Manbantay Sumpad Mabanday a Musika!
“Nengneng yo sirin a tinekepan na panlikas no panon so panakar yo, aliwan singa andi kalakal, no ag ingen singa makalakal; ya anamoten yo so panaon, ta saray agew sikara so mauges.”—EFESO 5:15, 16.
1. Akin a natawag so musika a “madibinon langkap”?
“SAY musika . . . so madibinon langkap.” Ontan so insulat nen Lulu Rumsey Wiley ed libro ton Bible Music. Nanlapulad sankasakbayan iran panaon, bidbiren na saray matakot-ed-Dios a lalaki tan bibii iyan liknaan. Diad panamegley na musika et nibalikas na too so sankaaralman iran liknaan to—gayaga, ermen, sanok, tan panangaro. Kanian say musika so walaay importanten betang ed saray panaon na Biblia, a nasasaglawi’d interon sagradon libro.—Genesis 4:21; Apocalipsis 18:22.
2. Panon a say musika so nausar a mangidayew ed si Jehova diad saray panaon na Biblia?
2 Diad panagdayew ed si Jehova a say musika so aromog ed sankaabigan a panangibalikas. Arum ed saray sankatagyan a salitan panangidayew ed si Jehova a Dios ed kapiganman so diad inmuna et agawa ed musika. “Idayew ko so ngaran na Dios na sakey a canta,” insulat na Salmista. (Salmo 69:30) Inusar so musika ed panbukbukor bilang akompanyamiyento ed sipipikasin pannodnonot. “Dia ed labi nodnonoten ko so cantak: akiunteng ak ed pusok a dili; et say espirituk sineetan to so panangosisa,” insulat nen Asaf. (Salmo 77:6) Diad templo nen Jehova, ya inorganisa so musika ed engranden kabalgan. (1 Awaran 23:1-5; 2 Awaran 29:25, 26) No maminsan et dakerakel a musikan puersa so naorganisa, a singa diad dedikasyon na templo, sanen nausar iray 120 managpaknol na trumpeta. (2 Awaran 5:12, 13) Anggapoy rekord tayo no panoy tanol na sayan engranden musika, balet ikuan na libron The Music of the Bible: “Agmairap so pamorma na opinyon ed interamentin epekto na musika ed Templo diad pormal iran okasyon . . . No sakey ed sikatayo natan so niyakar ed leet na ontan ya eksena, seguradon sikatoy nawalaan na liknaan na aralem a respeto tan panamagalang.”a
Say Panangabuso ed Musika
3, 4. Diad anton dalan a say langkap a musika so inabuso na saray totoo na Dios tan saray paganon kakaabay da?
3 Anggaman ontan, say musika so aglawas nipasen ed ontan ya atagey a panangusar. Diad Palandey Sinai, inusar so musika a managyat na pandayew ed talintaon kilaw a balitok. (Exodo 32:18) No maminsan say musika so nisiglaot met ed panagbuek tan anggan panagbalangkantis. (Salmo 69:12; Isaias 23:15) Saray paganon kakaabay na Israel so mipadparan nankasalanan ed impangabuso ed sayan madibinon langkap. “Diad Ponecia tan Syria,” kuan na The Interpreter’s Dictionary of the Bible, “ngalngalin amin a bantog a musika so angipatnag na panagdayew ed si Ishtar, say diosa na inkamabuna. Kanian, saray kabkabat a kanta so gendagendat ya introduksion ed saray inkaalablabas ed sekso.” Saray kadaanan a Griego so angusar met ed musika pian bansagan so bantog a “makapalagyat iran sayaw.”
4 On, say musika so walaan na pakayarin mamakiwas, managyat tan mangimpluensya. Diad apalabas iran dekada, say libro nen John Stainer a The Music of the Bible so angaksobi ni ingen: “Anggapoy arte a mangaagamil na ontanlan mabiskeg ya impluensya ed rasa na katooan diad peles a panaon a singa say arte na Musika.” Say musika so mantutultuloy a walaay mabiskeg ya impluensya natan. Kanian, say mauges a nengneng na musika so nayarin mangipaarap na peteg a kaatapan ed matakot-ed-Dios iran tobonbalo.
Pankaukolan na Panalwar
5. (a) Kaunongay kabaleg na betang na musika ed saray kabibilay na dakel a tinedyer? (b) Anto so panmoria na Dios ed saray kalangweran a pangagayagaan day inkasikara?
