Pibabakal ed Tekmel na Kasalanan ed Makasalanan a Laman
“Ta say kaisipan na laman say patey; balet say kaisipan na Espiritu say bilay tan kareenan.”—ROMA 8:6.
1. Diad anton gagala a pinalsa so too?
“SAY Dios pinalsa to so too ed indengan to’n dili, dia ed indengan na Dios sikato so pinalsa to; say laki tan say bii pinalsa to ra.” (Genesis 1:27) Say indengan so sindag na sakey a bengatla odino sakey a lapuan. Sirin, saray totoo so pinalsa pian mangisindag ed gloria na Dios. Diad pangipanengneng na maridios iran kualidad—a singa say aro, kaabigan, tan espiritualidad—diad amin a gunaet da, sikaray makapangitarok na dayew tan galang ed Manamalsa, ontan met ed pakaliket tan kapenek ed inkasikaran dili.—1 Corinto 11:7; 1 Pedro 2:12.
2. Panon ya amintis na inmunan sanasawa so marka?
2 Say inmunan sankaparis, a pinalsa ed inkayadyari, so akinlongan a maong para’d sayan betang. Singa saray salming a pinasileng a maong, sikaray makayari ed pangisindag ed gloria na Dios tekep na inkamasnag tan inkadalisay. Anggaman ontan, inabuloyan dan naandian na sileng sanen sigagala ran pinili so onsungay ed Manamalsa tan Dios da. (Genesis 3:6) Nanlapulad saman, agda la nisindag a nagnap so gloria na Dios. Sikaray kinmulang ed gloria na Dios, sinmaew ed gagala na inkapalsa ra ed indengan na Dios. Diad arum a salita, sikaray nankasalanan.a
3. Anto so tuan nengneng na kasalanan?
3 Saya so ontutulong ed sikatayon talosan so tuan klase na kasalanan, a manederal ed panangisindag na too ed indengan tan gloria na Dios. Say kasalanan so manggawa ed too ya agmasanto, salanti, marutak tan amatikan ed espiritual tan moral a pantalos. Amin a katooan, bilang kailalakan nen Adan tan Eva, so niyanak ed satan ya amatikan tan marutak a kipapasen, lapud isasaew ed panumpal ed iilaloan na Dios ed sikara bilang ananak to. Tan say nansumpalan? Ipapaliwawa na Biblia: “Kanian onong a say kasalanan linmoob ed mundo lapu ed sakey a too, tan say patey lapu ed kasalanan; et say patey ed satan linma ed amin a too, ta amin nankasalanan.”—Roma 5:12; ipareng so Isaias 64:6.
Say Tekmel na Kasalanan ed Makasalanan a Laman
4-6. (a) Panon so panmoria na maslak a totoo ed kasalanan natan? (b) Anto so resulta na moderno iran panmoria ed kasalanan?
4 Maslak a totoo natan so agmannononot ed inkasikaran dili bilang marutak, amatikan, odino makasalanan. Diad tua, say kasalanan, bilang sakey a salita, so ngalngali la naandi ed kaslakan a bukabolaryo na totoo. Nayarin sikaray mansalita nipaakar ed saray lingo, kakulangan na maabig a panagdesisyon, tan lingon kalkulasyon. Balet kasin totongtongen da so nipaakar ed kasalanan? Ngalngalin andi! Anggan ed saraman so siansian mankuan a manisia ed Dios, “saray bangat to so manitibukel na sakey a tugyop na saray sisisiaen ed moral imbes a sakey a kodigo ed moral, say ‘10 suhestion’ imbes a say 10 ganggan,” so naimano nen Alan Wolfe, sakey a propesor na sosyolohiya.
5 Anto so resulta na onian paraan na panagnonot? Say panangiburi ed, odino panangibaliwala ed, kapetegan na kasalanan. Saya so amawala na sakey a kailalakan a walaan na pikewet a tuloy a pakatalos ed susto tan lingo, a mangipapasen a bulos iran mangiletneg na dili iran estandarte ra ed kakikiwas tan manliknan andian na eebatan ed siopaman ed antokaman a pilien dan gawaen. Diad saratan a totoo, say panlikna ya anggapoy kasalanan so mogmon pakaamtaan ed pangukom no kasin balanglan say kundang a gawaen so manepeg odino andi.—Uliran 30:12, 13; ipareng so Deuteronomio 32:5, 20.
