Apocalipsis​​—Asingger la so Engranden Kapantokan To!

Kapitulo 17

Atumangan So ‘Pinatey a Kakamarerwa’

1. Diad anton peryodo na panaon so pambibilayan tayo, tan anto so walan ebidensya ed saya?

Manuuley so Panarian na Dios! Say Managkabayo ed amputin kabayo so ngalngalilan manumpal ed pananalo to! Say ambalangan kabayo, say andeket a kabayo, tan say mapusisaw a kabayo so manalibandos ed liber na dalin! Agnasuppiat, saray dilin propesiya nen Jesus nipaakar ed maarin kiwawala to so nasusumpal. (Mateo, kapitulo 24, 25; Marcos, kapitulo 13; Lucas, kapitulo 21) On, sikatayo la so manbibilay ed kaunoran iran agew na sayan sistema na bengabengatla. (2 Timoteo 3:1-5) Diad ontan a kipapasen, sikatayo komon so manimanon maapit legan a say Kordero, si Jesu-Kristo, so mangilukas ed komaliman tatak na satan a lukot. Diad anton malaknab a puyan so pibiangan tayo natan?

2. (a) Anto so anengneng nen Juan sanen nilukas so komaliman tatak? (b) Akin a sikatayo so agnikelawan a makabasa ed sakey a simbolikon altar na panagbagatan ed tawen?

² Dedeskribien nen Juan so makatenyeg ya eksena: “Tan sanen nilukasan to so komaliman tatak, anengneng ko ed leksab na altar so saray kakamarerwa na saraman so pinatey nisesengeg ed salita na Dios tan nisesengeg ed panagtasin kimey a ginawa ra.” (Apocalipsis 6:9) Anto ’tan? Sakey a panagbagatan ya altar ed tawen? On! Satan so ununan pankanawnawa a sinalambit nen Juan so sakey ya altar. Anggaman kuan, dineskribe to la si Jehova a wala ed trono To, saray manliberliber a kerubin, say salming a dayat, saray kandelero, tan saray 24 a mamatatken a manaawit na insenso​—amin na saraya so miulibay ed saray kagawaan na mangaraldalin a tabernakulo, say santuaryo nen Jehova ed Israel. (Exodo 25:17, 18; 40:24-27, 30-32; 1 Awaran 23:4) Sirin, kasin pankelawen to itayo a makaromog na simbolikon altar na panagbagatan ed tawen?​—Exodo 40:29.

3. (a) Diad kadaanan a Judion tabernakulo, panon so inkikalbo na saray kakamarerwa “diad sengeg na altar”? (b) Akin ya anengneng nen Juan so kakamarerwa na saray pinatey a tastasi diad leksab na simbolikon altar ed tawen?

³ Diad leksab na sayan altar et “saray kakamarerwa na saraman so pinatey nisesengeg ed salita na Dios tan nisesengeg ed panagtasin kimey a ginawa ra.” Anto so kabaliksan na saya? Saraya so agnayarin saray nilukpos a kakamarerwa​—a singa saraman so sinisia na saray paganon Griego. (Genesis 2:7; Ezequiel 18:4) Imbes, kabat nen Juan a say kamarerwa, odino bilay, so insimbolo na dala, tan sanen saray saserdote ed kadaanan a Judion tabernakulo so amatey ed ibagat ya ayep, inwalsik da so dala ed “liberliber na altar” odino inkalbo ra “ed sengeg na altar na pinoolan ya iyaapay.” (Levitico 3:2, 8, 13; 4:7; 17:6, 11, 12) Sirin, say kamarerwa na ayep so maapit ya abidbir ed altar na panagbagatan. Balet akin a saray kakamarerwa, odino dala, na sarayan ariripen na Dios so anengneng ed leksab na simbolikon altar ed tawen? Lapud say impatey da so impasen bilang imbagat.

