Bayuboan so Inkamakatunongan
“Nakabatan komon na amin a totoo so kasongdoan [inkamakatunongan, NW] yo. Say Katawan asinger la.”—FILIPOS 4:5.
1. Akin a sakey ya angat so pagmaliw a makatunongan ed mundo natan?
“SAY makatunongan a too”—Sikato so tinawag na Ingles a dyurnalis a si Sir Alan Patrick Herbert bilang sakey a mitolohikon too. On, no maminsan et singano anggapo so makatunongan a totoo ed sayan mundo ya atabek na gutgutan. Impasakbay na Biblia a sarayan maatap a “kaonoran ya agew,” saray totoo so magmaliw a “maruksa [maatap],” “mayu-uges [anawet so ulo],” tan “angapo so panangasi’ra [aglukas ed antokaman a pipaknaan]”—diad arum a salita, agbalot makatunongan. (2 Timoteo 3:1-5) Anggaman kuan, atagey so pangipapasen na saray tuan Kristiano ed inkamakatunongan, lapud amta ran saya so tanda na madibinon kakabatan. (Santiago 3:17) Agtayo liknaen ya imposibli so pagmaliw a makatunongan diad mundon ag-makatunongan. Imbes, anggapoy duaruwan awaten tayo so makapasagyat a kimey a karga na impuyan a simbawa nen apostol Pablo ed Filipos 4:5: “Nakabatan komon na amin a totoo so inkamakatunongan yo.”
2. Panon ya ontutulong ed sikatayo iray salita nen apostol Pablo ed Filipos 4:5 pian amtaen no kasin sikatayo so makatunongan?
2 Imanoen no panon ya ontulong ed sikatayo iray salita nen Pablo pian surien no kasin sikatayo so makatunongan. Say problema et aliwan no panon so panmomoria tayo’d inkasikatayo; say problema et no panon so panmoria na arum ed sikatayo, no panon so pikabat da ed sikatayo. Onia so patalos na Phillips ed sayan bersikulo: “Nawalaan na sakey a reputasyon na pagmaliw a makatunongan.” Maabig no itepet na balang sakey ed sikatayo, ‘Panon so pikabkabat na arum ed siak? Kasin siak so walaan na reputasyon na inkamakatunongan, maabuloy, tan mapalna? Odino kasin siak so kabkabat bilang mapeget, masebeg, odino anawet-ulo?’
3. (a) Anto so kabaliksan na Griegon salitan nipatalos a “makatunongan,” tan akin a makapaayat iyan ugali? (b) Panon a naaralan na sakey a Kristiano a magmaliw a lalon makatunongan?
3 Say reputasyon tayo nipaakar ed saya so mangipatnag a tuloy no anggad iner so pangaalig tayo ed si Jesu-Kristo. (1 Corinto 11:1) Sanen wadia ed dalin, sigpot ya impatnag nen Jesus so sankatagyan ya alimbawa na Ama to ed inkamakatunongan. (Juan 14:9) Diad tua, sanen insulat nen Pablo so nipaakar ed “kaoyamoan tan kasamitan nen Cristo,” say Griegon salita ya inusar to para’d kasamitan (e·pi·ei·kiʹas) so mankabaliksan met na “inkamakatunongan” odino, diad literal et “inkamaabuloy.” (2 Corinto 10:1) Tatawagen iya na The Expositor’s Bible Commentary bilang “sakey ed saray maabig a salitan mangireretrato na ugali ed B[alon] S[ipan].” Dedeskribien to so sakey a kualidad ya ontanlan makaingganyo, say salita et impatalos na sakey ya eskolar a “masamit ya inkamakatunongan.” Kanian, singbaten tayoray taloran paraan a ditan et impanengneng nen Jesus, a singa met nen Ama to, si Jehova, so inkamakatunongan. Diad ontan et naaralan tayo no panon so pagmaliw a nagkalalon makatunongan.—1 Pedro 2:21.