6 Alimbawa, diad sakey a palabas ed telebisyon, saray kalangweran so naimbitaan a mangibalikas na saray panmoria ra ed tatawagen a pitoran graben kasalanan.b “Say kinon so aliwan kasalanan,” so inkuan na sakey a kabiangan. “Sika so iilaloan a walaan na maabig ya opinion ed inkasika.” Nipaakar ed inkangiras, inkuan na sananey: “Maabig so pagmaliw a mangiras no maminsan. . . . No maminsan maabig so manrelaks tan ikdan na panaon so inkasika.” Anggan say managsalaysay so angiter na onian antikey tan malinew a komento: ‘Say pitoran graben kasalanan so aliwan mauges a gawa noagta, imbes, sankatalbaan ya inklinasyon na katooan a nayarin mangonigon tan makapaliket a tuloy.’ On, say pakalikna a mankakasalanan so napiandipat ed kasalanan lapud, say kasalanan so mismon kasuniyan na maong a liknaan.—Efeso 4:17-19.
7. Unong ed Biblia, panon ya apektoen na kasalanan iray totoo?
7 Kasuniyan na amin na saya, malinew ya ibabaga na Biblia: “Amin nankasalanan, tan makulang ira ed gloria na Dios.” (Roma 3:23) Anggan si apostol Pablo et binidbir to: “Amtak a dia ed siak, salanti, dia ed laman ko, angapo so manayam a bengatlan maong: ta wala ed siak so panlabay, bangbalet say pangawa na kaabigan andi. Ta ag ko gawaen so kaabigan a labay ko komon: sabalet so mauges ya ag ko labay, sikato ya so gawaen ko.” (Roma 7:18, 19) Aliwan dilin-panangabagey so ontatalona dia ed si Pablo. Imbes, lapud sigpot ton amoria no panon a say katooan so kinmulang a tuloy ed gloria na Dios, nagkalalo ton alikna so ot-ot na tekmel na kasalanan ed makasalanan a laman. “Alay kasegsengangan ko a too!” inkuanto “siopa so mangilaban ed siak ed laman na sayan patey?”—Roma 7:24.
8. Antoran tepet so nepeg ya itepet tayo ed inkasikatayo? Akin?
8 Anto so panmoria yo ed sayan pamaakaran? Nayarin bidbiren yo a bilang sakey a kailalakan nen Adan, sika, ontan met ed arum, so ag-ayadyari. Balet panon a satan a kakabatan so mangapekta ed panagnonot yo tan say paraan na kabibilay? Kasin awaten yo bilang sakey a natural a bengatla ed bilay tan basta natatangguyor na gendat ya inklinasyon? Odino kasin mangisesekar ka na mantultuloy a sagpot pian labanan so tekmel na kasalanan ed makasalanan a laman, diad pangugunaet ed pangisindag a masnag a tuloy ed gloria na Dios ed amin a gagawaen yo? Saya so nepeg a magmaliw a kapagaan a tuloy na balang sakey ed sikatayo nipaakar ed imbaga nen Pablo: “Ta saray wala ed onong ed laman anapen da so saray agagamil a kien na laman; sara balet so onong ed espiritu, anapen da so agagamil a kien na Espiritu. Ta say kaisipan na laman say patey; balet say kaisipan na Espiritu say bilay tan kareenan.”—Roma 8:5, 6.
Kaisipan na Laman
9. Akin a say “kaisipan na laman say patey”?
9 Anto so labay ya ibaga nen Pablo sanen inkuanto a “say kaisipan na laman say patey”? Say terminon “laman” so mabetbet ya uusaren ed Biblia pian ontukoy ed too ed ag-ayadyarin kipapasen to, ‘innginew ed kasalanan’ bilang kailalakan na rebelyoson si Adan. (Salmo 51:5; Job 14:4) Sirin, insimbawa nen Pablo ed saray Kristiano ya ag-iteteen so kanonotan da ed makasalanan iran tendensya, inklinasyon, tan pilalek na ag-ayadyari, makasalanan a laman. Tan akin ya andi? Diad arum a pasen et imbaga nen Pablo ed sikatayo iray gawa na laman tan insan inyarum to so pasakbay: “Saray mangawa ed sarayan nengneng ag da natawir so nanarian na Dios.”—Galacia 5:19-21.