5 No sakey kan malangwer, sirin amtam no panon kaimportantey musika ed dakel iran kaedaran mo, nagkalautla ed nambabangil a pormay pop (popular) odino rock music. Say musika so atawag ni ingen a “kabiangan na metabolismoy inkatinedyer.” Akalkula a diad unor ya anemiran taon a paneeskuela to, say promedyon tobonbalo ed Estados Unidos so ontalineng ed rock music ed loob na apatiran oras ed sakey agew! Peteg a mangipapanengneng itan na ag-inkasimbang. Aliwan lapud mauges la so pangayaga ed bengatlan mamaliket ed sika. Maseguron si Jehova, say Manamalsa na magayagan musika so agmalabay a magmaliw so kalangweran a maermen tan miserable. Diad tua et igaganggan toray totoo to: “Manliket kayo ed Jehova tan mangayaga kayo a matonong; tan oneyag kayo nipaakar ed gayaga, amin yo a maptek a puso.” (Salmo 32:11) Parad saray kalangweran kuan na Salita to: “Mangayaga ka, o tobonbalo a laki, dia ed kaugawan mo, tan say pusom paliketen to ka komon ed saray agew na inkaugaw mo.”—Eclesiastes 11:9.
6. (a) Akin a kaukolan a saray tobonbalo so magmaliw a maalwar ed panagpili ra na musika? (b) Akin a maslak ed musika natan so lalon nasuppiat nen say musika diad apalabas iran kailalakan?
6 Anggaman kuan, wala so maabig a rason diad pagmaliw mon maalwar ed panpilim na musika. Inkuan nen apostol Pablo ed Efeso 5:15, 16: “Nengneng yo sirin a tinekepan na panlikas no panon so panakar yo, aliwan singa andi kalakal, no ag ingen singa makalakal; ya anamoten yo so panaon, ta saray agew sikara so mauges.” Nayarin manuppiat iray arum a tobonbalo, a singa ginawa na sakey a marikit: “Tinmalineng iray ateng mi ed musika ra sanen sikaray malangwer. Akin ya agmi nayarin talinengey musika mi?” Nayarin arum ed musikan nangayagaan na atateng mo sanen sikaray tobonbalo so awalaan met na nasuppiat iran nengneng to. Diad maapit a pangusisa, dakel ed saray ordinaryon pop music so ompapaway a walaay amayamay a makapakigtot a seksual iran balikas tan niyamot iran panangitukoy ed imoralidad. Balet say datin pamapalikna lambengat so detalyadon dedeskribien la natan. Kuan na sakey a managsulat: “Nadedelap la natan iray ugugaw na detalyado iran mensahe ed eskalan agbalot anengneng na kultura ed kapiganman.”
Rap Music—Say Musika na Rebelyon
7, 8. (a) Anto so musikan rap, tan antoray sengegan ed inkapopular to? (b) Anto so nayarin mangipabidbir ed sakey a too no ontutumbok ed estiloy-kabibilay a rap?
7 Alimbawa, kunsideraen pay kaplesan ya uso a rap music. Unong ed Time magasin, say rap so magmamaliw a “naawat, englobon pananguman ed ritmo” tan popular a tuloy diad Brazil, Europa, Hapon, Rusya, tan Estados Unidos. Mabetbet a sigpot ya andian na tono, saray liriko so sasalitaen, agkakantaen, diad akompaniyemento na mabiskeg a kumpas. Anggaman kuan, saman a manamakiwas a kumpas so mapatnag a manunan sengegan na baleg ya itatalona’d komersyo na rap. “Sano talinengen koy rap music,” kuan na Haponesan tobonbalo, “manliket’ak, tan sano onsasayaw ak, liknaan koy nablos.”
8 Saray lirikoy rap—a mabetbet ya impantekep na magasal a kabandayan tan salitan kanto so mabitar a sananey nin rason ed inkapopular na rap. Aliwan singa saray gendagendat a lirikoy rock, dakel ed saratan so walaay teman nipaakar ed romansa na tinedyer, saray lirikoy rap so walaay lalon seryoson mensahe. Ibabalikas na arum a rap so inkasumpa ed ag-inkahustisya, rasismo, tan inkaruksa na pulis. Anggaman no maminsan et saray koro so nibalikas ed sankaugsan, makapakebbiew a lenguahen naisip. Say rap so rebelde met sumpad saray estandarte na panangawes, panag-ayos, tan seksual a moralidad. Agpankelawan a say rap so kinmualipika bilang estiloy-kabibilay. Saray patumbok to so nabidbir ed saray maarten panag-andawes, salitan kanto, tan diad saray sulong dan lapaklapak-mapitpitat iran pantalon a denim, high-top sneakers ya ag-inlaso, balitok iran kadena, bisbol caps, tan dark glasses.