“Akaparaan a Mamerdona”
4. Panon ya impanengneng nen Jesus a sikato so “akaparaan a mamerdona”?
4 Singa say Ama to, si Jesus so angipanengneng na inkamakatunongan diad impagmaliw ton ‘maparaan a mamerdona’ a maminpiga-piga. (Salmo 86:5) Kunsideraen so panaon sanen si Pedro, sakey a maapit a kaulop, so angiburi ed si Jesus na amitlon danay ed samay labin inkaerel tan bista nen Jesus. Asasakbay et imbaga lan mismo nen Jesus: “Balang sakey balet a mangiburi naani ed siak ed arap na saray totoo, sikato met so iburik naani ed arap nen Amak ya wala ed tawen.” (Mateo 10:33) Kasin sipepeget tan andi-panangasin inyaplika nen Jesus iyan totontonen ed si Pedro? Andi; kayari inkioli To, binisitan mismo nen Jesus si Pedro, anggapoy duaruwa pian ligliwaen tan ipawil so panagmatalek na sayan magbabawi, nalmay-ed-puson apostol. (Lucas 24:34; 1 Corinto 15:5) Kayarin tuloy na satan, inabuloyan nen Jesus si Pedro a nawalaan na baleg a responsabilidad. (Gawa 2:1-41) Nia so masamit ya inkamakatunongan diad kapantokan a kabaliksan to! Agta makaligliwa so panisip a tinuro nen Jehova si Jesus bilang Ukom ed amin a katooan?—Isaias 11:1-4; Juan 5:22.
5. (a) Anton reputasyon so nepeg a niwala ed mamatatken ed limog na saray karnero? (b) Anton materyal so nayarin repasoen na mamatatken sakbay a mangasikaso na saray hudisyal a kaso, tan akin?
5 Sano saray mamatatken so onkiwas bilang uko-ukom ed kongregasyon, panbabanikelan dan tumboken so alimbawa nen Jesus ed inkamakatunongan. Agda labay ya ontakot iray karnero ed sikara bilang managdusa. Imbes, panggugunaetan dan aligen si Jesus ta pian nalikna na saray karnero a maligen a kaiba daray maaron pastol. Diad saray hudisyal a kaso, gagawaen da so amin a sagpot pian magmaliw a makatunongan, akaparaan a mamerdona. Sakbay ya asikasoen so onman a kaso, aromog na arum a mamatatken a baleg a tulong so panrepaso ed saray artikulo na Panag-Bantayan na Hulyo 1, 1992, ya apauloan na “Jehova, say Agmanangiduma ya ‘Ukom ed Amin a Dalin’” tan “Mamatatken, Mangukom Tekep na Inkatunong.” Diad ontan et tatandaan da so segek na paraan na panangukom nen Jehova: “Inkapekder no nakakaukolan, panangasi no posibli.” Aliwan sakey a lingo so ikiling ed pagmaliw a mapangasi ed panusga sano walay makatunongan a basiyan ed panggawa na ontan. (Mateo 12:7) Baleg a lingo so pagmaliw a masebeg odino andiay panangasi. (Ezequiel 34:4) Diad ontan et papaliisan na mamatatken so nalingo diad panamegley na aktibon panggunaet ya anapen so sankamakaaro, mapangasin kurang a nayarin gawaen ed ketegan na inkahustisya.—Ipareng so Mateo 23:33; Santiago 2:13.
Mibabagay ed Arap na Saray Manguuman a Kipapasen
6. Panon nen Jesus ya impanengneng so inkamakatunongan sanen akideneng ed biin Gentil a say anak ton bii so sinelepan na saray demonyo?
6 Singa si Jehova, pinaneknekan nen Jesus a maples a manguman ed kurang odino ombagay ed saray balon situasyon legan na ilelesa na saraya. Aminsan et sakey a biin Gentil so akikasi ed sikaton tambalen so anak ton sinelepan na saray demonyo. Diad taloran nanduruman paraan, diad gapo et impanengneng nen Jesus ya agto natulongan—ununa, diad agto impanebat ed sikato; komadua, diad panamegley na direktan impangibagan sikato so imbaki, aliwan diad saray Gentil, noagta ed saray Judio; tan komatlo, diad panamegley na impangiter na sakey ya ilustrasyon a sipapangasin angidanet ed parehon punto. Anggaman ontan, say bii so angipilit ed amin na saya, a pinaneknekan so nikadkaduman pananisia. Diad impangunsidera ed sayan nikabkabiig a sirkumstansya, naimano nen Jesus ya aliwan saya so panaon pian ipaskar a pasumpal so inkalapagan a totontonen; saman so panaon pian mibagay bilang ebat ed atagtagey iran prinsipyo.a Sirin, ginawa nen Jesus so pamaakaran ya amitlon danay ya impanengneng ya agto gawaen. Tinambal to so anak na bii!—Mateo 15:21-28.
