Panangasikaso ed Saray Matatken—Saray Angat tan Tumang

SI Shinetsu, sakey a Kristianon ministro, so maliket a tuloy ed asainmin to. Say pamilya to et ilaktip toy ina na akulaw to. Sikaray malikeliket a nankikimey ed melag a kongregasyon na Tastasi nen Jehova, ya ibabangat so Biblia ed totoo, anggad asabi agew a sikatoy kinerew a mangunsidera’d panbaroy a kaibay akulaw to diad ibisita’d arum a kongregasyon. Mankaukolan itan na pansalatsalat na pampundoan ed kada simba. Sikato so aliketan ed ilalo, balet siopa so manasikaso ed katulangan ton bii?

Dakel iran pamilya so diad kaunoran et nidunget ed mipadparan angat​—no panon so sankaabigan a pangasikaso ed matatken iran atateng. Gendagendat ya agnonoten so pamaakaran legan a saray ateng so mabiskeg tan mankikimey ni. Anggaman ontan, daiset iran bengatla so nayarin mangipatnag a sikara lay ontatatken, a singa say pangiwgiw na kalimaan legan a salien dan isurob so inaramey odino onkakapuy a memorya legan a panggunaetan dan nonoten no iner so anginan daray bengatla. Anggaman ontan, mabetbet a say biglan aksidente odino kaleteyan so manggawa’d sakey a makanonot ed saray pankaukolan da. Kaukolan a wala so nagawa.

Diad arum iran bansa saray atateng a manliliket ed relatibon maabig a bunigas et mas lablabayen dan manbilay ed saginonor a taotaon a kaibay kaasawaan da lambengat nen say kaiba iray anak da. Diad arum iran bansa, a singa diad dakel ya Oriente tan Aprikanon bansa, gendagendat parad matatatken so piamong ed saray anak da, nagkalautla ed panguloan ya anak a laki. Nagkalautlan tua iya no sakey ed saray ateng so akadukol la. Alimbawa, diad Hapon, diad saramay manedad na 65 tan masulok tan akadukol la, ngalngali 240,000 so aasikasoen na saray pamilya ra diad ayaman.

Saray Obligasyon ed Moral tan Espiritual

Anggaman sikatayo so manbibilay diad kailalakan a dakel so magmamaliw a “mangaro ed saray lamalaman da . . . anggapo so aro ra a nianakan,” mapatnag a walaan itayo na moral tan Makasulatan iran obligasyon ed matatatken. (2 Timoteo 3:1-5) Si Tomiko, a manaasikaso ed matatken lan ina to a walaan na Parkinson’s disease so angibalikas ed moral ya obligasyon to’d ina to sanen inkuanto: “Sikatoy nanasikaso ed siak ed loob na 20 taon. Natan labay kon sikatoy asikasoen ko met.” Insimbawa nen makabat ya Arin Solomon: “Pakadenglen mo so amam a nanilalak ed sika, tan agmo modmoraen so inam sano akulaw.”​—Uliran 23:22.

Say relihyoson panangidumaduma nisay panamusol ed biang na agmananisian ateng so agmakapangekal ed satan a Makasulatan a totontonen. Say Kristianon apostol Pablo so apuyanan a mangisulat: “Balet no wala so ag managano ed anak to, tan lalo la ed saray kakaamong to a dili, pinaandi to la so pananisia, et sikato so lalo’n mauges nen say ag manisia.” (1 Timoteo 5:8) Inletneg nen Jesus so ehemplo parad sikatayo sanen, diad sakey ed kaunoran a kiwas to sakbay na impatey [to] et inyuksoy toy pamaasikaso ed ina to.​—Juan 19:26, 27.

Pidedeneng ed Saray Naabet a Kairapan

Dakel iran panangibagay so kaukolan a gawaen na amin sano saray pamilya so mankakasakey lamet kayari dakel a taon ya impansisian. Kakaukolanen na sarayan impanguman so baleg ya aro, anos, tan pantatalosan ed balang dapag. No say pamilya na panguloan a laki, odino sananey nin anak a laki odino bii et miamong ed ateng to, niparungtal so duma iran ulop na sirkumstansya. Nayarin niwalay sakey a balon trabaho, balon paneskuelaan na ananak, tan balon kakaabay a pibagayan. Mabetbet a kaukolan toy kaaruman iran kimey parad asawan bii.

