Say Trinidad—Kasin Ibabangat Itan ed Biblia?
“Say Katolikon Pananisia et saya, a dayewen tayo so saksakey a Dios diad Trinidad tan Trinidad ed Inkasaksakey. . . . Kanian say Ama so Dios, say Anak so Dios, tan say Masanton Espiritu so Dios. Tan ingen aliwa’ran Taloran Dios, noagta Saksakey a Dios.”
DIAD sarayan salita na Athanasian Creed et nadedeskribe so manunan doktrina na Kakristianoan—say Trinidad.a No sakey ka a membro na Katoliko odino Protestanti, nayarin nibaga la ed sika a saya so sankaimportantian a bangat a kaukolan a sisiaen mo. Balet kasin nisalaysay mo so doktrina? Arum ed matudion tuloy a totoo ed Kakristianoan so angipatua ya agda sarag a talosan so Trinidad.
Akin, sirin, a saray totoo ed Kakristianoan so manisia ed satan? Kasin lapud ibabangat na Biblia so doktrina? Say inatey lan obispon Aglikano a si John Robinson so angiter na makatenyeg-kanonotan ya ebat ed sayan tepet ed sankasaliwan a libro ton Honest to God. Insulat to:
“Diad agamil say bantog a panagpulong tan panagbangat et mangipaparungtal na supernatural a panmoria ed Kristo ya agnapaneknekan na Balon Sipan. Ibabaga to lambengat a si Jesus so Dios, diad paraan a saray terminon ‘Kristo’ tan ‘Dios’ so napansalatan. Balet ag-inusar itan na Biblia ed inerman. Ibabaga na Balon Sipan a si Jesus so Verbo na Dios; ibabaga to a say Dios et walad Kristo, ibabaga to a si Jesus et say Anak na Dios; balet agto ibabaga a si Jesus so Dios, a singa ontan labat.”
Si John Robinson so sakey a kontrobersyal a too ed Aglikanon Iglesia. Anggaman kuan, kasin sikato so susto ed pangibaga a say “Balon Sipan” so agbalot mangibabaga ed inerman a si “Jesus so Dios, a singa ontan labat kasimpli”?
No Anto so Ibabaga na Biblia
Arum so nayarin onebat ed satan a tepet diad pangaon ed kabkabat a bersikulo a mangigagapo ed Evangelio nen Juan: “Dia ed gapo wala la so Verbo, tan say Verbo wala ed Dios, tan say Verbo sikato so Dios.” (Juan 1:1, King James Version) Agta misumlangan itan ed imbaga na obispon Anglikano? Peteg ya andi. Unong ya andi-duaruwan kabat nen John Robinson, arum a modernon managpatalos so agmipakna ed King James Version ed satan a teksto. Akin? Lapud diad balikas a “say Verbo sikato so Dios” diad orihinal a Griego, say salitan “Dios” so andian na pihon artikulo (definite article) a “say.” Diad akadkaunan balikas “say Verbo so walad Dios,” say salita para’d Dios so piho, salanti, walaan na pihon artikulo. Saya so manggawan agmanpara iray duaran salita a walaan na saksakey a kabaliksan.
Kanian, arum a patalos so mamawala na epekto ed aspekto ed saray patalos da. Alimbawa, arum so mangipapatalos ed balikas a “say Verbo so madibino.” (An American Translation, Schonfield) Ipapatalos nen Moffatt itan a “say Salita so madibino.” Anggaman ontan, nipapanengneng a say “dibino” so aliwan sankamatukoyan a nipapatalos dia, si John Robinson tan say taga Britanya a kritiko ed teksto a si Sir Frederick Kenyon so namparan mangituturo a no satan so labay ya idanet nen Juan, inusar to komon so Griegon salita a “dibino,” theiʹos. Say New World Translation, et susto so panmoria to ed salitan “Dios” bilang agpiho, ontan met ed pamapawala na epekto ed aspekto ya ipapanengneng na Griegon patalos, a manguusar na agpihon artikulo ed Ingles (indefinite article), kanian: “Say Verbo so sakey a dios.”