7. Diad antoran paraan a nipanengneng na atateng so inkamakatunongan, tan akin?
7 Kasin sikatayo met so kabkabat lapud inkamabulos tayon manpalugar no matukoy? Mabetbet a kaukolan na atateng so pangipanengneng na ontan ya inkamakatunongan. Lapud kada ugaw so nidumaduma, saray paraan a matalona ed sakey ya ugaw so nayarin agmatukoy para’d arum. Sakey ni, legan na ibabaleg na ugugaw, manguuman iray pankaukolan da. Kasin kaukolan ya iyarunsa so curfew? Nagunggunaan kasi so panagaral na pamilya ed sakey a maligsan paraan? Sano say sakey ya ateng so misasanok ed anggan sakey a melag a lingo, kasin sikato so akaparaan a magmaliw a mapaabeba tan ipetek iray bengatla? Saray atateng a maabuloy ed saratan a paraan so makapaliis ed agnakakaukolan ya isyodot na ananak da tan mangiyarawi ed sikara manlapud si Jehova.—Efeso 6:4.
8. Panon a nayarin mangidaulo so mamatatken ed pibabagay ed pankaukolan na teritorya?
8 Saray mamatatken so nakaukolan a mibagay met sano walaray onlesan pananguman na balon sirkumstansya, ya ag-ikokompromiso iray ispisipikon ganggan na Dios. Diad pangasikaso na panagpulong a kimey, kasin sikayo so alisto ed saray pananguman ed teritorya? Legan a saray istiloy-kabibilay ed kakaabay so manguuman, angangko say labin panagtasi, panagtasi diad lansangan, odino panagtasi diad telepono so iyadapta. Say panangibagay ed saratan a paraan so ontutulong ed sikatayon manumpal ed kimey tayon panagpulong a lalon epektibo. (Mateo 28:19, 20; 1 Corinto 9:26) Impatnag met nen Pablo so pibabagay ed amin a nengneng na totoo ed ministeryo to. Ontan ta met so gagawaen tayo, alimbawa, diad panamegley na pangamta na magenap nipaakar ed lokal iran relihyon tan saray kultora ta pian natulongan so totoo?—1 Corinto 9:19-23.
9. Akin ya agnepeg ya ipilit na sakey a matatken a naynay ya arapen iray problema ed singa impanggawa to ed apalabas?
9 Legan a sarayan kaunoran ya agew so onuuges, kaukolan met na saray pastol a mibagay ed makawetwet tan agmakapaliket iran probleman kidudungetan natan na pulok da. (2 Timoteo 3:1) Mamatatken, aliwa iyan panaon na inka-mapeget! Maseguron ag-ipilit na sakey a matatken ya arapen iray problema a singa ed panggagawa to ed apalabas no saray paraan to et ag-epektibo odino no “say matoor tan makabat ya aripen” so mangipalapag na balo iran materyal nipaakar ed saratan a tema. (Mateo 24:45; ipareng so Eclesiastes 7:10; 1 Corinto 7:31.) Sisisimoon a nanggunaetan na sakey a matatken a tulongan so nagogonigon ya agin biin mankakaukolan a tuloy na maong a dumerengel. Anggaman ontan, minoria na matatken a say pangogonigon to so agtanton seryoso tan inopresian to na saray simplin solusyon. Insan impalapag na Watch Tower Society so pigaran nibase’d-Biblian impormasyon a mangisasalaysay nipaakar ed problema to. Sinegurado na matatken a katongtongen lamet, natan et pian niyaplika so balon materyal tan nipanengneng so empatya ed kipapasen to. (Ipareng so 1 Tesalonica 5:14, 15.) Agaylan maabig ya alimbawa na inkamakatunongan!
10. (a) Panon so nepeg a pangipanengneng na mamatatken ed maabuloy ya ugali ed balang sinansakey tan ed ulop na mamatatken bilang interamenti? (b) Panon so nepeg a panmoria na ulop na mamatatken ed saramay ipanengneng day inkasikaran agmakatunongan?
