panag-ebanghelyon kimey da so ibabase ra ed Biblia. (1 Corinto 4:6; 2 Timoteo 3:16) Sakey nin tombok diad maaligwas a panag-ebanghelyo ra et say sigpot a panamidbir da ed Samay tinuro na Dios bilang Ulo na kongregasyon, say Katawan a Jesu-Kristo. (Efeso 5:23) Saya so impanengneng na inmunan-siglon Kristianos diad impikoopera ed saramay tinuro nen Jesus bilang apostoles. Sarayan lalaki, tekep na arum nin mamatatken ed kongregasyon na Jerusalem, so anibukel na inmunan-siglon Kristianon mananguley ya ulop. Manlapud tawen uusaren nen Katawan a Jesu-Kristo iyan grupo na matatken iran Kristiano a manolbar na saray isyu tan mangiter na panangiwanwan ed kimey na panag-ebanghelyo. Say maseseg ya impitulongan nen Pablo ed sayan madibinon oksuyan so nansumpal ed saray indaak ed saray kongregasyon a binisita to. (Gawa 16:4, 5; Galacia 2:9) Ontan met natan, diad pamemben a malet ed Salita na Dios tan maseseg a pikoopera ed panangiwanwan a manlalapud Mananguley ya Ulop, saray Kristianon ebanghelisador so napaseguroan na aligwas ed ministeryo ra.—Tito 1:9; Hebreos 13:17.
Pangipasen ed Arum Bilang Atagtagey
13, 14. (a) Anton konseho so inter nen apostol Pablo unong a nirekord ed Filipos 2:1-4? (b) Akin a sayan simbawa so importanten tandaan legan a mibibiang ed panag-ebanghelyon kimey?
13 Impanengneng nen apostol Pablo so puron aro ed saray manaanap na katuaan tan ag-angiparungtal na mapaatagey odino manangiduma ed rasan awawey. Kanian, nayarian ton simbawaen iray kapananisiaan ya ‘ipasen a saray arum et atagtagey.’—Filipos 2:1-4.
14 Diad mipadparan paraan, saray tuan Kristianon ebanghelisador natan so andian na mapaatagey ya awawey sano midedeneng ed totoo ed nanduruman rasa tan abenegan. Ikuan na sakey ed saray Tasi nen Jehova ed Estados Unidos, a niasain a mankimey bilang misionero ed Aprika: “Basta amtak ya aliwa kamin atagtagey. Nayarin walaan kami dakel a kuarta tan say tatawagen a pormal ya edukasyon, balet sikara [lokal a totoo] so walaan na saray kalidad a mas matalona ed kalidades mi.”
15. Panon a nipanengneng na saramay niasain a mankimey ed biek-taew a daldalin so puron respeto parad saray prospektibon babangatan?
15 Peteg, diad pangipanengneng na puron respeto ed saramay panginabangan tayo na maong a balita, sikaray mas napainomay tayon mangawat ed mensahe na Biblia. Makatulong met sano ipanengneng na misioneron ebanghelisador a sikatoy maliket a miamong ed totoon nipabtang a tulongan to. Sakey a matalonan misionero ya angusar na 38 taon ed Aprika so mangisalaysay: “Liknaen kon tuloy ed inkasiak a saya so ayaman ko tan saramay walad kongregasyon a niasainan ko so agagik a lalaki tan bibii. Sanen sinmempet ak a manbakasyon ed Canada, singa agko la apasalan. Say unor a simba odino masulok ni ed Canada, siak so mapagan ompawil ed asainmin ko. Lawas ontan so liknaan ko. Imbagak ed saray iyaaralan ko na Biblia tan saray agagi ya agaylay liket ko ed impawil lamet, tan apresyaen da a kaliktan ko so milimog ed sikara.”—1 Tesalonica 2:8.
16, 17. (a) Anton angat so inawat na dakel iran misionero tan lokal iran ebanghelisador pian magmaliw a lalon epektibo ed ministeryo ra? (b) Anto so eksperiensia na sakey a misionero makasengeg ed impansalita na lokal a lenguahe?