Si Propesor C. H. Dodd, direktor na say proyekton New English Bible, so mangokomento ed sayan estilo: “Say posiblin patalos . . . et, ‘Say Verbo so sakey a dios.’ Bilang salita-por-salitan panangipatalos et anggapoy makapuy ed satan.” Anggaman ontan, aliwan ontan a paraan so impangipatalos na The New English Bible. Imbes, say Juan 1:1 ed satan a bersyon et nabasa: “Sanen amin a bengatla so ginmapo, say Verbo so wala la. Say Verbo so nanayam ed Dios, tan no anto so kipapasen na Dios, ontan met so kipapasen na Verbo.” Akin ya agpinili na manangipatalos a komiti so mas simplin patalos? Onebat si Propesor Dodd: “Say rason no akin ya agnaawat itan et lapud satan so onsusumlang ed kaplesan a kanonotan nen Johannine, tan peteg pati ed amin a Kristianon kanonotan.”—Technical Papers for the Bible Translator, Tomo 28, Enero 1977.
Say Puron Kabaliksan na Kasulatan
Kasin nibaga tayo a say ideya a si Jesus so sakey a dios tan agmipara ed Dios a Manamalsa so agmitunosan ed Johannine (salanti, say [kanonotan] nen apostol Juan), pati ed Kristianon kanonotan bilang interamenti? Usisaen tayo pa so pigaran teksto ed Biblia a manutukoy ed si Jesus tan ed Dios, tan nanengneng tayo no anto so walad kanonotan na saray nambilay a komentarista sakbay na inkatibukel na Athanasian Creed nipaakar ed saraman a teksto.
“Siak tan say Ama saksakey kami.”—JUAN 10:30.
Si Novatian (ngalngali 200-258 K.P.) so nankomento: “Lapud imbaga Ton ‘sakey’ a bengatla,[b] ipatalos ed saray irehes a Sikatoy ag-angibagan ‘sakey’ a persona. Ta say sakey a nipasen ed neuter, so mangipapaapit ed sosyal a pankasakey, aliwan ed personal a pankasakey. . . . Nagkalalo ni, ed impangibaga Ton sakey, so walaan na pitukoyan ed panpaknaan, tan ed pangipabidbir ed panangukom, tan ed maaron siglaotan a mismo, unong a makatunongan a say Ama tan Anak so saksakey ed paknaan, ed aro, tan ed panamabli.”—Treatise Concerning the Trinity, kapitulo 27.
“Say Ama babaleg nen say siak.”—JUAN 14:28.
Irenaeus (ngalngali 130-200 K.P.): “Makaaral tayo ed panamegley To [Kristo] a say Ama so atagey ed amin a bengatla. Ta ‘say Ama,’ kuan To, ‘babaleg nen say siak.’ Kanian, say Ama so niyabawag la na say Katawan tayo a mas makakauna no nipaakar ed pikakabat.”—Against Heresies, Book II, kapitulo 28.8.
“Et saya sikato so andiangaan a bilay, ya naantaan da ka a saksakey a tua’n Dios, tan saman so inbakim, salanti si Jesu-Cristo.”—JUAN 17:3.
Clemente na Alexandria (ngalngali 150-215 K.P.): “Pian naamtaan so inkaandi-anggaan na Dios, say manangiter na andi-anggaan, tan diad pikakabat tan pakatalos a nakayarian so Dios, a manuna, tan sankatagyan, tan sakey, tan maong. . . . Sikato sirin a manbilay na tuan bilay so nitekep ya ununa a Sikato so naamtaan ‘ya angapoy mikabat, nilikod ed niparungtal ed Anak (To).’ (Mat. 11:27) Say ontumbok a kaukolan ya aralen et say kinabalgan na Manangilaban ya ontumbok ed Sikato.”—Who Is the Rich Man That Shall Be Saved? VII, VIII.
“Sakey a Dios tan Ama na saray lapag, a sikato so wala ed tagey na ganagana.”—EFESO 4:6.
Irenaeus: “Tan sirin sakey a Dios say Ama so niyaabawag, ya atagey ed amin, tan diad panamegley na amin, tan ed amin. Say Ama so peteg ya atagey ed amin, tan Sikato so Ulo nen Kristo.”—Against Heresies, Book V, kapitulo 18.2.
Malinew ya atalosan na sarayan asakbay a managsulat irayan bersikulo a manedeskribe ed Ama bilang supremo, ed amin a bengatla tan ed amin pati si Jesu-Kristo. Saray komento ra so agmangipapatnag a manisia ra’d Trinidad.