10 Saray mamatatken so mankakaukolan met a magmaliw a maabuloy ed balang sinansakey. Sano manmimiting iray ulop na mamatatken, agaylan importanti ya anggapo so matatken a manomina ed saray oksuyan! (Lucas 9:48) Say mangidadaulo so nagkalautlan mankakaukolan na dangka nipaakar ed saya. Tan sano sakey odino duaran mamatatken so agmiabobon ed sakey a desisyon na inkalapagan ya ulop na mamatatken, agda ipipilit so paraan da. Imbes, anggad anggapoy nasusumlang a Makasulatan a prinsipyo, sikaray onabuloy, a tandaan a say inkamakatunongan et kakaukolanen ed saray mamatatken. (1 Timoteo 3:2, 3) Diad biek a dapag, nepeg a nonoten na ulop na mamatatken a sinimbawa nen Pablo so kongregasyon ed Corinto lapud ‘pisungdo ed agmakatunongan a totoo’ ya angipresenta ed inkasikara bilang “marlang ya apostoles.” (2 Corinto 11:5, 19, 20, NW) Kanian sikara so nepeg a magmaliw a mabulos a manimbawa ed kaparan matatken ya onkikiwas ed anawet-ulo, agmakatunongan a paraan, balet sikaran mismo so nepeg a magmaliw a maoyamo tan mapangasin manggawa na ontan.—Galacia 6:1.
Inkamakatunongan ed Pangagamil na Autoridad
11. Anto so pandumaan na impangagamil na relihyoson Judion papangulo ed autoridad ed agew nen Jesus tan ed impangusar nen Jesus?
11 Nen wadia ed dalin si Jesus, peteg a sinminag so inkamakatunongan to ed paraan na impangusar to ed impagamor-Dios ya autoridad to. Agaylan inkaduma to ed saray relihyoson pangulo ed agew to! Konsideraen so sakey ya alimbawa. Impakseb na ganggan na Dios ya agnepeg so pantrabaho ed agew na Sabaton, ag-anggan mantipon na kiew ya itungo. (Exodo 20:10; Numeros 15:32-36) Labay na relihyoson papangulo a kontrolen so paraan na panangiyaplika na totoo ed satan a ganggan. Kanian deniside da’d inkasikaran ipakseb no anto so nayarian na sakey a bitbiten ed agew na Sabaton. Inganggan da: agnepeg a manbelat na onsulok ni nen say duaran amagaan ya higos. Isebel da ni ingen so pangisulong na saray sandalyas a de-pasak, ya ibabagan say pangawit na kaaruman a belat na saray pasak so ipapasen a kimey! Inkuan ya, ami-amin, saray rabbi so angarum na 39 a totontonen ed ganggan na Dios nipaakar ed Sabaton tan insan nanggawa na agmanganggan kaaruman ed saraman a totontonen. Diad biek a dapag, si Jesus so agnanggunaet a mangontrol ed totoo diad panamegley na pakabaingan ed pangidatak na agmanganggan manangisibel iran totontonen odino diad pangidatak na mapeget, agnadampot iran estandarte.—Mateo 23:2-4; Juan 7:47-49.
12. Akin a nibaga tayon ag masuyat si Jesus no nipaakar ed maptek iran estandarte nen Jehova?
12 Sirin, kasin nepeg tayon ipasen ya agmapekder si Jesus ed impangitandoro ed matunong iran estandarte na Dios? Peteg a ginawa to iman! Atalosan to a saray ganggan so sanka-ipektiboan sano ipapuso na totoo iray prinsipyo a walad beneg na saraman a ganggan. Legan a saray Pariseo so napapagaan nipaakar ed panasalin kontrolen so totoo diad agnabilang iran totontonen, nanggunaetan nen Jesus a sabien so kapusoan. Alimbawa, kabat ton tuloy ya anggapo so panangiyabuloy no nipaakar ed ontan iran madibinon ganggan a singa say “ibatikan yo so lawanan.” (1 Corinto 6:18) Kanian pinasakbayan nen Jesus iray totoo nipaakar ed saray kanonotan a mangitonton ed imoralidad. (Mateo 5:28) Saratan a bangat so mankaukolan na nagkalalon kakabatan tan pakatebek nen say basta pangidatak na mapeget, agnauman iran totontonen.
13. (a) Akin a nepeg ya ompaliis iray mamatatken ed panggawa na agnitukoy iran ganggan tan totontonen? (b) Anto so pigaran pamaakaran no iner et importantin igalang so konsiensia na sakey?