9, 10. (a) Antoran bengatla so nepeg a kunsideraen na saray tobonbalo diad panetermina no kasin say musikan rap tan estiloy-kabibilay to so ‘kaliktan na Katawan’? (b) Antoray bengatlan singano leleglemewen na arum a Kristianon tobonbalo?
9 Nibaga’d Kristianos diad Efeso 5:10 ‘ya anapen so kaliktan komon na Katawan.’ Diad pangunsidera ed reputasyon a pinalesan mismo na rap, diad padesir mo, satan kasi so ‘kaliktan na Katawan’ a napilanlanoran mo? Kasin labay na Kristianon tobonbalo a nabidbir ed estiloy-kabibilay a kukunsideraen ya agkaliktan na anggan dakel a totoo ed mundo? Imanoen pay impaneskribe na sakey a managrepaso ed rap concert: “Saray kumakansion na rap so nanlalaslasan no siopa so sankabastosan ed inkabanday tan mabitar iran liriko ed sekso. . . . Saray lalaki tan bibiin sumasayaw so anginsayo ed entablado na saray pirerelasyonan ed sekso.” Nipaakar ed sakey a bantog a parte, inkuan na sakey a promotor na concert: “Ngalngalin amin ed saray salitan nibalikas da so (mabanday).”
10 Anggaman ontan, say musikan impatogtog ed saman a labi so kinunsideran kaslakan a rap. Inkuan na direktor na concert hall: “Say dedenglen mo so kaslakan a rap—pareho ed saramay sasaliwen na saray tobonbalo diad saray saliwan.” Agaylan makapaermen ya ireport a diad limog na 4,000 tan masulok nin tobonbalon inmatendi ed saman a concert et walaray pigaran mangaaksobin sikaray Tasi nen Jehova! Nayarin arum so agseryoson mangipapasen a si Satanas so “pangolo na pakayari dagem.” Babanlongan toy “espiritu [odino, dominanten awawey na kanonotan] a natan mangawa ed saray anak na kasusumpa.” (Efeso 2:2) Siopan interes so lingkoran mo no sikay nalalanor ed rap music odino estiloy-kabibilay a rap? Iyaliling la bilang ya arum a rap so agtanton nasuppiat so lugan da. Balet kasin makatunongan so pamayubo na panlabay parad antokaman a musikan mapatpatnag a panangataki ed saray Kristianon estandarte?
Heavy Metal—Sekso, Karawalan, tan Satanismo
11, 12. Anto so musikan heavy metal, tan antoran makasuppiat a bengatlay ipapabitar da?
11 Sananey nin popular a pormay musika et say heavy metal. Say heavy metal so mas ni nen say high-decibel a hard rock. Kuan na report ed The Journal of the American Medical Association: “Ipaparungtal na . . . heavy metal music so maksil a banengbeng na ritmo tan napno na saray lirikon mangitatandoro ed panamusol, panangabuso, agnatural a pirelasyonan ed sekso, tan tunggal paminsan a satanismo.” Siempre, saray mismon kangaranay arum ed saray popular a tuloy a banda so mamaneknek ed inkabulok na sayan nengneng na rock. Ilalaktip daray salitan singa say “samal,” “saray paltog,” tan “patey.” Ingen, say heavy metal so agtanton grabe no ikumpara’d thrash metal tan death metal—saray musikan pinalesa na heavy metal. Say kangaranan na sarayan banda so manguusar ed saray terminon singa say “cannibal” tan “obituary.” Saray tobonbalo ed dakel a daldalin et nayarin agda namoria no panon lan mabanday irayan kangaranan lapud saratan so diad Ingles odino sananey a sangkailin lenguahe.