16 Sano naromog da so malaknab sankailin-lenguahe a walad lokal iran teritorya ra, arum so nanggunaet pian aralen so lenguahe, a diad saya et ipapanengneng dan ipapasen daray arum bilang atagtagey. “Diad mamaabalaten ya Aprika,” naimatonan na sakey misionero, “no maminsan wala so liknaan na agpanagmatalek ed baetan na totoon walaan na Aprikanon abenegan tan totoon walaan na Europeanon abenegan. Balet say pansalita mi ed lokal a lenguahe so tampol a mangipulisay ed sayan liknaan.” Say pansalita ed lenguahe na saramay panginabangan tayo na maong a balita so sakey a baleg a tulong diad panabi ed kapusoan da. Mankaukolan itan na inkakuli tan mapaabeban gunaet. Isalaysay na sakey a misionero ed sakey a bansa ed Asia: “Say naulit-ulit a pansalitan bakil bangta lawas eelekan ed saray lingom so sakey a subok. Singa magmainomay so onsuko.” Anggaman kuan, say aro ed Dios tan kaabay so tinmulong ed sayan misionero a mansiansian malet.—Marcos 12:30, 31.
17 Kanian, natenyeg iray totoo ed positibon dalan sano say sakey a taga biek-taew so manggunaet a manginabang na maong a balita ed dilin lenguahe ra. No maminsan mansumpal itan ed ag-inilaloan iran bendisyon. Sakey a misionero ed bansan Aprika a Lesotho so mitotongtong ed Sesotho ed sakey a biin mantatrabaho ed saliwan na apis na kagawaan. Sakey a ministro na gobierno ed sananey a bansa na Aprika so manpapasyar ed liber tan akadngel ed tongtongan. Sikatoy dinmago tan sikatoy kinomendaan ton tuloy, kayari to sikatoy ginmapon akitongtong ed ministro na gobierno ed dilin lenguahe to. “Akin ya agka onla’d [bansak] tan mankimey ed limog na totoo mi, ta amtam met so Swahili?” intepet to. Mataktikan inmebat so misionero: “Marakep a tuloy itan. Balet ta sakey ak ed saray Tasi nen Jehova, tan diad peles et sebel so kimey mi ed bansa yo.” “Ipangasim,” kuanto, “agmo ipapasen ya amin ed sikami et sumpad kimey yo. Dakel ed sikami so pabor ed saray Tasi nen Jehova. Angangko onsabi panaon a nayarian yo so manbangat ya andian na babeng ed limog na totoo mi.” Diad saginonor a panaon, aliketan so misioneron makaamta a nipagamor ed saray Tasi nen Jehova so kawayangan na panagdayew ed atan a bansa.
Mabulos a Mangikaindan ed Saray Kanepegan
18, 19. (a) Diad anton importanten paraan a nanggunaetan nen Pablo ya aligen so Katawan to, si Jesu-Kristo? (b) Mangisalaysay na eksperiensia (samay walad parapo odino say dilin eksperiensia yo) pian nipanengneng so kaimportantian na ipaliis ed antokaman a sengegan na pakagapolan ed saramay panginabangan tayo na maong a balita.
18 Sanen insulat nen apostol Pablo: “Magmaliw kayon umaalig ed siak, a singa met siak ed si Kristo,” sisingbaten to lambengat so pankaukolan na ipaliis diad pangigapol ed saray arum, a kuanto: “Balanglan mangan odino oninum kayo odino antokaman a gawaen yo, gawa yo so amin a bengatla ed gloria na Dios. Agkayo mangiiter na sengeg na kagapolan ed saray Judio anggan diad saray Griego tan ed kongregasyon na Dios, unong a siak paliketen ko ya amin so too ed amin a bengatla, agko aanapen so dilin gunggunak noagta say gungguna na karaklan, ta pian nilaban ira.”—1 Corinto 10:31-33; 11:1.