13 Saray responsablin agagi natan so parehon interesado ed panabi na kapusoan. Sirin, papaliisan da so pangidatak na personal, agnitukoy iran totontonen odino gawaen a ganggan so dili ran punto de bista tan opinyon. (Ipareng so Daniel 6:7-16.) Pana-panaon, saray mapangasin panonot ed saray pamaakaran a singa say panangawes tan panag-ayos so nayarin matukoy tan nipanpanaon, balet nayarin niiyan ed kapilegroan so reputasyon na sakey a matatken bilang makatunongan a too no naynay ton uliten so ontan iran bengatla odino salien ya ipilit so manuna iran pakapatnagan na personal ton panlabayan. Peteg, nepeg a paliisan na amin ed kongregasyon so panalin pangontrol ed arum.—Ipareng so 2 Corinto 1:24; Filipos 2:12.
14. Panon ya impanengneng nen Jesus a sikatoy makatunongan no nipaakar ed iilaloan to ed arum?
14 Nayarin saray mamatatken so mangusisa ed inkasikara ed sananey nin pamaakaran: ‘Kasin siak so makatunongan ed iilaloan ko’d arum?’ Peteg a si Jesus so makatunongan. Sikato so nantultuloy ya angipanengneng ed saray patumbok to a sikato so maniilalo na nagkalalo nen say sigpot-kamarerwa iran sagpot tan saraya so pinabli ton tuloy. Indayew to so dukan balo ed impangiter na sinsilyo a walaan na melag a kantidad. (Marcos 12:42, 43) Binaat to iray babangatan to sanen binalaw da so mablin kontribusyon nen Maria, a kuanto: “Paulian yo’n bokod . . . Ginawa to so ayarian to.” (Marcos 14:6, 8) Sikato so makatunongan anggan sanen sikatoy pinaletey na papatumbok to. Alimbawa, anggaman pinaseseg to iray taloran sankaapitan ya apostol to a mansiansian abangon tan aliing a kaiba to ed saman a labi na pangerel ed sikato, sikatoy adismaya ed naulit-ulit ya inpakateglep da. Ingen, sikato so siaabagey ya angikuan: “Say espiritu tua a maaboloy, balet say laman makapoy.”—Marcos 14:34-38.
15, 16. (a) Akin a nepeg a magmaliw a maalwar iray mamatatken ya agda desdesen odino taktakoten so pulok? (b) Panon ya akibagay so sakey a matoor ya agin bii ed iilaloan to ed arum?
15 Tua, pinaseseg nen Jesus iray patumbok to a ‘panpilitan da so inkasikara.’ (Lucas 13:24) Balet agto ran balot pinilit a gawaen iman! Pinaligsa tora, angiter na alimbawa, angidaulo, tan nanggunaetan ton nasabi puso ra. Nanmatalek ed pakayari na espiritu nen Jehova a gawaen so arum ni. Nepeg met a pasesegen na mamatatken natan so pulok a manlilingkor ed si Jehova a sigpot puso balet nepeg a paliisan a taktakoten odino pabaingan ira na pakaliknan sikaray mankakasalanan, a mangipapatnag a say kaplesan a gagawaen dan serbisyo ed si Jehova so agmagenap odino agnaabobonan. Say sakey a mapeget, panamilit a “kimeyan mo ni, kimeyan mo ni!” so nayarin mamakapoy ed saraman so gagawaen day anggaay nayarian da. Agaylan makapaermen no say sakey a matatken so naamtaan bilang “mairap a paliketen”—arawin tuloy ed pagmaliw a makatunongan!—1 Pedro 2:18.
16 Amin tayo so nepeg a magmaliw a makatunongan ed iilaloan tayo ed arum! Onia so insulat na sakey ya agin bii, kayarin sikaran sanasawa so inmalis ed asainmin da bilang misionero pian asikasoen so nanay a mansasakit: “Sarayan panaon so talagan mairap para’d sikamin manangipalapag dia ed saray kongregasyon. Lapud nanlapud kimey na pansirkito tan pandistrito, a bulos manlapud dakel iran pakadesdesan et atalosan mi iya ed biglaan tan ansakit a paraan. Alimbawa, dati et iisipen kon, ‘Akin ta satan ya agin bii so agmangiyoopresi na suston literatura ed sayan bulan? Agto ta kasi abasa so Ministeryo na Panarian?’ Natan et amtak la no akin. Para’d arum satan lambengat so nagawaan da pian makapaway [diad serbisyo].” Agaylan magmaong so pangomenda ed agagi tayo ed nagagawan da nen say panusga ed agda nagagawaan!