10. Anto so kabaliksan na ‘panisip’?
10 Balet agta wala so baleg a pandumaan ed baetan na panisip ed bengatla tan panggawa ed satan? Tua, say pannonot nipaakar ed bengatla so aglawas mangitonton ed panggawa ed satan. Anggaman ontan, say panisip et nagkalalo nen say basta biglan nanonotan. Say salitan inusar nen Pablo et phroʹne·ma ed Griego, tan manutukoy ed “paraan na panag-isip, (pankaliktan na) nonot, . . . gagala, panpilalek, pipuligesgesan.” Sirin, “say kaisipan na laman” et kabaliksan to’y nakokontrol, nakakayarian, nadodominado, tan pakikiwasen na panpilalek na makasalanan a laman.—1 Juan 2:16.
11. Panon a say kaisipan nen Cain so silalaman, tan anto so resulta?
11 Say punto so inyilustran maong na kurang a tinumbok nen Cain. Sanen say imon tan sanok so amakiwas ed puso nen Cain, sikato so pinasakbayan nen Jehova a Dios: “Akin et pinmetang ka? tan akin et nalmay so lupam? No mangawa ka na maong, agka ta nitandoro? Et no agka mangawa na maong, say kasalanan onkepkep ed pinto. Et say panpirawatan to dia ed sika et angaman ontan sika’y–mannguley ed sikato.” (Genesis 4:6, 7) Wala so panpilian nen Cain. Kasin sikato so “mangawa na maong,” salanti, ipasen to so kanonotan to, gagala, tan panpilalek ed bengatlan maabig? Odino kasin itultuloy to so pannonot ed laman tan iyapasakey to so kanonotan to ed mauges iran tendensya a manaamot-amot ed puso to? Unong ya impaliwawa nen Jehova, say kasalanan so “onkepkep ed pinto,” ya akaparaan pian dugsoen tan buagen si Cain no abuloyan to iman. Imbes a labanan tan ‘manguley ed sikato’ ed silalaman a pilalek to, inabuloyan nen Cain itan a mandomina ed sikato—a mamaarap ed makaderal a pansumpalan.
12. Anto so nepeg tayon gawaen ta pian agmakatumbok ed “dalan nen Cain”?
12 Komusta itayo natan? Maseguro ya agtayo labay so ‘ontumbok ed dalan nen Cain,’ a singa intagleey nen Judas nipaakar ed pigaran Kristiano nen inmunan siglo. (Judas 11) Agtayon balot mankatunongan tan manisip a say samet a dilin panagliket odino panumlang ed saray totontonen so agtanton makaderal. Imbes, sikatayo so nepeg ya alerto pian nabidbiran so antokaman ya agmaridios tan makaderal ya impluensya a nayarin ontubo ed puso tayo tan kanonotan tan tampol ya ekalen itan sakbay ya onlamot. Say pibakal ed tekmel na kasalanan ed makasalanan a laman so onggagapo ed akindalem.—Marcos 7:21.
13. Panon a say sakey a too et “naayat na kaibgan na laman to a dili”?
13 Alimbawa, nayarin sika so akaimano na sakey a makapakigtot odino makapataktakot ya eksena odino sakey a retrato a mangipapatnag odino mangisasagyat na kabandayan. Nayarin satan so sakey a retrato ed sakey a libro odino magasin, pelikula ed sine odino ed telebisyon, sakey ya anunsyon akapaskil, odino diad aktual ni ingen a kipapasen. Satan a mismo so agnayarin makapapaga, lapud satan so nayarin nagawa—tan nagagawa. Anggaman ontan, sayan retrato odino eksena, anggaman satan so nayarin mansumpal ed pigara labat a segundo, et nayarin mansiansia ed nonot tan nipanonot tunggal paminsan. Anto so gawaen yo sano satan so nagawa? Kasin sikayo so tampol ya onkiwas pian labanan itan a kanonotan tan iwaklit itan ed kanonotan yo? Odino kasin abuloyan itan a mansiansia ed kanonotan yo, anganko et bibilayen to lamet so eksperiensia bektaman a satan so nanonotan? Say panggawa ed unor et mangigapo na mantutumbokan iran ebento a singa deniskribe nen Santiago: “No ag ingen sinansakey a too natokso, no natanguyor tan naayat na kaibgan na laman to a dili. Et no say kaibgan na laman so nanlokon la yanak to so kasalanan, et no asabi to lay inkagnap to, say kasalanan yanak to so patey.” Satan so rason no akin ya inkuan nen Pablo: “Ta say kaisipan na laman say patey.”—Santiago 1:14, 15; Roma 8:6.