19 Saray ebanghelisador a singa si Pablo, a mabulos a mansakripisyo parad kagunggunaan na saramay pulongan da, so manaani na saray bendisyon. Alimbawa, diad sakey a bansa ed Aprika, sakey a sanasawan misionero so linma’d lokal a hotel parad pandem pian selebraan so anibersaryo na kasal da. Diad inmuna gagala ra so manaliw na alak tekep na tagano, lapud agkokondenaen na Biblia so kabkaabigan a panangusar na alkoholikon iinumen. (Salmo 104:15) Balet diniside na sanasawa ya aggawaen itan ompan maka-opendi ed lokal a totoo. “Diad saginonor a panaon,” anonotan na asawan-laki, “nabet mi so sakey a lakin kusinero ed saman a hotel, tan sikami so angigapo na panag-aral na Biblia ed sikato. Abayag ed saginonor inkuanto ed sikami: ‘Natandaan yo sanen linma kayo ed hotel a mandem? Wadman kamin amin ed beneg na puerta na kusina a manbabantay ed sikayo. Nengneng yo, inkuan ed sikami na saray misionero na iglesia a makapuy ed sikami so oninum. Ingen, sano onla ra’d hotel, bulos iran man-order na alak. Kanian diniside mi a no man-order kayo na alak, agkami la ondengel ed sikayo sano onla kayon manpulong ed sikami.’” Natan, atan a kusinero tan arum niran mantatrabaho ed hotel so bautismadon Tastasi.
Siansian Daakan so Gawaen
20. Akin a makanan mansungdo itayo bilang maseseg iran ebanghelisador, tan anton magayagan pribelihyo so nagagamoran na dakel?
20 Unong a maples a manasingger so anggaan na sayan marelmeng a sistema, dakel so siansian manpirawat a makadngel ed maong a balita, tan kapiganman et lalon maganat parad balang Kristiano so pansungdo bilang matoor ya ebanghelisador. (Mateo 24:13) Kasin napalaknab yo so biang yo ed sayan kimey diad pagmaliw a sakey ya ebanghelisador ed nikadkaduman pantalos a singa di Filipe, Pablo, Bernabe, Silas, tan Timoteo? Dakel so manggagawa na mipadparan bengatla diad pibibiang ed saray ulop na payunir tan iyoopresi ra so inkasikaran manlingkor diad saray pasen a wala so babaleg a pankaukolan.
21. Diad anton dalan a “sakey a maawang a puertan mamaarap ed kimey” so alukasan ed totoo nen Jehova?
21 Agano ni, saray maawang ya uma parad panag-ebanghelyo so alukasan diad saray bansa ed Aprika, Asia, tan Mamabukig a Europa, a ditan say kimey na Tastasi nen Jehova so datin insebel. A singa ed kipapasen nen apostol Pablo, “sakey a maawang a puertan mamaarap ed kimey so alukasan” parad totoo nen Jehova. (1 Corinto 16:9) Alimbawa, saray misioneron ebanghelisador ya agano nin sinmabi ed bansan Aprika a Mozambique so andian na magenap a panaon pian iyaralan ya amin so totoon malabay a manaral ed Biblia. Agaylan maliket itayo a say kimey na saray Tasi nen Jehova so legal a binidbir ed atan a dalin nen Pebrero 11, 1991!
22. Balanglan say lokal a teritorya tayo et atanek lan akimeyan odino andi, anto so determinadon nepeg a gawaen tayon amin?
22 Diad daldalin no iner a walaan itayon naynay na kawayangan ed panagdayew, pangagayagaan met na agagi tayo so mantutultuloy ya idaraak. On, inerman so panaayaman tayo, siansian wala so “daakan a gawaen ed kimey na Katawan.” (1 Corinto 15:58) No ontan so kipapasen, itultuloy tayo komon so makabat a pangusar ed nakekeraan a panaon unong a balang sakey ed sikatayo so ‘manggawa ed kimey na sakey ya ebanghelisador, sigpot a manumpal ed ministeryo tayo.’—2 Timoteo 4:5; Efeso 5:15, 16.