Ontan met a mairap ed atateng a mibagay. Nayarin nailuam ira ed malaem ya inkabokbokor, deen, tan kawayangan; natan nawalaan laray ingal na magulo iran apo tan kakaaro ra. Sikaray apasal a manggaway dili ran desisyon tan manirap so linawa ra ed antokaman a panalin pangidirehe’d sikara. Diad paninalo na dakel ya atateng ed isabi panaon sano saray pamilya na anak da et miamong ed sikara, so angipaalagey na biig iran abung diad abay odino kaaruman ed saray ayaman da tekep na manangikonekta iran dalanan, a mangitatarok na malaem ya independensya parad amin.

No say ayaman et melag, babaleg iran panangibagay so nayarin kapilitan pian niparaan parad saray balon sabi. Akalek so sakey ya ina ed impakanonot to’d inkaaburido na apatiran anak ton bibii sanen mansasbi kaaruman a muebles tan arum a bengatla ed kuarto ra ta pian iparaan so isabi manedad na 80 a bai ra. Siansia, maslak ed sarayan problema so gendagendat a nareresolbi unong a moriaen na amin so pankaukolan na panangibagay tan tandaan so simbawa na Biblia a say aro et “ag to anapen so kien to.”​—1 Corinto 13:5.

Inkabalang na Kawayangan

Nayarin onlesa so seryoson problema parad Kristianon bii no say asawa to et agmananisia tan desidien ton say pamilya et miayam ed atateng to. Saray kakaukolanen ed pangasikaso parad pamilya so ompatnag a kuanmono imposibli parad sikaton manimbang ed Kristiano iran obligasyon to ed arum niran kimey to. Inkuan nen Setsuko: “Liknaen na masiken ko a peligro so panaynan ed singa inutil a nanay ton mansulo, tan labay ton lanang ak a walad abung. No salien ko so onla’d miting, sikato so onsanok tan manreklamo. Diad inmuna, lapud Haponesa ak, aliknak met a makapuy so pangitilak ko’d sikato. Balet diad kaunoran et amoriak a naresolbi iray problema.”

Si Hisako so awalaan na mipadparad problema. “Sanen akiayam kami ed pamilya nen masiken ko,” isalaysay to, “lapud takot to’d nonoten na kakanayon to et papasalatan toy relihyon ko tan patutundaen toy relihyoson aktibidades ko. Mauges ni et ibambana na kakanayon to’d kakaabay so onbisita’d sikami no Simba a sengegay kairapan ed iyakar ko’d saray miting. Niarum ni, labay na saray anak so pigalaw ed kakapinsan da imbes ya onla’d saray miting. Nanengneng kon naaapektoan so espiritualidad mi. Kaukolan koy mansiansian malet ed talindeg tan isalaysay ed masiken kon say relihyon ko et aliwan singa kawes a nasalatan balet importanti itan ed siak. Diad saginonor, akapibagay so pamilya.”

Arum so makakaresolbi ed probleman pangala na malaglaem a libren panaon diad impakawalaan na part-time a katulong ya ontulong ed sakey odino duaran agew ed kada simba. Arum so akaromog na malaem a kawayangan parad personal iran kimey tan Kristianon kimey diad tulong na ananak da, kaabay a kakanayon, tan kakaaro diad kongregasyon. Saray asawan lalaki met so makatulong ed saray labi tan sampot-simba sano walara’d abung.​—Eclesiastes 4:9.

Pamasiansia ed Sikaran Aktibo

Say pamasiansia ed saray matatken ya aktibo so sananey nin angat ya abeten. Arum a matatatken so maliket a mibiang diad panluto tan arum niran kimey ed abung. Nalikna dan sikaray kakaukolanen no nakerew iran manbantay na ananak tan naliketan anggan diad pangasikaso’d melag a tanamanan, rosrosas, odino mibiang ed arum a hobby.