14. Anto so nipapaarap ed sikatayon inagew-agew, tan panon so nepeg tayon ikiwas?
14 Lapud manbibilay itayo ed sakey a mundo a no iner a nidadalangirang so seksual ya imoralidad, karawalan, tan materyalismo—a mapatnag tan mabetbet ya ipaparungtal ed saray libro, magasin, pelikula, programa ed telebisyon, tan popular iran musika—sikatayo so literal a natatabek na mauges iran kanonotan tan ideya kada agew. Anto so epekto to ed sikayo? Kasin sikayo so naliliketan tan naliligliwa ed amin na saya? Odino kasin nalilikna yo so singa alikna nen Lot, ya “apaermen a toloy na sankaugsan a inpanbilay na saray mauges a totoo . . . apadpaermen ya agew-agew so matunong a kamarerwa to lapu ed kagawa na saraman a mangaruksa”? (2 Pedro 2:7, 8) Pian ontalona ed pibabakal ed tekmel na kasalanan ed makasalanan a laman, sikatayo so kaukolan a mandisedi a manggawa na singa ginawa na salmista: “Agak mangigaton na bengatla a kabaglan ed arap na saray matak. Kagulak so gawa na saray onsiwawi; ag itan onpeket ed siak.”—Salmo 101:3.
Kaisipan ed Espiritu
15. Anton tulong so walad sikatayo diad pibakal ed tekmel na kasalanan ed sikatayo?
15 Say bengatlan makatulong ed sikatayon mipuligesgesan ed tekmel na kasalanan ed makasalanan a laman et samay intuloy ya imbaga nen Pablo: “Say kaisipan na Espiritu say bilay tan kareenan.” (Roma 8:6) Sirin, imbes a dominaen na laman, nepeg ya abuloyan tayo so kanonotan tayo a walad silong na impluensya na espiritu tan manbilay ed saray bengatla na espiritu. Anto iratan? Diad Filipos 4:8, NW, inlista nen Pablo ira: “Kaonoran, agagi, ganagana ‘ray bengatla’n matua, ganagana ‘ray bengatla’n seryoson nonoten, ganagana ‘ray bengatla’n matunong, ganagana ‘ray bengatla’n malinis, ganagana ‘ray bengatla’n kagusgusto, ganagana ‘ray bengatla’n nababalita a maong, no wala so antokaman a kaabigan tan no wala so antokaman a daydayewen, murekdek yo so saraya’n bengatla.” Imanoen tayo a maong tan mangala na magmaong a pakatalos ed no anto so nepeg tayon itultuloy a konsideraen.
16. Antoran kualidad so impaseseg nen Pablo ed sikatayo a ‘tultuloy a murekdeken,’ tan anto so lalanoren na balang sakey?
16 Ununa ed amin, inlista nen Pablo iray waloran moral a kualidad. Siempre, moriaen tayo a saray Kristiano so ag-asebelan a mannonot ed Makasulatan odino doktrinal iran bengatla ed amin a panaon. Dakel a tuloy iran tema odino bengatlan nanonotan. Balet say importantin bengatla et sikara so kaukolan ya onkapet ed moral iran kualidad ya inbinsabinsa nen Pablo. Balang kategoria na ‘saray bengatla’ a sinalambit nen Pablo so mankanepegan na imano tayo. Konsidiraen tayo iratan.
◻ Say “matua” so manasaglawi na nagkalalo nen say basta pagmaliw a matua odino matila. Kabaliksan to so pagmaliw ya inkamatua, maptek, tan napanmatalkan, bengatlan peteg, aliwan basta pangipatnag na pagmaliw ya ontan.—1 Timoteo 6:20.
◻ Say “seryoson nonoten” so ontutukoy ed saray bengatla a galgalangen tan rerespetoen. Saya so mangipapatnag na sakey a pakatalos a kagalanggalang, bengatlan atagey, dederlengen, tan gagalangen imbes a makapoy tan abeban klase.
◻ Say “matunong” et kabaliksan to’y pangapet ed estandarte na Dios, aliwan too. Saray minumundon totoo so mamapano ed saray kanonotan da na agmatunong iran proyekto, balet nepeg tayon nonoten tan mangayaga ed saray bengatlan matunong ed imaton na Dios.—Ipareng so Salmo 26:4; Amos 8:4-6.
◻ Say “malinis” et kabaliksan to so puro tan masanto aliwa labat ed kondukta (seksual odino arum ni) noagta ontan met ed nonot tan motibo. “Say kakabatan ya wala a manlapu ed tagey, unona, sikato so malinew,” kuan nen Santiago. Si Jesus, a “malinis,” so ayadyarin Ehemplo a nepeg tayon nonoten.—Santiago 3:17; 1 Juan 3:3.