Kasin Nipaliwawa Yo?
◻ Anto so sakey ya ebanghelisador?
◻ Panon a say lugan na maong a balita so apayaman kayari 1914?
◻ Panon ya inmaligwas so panag-ebanghelyon kimey nanlapulad 1919?
◻ Antoran manunan sengegan so angitarok na aligwas ed panag-ebanghelyon kimey?
[Kahon ed pahina 16]
Inlaknab Nanlapulad 1939
Kunsideraen iray ehemplo manlapud taloran kontinente a nibakian na saray misioneron nipasal-ed-Gilead. Sanen 1939 wala lambengat so 636 manangiyabawag na Panarian a nanreport ed Sagur ya Aprika. Diad 1991 sayan bilang so dinmaak ed masulok a 200,000 diad 12 bansa ed Sagur ya Aprika. Saray misionero so akatulong met ed saray makatantandan indaak diad saray bansa ed Abalaten ya Amerika. Sakey et say Brazil, a manlapud 114 manangiyabawag na Panarian nen 1939 et dinmaak ed 335,039 nen Abril 1992. Say mipadparan imbulaslas so tinumbokan na insabi na saray misionero diad saray bansa ed Asia. Legan na Guerra Mundial II, say melag a bilang na saray Tasi nen Jehova ed Hapon so alablabas a pinasegsegang, tan say kimey da so ngalngalin apatunda. Insan, nen 1949, sinmabi so 13 misioneros pian ontulong a mangorganisa lamet ed kimey. Diad saman a serbisyon taon, daiset nen samploran hapones a manangipalapag so nanreport ed lawak a serbisyo diad interon Hapon, balet nen Abril 1992 say dagup na manangipalapag so sinmabi ed 167,370.
[Kahon ed pahina 18]
Kakristianoan tan say Problema ed Lenguahe
Arum iran misionero na Kakristianoan so nanggunaet a tuloy a manaral na sankailin salita, balet inilaloan na dakel a say lokal a totoo so mansalita na Europeanon lenguahe ra. Unong ya isalaysay nen Geoffrey Moorhouse ed libro ton The Missionaries:
“Say problema et say panangadapta ed lokal a lenguahe so mabetbet a tuloy a naimanon lapu lambengat ed gagalan pangipatalos na Kasulatan. Samet lambengat so impansagpot, balanglan ed saray indibidual odino ed saray sosyedad diad impangusar ed saratan, diad pangipaseguro a say sakey a misionero so mitongtong ed sakey a too diad dilin salita to tekep na inkarlas ya atan so mogmon makapawala na aralem a pakatalos ed baetan na duaran totoo. Balang misionero so manaral na samet a kakabatan ed lokal a bokabularyo . . . Nilikud ed atan, say pitatalosan so inkalapagan a ginawa diad makapakebbiew tan andi-kabaliksan iran bekas na tatawagen a pidgin Ingles, tekep na mapatnag a panangipasen a say toon taga-Aprika so nepeg a mangisilong na inkasikato ed lenguahe na sankaili. Diad sankaugsan iran pamaakaran, saya so sakey nin panangipatnag na inkasuperior ed rasa.”
Nen 1922 say School of Oriental and African Studies ed Londres so angipalapag na report nipaakar ed problema ed lenguahe. “Sisiaen mi,” inkuan na report, “a say promedyon kaatagey na inkarunong ya adampot na saray misionero ed sankailin lenguahe . . . so makapaermen tan mapeligro ni ingen ya abeba.”
Saray misioneros na Watch Tower Society so lawas angipasen ed panagaral na lokal a lenguahe bilang nakaukolan, ya atan so ontulong a mangipaliwawa ed aligwas da ed misioneron lawak.