4. Diad anton dalan a say impatey na saray nailalak ed espiritun Kristianos so sakripisyo?

⁴ Peteg, amin na saraman so nailalak a bilang espiritun anak na Dios so ompatey na sakripisyon ipapatey. Nisesengeg ed betang a kiwasan da ed mangatatawen a Panarian nen Jehova, linawa na Dios ya italirak tan isakripisyo ra so anggan anton ilalo ed bilay ya andi-anggaan diad dalin. Diad sayan pamaakaran, sikara so onsuko ed sakripisyon ipapatey nisesengeg ed inkasoberano nen Jehova. (Filipos 3:8-11; ipareng so 2:17.) Saya so tua ed petepeteg a pantalos diad saraman so anengneng nen Juan ed leksab na altar. Sikara so alanaan a diad agew da et minartir nisesengeg ed magunaet a ministeryo ra diad panangitandoro ed Salita nen Jehova tan inkasoberano. Saray “kamarerwa ra [so] pinatey nisengeg ed salita na Dios tan nisesengeg ed panagtasin kimey [mar·ty·riʹan] a ginawa ra.”

5. Panon a saray kakamarerwa na saray matoor, anggaman inaatey, so onkekelyaw a para ed panangibales?

⁵ Say senaryo so mantultuloy a nipanengneng: “Tan sikara so kinmelyaw ed maksil a boses, a kuanda: ‘Anggad kapigan, Soberanon Katawan a masanto tan tua, so itundam a manlapud panangukom tan panangibales ed dala mi diad saraman so manayam ed dalin?’” (Apocalipsis 6:10) Panon so ikelyaw na saray kakamarerwa ra, odino dala, para ed panangibales, anta ipapanengneng na Biblia a saray inaatey so andian-na-pakalikna? (Eclesiastes 9:5) Bueno, agta say dala nen Abel so kinmelyaw kayari na impamatey nen Cain ed sikato? Insan imbaga nen Jehova ed si Cain: “Anto so ginawam? Talineng ka! Say dala na agim so onkekelyaw ed siak a manlapud dalin.” (Genesis 4:10, 11; Hebreos 12:24) Aliwan lapud say dala nen Abel so literal a mangibebesngaw na saray salita. Imbes, si Abel so inatey a bilang inosenten biktima, tan onkekelyaw so inkahustisya a para ed amatey ed sikato pian nadusa. Miulibay, saraman a Kristianon martir so inosente, tan diad inkahustisya et nepeg a sikara so nibalesan. (Lucas 18:7, 8) Say kelyaw na panangibales so maksil lapud nilibulibo so inatey.​—Ipareng so Jeremias 15:15, 16.

6. Anton impamaagos na andi-kasalanan a dala so nibalesan nen 607 K.K.P.?

⁶ Say kipapasen so nayari met a nipara ed saman so apostatan Juda sanen si Arin Manases so sinmalta ed trono nen 716 K.K.P. Sikato so amaagos na dakel ya inosenten dala, nayarin ‘nilagari ton binisangbisang’ si propeta Isaias. (Hebreos 11:37; 2 Arari 21:16) Anggaman si Manases ed saginonor et nagbabawi tan nampasimbalo, saman a kasalanan-ed-dala so nansiansia. Nen 607 K.K.P., sanen impankibalatar na saray taga Babilonia so panarian na Juda, “dia lambengat ed ganggan nen Jehova a saman so agawa a sumpad Juda, pian ekalen ed sikato a manlapud pakanengneng to nisesengeg ed kasalanan nen Manases, unong ed amin a ginawa to; tan ontan met ed dala ya andi-kasalanan ya inibung to, a pinano to so Jerusalem ed dala ya andi-kasalanan, tan si Jehova so ag-inmabobon a mangiter na panamerdona.”​—2 Arari 24:3, 4.

7. Siopa so manunan nankasalanan diad impamaagos “ed dala na saray sasantos”?

⁷ A singa ed panaon na Biblia, ontan met natan a dakel ed saray sinansakey ya amatey ed saray tastasi na Dios so nayarin abayaglan inatey. Balet say organisasyon a nanggawa na inkamartir da so siansia nin mabilay tan makasalanan-ed-dala. Satan so mangaraldalin ya organisasyon nen Satanas, say mangaraldalin a bini to. Say prominente ditan et say Babilonia a Baleg, say sankamundoan ya imperyo na palson relihyon.a Sikato so adeskribe a bilang “abuek ed dala na saray sasantos tan ed dala na saray tastasi nen Jesus.” On, “diad sikato et aromog so dala na saray propetas tan ed saray sasantos tan ed amin na saraman so pinatey ed dalin.” (Apocalipsis 17:5, 6; 18:24; Efeso 4:11; 1 Corinto 12:28) Agaylan awit na kasalanan-ed-dala! Legan a say Babilonia a Baleg so wala, say dala na saray biktima to so onkelyaw a para ed inkahustisya.​—Apocalipsis 19:1, 2.