17. Panon ya impanengneng nen Jesus so alimbawa para’d sikatayo no nipaakar ed inkamakatunongan?
17 Kunsideraen so kaunoran ya alimbawa no panon ya inusar nen Jesus so autoridad to ed makatunongan a paraan. Singa say Ama to, si Jesus so agmaimon a nanalwar ed autoridad to. Sikato met so onsianon manangimatalek, a tinuro so matoor ya aripen a klase a mangasikaso ed “amin a wala ed sikato” dia ed dalin. (Mateo 24:45-47) Tan agnatatakot ya ontalineng ed ideya na arum. Mabetbet a tinepetan toray dumerengel to: “Anto so isisip yo?” (Mateo 17:25; 18:12; 21:28; 22:42) Kanian ontan met so nepeg a nagawa ed amin a patumbok nen Kristo natan. Kaunongan man kabaleg so autoridad et sikara so nepeg ya ondengel. Atateng, ontalineng! Kaasawaan a lalaki, ontalineng! Mamatatken, ontalineng!
18. (a) Panon tayon naamtan no sikatayo so kabat na arum bilang makatunongan? (b) Anto so maabig a gawaen tayon amin pian makapandeside?
18 Maseguro met, a kaliktan na balang sakey ed sikatayo a “nawalaan na reputasyon ed pagmaliw a makatunongan.” (Filipos 4:5, Phillips) Balet panon tayon naamtaan ya ontan so pakakabat da ed sikatayo? Bueno, sanen labay ya amtaen nen Jesus no anto so ibabaga na totoo nipaakar ed sikato, tinepetan to so napanmatalkan iran kaiba to. (Mateo 16:13) Akin ya ag-aligen so alimbawa to? Kasin nitepet mo ed sakey a napanmatalkan mo no sika so kabat bilang sakey a toon makatunongan, maabuloy. Maseguron baleg so nagawaan tayon amin pian aligen a maong so ayadyarin alimbawa nen Jesus ed inkamakatunongan! Nagkalautla no sikatayo diad sakey a paraan so walaay autoridad ed arum, naynay tayon aligen so alimbawa nen Jehova tan si Jesus, a lawas tayon uusaren iya ed makatunongan a paraan, lawas akaparaan a mamerdona, mapalugar, odino maabuloy sano matukoy. On, komon ta panggunaetan na balang sakey ed sikatayo a “magmaliw a makatunongan”!—Tito 3:2, NW.
[Paimano ed leksab]
a Onia so komento na libron New Testament Words: “Amta na toon epieikēs [makatunongan] a walaray panaon a say sakey a bengatla so nayarin aliwan legal a sigpot a makatunongan tan ingen sigpot ya aliwa no nipaakar ed moral. Kabat na toon epieikēs no kapigan nayarin palukakey ganggan lapud inkapilitan a puersan mas atagey tan babaleg nen say ganggan.”
Panon Yon Ebatan?
◻ Akin a nepeg a kaliktanen na saray Kristiano a magmaliw a makatunongan?
◻ Panon a naalig na mamatatken si Jesus ed pagmaliw ya akaparaan a mamerdona?
◻ Akin a nepeg tayon panggunaetan a mibagay a singa si Jesus?
◻ Panon tayon nipanengneng so inkamakatunongan ed paraan na pangagamil na autoridad?
◻ Panon tayon nasuri so inkasikatayo no kasin sikatayo so talagan makatunongan?
[Litrato ed pahina 15]
Sipaparaan a pinerdona nen Jesus so magbabawin Pedro
[Litrato ed pahina 16]
Sanen sakey a bii so angipanengneng na nikadkaduman pananisia, anengneng nen Jesus ya aliwa iman a panaon pian ipaskar so sakey ya inkalapagan a totontonen
[Litrato ed pahina 18]
Atateng ontalineng!
[Litrato ed pahina 18]
Kaasawaan a lalaki ontalineng!
[Litrato ed pahina 18]
Mamatatken ontalineng!