Anggaman ontan, arum so malabay ya onugip a sanagew tan paalagar. Balet say pamasiansia ed sikara ya aktibo no posibli so ompatnag ya importante ed bunigas da, dukey na bilay, tan inkaalertoy kanonotan. Aromog nen Hideko ya anggaman aka-wheelchair so ina to, say pangitagar ed sikato diad saray miting so say nakakaukolan nen ina ton lagyat. Sikato so ampetapetang ya inabrasa na amin tan inpibali ed saray tongtongan. Say panangimano’d sikato so diad kaunoran et angitonton ed inyabobon ton paiyaralan na Biblia ed sakey a matatken a bii. Sakey a sanasawa, a kaukolan a manasikaso ed ateng a walaay Alzheimer’s disease, so itatagar da ed Kristiano iran miting da. “Gendagendat ya anggapoy labay ton gawaen,” naimano ra, “balet sikato so maliket diad saray miting. Sikato so ampetapetang ya aabrasaen, kanian mabulos ya onla. Liknaen min makagunggunan tuloy parad sikato.”

Si Shinetsu, ya asaglawi ed gapo na artikulo so akaresolbi ed problema to diad impananap na apartment parad ina na akulaw to a sentro ed panlilingkoran to bilang ministron managbaroy. Sirin sikato tan say akulaw to so makapiayam ed sikato diad baetan na ibisita to’d nanduruma iran kongregasyon ed kada simba. Inkuan nen akulaw ton Kyoko: “Liknaen nen nanay ko a sikato so importanten kabiangan na kimey mi tan liknaen ton kakaukolanen. Sikato so magayaga sanen kinerew na masiken kon manluto na espesyal a putahe.”

Pidedeneng ed Inkakabaw

Legan ya ontatken iray ateng, nambabangil a sukat na inkakabaw so onlesa, kanian kakaukolanen day nagkalalon panangimano. Nalingwanan da laray agew, panaon, panpanaon, tan sipasipan. Nayarin nalingwanan da lay manpakatli tan manpesak. Nayarin nalibangan da ni ingen no panon so manpales tan amesen so inkasikara. Dakel so nagmaliw a nawewetwet, bangbalet say arum et agmakaugip. Wala so tendensyan magmaliw iran marama tan onsyodot no ipaimano itan ed sikara. Say kanonotan da so mamalikdo tan manwetwet ed sikara. Nayarin ipilit dan sikaray abalangan odino sasalien na saray matakew ya onloob ed abung. Sakey a pamilyan walaan na apatiran anak a bibii so kaukolan a mananos ed mabetbet ya agmakatunongan ya akusasyon na panaggaway-mauges ed sekso. “Makapaunganget,” inkuanda, “balet inaral min anosan iray dalem to tan panggugunaetan min salatan so tema. Anggapoy gunggunay pirasonan ed si Bai.”​—Uliran 17:27.

Emosyonal Iran Pankaukolan a Nepeg a Panoen

Say itatatken so mangitarok na saray subok ed matatatken. Walaray graben sakisakit, agpakaakar, tan irap ed kanonotan a sungdoan. Liknaen na dakel ya anggapoy direksyon odino gagala na saray bilay da. Nayarin liknaen dan sikaray pabelat tan mangibalikas na pilalek a labay dalay ompatey. Kaukolan a nalikna ran sikaray naaaro, narerespeto, tan kabiangan. (Levitico 19:32) Inkuan nen Hisako: “Lawas sasalien min ilaktip si Ina ed tongtongan mi sano sikato so wadman, a sikato so tema na tongtongan mi no posibli. Nambanikelan na sananey a pamilyan pabiskegen so dilin-respeto na laki ra diad inkerew da’d sikaton mangikondukta na inagew-agew a diskusyon na teksto’d Biblia.