8. (a) Antoran alimbawa na inkamartir so agawa kaleganan na panaon nen Juan? (b) Antoran panamasegsegang so pinarngat na saray Romanon imperador?

⁸ Si Juan so akatasin mismo ed panagmartir nen inmunan siglo legan a say maruksan Uleg tan say mangaraldalin a bini to so akibakal ed ombabaleg ya organisasyon na saray alanaan a Kristianos. Anengneng nen Juan so Katawan tayo a nipasak tan akaliktar ed saray impamatey ed si Esteban, ed dilin agi ton Santiago, tan ed si Pedro, Pablo, tan arum niran maapit a kalimog. (Juan 19:26, 27; 21:15, 18, 19; Gawa 7:59, 60; 8:2; 12:2; 2 Timoteo 1:1; 4:6, 7) Nen 64 K.P., si Romanon imperador Nero so amakasalanan ed saray Kristianos, a sikara so inakusa ton nampool ed syudad, a binaliktar to so labir a sikato so nankasalanan. Inreport nen manag-awaran a Tacitus: “Sikara [Kristianos] so inatey ed saray metodo na panagmudmora; arum so sinakbongan ed saray katat na atap ya ayep tan insan binisangbisang na saray aso, arum so [impasak],b arum so pinoolan a bilang sinigit a manliwawa ed labi.” Malaknab nin daluyon na panamasegsegang ed silong nen Imperador Domitian (81-96 K.P.) so nansumpal diad inkadestiero nen Juan ed isla na Patmos. A singa inkuan nen Jesus: “No pinasegsegang da ak, pasegsegangen da kayo met.”​—Juan 15:20; Mateo 10:22.

9. (a) Anton obra-maestra na panagpalikdo so intarok nen Satanas nen komapat a siglo K.P., tan ed anto so manunan kabiangan? (b) Panon so impantrato na arum a manuley ed Kakristianoan ed saray Tasi nen Jehova kaleganan na Guerra Mundial I tan II?

⁹ Diad komapat a siglo K.P., satan a daan ya Uleg, si Satanas a Diablo, so angipaway ed obra-maestra to a panagpalikdo, say apostatan relihyon na Kakristianoan​—sakey a Binababilonian sisteman inyamut ed leksab na akinpaway a “Kristiano.” Sikato so manunan kabiangan na bini na Uleg tan binmaleg ed dakerakel a manggugutgutan iran sekta. Singa say malamang a Juda nensaman, sinakbat na Kakristianoan so ambelat a kasalanan-ed-dala, diad inkalanlanor ton tuloy ed nantupag a dapag nen Guerra Mundial I tan II. Arum iran mapulitikan manuley ed Kakristianoan so angusar ni ingen ed sarayan bakabakal a bilang baraan diad pampatey ed alanaan ya ariripen na Dios. Nanreport ed panamasegsegang nen Hitler ed saray Tasi nen Jehova, imbaga na impanrepaso ed libro nen Friedrich Zipfel a Kirchenkampf in Deutschland (Fight of the Churches in Germany): “Kakatlo ed sikara [saray Tastasi] so pinatey, balanglan diad direktan impamatey, arum iran maruksan gawa, eras, sakit odino mairap ya inkaaripen. Say inkasakit na sayan inkagawa so aliwan andian na akauna lan agawa tan nansumpalan na agpanangikumpromiso na pananisia ya agmitukoyan ed ideolohya na Sosyalistikon Nasyonal.” Tua, nibaga ed Kakristianoan a pati say inkasaserdote to: “Diad saray kawes yo et aromog so mantsa na dala na kakamarerwa na saray andi-kasalanan a duruka.”​—Jeremias 2:34.c