12 Say musikan heavy metal so naulit-ulit a nisisiglaot ed panagbitkel, pangonigon, tan panagdruga na tinedyer. Say koneksyon to ed marawal a kakikiwas so sengegay impangingaran na konsultant na radyo a “musikan managyat a mamatey ed atateng mo.” Say koneksyon ed Satanismo so manaktakot ed dakel ya atateng tan opisyales na pulisya. Ibabaga na sakey ya imbestigador a pigaran tobonbalon mibabali ed satanikon panagdayew so naingganyon mimembro ed okulto diad italineng ed sayan musika. “Agda amtay lolooban da,” kuanto.
13. Anto so kapeligroan na pagmaliw a napilanlanor ed musikan heavy metal?
13 Anggaman ontan, saray Kristianon tobonbalo so nepeg ya “andi kabat ed saray kasiliban [nen Satanas].” (2 Corinto 2:11) Diad tua et “mitolot . . . itayo ed saray mauges ya espiritu ed pasen a mangatatawen.” (Efeso 6:12) Agaylan kakulangkulangan a diad panpili na sakey ed musika et naimbitaan toray demonyon mibabali’d bilay to! (1 Corinto 10:20, 21) Ingen, dakel a Kristianon tobonbalo so mapatnag a malabay ed sayan musika. Arum ni ingen so manguusar na maamot iran paraan pian peneken iray panlabay da ed musika. Ipatua na sakey a marikit: “Nailuam ak ya ondengel ed heavy metal, no maminsan et ngalngali sanlabi. Siak so mangasaliw na saray heavy metal [fan] magasin tan iyaamot kora’d atateng ko diad kahon na sapatos. Tinilaan koray ateng ko. Amtak ya apaermen ko si Jehova.” Sikatoy anguman ed kanonotan to sanen abasa toy artikulo na magasin ya Awake! Pigara nin tobonbalo so nayarin nakalotan ed ontan a musika?
Panani ed Intanem Mo
14, 15. Akin a makapanseguro tayo a say italineng ed mabanday a musika so nawalaan na negatibon epekto? Iyilustra.
14 Agbabaliwalaen so kapeligroan a nayarin itarok na ontan a musika. Tua, nayarin agka onkiling a mamatey ed siopaman odino manggawa na seksual ya imoralidad lapu labat ta tatalinengen moy sakey a kanta. Anggaman ontan, kuan na Galacia 6:8: “Say mantanem na nipaakar ed laman ton dili, dia ed laman manani na kabolok.” Say italineng ed musikan mangaraldalin, inaayep, tan anggan demoniko so mangiter labat na negatibon epekto ed sika. (Ipareng so Santiago 3:15.) Inaon so propesor ed musika a si Joseph Stuessy ya angikuan: “Antokaman a nengneng na musika so mangapekta ed liknaan, emosyon, awawey tan say pansumpalan a kiwas tayo . . . Siopaman a mangikuan, ‘Natalineng koy heavy metal ya agak naapektoan,’ so seguradon aliwa. Aapektaan to so nanduruman totoo ed nanduruman sukat tan nanduruman dalan.”
15 Admitien na balolakin Kristiano: “Alanor ak a tuloy ed trash metal ya anguman so interon personalidad ko.” Ag-abayag et sikato so akaeksperiensia na saray problema ed dedemonyo. “Diad kaunoran et imbantak koray music tapes, compact discs, tan record insan siak so inarawian na dedemonyos.” Impatua na sananey a balolaki: “Say musikan datiratin dedenglen ko so balanglan nipaakar ed espiritismo, druga, odino sekso. Ikuan na dakel a tobonbalon ag-ira naapektaan, balet peteg a mangaapekta. Ngalngalin siak so abalang ed katuaan.” Itepet na sakey ya uliran: “Nayarian ta na sakey a too so mangala na apuy ed akualan to, tan saray kawes to ag ira napoolan?”—Uliran 6:27.
Mantultuloy a Manbantay
16. Anto so nibaga ed saray managsulat tan managkansion ed maslak a musika natan?
16 Nansulat si Pablo ed Kristianos diad kadaanan ya Efeso: “Saya sirin so ibagak, tan tasian ko ed Katawan, ya ag kayo la manakar a singa kakaakar met na saray Gentiles ed maapan kalakal da, ya abilungetan so kalakal da, a niarawi ra ed bilay na Dios, lapu ed agpikabat ya wala ed sikara, a nisengeg ed yaawet na puso ra.” (Efeso 4:17, 18) Agta nibaga iya ed saramay managsulat tan managkansion ed maslak iran musika natan? Nagkalalo ni, saray mansisiglaotan a musika so mangisisindag ed impluensya na “say dios na saya’n panaon,” si Satanas a Diablo.—2 Corinto 4:4.