Nepeg a mantultuloy a panbanikelan na sakey a pansiansiaen so suston panmoria ed matatatken. Saray mandukdukol a pasyente so onsyodot sano nalikna dan sikaray memelagen odino agnarerespeto. “Si Ina so alerto,” insalaysay nen Kimiko, a miaayam ed baldadon katulangan ton bii, “tan amta to sano agak masimoon a manaasikaso’d sikato odino manpapaabeba.” Kaukolan met a paaligwasen nen Hideko so awawey to. “Diad inmuna siak so dismayado sanen kaukolan kon asikasoen so katulangan kon bii. Payunir ak [sigpot-panaon a ministro na saray Tasi nen Jehova], tan asaew koy ministeryo. Insan amoriak a kaukolan kon umanen so kanonotan ko. Anggaman importante so pankabkaabugan a ministeryo, saya met so importanten kabiangan na itutulok ed saray ganggan na Dios. (1 Timoteo 5:8) Amoriak a kaukolan kon bayuboan so nagkalalon aro tan empatya ta pian nawalaan ak na gayaga. Gonigonen ak na konsiensiak no gawaen kon bastabasta iray bengatla lapud liknaan na obligasyon. Sanen naaksidente ak tan maniirap, anonotan koy katulangan kon bii tan say irap to. Kayari to magmainomay la parad siak a mangipanengneng na nagkalalon entusiasmo tan empatya.”

Kaukolan na Saray Manangasikaso a Naasikaso Met

Kaukolan ya imanoen so pangiter na importansya nagkalautla ed samay mangaasikaso’d matatken. (Ipareng so Uliran 31:28.) Maslak a bibii et mantutultuloy a manasikaso’d saray obligasyon da balanglan wala odino anggaporay narengel dan balikas na apresasyon. Sano kunsideraen tayo no antoy lalanoren na kimey da, anggaman ontan, saratan a balikas so seguradon matukoy. Nayarin walaan ira na ekstran kimey ed panlinis, panpesak, tan panluto. Kunsideraen met iray iyaakar ed ospital odino doktor, ontan met ed pamakan odino panames ed matatken a pasyente. Inkuan na sakey a biin abayag a nanasikaso’d katulangan ton bii: “Amtak a mairap parad masiken kon mangibalikas na apresasyon, balet peteg ya ipapanengneng to diad arum iran paraan ya aapresyaen toy gagawaen ko.” Saray simplin salita na pisasalamat so manggawa ed satan ya amin a makana.​—Uliran 25:11.

Walaray Tumang Met

Dakel iran pamilyan mangaasikaso ed matatken ya atateng ed andukey iran taon so mangikuan a saya so tinmulong ed sikaran mamayubo na Kristianon kalidades: sungdo, dilin-panagsakripisyo, andi-siblet a panangaro, seet, inkamapaabeba, tan inkamatamoy. Dakel a pamilya so apaasinger diad emosyon. Sakey a kaaruman a bonus et say pankanawnawan lalon makapantotongtong a kaiba iray ateng tan nakabkabat iran maong. Inkuan nen Hisako nipaakar ed katulangan ton bii: “Sikato so walaan na makapainteres a bilay. Naeksperiensia toy dakel iran kairapan. Sikato so mas akabkabat ko tan naapresyak iray kalidad to ya agko naamtaan nen inmuna.”

“Wala so panaon sakbay na impanaral ko’d Biblia a labay koy misian tan taynan so situasyon,” insalaysay nen Kimiko, ya angasikaso’d atateng na masiken to tan ed akadukol a bai to. “Insan abasak a nepeg tayon ‘dalawen so saray . . . babalo a bibii ed kaermenan da.’ (Santiago 1:27) Maliket ak a ginawak so anggaay nayarian ko, unong ta anggapo ed pamilya natan so manepeg a makapanreklamo nipaakar ed saray sisiaen ko. Malinis so konsiensiak.” Sananey ni so nankuan: “Nanenengneng ko ed saray dilin matak iray graben epekto na kasalanan nen Adan tan natan et nagkalalon apresyaen koy pankaukolan ed dondon.”

Kasin asingger la so pangabrasa yo’d sananey a membro na pamilya yo ed sankaabungan yo? Odino palagin sikayo so onalis ed ayaman na matatken ya atateng yo? Kasin natatakot kayo? Natalosan itan. Walaray panangibagay a gawaen. Balet naromog yo so inkasikayon mayamyaman a natumangan nisesengeg ed matalonan panangabet ed angat.

[Litrato ed pahina 20]

Say matatken et kaukolan ton sikatoy naaro tan narespeto