10. Antoran panamasegsegang so sinagmak na saray lalakin walad kalangweran na baleg ya ulop diad dakel iran daldalin?

¹⁰ Nanlapulad 1935 et saray matoor a lalakin walad kalangweran na baleg ya ulop so anagmak na panamasegsegang ed dakel iran daldalin. (Apocalipsis 7:9) Anggan diad impangangga na Guerra Mundial II ed Europa, ed sakey a baley lambengat et 14 a tastasi nen Jehova a walad kalangweran so pinatey diad impangibitay. Say kasalanan da? Say agpanlabay a “manaral na bakal.” (Isaias 2:4) Lalon agano ni, saray walad kalangweran a lalaki ed Bukig tan ed Aprika so pinekpek ya angga ed patey odino pinatey diad panamegley na firing squad ed parehon isyu. Sarayan tobonbalon martir, mabmablin managsuporta ed saray alanaan ya agagi nen Jesus, so peteg a walaan na kioli diad insipan a balon dalin.​—2 Pedro 3:13; ipareng so Salmo 110:3; Mateo 25:34-40; Lucas 20:37, 38.

Sakey ya Amputin Kawes

11. Diad anton pantalos a saray minartir ya alanaan a Kristianos so mangawat na sakey ya “amputin kawes”?

¹¹ Kayari na impamekder ed pananisia na saray manamemben na katooran ed kadaanan iran panaon, imbaga nen apostol Pablo: “Tan ingen amin na saraya, anggaman niiter ed sikara so pantasi ed panamegley na pananisia ra, agda agamoran so kasumpalan na sipan, unong ya akauna lan anengneng na Dios so bengatlan magmaong a para ed sikara, ta pian sikara komon so agnagawan ayadyari no anggapo itayo.” (Hebreos 11:39, 40) Anto ’tan a “bengatlan magmaong” a tatalaranan nen Pablo tan arum iran alanaan a Kristianos? Satan so anengneng dia nen Juan ed pasingawey: “Tan sakey ya amputin kawes so niiter ed balang sakey ed sikara; tan nibaga ed sikara a manpainawa na daiset, anggad say bilang so napno met ed saray kapara ran ariripen tan saray agagi ra a ngalngalilan pateyen a singa met agawa ed sikara.” (Apocalipsis 6:11) Say impangawat da na “sakey ya amputin kawes so walaan na gawaen diad kioli ra pian magmaliw ya imortal iran espiritun pinalsa. Sikara la so ag-ondukol a bilang pinatey a kakamarerwa ed leksab na altar, balet ta sikara so napaoli a magmaliw a kabiangan na ulop na 24 a mamatatken a mandayew ed arap na mangatatawen a trono na Dios. Diman, sikara a mismo so naikdan na saray trono, a mangipapanengneng a sikara so linmoob ed saray maarin pribilihyo. Tan sikara so “akawesan na saray amputin akinpaway a kawes,” a mangituturon sikara so naukom a matunong, makana ed magalgalang a pasen ed arap nen Jehova ed satan a mangatatawen a korte. Saya met so diad kasumpalan na sipan nen Jesus ed saray matoor ya alanaan a Kristianos ed kongregasyon diad Sardis: “Siopaman a manalo so nakawesan sirin na amputin akinpaway a kawes.”​—Apocalipsis 3:5; 4:4; 1 Pedro 1:4.

12. Diad anton dalan a saray apaolin alanaan so “manpainawa na daiset,” tan anggad kapigan?

¹² Amin ya ebidensya so mangipanengneng a sayan mangatatawen ya inkioli so ginmapo nen 1918, kayari na inkitrono nen Jesus nen 1914 tan say igapo na impankabayo to ed maarin pananalo diad panlinis ed katawenan nen Satanas tan saray demonyos to. Ingen, saraman so apaolin alanaan so nibagan sikara so nepeg a “manpainawa na daiset, anggad say bilang . . . met ed saray kapara ran ariripen” so napano. Saraman so kabiangan na Juan a klase a wala ni ed dalin so nepeg a mamaneknek na katooran da ed leksab na subok tan panamasegsegang, tan arum ed saraya so nayarin pateyen ni ingen. Kaunoran, anggaman kuan, amin na saray matunong a dala ya inibung na Babilonia a Baleg tan saray mapulitikan kainarowan to so nibalesan. Diad kaleganan to, saray alanaan so andi-duaruwan okupado ed saray mangatatawen a kimey da. Sikara so manpainawa, aliwan diad panrelaks ed maliket ya agpankimey, noagta unong a sikara so siaanos a manalagar ed agew na panangibales nen Jehova. (Isaias 34:8; Roma 12:19) Say painawa ra so manampot sano natasian da so kaderal na palson relihyon tan, bilang “atawag tan apili tan matoor,” sikara so mangulop ed si Katawan a Jesu-Kristo diad panangidapo na panangukom ed amin nin arum a kabiangan na marelmeng a bini nen Satanas a wadiad dalin.​—Apocalipsis 2:26, 27; 17:14; Roma 16:20.