17. Panon a nasali, odino nasubok, na saray tobonbalo so musika?
17 Nipaakar ed “saray kaonoran ya agew,” impasakbay na Biblia: “Saray totoo a mauges tan saray managsaol onuges lara’n onuges.” (2 Timoteo 3:1, 13) Kanian, nagkalalon kaukolan mo so mantultuloy ya estrikton mangimano ed musikan pilien mo. Mabetbet, say mauges a titulo so ag-onkualipikan album. Itetepet na Job 12:11: “Say layag agto ta salien so saray salita, salanti singa say tawen-tawen nanamen to so kanen?” Diad mipadparan dalan, nasubok mo so musika diad italineng ed muwestra tekep na kritikon layag. Antoran nengneng na liknaan so ilalagyat na tono ed sika? Kasin iyaalibansa to so marawal, abebbeban awawey—say espiritu na inkaalablabas? (Galacia 5:19-21) Komusta iray liriko? Kasin iyaalibansa ray seksual ya imoralidad, panangusar na druga, odino arum niran kaugsan a “makapabaing labat a salitaen?” (Efeso 5:12) Kuan na Biblia a saratan a bengatla so “ag la komon nabitla” ed limog na totoo na Dios, nagkalalola ed pangikumkumpas tan panulit-ulit. (Efeso 5:3) Komustay nipaakar ed itsuray apis na album? Kasin kargaen toy espiritistiko iran tema odino makasagyat ed sekso iran retrato?
18. (a) Antoran pananguman so kaukolan a gawaen na arum a tobonbalo no nipaakar ed musika? (b) Panon a nabayuboan na saray tobonbalo so panlabay da ed lalon mabunigas a musika?
18 Angangko ta kaukolan mo so manguman ed pipilien mon musika. No walaan ka na saray pornograpiyan record, tapes, tan compact disc a nankargay imoral tan demonistikon tema, tampol a nepeg mon ekalen iratan. (Ipareng so Gawa 19:19.) Agkabaliksan na saya ya agmo napangayagaay musika; aliwan amin a pop music et nasuppiat. Arum a tobonbalo et naaralan da met a palaknaben iray pankaliktan da ed musika tan natan et pangagayagaan day classical, folk, light jazz, tan arum nin pormay musika. Say Kingdom Melodies tapes so tinmulong ed dakel a tobonbalon mamayubo na panlabay parad makapabiskeg a musikan orkestra.
19. Akin ya importanten iyan so musika ed dugan pasen to?
19 Say musika so madibinon langkap. Anggaman kuan, magmamaliw itan ya agmabunigas a panaabalaan na dakel. Saraya so singa saray Israelita nensaman a nangayagan nantogtog na “arpa tan say viola, say pandereta tan say tolali, . . . balet agda imatleken so gawa nen Jehova.” (Isaias 5:12) Gawam a kalat ya ipasey musika ed pasen to tan gawam a manunan pampagaay kimey nen Jehova. Magmaliw kan mapili tan maalwar nipaakar ed musikan pilien mo. Diad ontan et nausar mon ag-aabusoen iyan madibinon langkap.
[Paimano ed leksab]
a Nayarin say nasyon na Israel so matalona ed arte na musika. Ipaparungtal na Asiryanon estatua a kinaukolan nen Arin Senakerib iray Israelitan musiko bilang buis manlapud Arin Hezekias. Insulat na Grove’s Dictionary of Music and Musicians: “Say pankaukolan na saray musiko bilang buis . . . so peteg a nikadkaduma.”
Kasin Nanonotan Yo?
◻ Akin a say musika so natawag a madibinon langkap?
◻ Panon a say musika so naabuso ed kadaanan iran panaon?
◻ Antoran kapeligroan so ipaparungtal na musikan rap tan heavy metal ed saray Kristianon tobonbalo?
◻ Panon a naagamil na saray Kristianon tobonbalo so alwar diad panpili ray musika?
[Litrato ed pahina 23]
Diad saray panaon na Biblia, mabetbet ya inusar so musika bilang dalan na panangidayew ed si Jehova