Ipaparungtal na Masanton Espiritu so Amin a Katuaan
Insipan nen Jesus ed saray babangatan to a kayari ipatey tan kioli to, say masanton espiritu so niiter ed sikara a bilang katulongan. Insipan to: “Manwari’n ontan sano onsabi Espiritu na katuaan, itonton to kayo ed amin a katuaan, . . . et ipaliwawa to ed sikayo so bengatla’n onsabi.”—Juan 14:16, 17; 15:26; 16:13.
Kayari impatey nen Jesus, asumpal itan a sipan. Irerekord na Biblia no panon a saray balon doktrina so niparungtal odino nipalinew ed Kristianon kongregasyon diad panamegley na masanton espiritu. Sarayan balon bangat so nisulat ed saray libro a diad saginonor et nagmaliw a komaduan kabiangan na Biblia, say Kristianon Griegon Kasulatan, odino “Say Balon Sipan.” Diad sayan biglan inlesa na pakaliwawaan, kasin wala ni so antokaman a kiparungtal na say kiwawala na Trinidad? Anggapo. Ipaparungtal na masanton espiritu so bengatlan duma nipaakar ed Dios tan si Jesus.
Alimbawa, nen Pentecostes 33 K.P., kayari inkikalbo na masanton espiritu ed saray babangatan a nandoroypo ed Jerusalem, si apostol Pedro so nantasi nipaakar ed si Jesus ed ulop a walad paway. Kasin sinalita to so nipaakar ed Trinidad? Kunsideraen pa so pigara ed saray balikas to, tan desidien yo ed inkasikayo: “Si Jesus . . . inabobonan na Dios ed sikayo ed panamegley na saray gawa a makapanyari, tan makapakelaw, tan saray tanda a ginawa na Dios ed panamegley to, dia ed sikayo, onong na kabat yo met la.” “Saya’n Jesus a pinaoli Dios ed bilay, a sikato so natasian mi ya amin. Amtaen a peteg sirin na lapag ya abung na Israel, a sayan Jesus ya inpasak yo ed cruz, ginawa na Dios a sikato so Katawan tan Cristo.” (Gawa 2:22, 32, 36) Duman tuloy manlapud bangat a Trinidad, sarayan balikas nen napnoy-espiritun Pedro so mangipapabitar a mas atagey so Ama nen Jesus nen say sikato, a sikatoy instrumento ed kisumpal na linawa na Dios.
Kayari ton tuloy, sananey a matoor a Kristiano so nansalita nipaakar ed si Jesus. Si Esteban so nitarok ed arap na Sanhedrin pian ebatan toray akusasyon. Imbes, sinuni nen Esteban so situasyon, diad imapangidalem a saray manag-akusa to so singa saray rebelyoson atateng da. Kaunoran, kuan na rekord: “Sikato balet a napno na Espiritu Santo, tinmangay a maligen ed tawen, et anengneng to so gloria na Dios, tan si Jesus a manalalagey ed kawanan na Dios. Et inkuan to: Nia, nengnengnengen ko so katawenan ya alukasan tan say Anak na too a manalalagey ed kawanan na Dios.” (Gawa 7:55, 56) Akin ya imparungtal na masanton espiritu si Jesus ya “Anak na too” lambengat a manalalagey ed nikawanan a lima na Dios tan aliwan kabiangan na inkadios a mipara ed Ama to? Malinew, ya anggapo’d kanonotan nen Esteban so Trinidad.
Sanen impanabang nen Pedro ed si Cornelio so maong a balita nipaakar ed si Jesus, wala so nagkalalon pankanawnawa diad pangiparungtal ed doktrinan Trinidad. Anto so agawa? Insalaysay nen Pedro a si Jesus so “Katawan na lapag.” Balet sikato so nantultuloy ya angisalaysay a sayan pananguley et nanlapud atagtagey a lapuan. Si Jesus so “ingaton na Dios ya Okom ed saray mabilay tan inatey.” Kayari inkioli nen Jesus, say Ama to so “angiter ed sikato [angiyabuloy] na panangipatnag” ed saray patumbok to. Tan komusta so masanton espiritu? Ompatnag ed sayan tongtongan balet aliwan bilang komatlon persona ed Trinidad. Imbes, “inpamuyok na Dios ed sikato na Espiritu Santo tan say pakapanyari.” Kanian, say masanton espiritu so aliwan sakey a persona, nipapanengneng bilang bengatlan aliwan personal, a singa say “pakapanyari” so asalambit met ed satan a bersikulo. (Gawa 10:36, 38, 40, 42) Maalwar a repasoen so Biblia, tan naromog mo so kaaruman ya ebidensya a say masanton espiritu so aliwan sakey a personalidad noagta aktibon puersa a niiyan ed totoo, mamakiwas ed sikara, manggawa ed sikaran magmaliw a magayaga, tan nikalbo ed sikara.