◻ Say “kagusgusto” et saman so mamapaliing tan mamapaseseg na panangaro ed arum. Sikatayo so ‘manpapagalangan ed sakey tan sakey pian manaayatan itayo ed aro tan dia ed saray maabig a gawa.’—Hebreos 10:24.
◻ Say “nababalita a maong” et kabaliksan to’y aliwan basta pagmaliw a “gagalangen” odino “maong a report” noagta ontan met, diad aktibon pantalos, ed pagmaliw a makapabiskeg tan mangiiter na komendasyon. Iyaapasakey tayoray kanonotan tayo ed saray bengatla a makapaalagey tan makapabiskeg imbes a mabanday tan makapa-opendi.—Efeso 4:29.
◻ Say “kaabigan” so manunan kabaliksan to’y “kamaongan” odino “inkaekselinte ed moral,” balet satan so mankabaliksan na inkaekselinte ed amin a nengneng. Sirin, naapresya tayo iray mablin kualidad, kakanaan, tan saray agawaan na arum a mitukoyan ed estandarte na Dios.
◻ Say “daydayewen” iran bengatla so matuan tuloy no say dayew so manlapud Dios odino manlapud autoridad a bibidbiren to.—1 Corinto 4:5; 1 Pedro 2:14.
Insipan a Bilay tan Kareenan
17. Antoran bendisyon so resulta na “kaisipan na Espiritu”?
17 Sano tumboken tayo so bilin nen Pablo tan ‘mantultuloy a murekdeken irayan bengatla,’ sikatayo so ontalona ed “kaisipan na Espiritu.” Say resulta et aliwa lambengat a bilay, salanti, bilay ya andi-anggaan ed insipan a balon mundo, noagta ontan met ed kareenan. (Roma 8:6) Akin? Lapud saray kanonotan tayo so asalimbengan manlapud mauges ya impluensya na silalaman iran bengatla, tan sikatayo so aliwa lan apektadon tuloy na mairap a pipupuligesgesan et laman tan espiritu unong a deniskribe nen Pablo. Diad panumpa ed impluensya na laman, sikatayo met so makagamor na kareenan ed Dios, “ta say kaisipan na laman kabusol ya onsumpa ed Dios.”—Roma 7:21-24; 8:7.
18. Anton pibabakal so gagawaen nen Satanas, tan panon a sikatayo so makapanbiktoria?
18 Si Satanas tan saray ahenti to so manggagawa na anggaay nayarian da pian matikan so panangisindag tayo ed gloria na Dios. Pangugunaetan dan kontrolen iray kanonotan tayo diad pangipapasepsep da na saray silalaman iran pilalek, ta kabat dan saya so mansumpal ed pibubusol ed Dios tan ed patey. Balet sikatayo so manbiktoria ed sayan pibabakal. Singa si Pablo, sikatayo met so makapangiyabawag: “Misalamatak ed Dios lapu’d Jesu-Cristo a Katawan tayo” diad impangitarya ed sikatayo na sarayan uusaren pian nalabanan so tekmel na kasalanan ed makasalanan a laman.—Roma 7:25.
[Saray paimano ed leksab]
a Kaslakan et uusaren na Biblia so Hebreon salita a cha·ta’ʹ tan say Griegon berbo a ha·mar·taʹno diad panukoy ed “kasalanan.” Sarayan duan salita ed berbon porma ra so mankabaliksan na “imintis,” diad pantalos na pankasalanan odino agpakadampot ed sakey a kalat, marka, odino puntirya.
b Unong ed abangonan, say pitoran graben kasalanan et say kinon, inkaagum, ibeg, inkasiba, sanok, tan inkangiras.
◻ Anto so kasalanan, tan panon itan a nawalaan na tekmel ed makasalanan a laman?
◻ Panon tayon nalabanan so “kaisipan ed laman”?
◻ Anto so nagawaan tayo pian niyalibansa so “kaisipan na Espiritu”?
◻ Panon a mangitatarok na bilay tan kareenan so “kaisipan na Espiritu”?
[Litrato ed pahina 15]
Inabuloyan nen Cain a nadominaan na saray tendensya na laman ed dilin desyang to
[Saray litrato ed pahina 16]
Say kaisipan na espiritu et kabaliksan to so bilay tan kareenan