‘Saraman So Inatey So Ombangon ya Ununa’

13, 14. (a) Unong ed si apostol Pablo, kapigan so igapo na mangatatawen ya inkioli, tan sioparay napaoli? (b) Kapigan so kioli ed tawen na saray alanaan ya akaliktar ed agew na Katawan?

¹³ Say pakatebek ya inter na inkilukas na komaliman tatak so mipaknan sigpot ed arum iran kasulatan a misiglaotan ed mangatatawen a kioli. Alimbawa, insulat nen apostol Pablo: “Ta saya so ibaga mi ed sikayo diad panamegley na salita nen Jehova, a sikatayon manbibilay ya akaliktar ed kiwawala na Katawan so ag-ununa ed saraman so naugip ed patey; lapud say Katawan a mismo so onlasor a manlapud tawen a tekep na manangiganggan a tawag, diad boses na arkanghel tan diad trumpeta na Dios, tan saraman so inatey a mikasakey ed si Kristo so ombangon ya ununa. Kayari to et sikatayon mabilay a makaliktar, a pati sikara, so naala ed lurem a miabet ed Katawan diad dagem; tan sirin sikatayon naynay so mikasakey ed Katawan.”​—1 Tesalonica 4:15-17.

¹⁴ Agaylan makapaliing ya estorya so ibabaga na sarayan bersikulo! Saraman so alanaan ya agagi nen Jesus a makaliktar ed kiwawala nen Jesus, salanti, saraman so siansia nin mabilay ed dalin kaleganan na kiwawala to, so unaan ed tawen na saraman so inatey la. Saray ontan, inatey a mikasakey ed si Kristo, so ombangon ya ununa. Si Jesus so onlasor, salanti, ipaarap to so imano to ed sikara tan sikara so paolien to ed espiritun bilay, ya ikdan to ra na “sakey ya amputin kawes.” Kayari to, saraman so siansia nin mabilay bilang totoo so manumpal ed mangaraldalin a kurang da, dakel ed sikara so inatey diad maruksan lima na saray sumusumpa. Sikara, anggaman kuan, so agnaugip ed patey a singa agawa ed saray akauna nen say sikara. Imbes, sano sikara so ompatey, sikara so tampol a nauman​—“diad kakirem na mata”​—naala ed katawenan a mikasakey ed si Jesus tan saray kaparan membro na laman nen Kristo. (1 Corinto 15:50-52; ipareng so Apocalipsis 14:13.) Sirin, say kioli na saray alanaan a Kristiano so agmambayag et onggapo kayari igapon pankabayo na saray apatiran managkabayo ed Apocalipsis.

15. (a) Anton maong a balita so inter na impangilukas ed komaliman tatak? (b) Panoy pamantok na impankabayo na Mananalo ed amputin kabayo?

¹⁵ Say impangilukas ed sayan komaliman tatak na lukot so angitarya na maong a balita nipaakar ed saray alanaan a manamemben na katooran ya analo, matoor ya anggad patey. Balet agmangiter na maabig a balita ed si Satanas tan say bini to. Say impankabayo na Mananalo ed amputin kabayo so mantultuloy ya agnaamper tan mamantok diad panaon na pipapalinewan ed mundo “a mandukdukol ed pakayari na sakey a marelmeng.” (1 Juan 5:19) Saya so agawan malinew sanen nilukasan na Kordero so komanem a tatak.

(Ituloy ed ontumbok a paway.)

[Saray paimano ed leksab]