Kaunoran, si apostol Pablo so awalaan na maabig a pankanawnawan mangisalaysay ed Trinidad—no kasin satan so tuan doktrina—sanen mapupulong ed saray taga Atenas. Diad paliwawa to, tinukoy to so altar da a “DIA ED SAKEY A DIOS YA AG AMTA” tan inkuanto: “Saman sirin so igalgalang yo ya ag yo amta, sikato so ipakabat ko ed sikayo.” Kasin impulong to so Trinidad? Andi. Dineskribe to so “Dios a nangawa ed mundo tan saray amin a bengatla ya wala ed sikato, bangta sikato so Katawan na tawen tan dalin.” Balet komusta so nipaakar ed si Jesus? “Bangta tinandaan to [say Dios] so sakey ya agew a sikato so pangokom to naani ed mundo onong ed katunongan, ed panamegley na saman a laki a tinandaan to.” (Gawa 17:23, 24, 31) Anggapo so mangipapatnag a wala so Trinidad!
Diad tua, insalaysay nen Pablo so sakey a bengatla nipaakar ed saray gagala na Dios ya imposibli a si Jesus tan say Ama to so manpara a kabiangan ed Trinidad. Insulat to: “Ta, inpasen to so ami ganagana ed silong na saray sali to. Et sanen ibaga to, Ami ganagana pauleyan la ’ra, maliwawa ta nilikod so angyan na ami ganagana ed lepsag na pakayari to. Tan sano ami ganagana inpauleyan lara ed sikato, sirin say Anak met a dili pauleyan ed ami ganagana.” (1 Corinto 15:27, 28) Kanian, say Dios so mas atagey ni ed amin a bengatla, pati si Jesus.
Kanian kasin nibangat so Trinidad ed Biblia? Andi. Si John Robinson so susto. Anggapo itan ed Biblia, nisay satan so kabiangan na “Kristianon kanonotan.” Kasin moriaen mo iyan importanti ed panagdayew mo? Nepeg ya ontan. Inkuan nen Jesus: “Et saya sikato so andiangaan a bilay, ya naantaan da ka a saksakey a tua’n Dios, tan saman so inbakim, salanti Jesu-Cristo.” (Juan 17:3) No seseryosoen tayo so panagdayew tayo ed Dios, kaukolan a sikato so kabat tayo no sikato so anton talaga, unong ya inparungtal to so inkasikato ed sikatayo. Diad satan lambengat a sikatayo so talagan makapangibaga a sikatayo so kabiangan na saramay “tua a manangigalang” ya “igalang da so Ama ed espiritu tan katuaan.”—Juan 4:23.
[Saray paimano ed leksab]
a Unong ed Catholic Encyclopedia, 1907 edisyon, tomo 2, pahina 33.
b Tutukoyen nen Novatian so katuaan a say salita para’d “saksakey” ed sayan bersikulo so walad neuter gender. Kanian, say natural a kabaliksan to et “sakey a bengatla.” Ipareng so Juan 17:21, a say Griegon salita para’d “saksakey” so nauusar diad mipadparan tuloy a paraan. Makapasagyat, inkalapagan ya aabobonan na New Catholic Encyclopedia (1967 edisyon) De Trinitate nen Novatian, anggaman ibabaga to ditan a “say Masanton Espiritu so agnipasen a madibinon Persona.”
[Blurb ed pahina 28]
Say malinew a pantalos ed Kasulatan so mangipapanengneng a si Jesus tan say Ama to so aliwan sakey a Dios
[Blurb ed pahina 29]
Akin ya ag-inparungtal na masanton espiritu a si Jesus so Dios kayari Pentecostes 33 K.P.?